ഉപനിഷത്തുകൾ/സംന്യാസോപനിഷദ്

സംന്യാസോപനിഷത് ഉപനിഷത്തുകൾ

സംന്യാസോപനിഷത്

സംന്യാസോപനിഷദ്വേദ്യം സംന്യാസിപടലാശ്രയം .
സത്താസാമാന്യവിഭവം സ്വമാത്രമിതി ഭാവയേ ..
ഓം ആപ്യായന്തു മാമാംഗാനി വാക്പ്രാണശ്ചക്ഷുഃ
ശ്രോത്രമഥോ ബലമിന്ദ്രിയാണി ച .. സർവാണി സർവം ബ്രഹ്മോപനിഷദം
മാഹം ബ്രഹ്മ നിരാകുര്യാം മാ മാ ബ്രഹ്മ നിരാകരോദനിരാകരണ-
മസ്ത്വനിരാകരണം മേസ്തു തദാത്മനി നിരതേ യ ഉപനിഷത്സു ധർമാസ്തേ
മയി സന്തു തേ മയി സന്തു . ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
ഹരിഃ ഓം അഥാതഃ സംന്യാസോപനിഷദം വ്യാഖ്യാസ്യാമോ
യോഽനുക്രമേണ സംന്യസ്യതി സ സംന്യസ്തോ ഭവതി . കോഽയം സംന്യാസ
ഉച്യതേ കഥം സംന്യസ്തോ ഭവതി . യ ആത്മാനം ക്രിയാഭിർഗുപ്തം കരോതി
മാതരം പിതരം ഭാര്യാം പുത്രാൻബന്ധൂനനുമോദയിത്വാ യേ
ചാസ്യർത്വിജസ്താൻസർവാംശ്ച പൂർവവത്പ്രാണിത്വാ വൈശ്വാനരേഷ്ടിം
നിർവപേത്സർവസ്വം ദദ്യാദ്യജമാനസ്യ ഗാ ഋത്വിജഃ സർവൈഃ പാത്രൈഃ
സമാരോപ്യ യദാഹവനീയേ ഗാർഹപത്യേ വാന്വഹാര്യപചനേ
സഭ്യാവസഥ്യോശ്ച പ്രാണാപാനവ്യാനോദാനസമാനാൻസർവാൻസർവേഷു
സമാരോപയേത് . സശിഖാൻകേശാന്വിസൃജ്യ യജ്ഞോപവീതം ഛിത്ത്വാ പുത്രം
ദൃഷ്ട്വാ ത്വം യജ്ഞസ്ത്വം സർവമിത്യനുമന്ത്രയേത് .
യദ്യപുത്രോ ഭവത്യാത്മാനമേവേമം ധ്യാത്വാഽനവേക്ഷമാണഃ
പ്രാചീമുദീചിം വാ ദിശം പ്രവ്രജേച്ച . ത്രിഷു വർണേഷു
ഭിക്ഷാചര്യം ചരേത് . പാണിപാത്രേണാനാശനം കുര്യാത് .
ഔഷധവദഹനമാചരേത് . ഔഷധവദശനം പ്രാശ്നീയാത് .
യഥാലാഭമശ്നീയാത്പ്രാണസന്ധാരണാർഥം യഥാ മേദോവൃദ്ധിർന
ജായതേ . കൃശോ ഭൂത്വാ ഗ്രാമ ഏകരാത്രം നഗരേ പഞ്ചരാത്രം
ചതുരോമാസാന്വാർഷികാൻഗ്രാമേ വാ നഗരേ വാപി വസേത് .
വിശീർണവസ്ത്രം വൽകലം വാ പ്രതിഗൃഹ്ണീയാനാന്യത്പ്രതിഗൃഹ്ണീയാദ്യദ്യശക്തോ
ഭവതി ക്ലേശതസ്തപ്യതേ തപ ഇതി . യോ വാ ഏവം ക്രമേണ സംന്യസ്യതി യോ വാ
ഏവം പശ്യതി കിമസ്യ യജ്ഞോപവീതം കാസ്യ ശിഖാ കഥം വാസ്യോപസ്പർശനമിതി .
തം ഹോവാചേദമേവാസ്യ തദ്യജ്ഞോപവീതം യദാത്മധ്യാനം വിദ്യാ ശിഖാ
നീരൈഃ സർവത്രാവസ്ഥിതൈഃ കാര്യം നിർവർതയന്നുദരപാത്രേണ ജലതീരേ നികേതനം .
ബ്രഹ്മവാദിനോ വദന്ത്യസ്തമിത ആദിത്യേ കഥം വാസ്യോപസ്പർശനമിതി .
താൻഹോവാച യഥാഹനി തഥാ രാത്രൗ നാസ്യ നക്തം ന ദിവാ തദപ്യേതദൃഷിണോക്തം .
സങ്കൃദ്ദിവാ ഹൈവാസ്മൈ ഭവതി യ ഏവംവിദ്വാനേതേനാത്മാനം സന്ധത്തേ ..
ഇതി പ്രഥമോഽധ്യായഃ .. 1..
ഓം ചത്വാരിംഷത്സംസ്കാരസമ്പന്നഃ സർവതോ
വിരക്തശ്ചിത്തശുദ്ധിമേത്യാശാസൂയേർഷ്യാഹങ്കാരം
ദഗ്ധ്വാ സാധനചതുഷ്ടയസമ്പന്ന ഏവ സംന്യസ്തുമർഹതി .
സംന്യാസം നിശ്ചയം കൃത്വാ പുനർന ച കരോതി യഃ .
സ കുര്യാത്കൃച്ഛ്രമാത്രം തു പുനഃ സംന്യസ്തുമർഹതി ., 1..
സംന്യാസം പാതയേദ്യസ്തു പതിതം ന്യാസയേത്തു യഃ .
സംന്യാസവിഘ്നകർതാ ച ത്രീനേതാൻപതിതാന്വിദുഃ .. 2.. ഇതി..
അഥ ഷണ്ഡഃ പതിതോഽംഗവികലഃ സ്ത്രൈണോ ബധിരോഽർഭകോ മൂകഃ
പാഷണ്ഡശ്ചക്രീ ലിംഗീ കുഷ്ഠീ വൈഖാനസഹരദ്വിജൗ
ഭൃതകാധ്യാപകഃ ശിപിവിഷ്ടോഽനഗ്നികോ നാസ്തികോ വൈരാഗ്യവന്തോഽപ്യേതേ
ന സംന്യാസാർഹാഃ . സംന്യസ്താ യദ്യപി മഹാവാക്യോപദേശേ നാധികാരിണഃ ..
ആരൂഢപതിതാപത്യം കുനഖീ ശ്യാവദന്തകഃ .
ക്ഷീബസ്തഥാംഗവികലോ നൈവ സംന്യസ്തുമർഹതി .. 3..
സമ്പ്രത്യവസിതാനാം ച മഹാപാതകിനാം തഥാ .
വ്രാത്യാനാമഭിശസ്താനാം സംന്യാസം ന കാരയേത് .. 4..
വ്രതയജ്ഞതപോദാനഹോമസ്വാധ്യായവർജിതം .
സത്യശൗചപരിഭ്രഷ്ടം സംന്യാസം ന കാരയേത് .. 5..
ഏതേ നാർഹന്തി സംന്യാസമാതുരേണ വിനാ ക്രമം .
ഓം ഭൂഃ സ്വാഹേതി ശിഖാമുത്പാട്യ യജ്ഞോപവീതം
ബഹിർന നിവസേത് . യശോ ബലം ജ്ഞാനം വൈരാഗ്യം
മേധാം പ്രയച്ഛേതി യജ്ഞോപവീതം ഛിത്ത്വാ ഓം ഭൂഃ
സ്വാഹേത്യപ്സു വസ്ത്രം കടിസൂയം ച വിസൃജ്യ സംന്യസ്തം
മയേതി ത്രിവാരമഭിമന്ത്രയേത് .
സംന്യാസിനം ദ്വിജം ദൃഷ്ട്വാ സ്ഥാനാച്ചലതി ഭാസ്കരഃ .
ഏഷ മേ മണ്ഡലം ഭിത്ത്വാ പരം ബ്രഹ്മാധിഗച്ഛതി .. 6..
ഷഷ്ടിം കുലാന്യതീതാനി ഷഷ്ടിമാഗാമികാനി ച .
കുലാന്യുദ്ധരതേ പ്രാജ്ഞഃ സംന്യസ്തമിതി യോ വദേത് .. 7..
യേ ച സന്താനജാ ദോഷാ യേ ദോഷാ ദേഹസംഭവാഃ .
പ്രൈഷാഗ്നിർനിർദഹേത്സർവാംസ്തുഷാരിന്നിവ കാഞ്ചനം .. 8..
സഖാ മാ ഗോപായേതി ദണ്ഡം പരിഗ്രഹേത് .
ദണ്ഡം തു വാണവം സൗമ്യം സത്വചം സമപർവകം .
പുണ്യസ്ഥലസമുത്പന്നം നാനാകൽമഷശോധിതം .. 9..
അദഗ്ധമഹതം കീടൈഃ പർവഗ്രന്ഥിവിരാജിതം .
നാസാദഘ്നം ശിരസ്തുല്യം ഭ്രുവോർവാ ബിഭൃയാദ്യതിഃ .. 10..
ദണ്ഡാത്മനോസ്തു സംയോഗഃ സർവഥാ തു വിധീയതേ .
ന ദണ്ഡേന വിനാ ഗച്ഛേദിഷുക്ഷേപത്രയം ബുധഃ .. 11..
ജഗജ്ജീവനം ജീവനാധാരഭൂതം മാതേ മാമന്ത്രയസ്വ സർവസൗമ്യേതി
കമണ്ഡലും പരിഗൃഹ്യ യോഗപട്ടാഭിഷിക്തോ ഭൂത്വാ യഥാസുഖം വിഹരേത് ..
ത്യജ ധർമമധർമം ച ഉഭേ സത്യാനൃതേ ത്യജ .
ഉഭേ സത്യാനൃതേ ത്യക്ത്വാ യേന ത്യജസി തത്ത്യജ .. 12..
വൈരാഗ്യസംന്യാസീ ജ്ഞാനസംന്യാസീ ജ്ഞാനവൈരാഗ്യസംന്യാസീ
കർമസംന്യാസീതി ചാതുർവിധ്യമുപാഗതഃ . തദ്യഥേതി ദൃഷ്ടാനുശ്രവിക-
വിഷയവൈതൃഷ്ണ്യമേത്യ പ്രാക്പുണ്യകർമവിശേഷാത്സംന്യസ്തഃ
സ വൈരാഗ്യസംന്യാസീ . ശാസ്ത്രജ്ഞാനാത്പാപപുണ്യലോകാനുഭവശ്രവണാ-
ത്പ്രപഞ്ചോപരതോ ദേഹവാസനാം ശാസ്ത്രവാസനാം ലോകവാസനാം ത്യക്ത്വാ
വമനാന്നമിവ പ്രവൃത്തിം സർവം ഹേയം മത്വാ സാധനചതുഷ്ടയസമ്പന്നോ
യഃ സംന്യസ്യതി സ ഏവ ജ്ഞാനസംന്യാസീ . ക്രമേണ സർവമഭ്യസ്യ സർവമനുഭൂയ
ജ്ഞാനവൈരാഗ്യാഭ്യാം സ്വരൂപാനുസന്ധാനേന ദേഹമാത്രാവശിഷ്ടഃ സംന്യസ്യ
ജാതരൂപധരോ ഭവതി സ ജ്ഞാനവൈരാഗ്യസംന്യാസീ . ബ്രഹ്മചര്യം സമാപ്യ
ഗൃഹീ ഭൂത്വാ വാനപ്രസ്ഥാശ്രമമേത്യ വൈരാഗ്യാഭാവേഽപ്യാശ്രമക്രമാനുസാരേണ
യഃ സംന്യസ്യതി സ കർമസംന്യാസീ . സ സംന്യാസഃ ഷഡ്വിധോ ഭവതി
കുടീചകബഹൂദകഹംസപരമഹംസതുരീയാതീതാവധൂതാശ്ചേതി . കുടീചകഃ
ശിഖായജ്ഞോപവീതി ദണ്ഡകമണ്ഡലുധരഃ കൗപീനശാടീകന്ഥാധരഃ
പിതൃമാതൃഗുർവാരാധനപരഃ പിഠരഖനിത്രശിക്യാദിമാത്രസാധനപര
ഏകത്രാന്നാദനപരഃ ശ്വേതോർധ്വപുണ്ഡ്രധാരീ ത്രിദണ്ഡഃ . ബഹൂദകഃ ശിഖാദികന്ഥാധര-
സ്ത്രിപുണ്ഡ്രധാരീ കുടീചകവത്സർവസമോ മധുകരവൃത്ത്യാഷ്ടകവലാശീ .
ഹംസോ ജടാധാരീ ത്രിപുണ്ഡ്രോർധ്വപുണ്ഡ്രധാരീ അസങ്ക്ലൃപ്തമാധൂകരാന്നാശീ
കൗപീനഖണ്ഡതുണ്ഡധാരീ . പരമഹംസഃ ശിഖായജ്ഞോപവീതരഹിതഃ പഞ്ചഗൃഹേഷു
കരപാത്രീ ഏകകൗപീനധാരീ ശാടീമേകാമേകം വൈണവം ദണ്ഡമേകശാടീധരോ വാ
ഭസ്മോദ്ധൃലനപരഃ സർവത്യാഗീ തുരീയാതീതോ ഗോമുഖവൃത്ത്യാ ഫലാഹാരീ അന്നാഹാരീ
ചേദ്ഗൃഹത്രയേ ദേഹമാത്രാവശിഷ്ടോ ദിഗംബരഃ കുണപവച്ഛരീന്വൃത്തികഃ .
അവധൂതസ്ത്വനിയമഃ പതിതാഭിശസ്തവർജനപൂർവകം സർവവർണേഷ്വജഗരവൃത്ത്യാഹാരപരഃ സ്വരൂപാനുസന്ധാനപരഃ .
ജഗത്താവദിദം നാഹം സവൃക്ഷതൃണപർവതം . യദ്ബാഹ്യം
ജഡമത്യന്തം തത്സ്യാം കഥമഹം വിഭുഃ .. 13..
കാലേനാൽപേന വിലയീ ദേഹോ നാഹമചേതനഃ .
ജഡയാ കർണശഷ്കുല്യാ കൽപമാനക്ഷണസ്ഥയാ .. 14..
ശൂന്യാകൃതിഃ ശൂന്യഭവഃ ശബ്ദോ നാഹമചേതനഃ .
ത്വചാ ക്ഷണവിനാശിന്യാ പ്രാപ്യോഽപ്രാപ്യോഽയമന്യഥാ .. 15..
ചിത്പ്രസാദോപലബ്ധാത്മാ സ്പർശോ നാഹമചേതനഃ .
ലബ്ധാത്മാ ജിഹ്വയാ തുച്ഛോ ലോലയാ ലോലസത്തയാ .. 16..
സ്വൽപസ്യന്ദോ ദ്രവ്യനിഷ്ഠോ രസോ നാഹമചേതനഃ .
ദൃശ്യദർശനയോർലീനം ക്ഷയിക്ഷണവിനാശിനോഃ .. 17..
കേവലേ ദ്രഷ്ടരി ക്ഷീണം രൂപം നാഹമചേതനം .
നാസയാ ഗന്ധജഡയാ ക്ഷയിണ്യാ പരികൽപിതഃ .. 18..
പേലവോ നിയതാകാരോ ഗന്ധോ നാഹമചേതനഃ .
നിർമമോഽമനനഃ ശാന്തോ ഗതപഞ്ചേന്ദ്രിയഭ്രമഃ .. 19..
ശുദ്ധചേതന ഏവാഹം കലാകലനവർജിതഃ .
ചൈത്യവർജിതചിന്മാത്രമഹമേഷോഽവഭാസകഃ .. 20..
സബാഹ്യാഭ്യന്തരവ്യാപീ നിഷ്കലോഽഹം നിരഞ്ജനഃ .
നിർവികൽപചിദാഭാസ ഏക ആത്മാസ്മി സർവഗഃ .. 21..
മയൈവ ചേതനേനേമേ സർവേ ഘടപടാദയഃ .
സൂര്യാന്താ അവഭാസ്യന്തേ ദീപേനേവാത്മതേജസാ .. 22..
മയൈവൈതാഃ സ്ഫുരന്തീഹ വിചിത്രേന്ദ്രിയവൃത്തയഃ .
തേജസാന്തഃപ്രകാശേന യഥാഗ്നികണപങ്ക്തയഃ .. 23..
അനന്താനന്ദസംഭോഗാ പരോപശമശാലിനീ .
ശുദ്ധേയം ചിന്മയീ ദൃഷ്ടിർജയത്യഖിലദൃഷ്ടിഷു .. 24..
സർവഭാവാന്തരസ്ഥായ ചൈത്യമുക്തചിദാത്മനേ .
പ്രത്യക്ചൈതന്യരൂപായ മഹ്യമേവ നമോ നമഃ .. 25..
വിചിത്രാഃ ശക്തയഃ സ്വച്ഛാഃ സമാ യാ നിർവികാരയാ .
ചിതാ ക്രിയന്തേ സമയാ കലാകലനമുക്തയാ .. 26..
കാലത്രയമുപേക്ഷിത്ര്യാ ഹീനായാശ്ചൈത്യബന്ധനൈഃ .
ചിതശ്ചൈത്യമുപേക്ഷിത്ര്യാഃ സമതൈവാവശിഷ്യതേ .. 27..
സാ ഹി വാചാമഗമ്യത്വാദസത്താമിവ ശാശ്വതീം .
നൈരാത്മസിദ്ധാത്മദശാമുപയാതൈവ ശിഷ്യതേ .. 28..
ഈഹാനീഹാമയൈരന്തര്യാ ചിദാവലിതാ മലൈഃ .
സാ ചിന്നോത്പാദിതും ശക്താ പാശബദ്ധേവ പക്ഷിണീ .. 29..
ഇച്ഛാദ്വേഷസമുത്ഥേന ദ്വന്ദ്വമോഹേന ജന്തവഃ .
ധരാവിവരമഗ്നാനാം കീടാനാം സമതാം ഗതാഃ .. 30..
ആത്മനേഽസ്തു നമോ മഹ്യമവിച്ഛിന്നചിദാത്മനേ .
പരാമൃഷ്ടോഽസ്മി ലബ്ധോഽസ്മി പ്രോദിതോഽസ്മ്യചിരാദഹം .
ഉദ്ധൃതോഽസ്മി വികൽപേഭ്യോ യോഽസ്മി സോഽസ്മി നമോഽസ്തു തേ .. 31..
തുഭ്യം മഹ്യമനന്തായ മഹ്യം തുഭ്യം ചിദാത്മനേ .
നമസ്തുഭ്യം പരേശായ നമോ മഹ്യം ശിവായ ച .. 32..
തിഷ്ഠന്നപി ഹി നാസീനോ ഗച്ഛന്നപി ന ഗച്ഛതി .
ശാന്തോഽപി വ്യവഹാരസ്ഥഃ കുർവന്നപി ന ലിപ്യതേ .. 33..
സുലഭശ്ചായമത്യന്തം സുജ്ഞേയശ്ചാപ്തബന്ധുവത് .
ശരീരപദ്മകുഹരേ സർവേഷാമേവ ഷട്പദഃ .. 34..
ന മേ ഭോഗസ്ഥിതൗ വാഞ്ഛാ ന മേ ഭോഗവിസർജനേ .
യദായാതി തദായാതു യത്പ്രയാതി പ്രയാതു തത് .. 35..
മനസാ മനസി ച്ഛിന്നേ നിരഹങ്കാരം ഗതേ .
ഭാവേന ഗലിതേ ഭാവേ സ്വസ്ഥസ്തിഷ്ഠാമി കേവലഃ .. 36..
നിർഭാവം നിരഹങ്കാരം നിർമനസ്കമനീഹിതം .
കേവലാസ്പന്ദശുദ്ധാത്മന്യേവ തിഷ്ഠതി മേ രിപുഃ .. 37..
തൃഷ്ണാരജ്ജുഗണം ഛിത്വാ മച്ഛരീരകപഞ്ജരാത് .
ന ജാനേ ക്വ ഗതോഡ്ഡീയ നിരഹങ്കാരപക്ഷിണീ .. 38..
യസ്യ നാഹങ്കൃതോ ഭാവോ ബുദ്ധിര്യസ്യ ന ലിപ്യതേ .
യഃ സമഃ സർവഭൂതേഷു ജീവിതം തസ്യ ശോഭതേ .. 39..
യോഽന്തഃശീതലയാ ബുദ്ധ്യാ രാഗദ്വേഷവിമുക്തയാ .
സാക്ഷിവത്പശ്യതീദം ഹി ജീവിതം തസ്യ ശോഭതേ .. 40..
യേന സമ്യക്പരിജ്ഞായ ഹേയോപാദേയമുജ്ഝതാ .
ചിത്തസ്യാന്തേഽർപിതം ചിത്തം ജീവിതം തസ്യ ശോഭതേ .. 41..
ഗ്രാഹ്യഗ്രാഹകസംബന്ധേ ക്ഷീണേ ശാന്തിരുദേത്യലം .
സ്ഥിതിമഭ്യാഗതാ ശാന്തിർമോക്ഷനാമാഭിധീയതേ .. 42..
ഭ്രഷ്ടബീജോപമാ ഭൂയോ ജന്മാങ്കുഅരവിവർജിതാ .
ഹൃദി ജീവദ്വിമുക്താനാം ശുദ്ധാ ഭവതി വാസനാ .. 43..
പാവനീ പരമോദാരാ ശുദ്ധസത്ത്വാനുപാതിനീ .
ആത്മധ്യാനമയീ നിത്യാ സുഷുപ്തിസ്ഥേവ തിഷ്ഠതി .. 44..
ചേതനം ചിത്തരിക്തം ഹി പ്രത്യക്ചേതനമുച്യതേ .
നിർമനസ്കസ്വഭാവത്വാന്ന തത്ര കലനാമലം .. 45..
സാ സത്യതാ സാ ശിവതാ സാവസ്ഥാ പാരമാത്മികീ .
സർവജ്ഞതാ സാ സന്തൃപ്തിർനതു യത്ര മനഃ ക്ഷതം .. 46..
പ്രലപന്വിസൃജൻഗൃഹ്ണന്നുന്മിഷന്നിമിഷന്നപി .
നിരസ്തമനനാനന്ദഃ സംവിന്മാത്രപരോഽസ്മ്യഹം .. 47..
മലം സംവേദ്യമുത്സൃജ്യ മനോ നിർമൂലയൻപരം .
ആശാപാശാനലം ഛിത്ത്വാ സംവിന്മാത്രപരോഽസ്മ്യഹം .. 48..
അശുഭാശുഭസങ്കൽപഃ സംശാന്തോഽസ്മി നിരാമയഃ .
നഷ്ടേഷ്ടാനിഷ്ടകലനഃ സംമാത്രപരോസ്മ്യഹം .. 49..
ആത്മതാപരതേ ത്യക്ത്വാ നിർവിഭാഗോ ജഗത്സ്ഥിതൗ .
വജ്രസ്തംഭവദാത്മാനമവലംബ്യ സ്ഥിരോഽസ്മ്യഹം .. 50..
നിർമലായാം നിരാശായാം സ്വസംവിത്തൗ സ്ഥിതോഽസ്മ്യഹം .
ഈഹിതാനീഹിതൈർമുക്തോ ഹേയോപാദേയവർജിതഃ .. 51..
കദാന്തസ്തോഷമേഷ്യാമി സ്വപ്രകാശപദേ സ്ഥിതഃ .
കദോപശാന്തമനനോ ധരണീധരകന്ദരേ .. 52..
സമേഷ്യാമി ശിലാസാമ്യം നിർവികൽപസമാധിനാ .
നിരംശധ്യാനവിശ്രാന്തിമൂകസ്യ മമ മസ്തകേ .. 53..
കദാ താർണം കരിഷ്യന്തി കുലായം വനപുത്രികാഃ .
സങ്കൽപപാദപം തൃഷ്ണാലതം ഛിത്ത്വാ മനോവനം .. 54..
വിതതാം ഭുവമാസാദ്യ വിഹരാഭി യഥാസുഖം .
പദം തദനു യാതോഽസ്മി കേവലോഽസ്മി ജയാമ്യഹം .. 55..
നിർവാണോഽസ്മി നിരീഹോഽസ്മി നിരംശോഽസ്മി നിരീപ്സിതഃ .
സ്വച്ഛതോർജിതതാ സത്താ ഹൃദ്യതാ സത്യതാ ജ്ഞതാ .. 56..
ആനന്ദിതോപശമതാ സദാ പ്രമുദിതോദിതാ .
പൂർണതോദാരതാ സത്യാ കാന്തിസത്താ സദൈകതാ .. 57..
ഇത്യേവം ചിന്തയൻഭിക്ഷുഃ സ്വരൂപസ്ഥിതിമഞ്ജസാ .
നിർവികൽപസ്വരൂപജ്ഞോ നിർവികൽപോ ബഭൂവ ഹ .. 58..
ആതുരോ ജീവതി ചേത്ക്രമസംന്യാസഃ കർതവ്യഃ .
ന ശൂദ്രസ്ത്രീപതിതോദക്യാ സംഭാഷണം .
ന യതേർദേവപൂജനോത്സവദർശനം .
തസ്മാന്ന സംന്യാസിന ഏഷ ലോകഃ .
ആതുരകുടീചകയോർഭൂലോകഭുവർലോകൗ .
ബഹൂദകസ്യ സ്വർഗലോകഃ .
ഹംസസ്യ തപോലോകഃ . പരമഹംസസ്യ സത്യലോകഃ .
തുരീയാതീതാവധൂതയോഃ സ്വാത്മന്യേവ കൈവല്യം
സ്വരൂപാനുസന്ധാനേന ഭ്രമരകീടന്യായവത് .
സ്വരൂപാനുസന്ധാനവ്യതിരിക്താന്യശാസ്ത്രാഭ്യാസ
ഉഷ്ട്രകുങ്കുമഭാരവദ്വ്യർഥഃ . ന യോഗശാസ്ത്രപ്രവൃത്തിഃ .
ന സാംഖ്യശാസ്ത്രാഭ്യാസഃ . ന മന്ത്രതന്ത്രവ്യാപാരഃ .
നേതരശാസ്ത്രപ്രവൃത്തിര്യതേരസ്തി . അസ്തി ചേച്ഛവാലങ്കാരവ-
ത്കർമാചര വിദ്യാദൂരഃ .
ന പരിവ്രാൺനാമസങ്കീർതനപരോ യദ്യത്കർമ കരോതി തത്തത്ഫലമനുഭവതി .
ഏരണ്ഡതൈലഫേനവത്സർവം പരിത്യജേത് . ന ദേവതാപ്രസാദഗ്രഹണം .
ന ബാഹ്യദേവാഭ്യർചനം കുര്യാത് . സ്വവ്യതിരിക്തം സർവം ത്യക്ത്വാ
മധുകരവൃത്ത്യാഹാരമാഹരൻകൃശീഭൂത്വാ മേദോവൃദ്ധിമകുർവന്വിഹരേത് .
മാധൂകരേണ കരപാത്രേണാസ്യപാത്രേണ വാ കാലം നയേത് .
ആത്മസംമിതമാഹാരമാഹരേദാത്മവാന്യതിഃ .
ആഹാരസ്യ ച ഭാഗൗ ദ്വൗ തൃതീയമുദകസ്യ ച .
വായോഃ സഞ്ചരണാർഥായ ചതുർഥമവശേഷയേത് ..59..
ഭൈക്ഷേണ വർതയേന്നിത്യം നൈകാന്നാശീ ഭവേത്ക്വചിത് .
നിരീക്ഷന്തേ ത്വനുദ്വിഗ്നാസ്തദ്ഗൃഹം യത്നതോ വ്രജേത് .. 60..
പഞ്ചസപ്തഗൃഹാണാം തു ഭിക്ഷാമിച്ഛേത്ക്രിയാവതാം .
ഗോദോഹമാത്രമാകാങ്ക്ഷേന്നിഷ്ക്രാന്തോ ന പുനർവ്രജേത് .. 61..
നക്താദ്വരശ്ചോപവാസ ഉപവാസാദയാചിതഃ .
അയാചിതാദ്വരം ഭൈക്ഷ്യം തസ്മാത്ഭൈക്ഷേണ വർധയേത് .. 62..
നൈവ സവ്യാപസവ്യേന ഭിക്ഷാകാലേ വിശേദ്ഗൃഹാൻ .
നാതിക്രാമേദ്ഗൃഹം മോഹാദ്യത്ര ദോഷോ ന വിദ്യതേ .. 63..
ശ്രോത്രിയാന്നം ന ഭിക്ഷേത ശ്രദ്ധാഭക്തിബഹിഷ്കൃതം .
വ്രാത്യസ്യാപി ഗൃഹേ ഭിക്ഷേച്ഛ്രദ്ധാഭക്തിപുരസ്കൃതേ .. 64..
മാധൂകരമസങ്ക്ലൃപ്തം പ്രാക്പ്രണീതമയാചിതം .
താത്കാലികം ചോപപന്നം ഭൈക്ഷം പഞ്ചവിധം സ്മൃതം .. 65..
മനഃസങ്കൽപരഹിതാംസ്ത്രീൻഗൃഹാൻപഞ്ച സപ്ത വാ .
മധുമക്ഷികവത്കൃത്വാ മാധൂകരമിതി സ്മൃതം .. 66..
പ്രാതഃകാലേ ച പൂർവേദ്യുര്യദ്ഭക്തൈഃ പ്രാഥിതം മുഹുഃ .
തദ്ഭൈക്ഷം പ്രാക്പ്രണീതം സ്യാത്സ്ഥിതിം കുര്യാത്തഥാപി വാ .. 67..
ഭിക്ഷാടനസമുദ്യോഗാദ്യേന കേന നിമന്ത്രിതം .
അയാചിതം തു തദ്ഭൈക്ഷം ഭോക്തവ്യം ച മുമുക്ഷുഭിഃ .. 68..
ഉപസ്ഥാനേന യത്പ്രോക്തം ഭിക്ഷാർഥം ബ്രാഹ്മണേന തത് .
താത്കാലികമിതി ഖ്യാതം ഭോക്തവ്യം യതിഭിസ്തദാ .. 69..
സിദ്ധമന്നം യദാനീതം ബ്രാഹ്മണേന മഠം പ്രതി .
ഉപപന്നമിതി പ്രാഹുർമുനയോ മോക്ഷകാങ്ക്ഷിണഃ .. 70..
ചരേന്മാധൂകരം ഭൈക്ഷം യതിർമ്ലേച്ഛകുലാദപി .
ഏകാന്നം നതു ഭുഞ്ജീത ബൃഹസ്പതിസമാദപി .
യാചിതായാചിതാഭ്യാം ച ഭിക്ഷാഭ്യാം കൽപയേത്സ്ഥിതം .. 71..
ന വായുഃ സ്പർശദോഷേണ നാഗ്നിർദഹനകർമണാ .
നാപോ മൂത്രപുരീഷാഭ്യാം നാന്നദോഷേണ മസ്കരീ .. 72..
വിധൂമേ സന്നമുസലേ വ്യംഗാരേ ഭുക്തവജ്ജനേ .
കാലേഽപരാഹ്ണേ ഭൂയിഷ്ഠേ ഭിക്ഷാചരണമാചരേത് .. 73..
അഭിശതം ച പതിതം പാപണ്ഡം ദേവപൂജകം .
വർജയിത്വാ ചരേദ്ഭൈക്ഷം സർവവർണേഷു ചാപദി .. 74..
ഘൃതം സ്വമൂത്രസദൃശം മധു സ്യാത്സുരയാ സമം .
തൈലം സൂകരമൂത്രം സ്യാത്സൂപം ലശുനസംമിതം .. 75..
മാഷാപൂഷാദി ഗോമാംസം ക്ഷീരം മൂത്രസമം ഭവേത് .
തസ്മാത്സർവപ്രയത്നേന ഘൃതാദീന്വർജയേദ്യതിഃ .
ഘൃതസൂപാദിസംയുക്തമന്നം നാദ്യാത്കദാചന .. 76..
പാത്രമസ്യ ഭവേത്പാണിസ്തേന നിത്യം സ്ഥിതിം നയേത് .
പാണിപാത്രശ്ചരന്യോഗീ നാസകൃദ്ഭൈക്ഷമാചരേത് .. 77..
ആസ്യേന തു യദാഹാരം ഗോവന്മൃഗയതേ മുനിഃ .
തദാ സമഃ സ്യാത്സർവേഷു സോഽമൃതത്വായ കൽപതേ .. 78..
ആജ്യം രുധിരമിവ ത്യജേദേകത്രാന്നം പലലമിവ
ഗന്ധലേപനമശുദ്ധലേപനമിവ ക്ഷാരമന്ത്യജമിവ
വസ്ത്രമുച്ഛിഷ്ടപാത്രമിവാഭ്യംഗം സ്ത്രീസംഗമിവ
മിത്രാഹ്ലാദകം മൂത്രമിവ സ്പൃഹാം ഗോമാംസമിവ
ജ്ഞാതചരദേശം ചണ്ഡാലവാടികാദിവ സ്ത്രിയമഹിമിവ
സുവർണം കാലകൂടമിവ സഭാസ്ഥലം ശ്മശാനസ്ഥലമിവ
രാജധാനീം കുംഭീപാകമിവ ശവപിണ്ഡവദേകത്രാന്നം ന
ദേവതാർചനം . പ്രപഞ്ചവൃത്തിം പരിത്യയ ജീവന്മുക്തോ ഭവേത് ..
ആസനം പാത്രലോപശ്ച സഞ്ചയഃ ശിഷ്യസഞ്ചയഃ .
ദിവാസ്വാപോ വൃഥാലാപോ യതേർബന്ധകരാണി ഷട് .. 79..
വർഷാഭ്യോഽന്യത്ര യത്സ്ഥാനമാസനം തദുദാഹൃതം .
ഉത്കാലാബ്വാദിപാത്രാണാമേകസ്യാപീഹ സംഗ്രഹഃ .. 80..
യതേഃ സംവ്യവഹരായ പാത്രലോപഃ സ ഉച്യതേ .
ഗൃഹീതസ്യ തു ദണ്ഡാദേർദ്വിതീയസ്യ പരിഗ്രഹഃ .. 81..
കാലാന്തരോപഭോഗാർഥം സഞ്ചയഃ പരികീർതിതഃ .
ശുശ്രൂഷാലാഭപൂജാർഥം യശോർഥം വാ പരിഗ്രഹഃ .. 82..
ശിഷ്യാണാം നതു കാരുണ്യാച്ഛിഷ്യസംഗ്രഹ ഈരിതഃ .
വിദ്യാ ദിവാ പ്രകാശത്വാദവിദ്യാ രാത്രിരുച്യതേ .. 83..
വിദ്യാഭ്യാസേ പ്രമാദോ യഃ സ ദിവാസ്വാപ ഉച്യതേ .
ആധ്യാത്മികീം കഥാം മുക്ത്വാ ഭിക്ഷാവാർതാം വിനാ തഥാ .. 84..
അനുഗ്രഹം പരിപ്രശ്നം വൃഥാജൽപോഽന്യ ഉച്യതേ .
ഏകാന്നം മദമാത്സര്യം ഗന്ധപുഷ്പവിഭൂഷണം .. 85..
താംബൂലാഭ്യഞ്ജനേ ക്രീഡാ ഭോഗാകാങ്ക്ഷാ രസായനം .
കത്ഥനം കുത്സനം സ്വസ്തി ജ്യോതിശ്ച ക്രയവിക്രയം .. 86..
ക്രിയാകർമവിവാദശ്ച ഗുരുവാക്യവിലംഘനം .
സന്ധിശ്ച വിഗ്രഹോ യാനം മഞ്ചകം ശുക്ലവസ്ത്രകം .. 87..
ശുക്ലോത്സർഗോ ദിവാസ്വാപോ ഭിക്ഷാധാരസ്തു തൈജസം .
വിഷം ചൈവായുധം ബീജം ഹിംസാം തൈക്ഷ്ണ്യം ച മൈഥുനം .. 88..
ത്യക്തം സംന്യാസയോഗേന ഗൃഹധർമാദികം വ്രതം .
ഗോത്രാദിചരണം സർവം പിതൃമാതൃകുലം ധനം .
പ്രതിഷിദ്ധാനി ചൈതാനി സേവമാനോ വ്രജേദധഃ .. 89..
സുജീർണോഽപി സുജീർണാസു വിദ്വാംസ്ത്രീഷു ന വിശ്വസേത് .
സുജീർണാസ്വപി കന്ഥാസു സജ്ജതേ ജീർണമംബരം .. 90..
സ്ഥാവരം ജംഗമം ബീജം തൈജസം വിഷമായുധം .
ഷഡേതാനി ന ഗൃഹ്ണീയാദ്യതിർമൂത്രപുരീഷവത് .. 91..
നൈവാദദീത പാഥേയം യതിഃ കിഞ്ചിദനാപദി .
പക്വമാപത്സു ഗൃൺഹീയാദ്യാവദന്നം ന ലഭ്യതേ .. 92..
നീരുജശ്ച യുവാ ചൈവ ഭിക്ഷുർനാവസഥേ വസേത് .
പരാർഥം ന പ്രതിഗ്രാഹ്യം ന ദദ്യാച്ച കഥഞ്ചന .. 93..
ദൈന്യഭാവാത്തു ഭൂതാനാം സൗഭഗായ യതിശ്ചരേത് .
പക്വം വാ യദി വാഽപക്വം യാചമാനോ വ്രജേദധഃ .. 94..
അന്നപാനപരോ ഭിക്ഷുർവസ്ത്രാദീനാം പ്രതിഗ്രഹീ .
ആവികം വാനാവികം വാ തഥാ പട്ടപടാനപി .. 95..
പ്രതിഗൃഹ്യ യതിശ്ചൈതാൻപതത്യേവ ന സംശയഃ .
അദ്വൈതം നാവമാശ്രിത്യ ജീവന്മുക്തത്വമാപ്നുയാത് .. 96..
വാഗ്ദണ്ഡേ മൗനമാതിഷ്ടേത്കായദണ്ഡേ ത്വഭോജനം .
മാനസേ തു കൃതേ ദണ്ഡേ പ്രാണായാമോ വിധീയതേ .. 97..
കർമണാ ബധ്യതേ ജന്തുർവിദ്യയാ ച വിമുച്യതേ .
തസ്മാത്കർമ ന കുർവന്തി യതയഃ പാരദർശിനഃ .. 98..
രഥ്യായാം ബഹുവസ്ത്രാണി ഭിക്ഷാ സർവത്ര ലഭ്യതേ .
ഭൂമിഃ ശയ്യാസ്തി വിസ്തീർണാ യതയഃ കേന ദുഃഖിതഃ .. 99..
പ്രപഞ്ചമഖിലം യസ്തു ജ്ഞാനാഗ്നൗ ജുഹുയാദ്യതിഃ .
ആത്മന്യഗ്നീൻസമാരോപ്യ സോഽഗ്നിഹോത്രീ മഹായതിഃ .. 100..
പ്രവൃത്തിർദ്വിവിധാ പ്രോക്താ മാർജാരീ ചൈവ വാനരീ .
ജ്ഞാനാഭ്യാസവതാമോതുർവാനരീഭാക്ത്വമേവ ച .. 101..
നാപൃഷ്ടഃ കസ്യചിദ്ബ്രൂയാന്ന ചാന്യായേന പൃച്ഛതഃ .
ജാനന്നപി ഹി മേധാവീ ജഡവല്ലോകമാചരേത് .. 102..
സർവേഷാമേവ പാപാനാം സംഘാതേ സമുപസ്ഥിതേ .
താരം ദ്വാദശസാഹസ്രമഭ്യസേച്ഛേദനം ഹി തത് .. 103..
യസ്തു ദ്വാദശസാഹസ്രം പ്രണവം ജപതേഽന്വഹം .
തസ്യ ദ്വാദശഭിർമാസൈഃ പരം ബ്രഹ്മ പ്രകാശതേ.. 104..
ഇത്യുപനിഷത് ഹരിഃ ഓം തത്സത് .. ഇതി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ .. 2..
ഓം ആപ്യായന്തു മാമാംഗാനി വാക്പ്രാണശ്ചക്ഷുഃ
ശ്രോത്രമഥോ ബലമിന്ദ്രിയാണി ച .. സർവാണി സർവം ബ്രഹ്മോപനിഷദം
മാഹം ബ്രഹ്മ നിരാകുര്യാം മാ മാ ബ്രഹ്മ നിരാകരോദനിരാകരണ-
മസ്ത്വനിരാകരണം മേസ്തു തദാത്മനി നിരതേ യ ഉപനിഷത്സു ധർമാസ്തേ
മയി സന്തു തേ മയി സന്തു . ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
ഇതി സംന്യാസോപനിഷത്സമാപ്താ ..