കഠോപനിഷത്ത്

←[[../]]

കഠോപനിഷത് ഉപനിഷത്തുകൾ

[[../]]→

കഠോപനിഷത്

ഓം
.. അഥ കഠോപനിഷദ് ..
ഓം സഹ നാവവതു . സഹ നൗ ഭുനക്തു . സഹവീര്യം കരവാവഹൈ .
തേജസ്വി നാവധീതമസ്തു . മാ വിദ്വിഷാവഹൈ ..
ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
          അദ്ധ്യായം 1
        കാണ്ഡം I
ഓം ഉശൻ ഹ വൈ വാജശ്രവസഃ സർവവേദസം ദദൗ .
തസ്യ ഹ നചികേതാ നാമ പുത്ര ആസ .. 1..
തം ̐ ഹ കുമാരം ̐ സന്തം ദക്ഷിണാസു
നീയമാനാസു ശ്രദ്ധാവിവേശ സോഽമന്യത .. 2..
പീതോദകാ ജഗ്ധതൃണാ ദുഗ്ധദോഹാ നിരിന്ദ്രിയാഃ .
അനന്ദാ നാമ തേ ലോകാസ്താൻ സ ഗച്ഛതി താ ദദത് .. 3..
സ ഹോവാച പിതരം തത കസ്മൈ മാം ദാസ്യസീതി .
ദ്വിതീയം തൃതീയം തം ̐ ഹോവാച മൃത്യവേ ത്വാ ദദാമീതി .. 4..
ബഹൂനാമേമി പ്രഥമോ ബഹൂനാമേമി മധ്യമഃ .
കിം ̐ സ്വിദ്യമസ്യ കർതവ്യം യന്മയാഽദ്യ കരിഷ്യതി .. 5..
അനുപശ്യ യഥാ പൂർവേ പ്രതിപശ്യ തഥാഽപരേ .
സസ്യമിവ മർത്യഃ പച്യതേ സസ്യമിവാജായതേ പുനഃ .. 6..
വൈശ്വാനരഃ പ്രവിശത്യതിഥിർബ്രാഹ്മണോ ഗൃഹാൻ .
തസ്യൈതാം ̐ ശാന്തിം കുർവന്തി ഹര വൈവസ്വതോദകം .. 7..
ആശാപ്രതീക്ഷേ സംഗതം ̐ സൂനൃതാം
  ചേഷ്ടാപൂർതേ പുത്രപശൂം ̐ശ്ച സർവാൻ .
ഏതദ്വൃങ്ക്തേ പുരുഷസ്യാൽപമേധസോ
  യസ്യാനശ്നന്വസതി ബ്രാഹ്മണോ ഗൃഹേ .. 8..
തിസ്രോ രാത്രീര്യദവാത്സീർഗൃഹേ മേ-
  ഽനശ്നൻ ബ്രഹ്മന്നതിഥിർനമസ്യഃ .
നമസ്തേഽസ്തു ബ്രഹ്മൻ സ്വസ്തി മേഽസ്തു
  തസ്മാത്പ്രതി ത്രീന്വരാന്വൃണീഷ്വ .. 9..
ശാന്തസങ്കൽപഃ സുമനാ യഥാ സ്യാദ്
  വീതമന്യുർഗൗതമോ മാഽഭി മൃത്യോ .
ത്വത്പ്രസൃഷ്ടം മാഽഭിവദേത്പ്രതീത
  ഏതത് ത്രയാണാം പ്രഥമം വരം വൃണേ .. 10..
യഥാ പുരസ്താദ് ഭവിതാ പ്രതീത
  ഔദ്ദാലകിരാരുണിർമത്പ്രസൃഷ്ടഃ .
സുഖം ̐ രാത്രീഃ ശയിതാ വീതമന്യുഃ
  ത്വാം ദദൃശിവാന്മൃത്യുമുഖാത് പ്രമുക്തം .. 11..
സ്വർഗേ ലോകേ ന ഭയം കിഞ്ചനാസ്തി
  ന തത്ര ത്വം ന ജരയാ ബിഭേതി .
ഉഭേ തീർത്വാഽശനായാപിപാസേ
  ശോകാതിഗോ മോദതേ സ്വർഗലോകേ .. 12..
സ ത്വമഗ്നിം ̐ സ്വർഗ്യമധ്യേഷി മൃത്യോ
  പ്രബ്രൂഹി ത്വം ̐ ശ്രദ്ദധാനായ മഹ്യം .
സ്വർഗലോകാ അമൃതത്വം ഭജന്ത
  ഏതദ് ദ്വിതീയേന വൃണേ വരേണ .. 13..
പ്ര തേ ബ്രവീമി തദു മേ നിബോധ
  സ്വർഗ്യമഗ്നിം നചികേതഃ പ്രജാനൻ .
അനന്തലോകാപ്തിമഥോ പ്രതിഷ്ഠാം
  വിദ്ധി ത്വമേതം നിഹിതം ഗുഹായാം .. 14..
ലോകാദിമഗ്നിം തമുവാച തസ്മൈ
  യാ ഇഷ്ടകാ യാവതീർവാ യഥാ വാ .
സ ചാപി തത്പ്രത്യവദദ്യഥോക്തം
  അഥാസ്യ മൃത്യുഃ പുനരേവാഹ തുഷ്ടഃ .. 15..
തമബ്രവീത് പ്രീയമാണോ മഹാത്മാ
  വരം തവേഹാദ്യ ദദാമി ഭൂയഃ .
തവൈവ നാമ്നാ ഭവിതാഽയമഗ്നിഃ
  സൃങ്കാം ചേമാമനേകരൂപാം ഗൃഹാണ .. 16..
ത്രിണാചികേതസ്ത്രിഭിരേത്യ സന്ധിം
  ത്രികർമകൃത്തരതി ജന്മമൃത്യൂ .
ബ്രഹ്മജജ്ഞം ദേവമീഡ്യം വിദിത്വാ
  നിചായ്യേമാം ̐ ശാന്തിമത്യന്തമേതി .. 17..
ത്രിണാചികേതസ്ത്രയമേതദ്വിദിത്വാ
  യ ഏവം വിദ്വാം ̐ശ്ചിനുതേ നാചികേതം .
സ മൃത്യുപാശാൻ പുരതഃ പ്രണോദ്യ
  ശോകാതിഗോ മോദതേ സ്വർഗലോകേ .. 18..
ഏഷ തേഽഗ്നിർനചികേതഃ സ്വർഗ്യോ
  യമവൃണീഥാ ദ്വിതീയേന വരേണ .
ഏതമഗ്നിം തവൈവ പ്രവക്ഷ്യന്തി ജനാസഃ
  തൃതീയം വരം നചികേതോ വൃണീഷ്വ .. 19..
യേയം പ്രേതേ വിചികിത്സാ മനുഷ്യേ-
  ഽസ്തീത്യേകേ നായമസ്തീതി ചൈകേ .
ഏതദ്വിദ്യാമനുശിഷ്ടസ്ത്വയാഽഹം
  വരാണാമേഷ വരസ്തൃതീയഃ .. 20..
ദേവൈരത്രാപി വിചികിത്സിതം പുരാ
  ന ഹി സുവിജ്ഞേയമണുരേഷ ധർമഃ .
അന്യം വരം നചികേതോ വൃണീഷ്വ
  മാ മോപരോത്സീരതി മാ സൃജൈനം .. 21..
ദേവൈരത്രാപി വിചികിത്സിതം കില
  ത്വം ച മൃത്യോ യന്ന സുജ്ഞേയമാത്ഥ .
വക്താ ചാസ്യ ത്വാദൃഗന്യോ ന ലഭ്യോ
  നാന്യോ വരസ്തുല്യ ഏതസ്യ കശ്ചിത് .. 22..
ശതായുഷഃ പുത്രപൗത്രാന്വൃണീഷ്വാ
  ബഹൂൻപശൂൻ ഹസ്തിഹിരണ്യമശ്വാൻ .
ഭൂമേർമഹദായതനം വൃണീഷ്വ
  സ്വയം ച ജീവ ശരദോ യാവദിച്ഛസി .. 23..
ഏതത്തുല്യം യദി മന്യസേ വരം
  വൃണീഷ്വ വിത്തം ചിരജീവികാം ച .
മഹാഭൂമൗ നചികേതസ്ത്വമേധി
  കാമാനാം ത്വാ കാമഭാജം കരോമി .. 24..
യേ യേ കാമാ ദുർലഭാ മർത്യലോകേ
  സർവാൻ കാമാം ̐ശ്ഛന്ദതഃ പ്രാർഥയസ്വ .
ഇമാ രാമാഃ സരഥാഃ സതൂര്യാ
  ന ഹീദൃശാ ലംഭനീയാ മനുഷ്യൈഃ .
ആഭിർമത്പ്രത്താഭിഃ പരിചാരയസ്വ
  നചികേതോ മരണം മാഽനുപ്രാക്ഷീഃ .. 25..
ശ്വോഭാവാ മർത്യസ്യ യദന്തകൈതത്
  സർവേന്ദ്രിയാണാം ജരയന്തി തേജഃ .
അപി സർവം ജീവിതമൽപമേവ
  തവൈവ വാഹാസ്തവ നൃത്യഗീതേ .. 26..
ന വിത്തേന തർപണീയോ മനുഷ്യോ
  ലപ്സ്യാമഹേ വിത്തമദ്രാക്ഷ്മ ചേത്ത്വാ .
ജീവിഷ്യാമോ യാവദീശിഷ്യസി ത്വം
  വരസ്തു മേ വരണീയഃ സ ഏവ .. 27..
അജീര്യതാമമൃതാനാമുപേത്യ
  ജീര്യന്മർത്യഃ ക്വധഃസ്ഥഃ പ്രജാനൻ .
അഭിധ്യായൻ വർണരതിപ്രമോദാൻ
  അതിദീർഘേ ജീവിതേ കോ രമേത .. 28..
യസ്മിന്നിദം വിചികിത്സന്തി മൃത്യോ
  യത്സാമ്പരായേ മഹതി ബ്രൂഹി നസ്തത് .
യോഽയം വരോ ഗൂഢമനുപ്രവിഷ്ടോ
  നാന്യം തസ്മാന്നചികേതാ വൃണീതേ .. 29..
.. ഇതി കാഠകോപനിഷദി പ്രഥമാധ്യായേ പ്രഥമാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 1
        കാണ്ഡം II
അന്യച്ഛ്രേയോഽന്യദുതൈവ പ്രേയ-
  സ്തേ ഉഭേ നാനാർഥേ പുരുഷം ̐ സിനീതഃ .
തയോഃ ശ്രേയ ആദദാനസ്യ സാധു
  ഭവതി ഹീയതേഽർഥാദ്യ ഉ പ്രേയോ വൃണീതേ .. 1..
ശ്രേയശ്ച പ്രേയശ്ച മനുഷ്യമേതഃ
  തൗ സമ്പരീത്യ വിവിനക്തി ധീരഃ .
ശ്രേയോ ഹി ധീരോഽഭി പ്രേയസോ വൃണീതേ
  പ്രേയോ മന്ദോ യോഗക്ഷേമാദ്വൃണീതേ .. 2..
സ ത്വം പ്രിയാൻപ്രിയരൂപാംശ്ച കാമാൻ
  അഭിധ്യായന്നചികേതോഽത്യസ്രാക്ഷീഃ .
നൈതാം സൃങ്കാം വിത്തമയീമവാപ്തോ
  യസ്യാം മജ്ജന്തി ബഹവോ മനുഷ്യാഃ .. 3..
ദൂരമേതേ വിപരീതേ വിഷൂചീ
  അവിദ്യാ യാ ച വിദ്യേതി ജ്ഞാതാ .
വിദ്യാഭീപ്സിനം നചികേതസം മന്യേ
  ന ത്വാ കാമാ ബഹവോഽലോലുപന്ത .. 4..
അവിദ്യായാമന്തരേ വർതമാനാഃ
  സ്വയം ധീരാഃ പണ്ഡിതംമന്യമാനാഃ .
ദന്ദ്രമ്യമാണാഃ പരിയന്തി മൂഢാ
  അന്ധേനൈവ നീയമാനാ യഥാന്ധാഃ .. 5..
ന സാമ്പരായഃ പ്രതിഭാതി ബാലം
  പ്രമാദ്യന്തം വിത്തമോഹേന മൂഢം .
അയം ലോകോ നാസ്തി പര ഇതി മാനീ
  പുനഃ പുനർവശമാപദ്യതേ മേ .. 6..
ശ്രവണായാപി ബഹുഭിര്യോ ന ലഭ്യഃ
  ശൃണ്വന്തോഽപി ബഹവോ യം ന വിദ്യുഃ .
ആശ്ചര്യോ വക്താ കുശലോഽസ്യ ലബ്ധാ
  ആശ്ചര്യോ ജ്ഞാതാ കുശലാനുശിഷ്ടഃ .. 7..
ന നരേണാവരേണ പ്രോക്ത ഏഷ
  സുവിജ്ഞേയോ ബഹുധാ ചിന്ത്യമാനഃ .
അനന്യപ്രോക്തേ ഗതിരത്ര നാസ്തി
  അണീയാൻ ഹ്യതർക്യമണുപ്രമാണാത് .. 8..
നൈഷാ തർകേണ മതിരാപനേയാ
  പ്രോക്താന്യേനൈവ സുജ്ഞാനായ പ്രേഷ്ഠ .
യാം ത്വമാപഃ സത്യധൃതിർബതാസി
  ത്വാദൃങ്നോ ഭൂയാന്നചികേതഃ പ്രഷ്ടാ .. 9..
ജാനാമ്യഹം ശേവധിരിത്യനിത്യം
  ന ഹ്യധ്രുവൈഃ പ്രാപ്യതേ ഹി ധ്രുവം തത് .
തതോ മയാ നാചികേതശ്ചിതോഽഗ്നിഃ
  അനിത്യൈർദ്രവ്യൈഃ പ്രാപ്തവാനസ്മി നിത്യം .. 10..
കാമസ്യാപ്തിം ജഗതഃ പ്രതിഷ്ഠാം
  ക്രതോരാനന്ത്യമഭയസ്യ പാരം .
സ്തോമമഹദുരുഗായം പ്രതിഷ്ഠാം ദൃഷ്ട്വാ
  ധൃത്യാ ധീരോ നചികേതോഽത്യസ്രാക്ഷീഃ .. 11..
തം ദുർദർശം ഗൂഢമനുപ്രവിഷ്ടം
  ഗുഹാഹിതം ഗഹ്വരേഷ്ഠം പുരാണം .
അധ്യാത്മയോഗാധിഗമേന ദേവം
  മത്വാ ധീരോ ഹർഷശോകൗ ജഹാതി .. 12..
ഏതച്ഛ്രുത്വാ സമ്പരിഗൃഹ്യ മർത്യഃ
  പ്രവൃഹ്യ ധർമ്യമണുമേതമാപ്യ .
സ മോദതേ മോദനീയം ̐ ഹി ലബ്ധ്വാ
  വിവൃതം ̐ സദ്മ നചികേതസം മന്യേ .. 13..
അന്യത്ര ധർമാദന്യത്രാധർമാ-
  ദന്യത്രാസ്മാത്കൃതാകൃതാത് .
അന്യത്ര ഭൂതാച്ച ഭവ്യാച്ച
  യത്തത്പശ്യസി തദ്വദ .. 14..
സർവേ വേദാ യത്പദമാമനന്തി
  തപാം ̐സി സർവാണി ച യദ്വദന്തി .
യദിച്ഛന്തോ ബ്രഹ്മചര്യം ചരന്തി
  തത്തേ പദം ̐ സംഗ്രഹേണ ബ്രവീമ്യോമിത്യേതത് .. 15..
ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ബ്രഹ്മ ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം പരം .
ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ജ്ഞാത്വാ യോ യദിച്ഛതി തസ്യ തത് .. 16..
ഏതദാലംബനം ̐ ശ്രേഷ്ഠമേതദാലംബനം പരം .
ഏതദാലംബനം ജ്ഞാത്വാ ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ .. 17..
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ വിപശ്ചിൻ
  നായം കുതശ്ചിന്ന ബഭൂവ കശ്ചിത് .
അജോ നിത്യഃ ശാശ്വതോഽയം പുരാണോ
  ന ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ .. 18..
ഹന്താ ചേന്മന്യതേ ഹന്തും ̐ ഹതശ്ചേന്മന്യതേ ഹതം .
ഉഭൗ തൗ ന വിജാനീതോ നായം ̐ ഹന്തി ന ഹന്യതേ .. 19..
അണോരണീയാന്മഹതോ മഹീയാ-
  നാത്മാഽസ്യ ജന്തോർനിഹിതോ ഗുഹായാം .
തമക്രതുഃ പശ്യതി വീതശോകോ
  ധാതുപ്രസാദാന്മഹിമാനമാത്മനഃ .. 20..
ആസീനോ ദൂരം വ്രജതി ശയാനോ യാതി സർവതഃ .
കസ്തം മദാമദം ദേവം മദന്യോ ജ്ഞാതുമർഹതി .. 21..
അശരീരം ̐ ശരീരേഷ്വനവസ്ഥേഷ്വവസ്ഥിതം .
മഹാന്തം വിഭുമാത്മാനം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി .. 22..
നായമാത്മാ പ്രവചനേന ലഭ്യോ
  ന മേധയാ ന ബഹുനാ ശ്രുതേന .
യമേവൈഷ വൃണുതേ തേന ലഭ്യഃ
  തസ്യൈഷ ആത്മാ വിവൃണുതേ തനൂം ̐ സ്വാം .. 23..
നാവിരതോ ദുശ്ചരിതാന്നാശാന്തോ നാസമാഹിതഃ .
നാശാന്തമാനസോ വാഽപി പ്രജ്ഞാനേനൈനമാപ്നുയാത് .. 24..
യസ്യ ബ്രഹ്മ ച ക്ഷത്രം ച ഉഭേ ഭവത ഓദനഃ .
മൃത്യുര്യസ്യോപസേചനം ക ഇത്ഥാ വേദ യത്ര സഃ .. 25..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി പ്രഥമാധ്യായേ ദ്വിതീയാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 1
        കാണ്ഡം III
ഋതം പിബന്തൗ സുകൃതസ്യ ലോകേ
  ഗുഹാം പ്രവിഷ്ടൗ പരമേ പരാർധേ .
ഛായാതപൗ ബ്രഹ്മവിദോ വദന്തി
  പഞ്ചാഗ്നയോ യേ ച ത്രിണാചികേതാഃ .. 1..
യഃ സേതുരീജാനാനാമക്ഷരം ബ്രഹ്മ യത് പരം .
അഭയം തിതീർഷതാം പാരം നാചികേതം ̐ ശകേമഹി .. 2..
ആത്മാനം ̐ രഥിതം വിദ്ധി ശരീരം ̐ രഥമേവ തു .
ബുദ്ധിം തു സാരഥിം വിദ്ധി മനഃ പ്രഗ്രഹമേവ ച .. 3..
ഇന്ദ്രിയാണി ഹയാനാഹുർവിഷയാം ̐ സ്തേഷു ഗോചരാൻ .
ആത്മേന്ദ്രിയമനോയുക്തം ഭോക്തേത്യാഹുർമനീഷിണഃ .. 4..
യസ്ത്വവിജ്ഞാനവാൻഭവത്യയുക്തേന മനസാ സദാ .
തസ്യേന്ദ്രിയാണ്യവശ്യാനി ദുഷ്ടാശ്വാ ഇവ സാരഥേഃ .. 5..
യസ്തു വിജ്ഞാനവാൻഭവതി യുക്തേന മനസാ സദാ .
തസ്യേന്ദ്രിയാണി വശ്യാനി സദശ്വാ ഇവ സാരഥേഃ .. 6..
യസ്ത്വവിജ്ഞാനവാൻഭവത്യമനസ്കഃ സദാഽശുചിഃ .
ന സ തത്പദമാപ്നോതി സംസാരം ചാധിഗച്ഛതി .. 7..
യസ്തു വിജ്ഞാനവാൻഭവതി സമനസ്കഃ സദാ ശുചിഃ .
സ തു തത്പദമാപ്നോതി യസ്മാദ്ഭൂയോ ന ജായതേ .. 8..
വിജ്ഞാനസാരഥിര്യസ്തു മനഃ പ്രഗ്രഹവാന്നരഃ .
സോഽധ്വനഃ പാരമാപ്നോതി തദ്വിഷ്ണോഃ പരമം പദം .. 9..
ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരാ ഹ്യർഥാ അർഥേഭ്യശ്ച പരം മനഃ .
മനസസ്തു പരാ ബുദ്ധിർബുദ്ധേരാത്മാ മഹാൻപരഃ .. 10..
മഹതഃ പരമവ്യക്തമവ്യക്താത്പുരുഷഃ പരഃ .
പുരുഷാന്ന പരം കിഞ്ചിത്സാ കാഷ്ഠാ സാ പരാ ഗതിഃ .. 11..
ഏഷ സർവേഷു ഭൂതേഷു ഗൂഢോഽഽത്മാ ന പ്രകാശതേ .
ദൃശ്യതേ ത്വഗ്ര്യയാ ബുദ്ധ്യാ സൂക്ഷ്മയാ സൂക്ഷ്മദർശിഭിഃ .. 12..
യച്ഛേദ്വാങ്മനസീ പ്രാജ്ഞസ്തദ്യച്ഛേജ്ജ്ഞാന ആത്മനി .
ജ്ഞാനമാത്മനി മഹതി നിയച്ഛേത്തദ്യച്ഛേച്ഛാന്ത ആത്മനി .. 13..
ഉത്തിഷ്ഠത ജാഗ്രത
  പ്രാപ്യ വരാന്നിബോധത .
ക്ഷുരസ്യ ധാരാ നിശിതാ ദുരത്യയാ
  ദുർഗം പഥസ്തത്കവയോ വദന്തി .. 14..
അശബ്ദമസ്പർശമരൂപമവ്യയം
  തഥാഽരസം നിത്യമഗന്ധവച്ച യത് .
അനാദ്യനന്തം മഹതഃ പരം ധ്രുവം
  നിചായ്യ തന്മൃത്യുമുഖാത് പ്രമുച്യതേ .. 15..
നാചികേതമുപാഖ്യാനം മൃത്യുപ്രോക്തം ̐ സനാതനം .
ഉക്ത്വാ ശ്രുത്വാ ച മേധാവീ ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ .. 16..
യ ഇമം പരമം ഗുഹ്യം ശ്രാവയേദ് ബ്രഹ്മസംസദി .
പ്രയതഃ ശ്രാദ്ധകാലേ വാ തദാനന്ത്യായ കൽപതേ .
തദാനന്ത്യായ കൽപത ഇതി .. 17..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി പ്രഥമാധ്യായേ തൃതീയാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 2
        കാണ്ഡം I
പരാഞ്ചി ഖാനി വ്യതൃണത് സ്വയംഭൂ-
  സ്തസ്മാത്പരാങ്പശ്യതി നാന്തരാത്മൻ .
കശ്ചിദ്ധീരഃ പ്രത്യഗാത്മാനമൈക്ഷ-
  ദാവൃത്തചക്ഷുരമൃതത്വമിച്ഛൻ .. 1..
പരാചഃ കാമാനനുയന്തി ബാലാ-
  സ്തേ മൃത്യോര്യന്തി വിതതസ്യ പാശം .
അഥ ധീരാ അമൃതത്വം വിദിത്വാ
  ധ്രുവമധ്രുവേഷ്വിഹ ന പ്രാർഥയന്തേ .. 2..
യേന രൂപം രസം ഗന്ധം ശബ്ദാൻ സ്പർശാം ̐ശ്ച മൈഥുനാൻ .
ഏതേനൈവ വിജാനാതി കിമത്ര പരിശിഷ്യതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 3..
സ്വപ്നാന്തം ജാഗരിതാന്തം ചോഭൗ യേനാനുപശ്യതി .
മഹാന്തം വിഭുമാത്മാനം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി .. 4..
യ ഇമം മധ്വദം വേദ ആത്മാനം ജീവമന്തികാത് .
ഈശാനം ഭൂതഭവ്യസ്യ ന തതോ വിജുഗുപ്സതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 5..
യഃ പൂർവം തപസോ ജാതമദ്ഭ്യഃ പൂർവമജായത .
ഗുഹാം പ്രവിശ്യ തിഷ്ഠന്തം യോ ഭൂതേഭിർവ്യപശ്യത . ഏതദ്വൈ തത് .. 6..
യാ പ്രാണേന സംഭവത്യദിതിർദേവതാമയീ .
ഗുഹാം പ്രവിശ്യ തിഷ്ഠന്തീം യാ ഭൂതേഭിർവ്യജായത . ഏതദ്വൈ തത് .. 7..
അരണ്യോർനിഹിതോ ജാതവേദാ ഗർഭ ഇവ സുഭൃതോ ഗർഭിണീഭിഃ .
ദിവേ ദിവേ ഈഡ്യോ ജാഗൃവദ്ഭിർഹവിഷ്മദ്ഭിർമനുഷ്യേഭിരഗ്നിഃ . ഏതദ്വൈ തത് .. 8..
യതശ്ചോദേതി സൂര്യോഽസ്തം യത്ര ച ഗച്ഛതി .
തം ദേവാഃ സർവേഽർപിതാസ്തദു നാത്യേതി കശ്ചന . ഏതദ്വൈ തത് .. 9..
യദേവേഹ തദമുത്ര യദമുത്ര തദന്വിഹ .
മൃത്യോഃ സ മൃത്യുമാപ്നോതി യ ഇഹ നാനേവ പശ്യതി .. 10..
മനസൈവേദമാപ്തവ്യം നേഹ നാനാഽസ്തി കിഞ്ചന .
മൃത്യോഃ സ മൃത്യും ഗച്ഛതി യ ഇഹ നാനേവ പശ്യതി .. 11..
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോ മധ്യ ആത്മനി തിഷ്ഠതി .
ഈശാനം ഭൂതഭവ്യസ്യ ന തതോ വിജുഗുപ്സതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 12..
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോ ജ്യോതിരിവാധൂമകഃ .
ഈശാനോ ഭൂതഭവ്യസ്യ സ ഏവാദ്യ സ ഉ ശ്വഃ . ഏതദ്വൈ തത് .. 13..
യഥോദകം ദുർഗേ വൃഷ്ടം പർവതേഷു വിധാവതി .
ഏവം ധർമാൻ പൃഥക് പശ്യംസ്താനേവാനുവിധാവതി .. 14..
യഥോദകം ശുദ്ധേ ശുദ്ധമാസിക്തം താദൃഗേവ ഭവതി .
ഏവം മുനേർവിജാനത ആത്മാ ഭവതി ഗൗതമ .. 15..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി ദ്വിതീയാധ്യായേ പ്രഥമാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 2
        കാണ്ഡം II
പുരമേകാദശദ്വാരമജസ്യാവക്രചേതസഃ .
അനുഷ്ഠായ ന ശോചതി വിമുക്തശ്ച വിമുച്യതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 1..
ഹം ̐സഃ ശുചിഷദ്വസുരാന്തരിക്ഷസദ്-
  ഹോതാ വേദിഷദതിഥിർദുരോണസത് .
നൃഷദ്വരസദൃതസദ്വ്യോമസദ്
  അബ്ജാ ഗോജാ ഋതജാ അദ്രിജാ ഋതം ബൃഹത് .. 2..
ഊർധ്വം പ്രാണമുന്നയത്യപാനം പ്രത്യഗസ്യതി .
മധ്യേ വാമനമാസീനം വിശ്വേ ദേവാ ഉപാസതേ .. 3..
അസ്യ വിസ്രംസമാനസ്യ ശരീരസ്ഥസ്യ ദേഹിനഃ .
ദേഹാദ്വിമുച്യമാനസ്യ കിമത്ര പരിശിഷ്യതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 4..
ന പ്രാണേന നാപാനേന മർത്യോ ജീവതി കശ്ചന .
ഇതരേണ തു ജീവന്തി യസ്മിന്നേതാവുപാശ്രിതൗ .. 5..
ഹന്ത ത ഇദം പ്രവക്ഷ്യാമി ഗുഹ്യം ബ്രഹ്മ സനാതനം .
യഥാ ച മരണം പ്രാപ്യ ആത്മാ ഭവതി ഗൗതമ .. 6..
യോനിമന്യേ പ്രപദ്യന്തേ ശരീരത്വായ ദേഹിനഃ .
സ്ഥാണുമന്യേഽനുസംയന്തി യഥാകർമ യഥാശ്രുതം .. 7..
യ ഏഷ സുപ്തേഷു ജാഗർതി കാമം കാമം പുരുഷോ നിർമിമാണഃ .
തദേവ ശുക്രം തദ്ബ്രഹ്മ തദേവാമൃതമുച്യതേ .
തസ്മിം ̐ല്ലോകാഃ ശ്രിതാഃ സർവേ തദു നാത്യേതി കശ്ചന . ഏതദ്വൈ തത് .. 8..
അഗ്നിര്യഥൈകോ ഭുവനം പ്രവിഷ്ടോ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഭൂവ .
ഏകസ്തഥാ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഹിശ്ച .. 9..
വായുര്യഥൈകോ ഭുവനം പ്രവിഷ്ടോ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഭൂവ .
ഏകസ്തഥാ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഹിശ്ച .. 10..
സൂര്യോ യഥാ സർവലോകസ്യ ചക്ഷുഃ
  ന ലിപ്യതേ ചാക്ഷുഷൈർബാഹ്യദോഷൈഃ .
ഏകസ്തഥാ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  ന ലിപ്യതേ ലോകദുഃഖേന ബാഹ്യഃ .. 11..
ഏകോ വശീ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  ഏകം രൂപം ബഹുധാ യഃ കരോതി .
തമാത്മസ്ഥം യേഽനുപശ്യന്തി ധീരാഃ
  തേഷാം സുഖം ശാശ്വതം നേതരേഷാം .. 12..
നിത്യോഽനിത്യാനാം ചേതനശ്ചേതനാനാം
  ഏകോ ബഹൂനാം യോ വിദധാതി കാമാൻ .
തമാത്മസ്ഥം യേഽനുപശ്യന്തി ധീരാഃ
  തേഷാം ശാന്തിഃ ശാശ്വതീ നേതരേഷാം .. 13..
തദേതദിതി മന്യന്തേഽനിർദേശ്യം പരമം സുഖം .
കഥം നു തദ്വിജാനീയാം കിമു ഭാതി വിഭാതി വാ .. 14..
ന തത്ര സൂര്യോ ഭാതി ന ചന്ദ്രതാരകം
  നേമാ വിദ്യുതോ ഭാന്തി കുതോഽയമഗ്നിഃ .
തമേവ ഭാന്തമനുഭാതി സർവം
  തസ്യ ഭാസാ സർവമിദം വിഭാതി .. 15..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി ദ്വിതീയാധ്യായേ ദ്വിതീയാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 2
        കാണ്ഡം III
ഊർധ്വമൂലോഽവാക്ശാഖ ഏഷോഽശ്വത്ഥഃ സനാതനഃ .
തദേവ ശുക്രം തദ്ബ്രഹ്മ തദേവാമൃതമുച്യതേ .
തസ്മിം ̐ല്ലോകാഃ ശ്രിതാഃ സർവേ തദു നാത്യേതി കശ്ചന . ഏതദ്വൈ തത് .. 1..
യദിദം കിം ച ജഗത് സർവം പ്രാണ ഏജതി നിഃസൃതം .
മഹദ്ഭയം വജ്രമുദ്യതം യ ഏതദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി .. 2..
ഭയാദസ്യാഗ്നിസ്തപതി ഭയാത്തപതി സൂര്യഃ .
ഭയാദിന്ദ്രശ്ച വായുശ്ച മൃത്യുർധാവതി പഞ്ചമഃ .. 3..
ഇഹ ചേദശകദ്ബോദ്ധും പ്രാക്ഷരീരസ്യ വിസ്രസഃ .
തതഃ സർഗേഷു ലോകേഷു ശരീരത്വായ കൽപതേ .. 4..
യഥാഽഽദർശേ തഥാഽഽത്മനി യഥാ സ്വപ്നേ തഥാ പിതൃലോകേ .
യഥാഽപ്സു പരീവ ദദൃശേ തഥാ ഗന്ധർവലോകേ
ഛായാതപയോരിവ ബ്രഹ്മലോകേ .. 5..
ഇന്ദ്രിയാണാം പൃഥഗ്ഭാവമുദയാസ്തമയൗ ച യത് .
പൃഥഗുത്പദ്യമാനാനാം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി .. 6..
ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനോ മനസഃ സത്ത്വമുത്തമം .
സത്ത്വാദധി മഹാനാത്മാ മഹതോഽവ്യക്തമുത്തമം .. 7..
അവ്യക്താത്തു പരഃ പുരുഷോ വ്യാപകോഽലിംഗ ഏവ ച .
യം ജ്ഞാത്വാ മുച്യതേ ജന്തുരമൃതത്വം ച ഗച്ഛതി .. 8..
ന സന്ദൃശേ തിഷ്ഠതി രൂപമസ്യ
  ന ചക്ഷുഷാ പശ്യതി കശ്ചനൈനം .
ഹൃദാ മനീഷാ മനസാഽഭിക്ലൃപ്തോ
  യ ഏതദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി .. 9..
യദാ പഞ്ചാവതിഷ്ഠന്തേ ജ്ഞാനാനി മനസാ സഹ .
ബുദ്ധിശ്ച ന വിചേഷ്ടതേ താമാഹുഃ പരമാം ഗതിം .. 10..
താം യോഗമിതി മന്യന്തേ സ്ഥിരാമിന്ദ്രിയധാരണാം .
അപ്രമത്തസ്തദാ ഭവതി യോഗോ ഹി പ്രഭവാപ്യയൗ .. 11..
നൈവ വാചാ ന മനസാ പ്രാപ്തും ശക്യോ ന ചക്ഷുഷാ .
അസ്തീതി ബ്രുവതോഽന്യത്ര കഥം തദുപലഭ്യതേ .. 12..
അസ്തീത്യേവോപലബ്ധവ്യസ്തത്ത്വഭാവേന ചോഭയോഃ .
അസ്തീത്യേവോപലബ്ധസ്യ തത്ത്വഭാവഃ പ്രസീദതി .. 13..
യദാ സർവേ പ്രമുച്യന്തേ കാമാ യേഽസ്യ ഹൃദി ശ്രിതാഃ .
അഥ മർത്യോഽമൃതോ ഭവത്യത്ര ബ്രഹ്മ സമശ്നുതേ .. 14..
യഥാ സർവേ പ്രഭിദ്യന്തേ ഹൃദയസ്യേഹ ഗ്രന്ഥയഃ .
അഥ മർത്യോഽമൃതോ ഭവത്യേതാവദ്ധ്യനുശാസനം .. 15..
ശതം ചൈകാ ച ഹൃദയസ്യ നാഡ്യ-
  സ്താസാം മൂർധാനമഭിനിഃസൃതൈകാ .
തയോർധ്വമായന്നമൃതത്വമേതി
  വിഷ്വങ്ങന്യാ ഉത്ക്രമണേ ഭവന്തി .. 16..
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോഽന്തരാത്മാ
  സദാ ജനാനാം ഹൃദയേ സംനിവിഷ്ടഃ .
തം സ്വാച്ഛരീരാത്പ്രവൃഹേന്മുഞ്ജാദിവേഷീകാം ധൈര്യേണ .
തം വിദ്യാച്ഛുക്രമമൃതം തം വിദ്യാച്ഛുക്രമമൃതമിതി .. 17..
മൃത്യുപ്രോക്താം നചികേതോഽഥ ലബ്ധ്വാ
  വിദ്യാമേതാം യോഗവിധിം ച കൃത്സ്നം .
ബ്രഹ്മപ്രാപ്തോ വിരജോഽഭൂദ്വിമൃത്യു-
  രന്യോഽപ്യേവം യോ വിദധ്യാത്മമേവ .. 18..
സഹ നാവവതു . സഹ നൗ ഭുനക്തു . സഹ വീര്യം കരവാവഹൈ .
തേജസ്വിനാവധീതമസ്തു മാ വിദ്വിഷാവഹൈ .. 19..
ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി ദ്വിതീയാധ്യായേ തൃതീയാ വല്ലീ ..
ഓം സഹ നാവവതു . സഹ നൗ ഭുനക്തു . സഹവീര്യം കരവാവഹൈ .
തേജസ്വി നാവധീതമസ്തു . മാ വിദ്വിഷാവഹൈ ..
ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
ഓം തത് സത് ..
കഠോപനിഷത് ..
ഓം
.. അഥ കഠോപനിഷദ് ..
ഓം സഹ നാവവതു . സഹ നൗ ഭുനക്തു . സഹവീര്യം കരവാവഹൈ .
തേജസ്വി നാവധീതമസ്തു . മാ വിദ്വിഷാവഹൈ ..
ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
          അദ്ധ്യായം 1
        കാണ്ഡം I
ഓം ഉശൻ ഹ വൈ വാജശ്രവസഃ സർവവേദസം ദദൗ .
തസ്യ ഹ നചികേതാ നാമ പുത്ര ആസ .. 1..
തം ̐ ഹ കുമാരം ̐ സന്തം ദക്ഷിണാസു
നീയമാനാസു ശ്രദ്ധാവിവേശ സോഽമന്യത .. 2..
പീതോദകാ ജഗ്ധതൃണാ ദുഗ്ധദോഹാ നിരിന്ദ്രിയാഃ .
അനന്ദാ നാമ തേ ലോകാസ്താൻ സ ഗച്ഛതി താ ദദത് .. 3..
സ ഹോവാച പിതരം തത കസ്മൈ മാം ദാസ്യസീതി .
ദ്വിതീയം തൃതീയം തം ̐ ഹോവാച മൃത്യവേ ത്വാ ദദാമീതി .. 4..
ബഹൂനാമേമി പ്രഥമോ ബഹൂനാമേമി മധ്യമഃ .
കിം ̐ സ്വിദ്യമസ്യ കർതവ്യം യന്മയാഽദ്യ കരിഷ്യതി .. 5..
അനുപശ്യ യഥാ പൂർവേ പ്രതിപശ്യ തഥാഽപരേ .
സസ്യമിവ മർത്യഃ പച്യതേ സസ്യമിവാജായതേ പുനഃ .. 6..
വൈശ്വാനരഃ പ്രവിശത്യതിഥിർബ്രാഹ്മണോ ഗൃഹാൻ .
തസ്യൈതാം ̐ ശാന്തിം കുർവന്തി ഹര വൈവസ്വതോദകം .. 7..
ആശാപ്രതീക്ഷേ സംഗതം ̐ സൂനൃതാം
  ചേഷ്ടാപൂർതേ പുത്രപശൂം ̐ശ്ച സർവാൻ .
ഏതദ്വൃങ്ക്തേ പുരുഷസ്യാൽപമേധസോ
  യസ്യാനശ്നന്വസതി ബ്രാഹ്മണോ ഗൃഹേ .. 8..
തിസ്രോ രാത്രീര്യദവാത്സീർഗൃഹേ മേ-
  ഽനശ്നൻ ബ്രഹ്മന്നതിഥിർനമസ്യഃ .
നമസ്തേഽസ്തു ബ്രഹ്മൻ സ്വസ്തി മേഽസ്തു
  തസ്മാത്പ്രതി ത്രീന്വരാന്വൃണീഷ്വ .. 9..
ശാന്തസങ്കൽപഃ സുമനാ യഥാ സ്യാദ്
  വീതമന്യുർഗൗതമോ മാഽഭി മൃത്യോ .
ത്വത്പ്രസൃഷ്ടം മാഽഭിവദേത്പ്രതീത
  ഏതത് ത്രയാണാം പ്രഥമം വരം വൃണേ .. 10..
യഥാ പുരസ്താദ് ഭവിതാ പ്രതീത
  ഔദ്ദാലകിരാരുണിർമത്പ്രസൃഷ്ടഃ .
സുഖം ̐ രാത്രീഃ ശയിതാ വീതമന്യുഃ
  ത്വാം ദദൃശിവാന്മൃത്യുമുഖാത് പ്രമുക്തം .. 11..
സ്വർഗേ ലോകേ ന ഭയം കിഞ്ചനാസ്തി
  ന തത്ര ത്വം ന ജരയാ ബിഭേതി .
ഉഭേ തീർത്വാഽശനായാപിപാസേ
  ശോകാതിഗോ മോദതേ സ്വർഗലോകേ .. 12..
സ ത്വമഗ്നിം ̐ സ്വർഗ്യമധ്യേഷി മൃത്യോ
  പ്രബ്രൂഹി ത്വം ̐ ശ്രദ്ദധാനായ മഹ്യം .
സ്വർഗലോകാ അമൃതത്വം ഭജന്ത
  ഏതദ് ദ്വിതീയേന വൃണേ വരേണ .. 13..
പ്ര തേ ബ്രവീമി തദു മേ നിബോധ
  സ്വർഗ്യമഗ്നിം നചികേതഃ പ്രജാനൻ .
അനന്തലോകാപ്തിമഥോ പ്രതിഷ്ഠാം
  വിദ്ധി ത്വമേതം നിഹിതം ഗുഹായാം .. 14..
ലോകാദിമഗ്നിം തമുവാച തസ്മൈ
  യാ ഇഷ്ടകാ യാവതീർവാ യഥാ വാ .
സ ചാപി തത്പ്രത്യവദദ്യഥോക്തം
  അഥാസ്യ മൃത്യുഃ പുനരേവാഹ തുഷ്ടഃ .. 15..
തമബ്രവീത് പ്രീയമാണോ മഹാത്മാ
  വരം തവേഹാദ്യ ദദാമി ഭൂയഃ .
തവൈവ നാമ്നാ ഭവിതാഽയമഗ്നിഃ
  സൃങ്കാം ചേമാമനേകരൂപാം ഗൃഹാണ .. 16..
ത്രിണാചികേതസ്ത്രിഭിരേത്യ സന്ധിം
  ത്രികർമകൃത്തരതി ജന്മമൃത്യൂ .
ബ്രഹ്മജജ്ഞം ദേവമീഡ്യം വിദിത്വാ
  നിചായ്യേമാം ̐ ശാന്തിമത്യന്തമേതി .. 17..
ത്രിണാചികേതസ്ത്രയമേതദ്വിദിത്വാ
  യ ഏവം വിദ്വാം ̐ശ്ചിനുതേ നാചികേതം .
സ മൃത്യുപാശാൻ പുരതഃ പ്രണോദ്യ
  ശോകാതിഗോ മോദതേ സ്വർഗലോകേ .. 18..
ഏഷ തേഽഗ്നിർനചികേതഃ സ്വർഗ്യോ
  യമവൃണീഥാ ദ്വിതീയേന വരേണ .
ഏതമഗ്നിം തവൈവ പ്രവക്ഷ്യന്തി ജനാസഃ
  തൃതീയം വരം നചികേതോ വൃണീഷ്വ .. 19..
യേയം പ്രേതേ വിചികിത്സാ മനുഷ്യേ-
  ഽസ്തീത്യേകേ നായമസ്തീതി ചൈകേ .
ഏതദ്വിദ്യാമനുശിഷ്ടസ്ത്വയാഽഹം
  വരാണാമേഷ വരസ്തൃതീയഃ .. 20..
ദേവൈരത്രാപി വിചികിത്സിതം പുരാ
  ന ഹി സുവിജ്ഞേയമണുരേഷ ധർമഃ .
അന്യം വരം നചികേതോ വൃണീഷ്വ
  മാ മോപരോത്സീരതി മാ സൃജൈനം .. 21..
ദേവൈരത്രാപി വിചികിത്സിതം കില
  ത്വം ച മൃത്യോ യന്ന സുജ്ഞേയമാത്ഥ .
വക്താ ചാസ്യ ത്വാദൃഗന്യോ ന ലഭ്യോ
  നാന്യോ വരസ്തുല്യ ഏതസ്യ കശ്ചിത് .. 22..
ശതായുഷഃ പുത്രപൗത്രാന്വൃണീഷ്വാ
  ബഹൂൻപശൂൻ ഹസ്തിഹിരണ്യമശ്വാൻ .
ഭൂമേർമഹദായതനം വൃണീഷ്വ
  സ്വയം ച ജീവ ശരദോ യാവദിച്ഛസി .. 23..
ഏതത്തുല്യം യദി മന്യസേ വരം
  വൃണീഷ്വ വിത്തം ചിരജീവികാം ച .
മഹാഭൂമൗ നചികേതസ്ത്വമേധി
  കാമാനാം ത്വാ കാമഭാജം കരോമി .. 24..
യേ യേ കാമാ ദുർലഭാ മർത്യലോകേ
  സർവാൻ കാമാം ̐ശ്ഛന്ദതഃ പ്രാർഥയസ്വ .
ഇമാ രാമാഃ സരഥാഃ സതൂര്യാ
  ന ഹീദൃശാ ലംഭനീയാ മനുഷ്യൈഃ .
ആഭിർമത്പ്രത്താഭിഃ പരിചാരയസ്വ
  നചികേതോ മരണം മാഽനുപ്രാക്ഷീഃ .. 25..
ശ്വോഭാവാ മർത്യസ്യ യദന്തകൈതത്
  സർവേന്ദ്രിയാണാം ജരയന്തി തേജഃ .
അപി സർവം ജീവിതമൽപമേവ
  തവൈവ വാഹാസ്തവ നൃത്യഗീതേ .. 26..
ന വിത്തേന തർപണീയോ മനുഷ്യോ
  ലപ്സ്യാമഹേ വിത്തമദ്രാക്ഷ്മ ചേത്ത്വാ .
ജീവിഷ്യാമോ യാവദീശിഷ്യസി ത്വം
  വരസ്തു മേ വരണീയഃ സ ഏവ .. 27..
അജീര്യതാമമൃതാനാമുപേത്യ
  ജീര്യന്മർത്യഃ ക്വധഃസ്ഥഃ പ്രജാനൻ .
അഭിധ്യായൻ വർണരതിപ്രമോദാൻ
  അതിദീർഘേ ജീവിതേ കോ രമേത .. 28..
യസ്മിന്നിദം വിചികിത്സന്തി മൃത്യോ
  യത്സാമ്പരായേ മഹതി ബ്രൂഹി നസ്തത് .
യോഽയം വരോ ഗൂഢമനുപ്രവിഷ്ടോ
  നാന്യം തസ്മാന്നചികേതാ വൃണീതേ .. 29..
.. ഇതി കാഠകോപനിഷദി പ്രഥമാധ്യായേ പ്രഥമാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 1
        കാണ്ഡം II
അന്യച്ഛ്രേയോഽന്യദുതൈവ പ്രേയ-
  സ്തേ ഉഭേ നാനാർഥേ പുരുഷം ̐ സിനീതഃ .
തയോഃ ശ്രേയ ആദദാനസ്യ സാധു
  ഭവതി ഹീയതേഽർഥാദ്യ ഉ പ്രേയോ വൃണീതേ .. 1..
ശ്രേയശ്ച പ്രേയശ്ച മനുഷ്യമേതഃ
  തൗ സമ്പരീത്യ വിവിനക്തി ധീരഃ .
ശ്രേയോ ഹി ധീരോഽഭി പ്രേയസോ വൃണീതേ
  പ്രേയോ മന്ദോ യോഗക്ഷേമാദ്വൃണീതേ .. 2..
സ ത്വം പ്രിയാൻപ്രിയരൂപാംശ്ച കാമാൻ
  അഭിധ്യായന്നചികേതോഽത്യസ്രാക്ഷീഃ .
നൈതാം സൃങ്കാം വിത്തമയീമവാപ്തോ
  യസ്യാം മജ്ജന്തി ബഹവോ മനുഷ്യാഃ .. 3..
ദൂരമേതേ വിപരീതേ വിഷൂചീ
  അവിദ്യാ യാ ച വിദ്യേതി ജ്ഞാതാ .
വിദ്യാഭീപ്സിനം നചികേതസം മന്യേ
  ന ത്വാ കാമാ ബഹവോഽലോലുപന്ത .. 4..
അവിദ്യായാമന്തരേ വർതമാനാഃ
  സ്വയം ധീരാഃ പണ്ഡിതംമന്യമാനാഃ .
ദന്ദ്രമ്യമാണാഃ പരിയന്തി മൂഢാ
  അന്ധേനൈവ നീയമാനാ യഥാന്ധാഃ .. 5..
ന സാമ്പരായഃ പ്രതിഭാതി ബാലം
  പ്രമാദ്യന്തം വിത്തമോഹേന മൂഢം .
അയം ലോകോ നാസ്തി പര ഇതി മാനീ
  പുനഃ പുനർവശമാപദ്യതേ മേ .. 6..
ശ്രവണായാപി ബഹുഭിര്യോ ന ലഭ്യഃ
  ശൃണ്വന്തോഽപി ബഹവോ യം ന വിദ്യുഃ .
ആശ്ചര്യോ വക്താ കുശലോഽസ്യ ലബ്ധാ
  ആശ്ചര്യോ ജ്ഞാതാ കുശലാനുശിഷ്ടഃ .. 7..
ന നരേണാവരേണ പ്രോക്ത ഏഷ
  സുവിജ്ഞേയോ ബഹുധാ ചിന്ത്യമാനഃ .
അനന്യപ്രോക്തേ ഗതിരത്ര നാസ്തി
  അണീയാൻ ഹ്യതർക്യമണുപ്രമാണാത് .. 8..
നൈഷാ തർകേണ മതിരാപനേയാ
  പ്രോക്താന്യേനൈവ സുജ്ഞാനായ പ്രേഷ്ഠ .
യാം ത്വമാപഃ സത്യധൃതിർബതാസി
  ത്വാദൃങ്നോ ഭൂയാന്നചികേതഃ പ്രഷ്ടാ .. 9..
ജാനാമ്യഹം ശേവധിരിത്യനിത്യം
  ന ഹ്യധ്രുവൈഃ പ്രാപ്യതേ ഹി ധ്രുവം തത് .
തതോ മയാ നാചികേതശ്ചിതോഽഗ്നിഃ
  അനിത്യൈർദ്രവ്യൈഃ പ്രാപ്തവാനസ്മി നിത്യം .. 10..
കാമസ്യാപ്തിം ജഗതഃ പ്രതിഷ്ഠാം
  ക്രതോരാനന്ത്യമഭയസ്യ പാരം .
സ്തോമമഹദുരുഗായം പ്രതിഷ്ഠാം ദൃഷ്ട്വാ
  ധൃത്യാ ധീരോ നചികേതോഽത്യസ്രാക്ഷീഃ .. 11..
തം ദുർദർശം ഗൂഢമനുപ്രവിഷ്ടം
  ഗുഹാഹിതം ഗഹ്വരേഷ്ഠം പുരാണം .
അധ്യാത്മയോഗാധിഗമേന ദേവം
  മത്വാ ധീരോ ഹർഷശോകൗ ജഹാതി .. 12..
ഏതച്ഛ്രുത്വാ സമ്പരിഗൃഹ്യ മർത്യഃ
  പ്രവൃഹ്യ ധർമ്യമണുമേതമാപ്യ .
സ മോദതേ മോദനീയം ̐ ഹി ലബ്ധ്വാ
  വിവൃതം ̐ സദ്മ നചികേതസം മന്യേ .. 13..
അന്യത്ര ധർമാദന്യത്രാധർമാ-
  ദന്യത്രാസ്മാത്കൃതാകൃതാത് .
അന്യത്ര ഭൂതാച്ച ഭവ്യാച്ച
  യത്തത്പശ്യസി തദ്വദ .. 14..
സർവേ വേദാ യത്പദമാമനന്തി
  തപാം ̐സി സർവാണി ച യദ്വദന്തി .
യദിച്ഛന്തോ ബ്രഹ്മചര്യം ചരന്തി
  തത്തേ പദം ̐ സംഗ്രഹേണ ബ്രവീമ്യോമിത്യേതത് .. 15..
ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ബ്രഹ്മ ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം പരം .
ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ജ്ഞാത്വാ യോ യദിച്ഛതി തസ്യ തത് .. 16..
ഏതദാലംബനം ̐ ശ്രേഷ്ഠമേതദാലംബനം പരം .
ഏതദാലംബനം ജ്ഞാത്വാ ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ .. 17..
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ വിപശ്ചിൻ
  നായം കുതശ്ചിന്ന ബഭൂവ കശ്ചിത് .
അജോ നിത്യഃ ശാശ്വതോഽയം പുരാണോ
  ന ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ .. 18..
ഹന്താ ചേന്മന്യതേ ഹന്തും ̐ ഹതശ്ചേന്മന്യതേ ഹതം .
ഉഭൗ തൗ ന വിജാനീതോ നായം ̐ ഹന്തി ന ഹന്യതേ .. 19..
അണോരണീയാന്മഹതോ മഹീയാ-
  നാത്മാഽസ്യ ജന്തോർനിഹിതോ ഗുഹായാം .
തമക്രതുഃ പശ്യതി വീതശോകോ
  ധാതുപ്രസാദാന്മഹിമാനമാത്മനഃ .. 20..
ആസീനോ ദൂരം വ്രജതി ശയാനോ യാതി സർവതഃ .
കസ്തം മദാമദം ദേവം മദന്യോ ജ്ഞാതുമർഹതി .. 21..
അശരീരം ̐ ശരീരേഷ്വനവസ്ഥേഷ്വവസ്ഥിതം .
മഹാന്തം വിഭുമാത്മാനം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി .. 22..
നായമാത്മാ പ്രവചനേന ലഭ്യോ
  ന മേധയാ ന ബഹുനാ ശ്രുതേന .
യമേവൈഷ വൃണുതേ തേന ലഭ്യഃ
  തസ്യൈഷ ആത്മാ വിവൃണുതേ തനൂം ̐ സ്വാം .. 23..
നാവിരതോ ദുശ്ചരിതാന്നാശാന്തോ നാസമാഹിതഃ .
നാശാന്തമാനസോ വാഽപി പ്രജ്ഞാനേനൈനമാപ്നുയാത് .. 24..
യസ്യ ബ്രഹ്മ ച ക്ഷത്രം ച ഉഭേ ഭവത ഓദനഃ .
മൃത്യുര്യസ്യോപസേചനം ക ഇത്ഥാ വേദ യത്ര സഃ .. 25..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി പ്രഥമാധ്യായേ ദ്വിതീയാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 1
        കാണ്ഡം III
ഋതം പിബന്തൗ സുകൃതസ്യ ലോകേ
  ഗുഹാം പ്രവിഷ്ടൗ പരമേ പരാർധേ .
ഛായാതപൗ ബ്രഹ്മവിദോ വദന്തി
  പഞ്ചാഗ്നയോ യേ ച ത്രിണാചികേതാഃ .. 1..
യഃ സേതുരീജാനാനാമക്ഷരം ബ്രഹ്മ യത് പരം .
അഭയം തിതീർഷതാം പാരം നാചികേതം ̐ ശകേമഹി .. 2..
ആത്മാനം ̐ രഥിതം വിദ്ധി ശരീരം ̐ രഥമേവ തു .
ബുദ്ധിം തു സാരഥിം വിദ്ധി മനഃ പ്രഗ്രഹമേവ ച .. 3..
ഇന്ദ്രിയാണി ഹയാനാഹുർവിഷയാം ̐ സ്തേഷു ഗോചരാൻ .
ആത്മേന്ദ്രിയമനോയുക്തം ഭോക്തേത്യാഹുർമനീഷിണഃ .. 4..
യസ്ത്വവിജ്ഞാനവാൻഭവത്യയുക്തേന മനസാ സദാ .
തസ്യേന്ദ്രിയാണ്യവശ്യാനി ദുഷ്ടാശ്വാ ഇവ സാരഥേഃ .. 5..
യസ്തു വിജ്ഞാനവാൻഭവതി യുക്തേന മനസാ സദാ .
തസ്യേന്ദ്രിയാണി വശ്യാനി സദശ്വാ ഇവ സാരഥേഃ .. 6..
യസ്ത്വവിജ്ഞാനവാൻഭവത്യമനസ്കഃ സദാഽശുചിഃ .
ന സ തത്പദമാപ്നോതി സംസാരം ചാധിഗച്ഛതി .. 7..
യസ്തു വിജ്ഞാനവാൻഭവതി സമനസ്കഃ സദാ ശുചിഃ .
സ തു തത്പദമാപ്നോതി യസ്മാദ്ഭൂയോ ന ജായതേ .. 8..
വിജ്ഞാനസാരഥിര്യസ്തു മനഃ പ്രഗ്രഹവാന്നരഃ .
സോഽധ്വനഃ പാരമാപ്നോതി തദ്വിഷ്ണോഃ പരമം പദം .. 9..
ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരാ ഹ്യർഥാ അർഥേഭ്യശ്ച പരം മനഃ .
മനസസ്തു പരാ ബുദ്ധിർബുദ്ധേരാത്മാ മഹാൻപരഃ .. 10..
മഹതഃ പരമവ്യക്തമവ്യക്താത്പുരുഷഃ പരഃ .
പുരുഷാന്ന പരം കിഞ്ചിത്സാ കാഷ്ഠാ സാ പരാ ഗതിഃ .. 11..
ഏഷ സർവേഷു ഭൂതേഷു ഗൂഢോഽഽത്മാ ന പ്രകാശതേ .
ദൃശ്യതേ ത്വഗ്ര്യയാ ബുദ്ധ്യാ സൂക്ഷ്മയാ സൂക്ഷ്മദർശിഭിഃ .. 12..
യച്ഛേദ്വാങ്മനസീ പ്രാജ്ഞസ്തദ്യച്ഛേജ്ജ്ഞാന ആത്മനി .
ജ്ഞാനമാത്മനി മഹതി നിയച്ഛേത്തദ്യച്ഛേച്ഛാന്ത ആത്മനി .. 13..
ഉത്തിഷ്ഠത ജാഗ്രത
  പ്രാപ്യ വരാന്നിബോധത .
ക്ഷുരസ്യ ധാരാ നിശിതാ ദുരത്യയാ
  ദുർഗം പഥസ്തത്കവയോ വദന്തി .. 14..
അശബ്ദമസ്പർശമരൂപമവ്യയം
  തഥാഽരസം നിത്യമഗന്ധവച്ച യത് .
അനാദ്യനന്തം മഹതഃ പരം ധ്രുവം
  നിചായ്യ തന്മൃത്യുമുഖാത് പ്രമുച്യതേ .. 15..
നാചികേതമുപാഖ്യാനം മൃത്യുപ്രോക്തം ̐ സനാതനം .
ഉക്ത്വാ ശ്രുത്വാ ച മേധാവീ ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ .. 16..
യ ഇമം പരമം ഗുഹ്യം ശ്രാവയേദ് ബ്രഹ്മസംസദി .
പ്രയതഃ ശ്രാദ്ധകാലേ വാ തദാനന്ത്യായ കൽപതേ .
തദാനന്ത്യായ കൽപത ഇതി .. 17..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി പ്രഥമാധ്യായേ തൃതീയാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 2
        കാണ്ഡം I
പരാഞ്ചി ഖാനി വ്യതൃണത് സ്വയംഭൂ-
  സ്തസ്മാത്പരാങ്പശ്യതി നാന്തരാത്മൻ .
കശ്ചിദ്ധീരഃ പ്രത്യഗാത്മാനമൈക്ഷ-
  ദാവൃത്തചക്ഷുരമൃതത്വമിച്ഛൻ .. 1..
പരാചഃ കാമാനനുയന്തി ബാലാ-
  സ്തേ മൃത്യോര്യന്തി വിതതസ്യ പാശം .
അഥ ധീരാ അമൃതത്വം വിദിത്വാ
  ധ്രുവമധ്രുവേഷ്വിഹ ന പ്രാർഥയന്തേ .. 2..
യേന രൂപം രസം ഗന്ധം ശബ്ദാൻ സ്പർശാം ̐ശ്ച മൈഥുനാൻ .
ഏതേനൈവ വിജാനാതി കിമത്ര പരിശിഷ്യതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 3..
സ്വപ്നാന്തം ജാഗരിതാന്തം ചോഭൗ യേനാനുപശ്യതി .
മഹാന്തം വിഭുമാത്മാനം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി .. 4..
യ ഇമം മധ്വദം വേദ ആത്മാനം ജീവമന്തികാത് .
ഈശാനം ഭൂതഭവ്യസ്യ ന തതോ വിജുഗുപ്സതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 5..
യഃ പൂർവം തപസോ ജാതമദ്ഭ്യഃ പൂർവമജായത .
ഗുഹാം പ്രവിശ്യ തിഷ്ഠന്തം യോ ഭൂതേഭിർവ്യപശ്യത . ഏതദ്വൈ തത് .. 6..
യാ പ്രാണേന സംഭവത്യദിതിർദേവതാമയീ .
ഗുഹാം പ്രവിശ്യ തിഷ്ഠന്തീം യാ ഭൂതേഭിർവ്യജായത . ഏതദ്വൈ തത് .. 7..
അരണ്യോർനിഹിതോ ജാതവേദാ ഗർഭ ഇവ സുഭൃതോ ഗർഭിണീഭിഃ .
ദിവേ ദിവേ ഈഡ്യോ ജാഗൃവദ്ഭിർഹവിഷ്മദ്ഭിർമനുഷ്യേഭിരഗ്നിഃ . ഏതദ്വൈ തത് .. 8..
യതശ്ചോദേതി സൂര്യോഽസ്തം യത്ര ച ഗച്ഛതി .
തം ദേവാഃ സർവേഽർപിതാസ്തദു നാത്യേതി കശ്ചന . ഏതദ്വൈ തത് .. 9..
യദേവേഹ തദമുത്ര യദമുത്ര തദന്വിഹ .
മൃത്യോഃ സ മൃത്യുമാപ്നോതി യ ഇഹ നാനേവ പശ്യതി .. 10..
മനസൈവേദമാപ്തവ്യം നേഹ നാനാഽസ്തി കിഞ്ചന .
മൃത്യോഃ സ മൃത്യും ഗച്ഛതി യ ഇഹ നാനേവ പശ്യതി .. 11..
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോ മധ്യ ആത്മനി തിഷ്ഠതി .
ഈശാനം ഭൂതഭവ്യസ്യ ന തതോ വിജുഗുപ്സതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 12..
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോ ജ്യോതിരിവാധൂമകഃ .
ഈശാനോ ഭൂതഭവ്യസ്യ സ ഏവാദ്യ സ ഉ ശ്വഃ . ഏതദ്വൈ തത് .. 13..
യഥോദകം ദുർഗേ വൃഷ്ടം പർവതേഷു വിധാവതി .
ഏവം ധർമാൻ പൃഥക് പശ്യംസ്താനേവാനുവിധാവതി .. 14..
യഥോദകം ശുദ്ധേ ശുദ്ധമാസിക്തം താദൃഗേവ ഭവതി .
ഏവം മുനേർവിജാനത ആത്മാ ഭവതി ഗൗതമ .. 15..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി ദ്വിതീയാധ്യായേ പ്രഥമാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 2
        കാണ്ഡം II
പുരമേകാദശദ്വാരമജസ്യാവക്രചേതസഃ .
അനുഷ്ഠായ ന ശോചതി വിമുക്തശ്ച വിമുച്യതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 1..
ഹം ̐സഃ ശുചിഷദ്വസുരാന്തരിക്ഷസദ്-
  ഹോതാ വേദിഷദതിഥിർദുരോണസത് .
നൃഷദ്വരസദൃതസദ്വ്യോമസദ്
  അബ്ജാ ഗോജാ ഋതജാ അദ്രിജാ ഋതം ബൃഹത് .. 2..
ഊർധ്വം പ്രാണമുന്നയത്യപാനം പ്രത്യഗസ്യതി .
മധ്യേ വാമനമാസീനം വിശ്വേ ദേവാ ഉപാസതേ .. 3..
അസ്യ വിസ്രംസമാനസ്യ ശരീരസ്ഥസ്യ ദേഹിനഃ .
ദേഹാദ്വിമുച്യമാനസ്യ കിമത്ര പരിശിഷ്യതേ . ഏതദ്വൈ തത് .. 4..
ന പ്രാണേന നാപാനേന മർത്യോ ജീവതി കശ്ചന .
ഇതരേണ തു ജീവന്തി യസ്മിന്നേതാവുപാശ്രിതൗ .. 5..
ഹന്ത ത ഇദം പ്രവക്ഷ്യാമി ഗുഹ്യം ബ്രഹ്മ സനാതനം .
യഥാ ച മരണം പ്രാപ്യ ആത്മാ ഭവതി ഗൗതമ .. 6..
യോനിമന്യേ പ്രപദ്യന്തേ ശരീരത്വായ ദേഹിനഃ .
സ്ഥാണുമന്യേഽനുസംയന്തി യഥാകർമ യഥാശ്രുതം .. 7..
യ ഏഷ സുപ്തേഷു ജാഗർതി കാമം കാമം പുരുഷോ നിർമിമാണഃ .
തദേവ ശുക്രം തദ്ബ്രഹ്മ തദേവാമൃതമുച്യതേ .
തസ്മിം ̐ല്ലോകാഃ ശ്രിതാഃ സർവേ തദു നാത്യേതി കശ്ചന . ഏതദ്വൈ തത് .. 8..
അഗ്നിര്യഥൈകോ ഭുവനം പ്രവിഷ്ടോ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഭൂവ .
ഏകസ്തഥാ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഹിശ്ച .. 9..
വായുര്യഥൈകോ ഭുവനം പ്രവിഷ്ടോ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഭൂവ .
ഏകസ്തഥാ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  രൂപം രൂപം പ്രതിരൂപോ ബഹിശ്ച .. 10..
സൂര്യോ യഥാ സർവലോകസ്യ ചക്ഷുഃ
  ന ലിപ്യതേ ചാക്ഷുഷൈർബാഹ്യദോഷൈഃ .
ഏകസ്തഥാ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  ന ലിപ്യതേ ലോകദുഃഖേന ബാഹ്യഃ .. 11..
ഏകോ വശീ സർവഭൂതാന്തരാത്മാ
  ഏകം രൂപം ബഹുധാ യഃ കരോതി .
തമാത്മസ്ഥം യേഽനുപശ്യന്തി ധീരാഃ
  തേഷാം സുഖം ശാശ്വതം നേതരേഷാം .. 12..
നിത്യോഽനിത്യാനാം ചേതനശ്ചേതനാനാം
  ഏകോ ബഹൂനാം യോ വിദധാതി കാമാൻ .
തമാത്മസ്ഥം യേഽനുപശ്യന്തി ധീരാഃ
  തേഷാം ശാന്തിഃ ശാശ്വതീ നേതരേഷാം .. 13..
തദേതദിതി മന്യന്തേഽനിർദേശ്യം പരമം സുഖം .
കഥം നു തദ്വിജാനീയാം കിമു ഭാതി വിഭാതി വാ .. 14..
ന തത്ര സൂര്യോ ഭാതി ന ചന്ദ്രതാരകം
  നേമാ വിദ്യുതോ ഭാന്തി കുതോഽയമഗ്നിഃ .
തമേവ ഭാന്തമനുഭാതി സർവം
  തസ്യ ഭാസാ സർവമിദം വിഭാതി .. 15..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി ദ്വിതീയാധ്യായേ ദ്വിതീയാ വല്ലീ ..
________________________________________

          അദ്ധ്യായം 2
        കാണ്ഡം III
ഊർധ്വമൂലോഽവാക്ശാഖ ഏഷോഽശ്വത്ഥഃ സനാതനഃ .
തദേവ ശുക്രം തദ്ബ്രഹ്മ തദേവാമൃതമുച്യതേ .
തസ്മിം ̐ല്ലോകാഃ ശ്രിതാഃ സർവേ തദു നാത്യേതി കശ്ചന . ഏതദ്വൈ തത് .. 1..
യദിദം കിം ച ജഗത് സർവം പ്രാണ ഏജതി നിഃസൃതം .
മഹദ്ഭയം വജ്രമുദ്യതം യ ഏതദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി .. 2..
ഭയാദസ്യാഗ്നിസ്തപതി ഭയാത്തപതി സൂര്യഃ .
ഭയാദിന്ദ്രശ്ച വായുശ്ച മൃത്യുർധാവതി പഞ്ചമഃ .. 3..
ഇഹ ചേദശകദ്ബോദ്ധും പ്രാക്ഷരീരസ്യ വിസ്രസഃ .
തതഃ സർഗേഷു ലോകേഷു ശരീരത്വായ കൽപതേ .. 4..
യഥാഽഽദർശേ തഥാഽഽത്മനി യഥാ സ്വപ്നേ തഥാ പിതൃലോകേ .
യഥാഽപ്സു പരീവ ദദൃശേ തഥാ ഗന്ധർവലോകേ
ഛായാതപയോരിവ ബ്രഹ്മലോകേ .. 5..
ഇന്ദ്രിയാണാം പൃഥഗ്ഭാവമുദയാസ്തമയൗ ച യത് .
പൃഥഗുത്പദ്യമാനാനാം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി .. 6..
ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനോ മനസഃ സത്ത്വമുത്തമം .
സത്ത്വാദധി മഹാനാത്മാ മഹതോഽവ്യക്തമുത്തമം .. 7..
അവ്യക്താത്തു പരഃ പുരുഷോ വ്യാപകോഽലിംഗ ഏവ ച .
യം ജ്ഞാത്വാ മുച്യതേ ജന്തുരമൃതത്വം ച ഗച്ഛതി .. 8..
ന സന്ദൃശേ തിഷ്ഠതി രൂപമസ്യ
  ന ചക്ഷുഷാ പശ്യതി കശ്ചനൈനം .
ഹൃദാ മനീഷാ മനസാഽഭിക്ലൃപ്തോ
  യ ഏതദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി .. 9..
യദാ പഞ്ചാവതിഷ്ഠന്തേ ജ്ഞാനാനി മനസാ സഹ .
ബുദ്ധിശ്ച ന വിചേഷ്ടതേ താമാഹുഃ പരമാം ഗതിം .. 10..
താം യോഗമിതി മന്യന്തേ സ്ഥിരാമിന്ദ്രിയധാരണാം .
അപ്രമത്തസ്തദാ ഭവതി യോഗോ ഹി പ്രഭവാപ്യയൗ .. 11..
നൈവ വാചാ ന മനസാ പ്രാപ്തും ശക്യോ ന ചക്ഷുഷാ .
അസ്തീതി ബ്രുവതോഽന്യത്ര കഥം തദുപലഭ്യതേ .. 12..
അസ്തീത്യേവോപലബ്ധവ്യസ്തത്ത്വഭാവേന ചോഭയോഃ .
അസ്തീത്യേവോപലബ്ധസ്യ തത്ത്വഭാവഃ പ്രസീദതി .. 13..
യദാ സർവേ പ്രമുച്യന്തേ കാമാ യേഽസ്യ ഹൃദി ശ്രിതാഃ .
അഥ മർത്യോഽമൃതോ ഭവത്യത്ര ബ്രഹ്മ സമശ്നുതേ .. 14..
യഥാ സർവേ പ്രഭിദ്യന്തേ ഹൃദയസ്യേഹ ഗ്രന്ഥയഃ .
അഥ മർത്യോഽമൃതോ ഭവത്യേതാവദ്ധ്യനുശാസനം .. 15..
ശതം ചൈകാ ച ഹൃദയസ്യ നാഡ്യ-
  സ്താസാം മൂർധാനമഭിനിഃസൃതൈകാ .
തയോർധ്വമായന്നമൃതത്വമേതി
  വിഷ്വങ്ങന്യാ ഉത്ക്രമണേ ഭവന്തി .. 16..
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോഽന്തരാത്മാ
  സദാ ജനാനാം ഹൃദയേ സംനിവിഷ്ടഃ .
തം സ്വാച്ഛരീരാത്പ്രവൃഹേന്മുഞ്ജാദിവേഷീകാം ധൈര്യേണ .
തം വിദ്യാച്ഛുക്രമമൃതം തം വിദ്യാച്ഛുക്രമമൃതമിതി .. 17..
മൃത്യുപ്രോക്താം നചികേതോഽഥ ലബ്ധ്വാ
  വിദ്യാമേതാം യോഗവിധിം ച കൃത്സ്നം .
ബ്രഹ്മപ്രാപ്തോ വിരജോഽഭൂദ്വിമൃത്യു-
  രന്യോഽപ്യേവം യോ വിദധ്യാത്മമേവ .. 18..
സഹ നാവവതു . സഹ നൗ ഭുനക്തു . സഹ വീര്യം കരവാവഹൈ .
തേജസ്വിനാവധീതമസ്തു മാ വിദ്വിഷാവഹൈ .. 19..
ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
ഇതി കാഠകോപനിഷദി ദ്വിതീയാധ്യായേ തൃതീയാ വല്ലീ ..
ഓം സഹ നാവവതു . സഹ നൗ ഭുനക്തു . സഹവീര്യം കരവാവഹൈ .
തേജസ്വി നാവധീതമസ്തു . മാ വിദ്വിഷാവഹൈ ..
ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..
ഓം തത് സത് ..