ചാണക്യസൂത്രം (കിളിപ്പാട്ട്)/നാലാം പാദം

ശുകതരുണിസാദരം സുശീലഗുണഭാസുരം
തവമധുരഭാഷണം ഹൃദയം സുഖപൂരണം 1
മഹിതനയദോഹനം സകലജനമോഹനം
സർവ്വമോദാവഹം സർവ്വശോകാപഹം 2
പലവുമിതിചിത്രമായ് കേട്ടുവെന്നാകിലും
പലവുമിഹപിന്നെയും കേൾപ്പതിന്നാശയാം 3
പലരുമിതിനുണ്ടെടോ പലവഴിയിലായഹൊ
ഫലമധുസിതാദിയുമ്പലവുമുപഭോജ്യതാം 4
കഥയിതുമുഷിച്ചിലില്ലായ്കകൊണ്ടാശുനീ
കഥയകഥയാദരാലിക്കഥാശേഷവും 5
കിളിമകളുമതുപൊഴുതുതെളിവിനൊടുചൊല്ലിനാൾ
കൌതുകമുൾക്കൊണ്ടു കേൾപ്പിനെല്ലാവരും 6
നയനിപുണനായ ചാ‍ണക്യമഹീസുരൻ
നന്മയിൽ മൌര്യനെക്കാത്തിരിക്കും വിധൌ 7
മന്നവൻ മൌര്യനെ സ്നേഹമുള്ളോർകളു-
മിന്നവരില്ലാത്തവർകളെന്നുള്ളതും 8
നന്നായറിവതിന്നാശുചാണക്യനും
മുന്നമയച്ച നിപുണകനെന്നവൻ 9
യമപടവുമായവൻ വേഷം തിരിഞ്ഞുകൊ-
ണ്ടമിതമയഭക്തിപൂണ്ടെല്ലാമറിഞ്ഞവൻ 10
അതിനിപുണനഥനിപുണകനുമുഴറിവന്നുട-
നാര്യചാണക്യനെക്കൂപ്പിനിന്നീടിനാൻ 11
നിപുണകനൊടതു പൊഴുതുകനിവിനൊടുചൊല്ലിനാൻ
നീതിമാനായുള്ള ചാണക്യഭൂസുരൻ 12
അയിസുമുഖചൊല്ലുചൊല്ലഖിലജനവൃത്തവു-
മാകവെമൌര്യനെസ്നേഹിച്ചിതൊജനം 13
നയമുടയനിപുണകനുമഥതൊഴുതുചൊല്ലിനാൻ
നാഥാപുനരതിനെന്തൊരുസംശയം 14
അഖിലനരപതികൾ കുലമകുടമണിമൌര്യനോ-
ടാരും വിപരീതമായില്ലകേവലം 15
മൂന്നുപുരുഷരല്ലാതാരുമില്ലിവർ
മൂന്നുപേരും പിന്നെ രാക്ഷസൻ തന്നുടെ16
ബന്ധുക്കളായവർ പണ്ടുമവർകൾക്കു
മന്ത്രിപ്രവരനെക്കൂറുണ്ടറിഞ്ഞാലും 17
മൌര്യനാം മന്നവൻ തന്നുടെ ശൌര്യവും
വീര്യവും ശ്രീയും പ്രതാപവും കേളിയും 18
ഒട്ടും സഹിക്കുന്നതല്ലിവർ മൂവർക്കു-
മിഷ്ടമില്ലായ്കയ്ക്കവധിയില്ലേതുമെ 19
തദനുനിപുണകവചനമിങ്ങിനെ കേട്ടുടൻ
ദ്വിജവരനുമുത്തരം കോപിച്ചു ചൊല്ലിനാൻ 20
അവർകളിഹമൂവരും ജീവിച്ചിരിക്കയി-
ല്ലവനിയിലതിന്നിനിസംശയമില്ലെടൊ 21
നയനിപുണഗുണസദനചൊല്ലവർനാമവും
നിപുണകനുമിങ്ങിനെ കേട്ടുചൊല്ലീടിനാൻ 22
അവർകളുടെ നാമവും ചൊല്ലിത്തരുന്നതു-
ണ്ടാമോദമുൾക്കൊണ്ടു കേട്ടുകൊൾകഭവാൻ 23
മന്ത്രിപ്രവരനു സന്തതം ബന്ധുവാം
മാന്ത്രികശ്രേഷ്ഠൻ ക്ഷപണകനെന്നവൻ 24
നമ്മുടെ ബന്ധുവാം പർവ്വതരാജനെ
നിർമ്മരിയാദമൊടുക്കുവാൻ പണ്ടിവൻ 25
ദുർമ്മന്ത്രവാദാൽ വിഷനാരിതന്നെയും
ദുർമ്മതിനിർമ്മിച്ചതെന്നറിഞ്ഞീടുക 26
ചാണക്യനപ്പോളതുകേട്ടനേരത്തു
മാനിച്ചിതേറ്റവുമിന്ദ്രശർമ്മാവിനെ 27
നന്നുനന്നെത്രയുമിന്ദ്രശർമ്മാവെന്നു
പിന്നയും പിന്നയുമോർത്തുസന്തോഷിച്ചാൻ 28
“രണ്ടാമതാരെ”ന്നവനോടു തന്നുള്ളിൽ
ഉണ്ടായരോഷ്ണ ചൊല്ലിനാൻ ചാണക്യൻ 29
ശങ്കവെടിഞ്ഞവനും പറഞ്ഞീടിനാൻ
“എങ്കിലോരാക്ഷസാമാത്യനുനിത്യവും 30
ഇഷ്ടനായുള്ള ശകടദാസാഖ്യനാം
ദുഷ്ടനായുള്ള കാര്യസ്ഥനറിഞ്ഞാലും 31
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്നെ നിഗ്രഹിച്ചീടുവാൻ
മന്ത്രിപ്രവരൻ നിയോഗിച്ചവർകളെ 32
സന്തതം രക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നിതുമവൻ
അന്തരമില്ലശകടദാസൻ ഖലൻ” 33
എന്നതുകേട്ടോരു മന്ദഹാസം പൂണ്ടു
തന്നുള്ളിലേവം നിരൂപിച്ചു ചാണക്യൻ 34
“എത്രയും ബുദ്ധിമാനായുള്ള നമ്മുടെ
സിദ്ധാർത്ഥകനെഞാൻ ഗൂഢമായ്കല്പിച്ചു 35
കാര്യസ്ഥനായ ശകടദാസന്നവൻ
മായത്തിലുള്ളൊരു മിത്രമായ് വാഴുന്നു” 36
പിന്നെയും ചൊന്നാൻ നിപുണകൻ തന്നോടു
“മൂന്നാമവൻ പുനരാരെന്നു ചൊല്ലുനീ” 37
എന്നതുകേട്ടവൻ പിന്നെയും ചൊല്ലിനാൻ
“ധന്യമതേ പറഞ്ഞീടുവൻ കേട്ടാലും 38
രാക്ഷസാമാത്യനു രണ്ടാമതുള്ളൊരു
സാക്ഷാൽ ഹൃദയമായ് തന്നേമരുവുന്ന 39
പുഷ്പരചത്വരമായനഗരത്തിൽ
ഇപ്പോൾ മണികാരശ്രേഷ്ഠനായ്‌വാഴുന്ന 40
ചന്ദനദാസനാകുന്നതറിഞ്ഞാലും
നിന്ദനമ്മോടവനോളമില്ലാർക്കുമേ 41
രാക്ഷസൻ തന്റെ കളത്രത്തെയുമവൻ
രക്ഷിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നുമഹാമതേ 42
മന്ത്രിപ്രവരൻ പുറപ്പെട്ടുപോയനാൾ
ചന്ദനദാസനാം ചെട്ടി മരുവുന്ന 43
മന്ദിരേകൊണ്ടുപോയ്‌വെച്ചിതുനിർണ്ണയം
ചന്തമായ്തന്റെ കുഡുംബങ്ങളൊക്കവേ” 44
ചണകസുതനിതി നിപുണകോക്തികൾ കേട്ടഥ
ചന്തത്തിൽ മാനസേ ചിന്തിച്ചിതന്നേരം 45
മന്ത്രികുലോത്തമനാകിയരാക്ഷസൻ
ചന്ദനദാസങ്കലിന്നുകളത്രത്തെ 46
വെച്ചിരിക്കുന്നതുമോർത്തുകാണുന്നേരം
നിശ്ചയമായ്‌വരുമില്ലൊരുസംശയം 47
തന്നോടു തുല്യരായുള്ള ജനങ്ങളിൽ
തന്നേവലിയവർ ചേർന്നിരിപ്പൂ ദൃഢം 48
ഇത്ഥം നിരൂപിച്ചു വിഷ്ണുഗുപ്തൻ പുന-
രുത്തരമായവൻ തന്നോടുചൊല്ലിനാൻ 49
“ചന്ദനദാസനായുള്ളവൻ തന്നുടെ
മന്ദിരത്തിങ്കലമാത്യ്കളത്രത്തെ 50
വെച്ചിരിക്കുന്നുവെന്നുള്ളതിന്റെഒരു
നിശ്ചയം നികലുണ്ടായതുമെങ്ങിനേ” 51
ചണകസുതവചനമിതി കേട്ടോരനന്തരം
ചാതുര്യമോടവൻ തന്നോടുരചെയ്താൻ 52
“അഖിലനയസദന! കനിവോടതിൻ നിശ്ചയം
അംഗുലീയമിതുകണ്ടാൽ വരുമല്ലോ” 53
സഖലുപുനരംഗുലീമുദ്രയെടുത്തുടൻ
സാദരം ചാണക്യനു കൊടുത്തീടിനാൻ 54
അംഗുലീമുദ്രയെടുത്തുചാണക്യനും
തൻ കരതാരിൽ പിടിച്ചുനോക്കുന്നേരം 55
ശിക്ഷയുണ്ടതിൻ മേലങ്ങെഴുതീട്ടു
‘രാക്ഷസൻ’ എന്നൊരു നാമവുമാദരാൽ 56
സന്തോഷമുൾക്കൊണ്ടു ചാണക്യനന്നേരം
ചിന്തിച്ചതെൻ കയ്യിൽ വന്നിതു രാക്ഷസൻ 57
കൌടില്യഭൂസുരനിങ്ങിനേകല്പിച്ചു
കേടുതീർത്തേവമവനോടുരചെയ്താൻ 58
“വിരുതുടയനീയുമിന്നംഗുലീയാഗമം
വിരവിനൊടു ചൊല്ലെടോ നന്നുനന്നെത്രയും” 59
അഥനിപുണകാഖ്യനും ചാണക്യവിപ്രനോ-
ടതിനിപുണമായ്പറഞ്ഞീടിനാനിങ്ങിനേ 60
“ഗുണമുടയചണകസുതവിപ്രചൂഡാമണേ
കേട്ടുകൊണ്ടാലും തെളിഞ്ഞതു ചൊല്ലുവൻ 61
തവവചനമഴകിനൊടു കൈക്കൊണ്ടുപോയ ഞാൻ
താനേയമപടംവായിച്ചുനീളവേ 62
ഒരുകപടവേഷനായ് സഞ്ചരിക്കുന്ന നാൾ
ഒരുദിവസമാകിലച്ചന്ദനദാസനാം 63
നഗരമണികാരനാം ചെട്ടിതൻ വീട്ടിലും
തിറമൊടുടനവിടെവിടകൊണ്ടെന്നറിഞ്ഞാലും 64
യമപടവുമഴകിനൊടു തത്രനിവർത്തി ഞാൻ
യമകഥകളൊക്കെവായിക്കും ദശാന്തരേ 65
അതികുതുകമുൾക്കൊണ്ടകത്തുനിന്നെത്രയും
അഞ്ചുവയസ്സായൊരഭകന്മോഹനൻ 66
മണ്ടിവരുന്നോരുനേരമകത്തുനി-
ന്നുണ്ടായിതിങ്ങിനേയുള്ള കോലാ‍ഹലം 67
അയ്യോ! കിടാവിനെച്ചെന്നുപിടിക്കേണം
പൊയ്യല്ലതിന്നൊരാപത്തുവരുമെന്നും 68
ഉണ്ണിപുറത്തുപോകാതെയെന്നുംചില-
പെണ്ണുങ്ങൾ തങ്ങളിൽ മന്ദം പറകയും 69
കണ്ടിതന്നേരമൊരുസുന്ദരാംഗിതാൻ
മണ്ടിവന്നാശു വാതിൽ മറഞ്ഞിട്ടവൾ 70
കോമളമായുള്ള കൈകൊണ്ടുബാലനെ
കാമനീഗാഢം പിടിച്ചിഴയ്ക്കുംവിധൌ 71
ബാലനുതം കുറഞ്ഞീടിനാനന്നേരം
നീലവിലോചനാഗാഢം പിടിപെട്ടാൾ 72
അപ്പോൾ പുരുഷൻ വിരൽക്കു പാകത്തിനായ്
ശില്പമായ്ത്തീർത്തുള്ളൊരംഗുലീമുദ്രിക 73
കന്നൽ മിഴിയുടെ കൈവിരൽ മേൽ നിന്നു
തിണ്ണമഴിഞ്ഞു നിലത്തുവീണും പോയി 74
ഏതുമറിഞ്ഞീലവളതുമെന്നുടെ
പാദത്തിനോളമുരുണ്ടുവന്നുബലാൽ 75
ഞാനതുകാലിൻ ചുവട്ടിലാക്കിപ്പുന-
രൂനം വരാതെയെടുത്തുകൊണ്ടീടിനേൻ 76
രാക്ഷസനെന്നതിന്മേലെഴുതീടിനോ-
രക്ഷരങ്ങൾ കണ്ടു വിസ്മയിച്ചേറ്റവും 77
ഞാനതും കൊണ്ടുമണ്ടിപ്പോന്നുവന്നുടൻ
മാനമോടാശുഭവാനുനൽകീടിനേൻ 78
അംഗുലീമുദ്രലഭിച്ചപ്രകാരവും
ഇങ്ങിനേയുള്ളൊന്നറികമഹാമതേ” 79
ചണകസുതനിങ്ങിനെ ചരനിപുണകോക്തികൾ
പരിചിനൊടു കേട്ടുടൻ തെളിവിനൊടു ചൊല്ലിനാൻ 80
“നന്നുനന്നെത്രയും നിന്നുടെ സാമർത്ഥ്യ-
മിന്നിതിനേതുമേ സംശയമില്ലെടോ” 81
എന്നുപറഞ്ഞുടൻ മൌര്യനെക്കൊണ്ടഥ
മിന്നുന്നകാതിലകൈവളപട്ടുകൾ 82
ഇത്തരമൊക്കെക്കൊടുപ്പിച്ചിതാദരാൽ
ഉത്തമനായ നിപുണകനന്നേരം 83
അക്കാലമിങ്ങിനെചാണക്യഭൂസുരൻ
ഉൾക്കാമ്പിലോർത്തുകണ്ടാൻ മഹാബുദ്ധിമാൻ 84
പർവ്വതരാജനുള്ളാഭരണങ്ങളെ
സർവ്വതഃ രാക്ഷസാമാത്യനു വിൽക്കേണം 85
ഇത്ഥം നിരൂപിച്ചു കല്പിച്ചു ചാണക്യൻ
ഉത്തമരായ വിഭാവസുവാദിയാം 86
മൂന്നുപേർ വിപ്രരെച്ചൊല്ലിവിട്ടാശുതാൻ
മന്നവനാം ചന്ദ്രഗുപ്തതനെക്കൊണ്ടഥ 87
മൂന്നാഭരണങ്ങളും കൊടുപ്പിച്ചവൻ
പിന്നേയവർകളോടിങ്ങിനേ ചൊല്ലിനാൻ 88
“ഇക്കഥനിങ്ങൾ മറച്ചമാത്യേന്ദ്രനു
വില്ക്കേണമാഭരണങ്ങളിവമൂന്നും” 89
“അങ്ങിനേതന്നെയൊരന്തരമെന്നിയേ
ഞങ്ങളിതുകൊണ്ടു ചെന്നു മന്ത്രീന്ദ്രനു 90
വിൽക്കുന്നതുണ്ടെ”ന്നുര ചെയ്തുയാത്രയും
വെക്കമറിയിച്ചു പോയാരവർകളും 91
ഇത്ഥം മഹീസുരന്മാരെ പറഞ്ഞയ-
ച്ചുത്തമനായുള്ള ചാണക്യനക്കാലം 92
പൌരജനങ്ങൾ പറഞ്ഞുകേട്ടീടിനാൻ
“ഘോരനാം മ്ലേച്ഛരാജൻ പടക്കൂട്ടത്തിൽ 93
അഞ്ചുപേർ സേനാധിനായകരുണ്ടുപോൽ
ചഞ്ചലമെന്നിയേ രാക്ഷസനോടവർ 94
ചേർന്നുമരുവുന്നതിക്കാലമേറ്റവും
ഉന്നതനായുള്ള താലൂകരാജനാം 95
ചിത്രവർമ്മാവും, മലയനൃപനായ
ശത്രുവിദ്ധ്വംസനൻ സിംഹനാദൻ താനും 96
ഗ്രീഷ്മസമാനൻ പ്രതിയോഗികൾക്കൊരു
കാശ്മീരനായുള്ള പുഷ്കരാക്ഷൻ താനും 97
സിന്ധുനിവാസിയായുള്ള ശകാധിപൻ
സിന്ധുഷണാഖ്യനായുള്ളൊരു വീരനും 98
പാരസീകന്മാർക്കു നാഥനായുള്ളൊരു
ഘോരപരാക്രമമുള്ള മേലാങ്കനും” 99
ഇത്ഥം ചരന്മാർ പറഞ്ഞറിഞ്ഞീടിനോ-
രുത്തമൻ ചാണക്യനിത്തരം ചിന്തിച്ചാൻ 100
വ്യാജമായോരു കുറിയെഴിതിച്ചുഞാൻ
രാജപ്രവരരാം ചിത്രവർമ്മാദിയെ 101
മ്ലേച്ഛനാലിന്നു കൊടുപ്പിച്ചമാത്യനെ
നിശ്ചയം ദൂരെക്കളയിപ്പനേഷുഞാൻ” 102
ഇത്ഥം നിരൂപിച്ചു വിഷ്ണുഗുപ്തൻ ചെന്നു
സത്വരം പണ്ടു ശകടദാസൻ പക്കൽ 103
മിത്രമായ് താൻ പറഞ്ഞാക്കി മരുവുന്ന
സിദ്ധാർത്ഥകനായ രാജപുരുഷനെ 104
മന്ദമരികേ വിളിച്ചതിഗൂഢമായ്
മന്ദഹാസം പൂണ്ടവനോടുചൊല്ലിനാൻ 105
“ധന്യമതേ ഗുണവാരിധേ കേളെടോ
നിന്നുടെ ബുദ്ധിവിലാസങ്ങൾകൊണ്ടിനി 106
വേണ്ടുന്ന കാര്യങ്ങളെ നമുക്കുള്ളുവെ-
ന്നുണ്ടാകവേണം സുമുഖനിൻ മാനസേ 107
മുമ്പിനാൽ വേണ്ടതു ചൊല്ലിത്തരുവൻ ഞാൻ
കമ്പം വരാതെ ശകടനെക്കൊണ്ടുനീ 108
ചെന്നൊരു ലേഖയെഴുതിക്കയും വേണം
ഇന്നതുവാചകമെന്നുചൊല്ലിത്തരാം 109
“ആരാനുമേതാനുമൊന്നുണ്ടൊരുത്തനു
നേരേ കൊടുത്തയച്ചുവിട്ടിട്ടെ”ന്നും 110
“ഊഹ്യംസ്വയംവാച്യ”മെന്നുമതിൽ വേണം
ബാഹ്യനാമങ്ങളെഴുതുകയും വേണ്ട 111
ഇത്തരമക്ഷരങ്ങൾകൊണ്ടു സാമ്പ്രതം
വ്യക്തമല്ലാതൊരു ലേഖയെഴുതിച്ചു 112
ലേഖയും കൊണ്ടു കനിവോടിവിടേക്കു
വേഗമുൾക്കൊണ്ടുവരികയും വേണം നീ 113
ഞാനിതുചൊന്നതെന്നുള്ളതുചൊല്ലുകിൽ
ഊനം വളരേവരുമെന്നറിഞ്ഞാലും 114
എന്നതുകൊണ്ടുനീ നന്നായ്മറച്ചുനീ
ചെന്നുമുറിയുമെഴുതിച്ചുകൊണ്ടുവാ” 115
അങ്ങിനേതന്നെയതെന്നുരചെയ്തവൻ
ഇങ്ങിനേ വിപ്രൻ പറഞ്ഞവണ്ണം തന്നേ 116
കാര്യസ്ഥനായശകടനെക്കൊണ്ടൊരു-
പായം പറഞ്ഞവൻ പത്രമെഴുതിച്ചു 117
വിരവിനൊടു ചണകതനയാലയം പ്രാപിച്ചു
വാചികപത്രികയും കൊടുത്തീടിനാൻ 118
വാചകം നോക്കി ചണകതനയനും
വായിച്ചവനോടു പിന്നെയും ചൊല്ലിനാൻ 119
“രാക്ഷസാമാത്യനുള്ളംഗുലീമുദ്രയെ
ശിക്ഷയിൽ വെച്ചിതിനൊപ്പുമിടുകനീ” 120
ഇത്ഥമുരചെയ്തു മുദ്രയും പത്രവും
സിദ്ധാർത്ഥകൻ പക്കലാശുനൽകീടിനാൻ 121
ചണകസുതവചനമിതുകേട്ടു സിദ്ധാർത്ഥകൻ
ഛലവിഹിതപത്രത്തിലൊപ്പുമിട്ടീടിനാൻ 122
സുവിനയമൊടവനുമഥചാണക്യവിപ്രനെ
സാദരം വന്ദിച്ചു ചൊല്ലിനാനിങ്ങിനെ 123
“എന്തിനി ഞാനൊന്നു വേണ്ടുവെന്നുള്ളതും
അന്തരമെന്നിയരുൾ ചെയ്ക സാമ്പ്രതം” 124
അതുപൊഴുതുചാണക്യവിപ്രനും ചൊല്ലിനാൻ
“അതിവിരുതനായ നീയൊന്നുണ്ടുവേണ്ടതും 125
മുദ്രയാമുദ്രിതം പത്രവും മുദ്രയും
ഭദ്രനീകൈക്കൊണ്ടുടനെപ്പുറപ്പെട്ടു 126
മുന്നം ശകടദാസൻ തന്നെക്കൊല്ലുവാൻ
തിണ്ണമരക്കുകയറിട്ടുകൊണ്ടുപോയ് 127
ചാതുര്യമോടുകഴുവേറ്റുവാനഥ
ഘാതുകന്മാർ തുടങ്ങീടും ദശാന്തരേ 128
ക്രൂരനായ് ഘാതുകന്മാരോടണഞ്ഞുനീ
ഘോരങ്ങളായ വചനങ്ങൾ ചൊല്ലേണം 129
ഘാതുകന്മാരതു നേരമെല്ലാവരും
ഭീതിയും വ്യാജേന പൂണ്ടുമണ്ടും വിധൌ 130
കലിതമുദമഥശകടദാസനെസ്സാദരം
കുലനിലമതിങ്കന്നു വേർപെടുത്താശുനീ 131
സന്തോഷമുൾക്കൊണ്ടവനെയും കൊണ്ടുപോയ്
മന്ത്രിപ്രവരനെച്ചെന്നു സേവിക്കെടോ 132
അതുപൊഴുതിലഥ ശകടദാസനെക്കാത്തതി-
ന്നാഭിമുഖ്യത്തോടു കൂടവേ രാക്ഷസൻ 133
വല്ലതുമൊന്നു നിനക്കു സമ്മാനിക്കു-
മില്ലൊരു സംശയമെന്നാലതും വാങ്ങി134
മുദ്രയും പിന്നെക്കൊടുത്തമാത്യേന്ദ്രനു
ഭദ്രമായ്പ്പിന്നെനീ സേവിക്കയും വേണം 135
പടവരവുതുടരുമളവഥവഴിയിൽനിന്നുനീ
പരിചിനൊടു പർവ്വത പുത്രനായ്പത്രവും 136
കാട്ടിക്കൊടുക്കാപുനരവൻ നിന്നോടു
മുട്ടിച്ചുനിർബ്ബന്ധമാശുചെയ്യുംവിധൌ 137
വാചകം നന്നായ്പറഞ്ഞറിയിച്ചുനീ
സാചിവ്യമുള്ളൊരു രാക്ഷസാമാത്യനെ 138
മ്ലേച്ഛനെക്കൊണ്ടുപേക്ഷിപ്പിച്ചു സത്വരം
നിശ്ചലചിത്തനായ്പോന്നു കളകനീ” 139
ചണകസുതനിവപലതുമവനൊടുപേക്ഷിച്ചു
ചഞ്ചലമെന്നിയെ മുദ്രയും പത്രവും 140
കലിതമുദമതി ചതുരനായ സിദ്ധാർത്ഥകൻ
കരമതിലവൻ കൊടുത്തിങ്ങിനെ ചൊല്ലിനാൻ 141
“അയിസുമുഖകാര്യവും സാധിച്ചുനീയുമി-
ന്നഴകിനൊടുപോരികെ” ന്നാശിയും ചൊല്ലിനാൻ 142
അഥചണകസുത ചരണവന്ദനം ചെയ്തവൻ
അതിമുദിതനായ് നടന്നീടിനാനന്നേരം 143
നയനിപുണമതി ചണകതനയനുമനന്തരം
നീതിമാനാകും ക്ഷപണകൻ തന്നെയും 144
നിജനികടഭുവി വിരവിനോടുവിളിച്ചവൻ
“നമ്മുടെ ശത്രുവാം രാക്ഷസൻ തന്നെയും 145
ഉന്നതനാം മ്ലേച്ഛരാജനെത്തന്നെയും
ചെന്നുനീതങ്ങളിൽ ഭേദം വരുത്തുക” 146
എന്നുപദേശിച്ചവനോടു ഗൂഢമായ്
പിന്നെയവൻ കാലപാശികൻ തന്നെയും 147
ഉന്നതനാം ദണ്ഡാപ്പാശികൻ തന്നെയും
തിണ്ണം വിളിച്ചുകോപിച്ചു ചൊല്ലീടിനാൻ 148
“ക്ഷിതിപതികൾ മകുടമണിമൌര്യൻ പറകയാൽ
ക്ഷപണകനെയും ക്ഷണാലാട്ടിക്കളയണം 149
നമ്മുടെ ബന്ധുവാം പർവ്വതരാജനെ
ദുർമ്മന്ത്രിയായവൻ കൊന്നതറിഞ്ഞാലും 150
ഝടിതിപുനരപിശകടദാസനെത്തന്നെയും
ചായില്യമിട്ട കഴുവിന്മേലേറ്റുവിൻ 151
ശകടനിഹരാക്ഷസാമാത്യൻ പറകയാൽ
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്നെക്കൊന്നൊടുക്കീടുവാൻ 152
ചിലരിവിടെ മരുവുമവർകൾക്കവൻ നിത്യവും
ചിലവിനു കൊടുക്കുന്നതുണ്ടെന്നുനിർണ്ണയം 153
അവർകളതുകേട്ടുടൻ ക്ഷപണകനെയും ക്ഷണാൽ
പ്രഹരമതുകൂട്ടിനാൻ ഭയമൊടവനോടിനാൻ 154
അഥശകടദാസനെഝടിതിപിടിപെട്ടവ-
രതികുപിതരായുടൻ കയറരയിലട്ടഹൊ 155
കൊലകരുതിയാശുതെകൊലനിലമതിങ്കല-
ങ്ങഴകിനൊടു വെച്ചപോതതികുപിതനായ്തദാ 156
അതുലബലഘാതകാനാട്ടിക്കളഞ്ഞുട-
നഥശകടദാസനെത്തത്ര സിദ്ധാർത്ഥകൻ 157
കനിവിനൊടുപാലിച്ചു കൊണ്ടവനോടുമായ്
പരിചിനൊടുപോയിതെരാക്ഷസം വീക്ഷിതും 158
നീതിമാനാകിയ വിഷ്ണുഗുപ്തനൊരു
ദൂതനെപ്പിന്നെ വിളിച്ചു ചൊല്ലീടിനാൻ 159
“ചന്ദനദാസനാം ചെട്ടിപ്രവരനെ
മന്ദമല്ലാതിങ്ങു കൂട്ടിനീകൊണ്ടുവാ” 160
ചണകസുതവചനമിതി കേട്ടുവന്ദിച്ചവൻ
ചന്ദനദാസന്റെ മന്ദിരം പുക്കുടൻ 161
ചെട്ടിക്കുലശ്രേഷ്ഠനെക്കണ്ടുചൊല്ലിനാൻ
ശ്രേഷ്ഠകുലോത്ഭവ ശ്രേഷ്ഠന്റെ ശാസനാൽ 162
“ശ്രേഷ്ടിപ്രവര! ധനപതെ! ഭൂസുര”
ശ്രേഷ്ഠനായുള്ള ചാണക്യനയച്ചുഞാൻ 163
വന്നെൻ ഭവാനെയും കൊണ്ടങ്ങു ചെല്ലുവാൻ
തിണ്ണം പുറപ്പെട്ടുപോരികയും വേണം” 164
എന്നതുകേട്ടൊരു ചന്ദനദാസനും
നിന്നുവിചാരം തുടങ്ങിനാനിങ്ങിനെ 165
“അയ്യോ! മഹാപാപി, ചാണക്യനെന്തൊന്നു
പയ്യവെകല്പിച്ചിരിക്കുന്നതീശ്വരാ! 166
ചാണക്യനെന്നു കേട്ടീടുന്നനേരത്തു
താനറിയാതെ നടുങ്ങുമെല്ലാവരും 167
ഇത്രകൃപയുമില്ലാതവരെമറ്റു
ധാത്രിയിലെങ്ങുമെ കണ്ടിട്ടുമില്ല ഞാൻ 168
ഏതുമൊരുപിഴചെയ്യാതവർകൾക്കു-
മാതങ്കമുണ്ടഹൊ ചാണക്യവിപ്രനെ 169
ഏറ്റമപരാധമുള്ളൊരിനിക്കിഹ
മുറ്റും പൊറുതിയില്ലതെ വരുമല്ലൊ 170
എന്നുവന്നാലിന്നമാത്യകളത്രത്തെ
തിണ്ണമിവിടെന്നു വാങ്ങിച്ചുകൊണ്ടുഞാൻ 171
ചെന്നുകണ്ടീടുവാനാര്യചാണക്യനെ
പിന്നെയമാത്യകളത്രത്തെയുമവൻ 172
എന്നൊടുകൊണ്ടുവരികെന്നുചൊല്ലുമ്പോൾ
എന്നുമിനിക്കു കൊടുത്തുകൂടാദൃഢം 173
ആളയച്ചന്നേരമാശുചാണക്യനും
നീളെത്തിരയിക്കുമെന്റെഗൃഹത്തിങ്കൽ 174
കണ്ടീലയെന്നു വരുന്നോരനന്തരം
ഉണ്ടാവതെല്ലാമനുഭവിക്കേയുള്ളു 175
വിശ്വാസവഞ്ചനം ചെയ്താലമാത്യനു-
മീശ്വരനും വിപരീതമായ്‌വന്നുപോം 176
എന്നെഭരവുമേല്പിച്ചിഹരാക്ഷസൻ
തന്നുടെ പുത്രകളത്രാദികളെയും 177
എന്നുടെ മന്ദിരത്തിങ്കലാക്കിടിനാ-
ലെന്നാലിനിക്കിതു രക്ഷിക്കയും വേണം 178
ഇന്നിതുകൊണ്ടുവരുന്നതനുഭവി-
ക്കെന്നു വന്നൂ മറ്റൊരാവതില്ലേതുമെ” 179
ഇത്ഥം നിരൂപിച്ചു കല്പിച്ചു തന്നുടെ
ഭൃത്യനായുള്ള ധനദാസനോടവൻ 180
“തെറ്റെന്നമാത്യകളത്രമിവിടുന്നു
മറ്റൊരേടത്താശു കൊണ്ടുപോയീടു നീ” 181
ഇത്ഥം ധനദാസനോടു പറഞ്ഞവ-
നത്യന്തമാഭകലർന്ന രത്നങ്ങളും 182
പട്ടുകളാഭരണങ്ങൾ സുവർണ്ണങ്ങൾ
പെട്ടികളിൽ നിറച്ചമ്പൊടെടുപ്പിച്ചു 183
ചന്ദനദാസൻ പുറപ്പെട്ടു ഭൂപാല
മന്ദിരഗോപുരെ ചെന്നുനിന്നീടിനാൻ 184
ചണകസുതനൊടു തദനുദൂതനും ചൊല്ലിനാൻ
“ചന്ദനദാസൻ വിടകൊണ്ടുപാർക്കുന്നു” 185
എന്നതുകേട്ടു ചണകതനൂജനും
ചെന്നതുമന്നവൻ തന്നോടു ചൊല്ലിനാൻ 186
“ചോദ്യമവനോടു ചെയ്യേണ്ടതും ഭവാ-
നാദ്യം മറ്റാരിനിക്കെ”ന്നിതുമൌര്യനും 187
രാജനിയോഗവും കൈക്കൊണ്ടവനഥ
രാജപുരുഷനോടിങ്ങിനെ ചൊല്ലിനാൻ 188
“ചന്ദനദാസനോടിങ്ങു വരാമെന്നു
ചെന്നുപറകനീ”യെന്നതു കേട്ടവൻ 189
ചെന്നു പറഞ്ഞാനതു കേട്ടവൻ താനും
മന്ദമന്ദമകം പുക്കാൻ വിനീതനായ് 190
അവനിസുരവരനെയവനാശുകുമ്പിട്ടുതാ-
നാചാരവും ചെയ്തു വാങ്ങിനിന്നീടിനാൻ 191
ഉചിതമതിനഥസഖലുചണകസുതനാദരാൽ
മാനിച്ചവനോടു മെല്ലവേചൊല്ലിനാൻ 192
“ചന്ദനദാസ! നിന്നെക്കണ്ടിനിക്കൊരാ-
നന്ദം വരുവതു ചൊല്ലാവതല്ലെടോ 193
കഷ്ടം നടന്നു വലഞ്ഞിതെല്ലൊഭാവാ-
നൊട്ടുമേവൈകാതിരിക്ക പലകമേൽ” 194
സമ്മാനവാക്കുകൾ കേട്ടവൻ ചൊല്ലിനാൻ
“ധർമ്മമല്ലാത്തതരുൾ ചെയ്യരുതല്ലോ 195
ഇപ്പൊളനുചിതമായുള്ള സമ്മാന-
മിപ്പരിഷക്കിന്നു പാർത്തുകാണുന്നേരം 196
ദുഃഖത്തിനുള്ളതുതന്നെ നിരൂപിക്കിൽ
ഒക്കെയറിഞ്ഞരുന്നിതല്ലോ ഭവാൻ 197
ഞാനീനിലത്തിരുന്നീടെന്നരുൾ ചെയ്കി-
ലൂനം വരാതെ നിന്നീടണമാവൊളം 198
വൈശിഷ്ട്യമുള്ള ഭവാനരുൾ ചെയ്കിലു-
മൌചിത്യമായതേ ചെയ്തുകൂടൂ ദൃഢം” 199
“ഞങ്ങളോടൊപ്പമിരിപ്പാൻ ഭവാനിപ്പോ-
ളെങ്ങുമൊരു കുറവില്ലെന്നറിഞ്ഞാലും 200
തന്നപലകമേലേറിയിരിപ്പതി-
നിന്നുമടിയായ്ക”യെന്നു ചാണക്യനും 201
കഷ്ടമിക്കശ്മലനൊന്നുണ്ടുകണ്ടിട്ടു-
മൊട്ടുമെന്നോടു ഫലിക്കയില്ലെന്നവൻ 202
കല്പിച്ചിരുന്നാൻ നിലത്തുതന്നെപുന-
രപ്പോളുരചെയ്തു കൌടില്യവിപ്രനും 203
“ശ്രേഷ്ഠിപ്രവര! ധനപതേ! സാമ്പ്രതം
ശ്രേഷ്ഠനായുള്ള ഭവാനു വിശേഷിച്ചു 204
വാണിഭങ്ങൾക്കു കുശലമൊസന്തതം
നാണിയത്തോടു ലാഭങ്ങൾ വരുന്നിതൊ” 205
“ആര്യനായുള്ള ഭവാന്റെ ഗുണം കൊണ്ടു
കാര്യങ്ങൾ വാണിഭങ്ങൾക്കുണ്ടിതുകാലം” 206
“ചന്ദ്രഗുപ്തൻ നരപാലകനാകയാൽ
നന്ദനരവരന്മാരാമവർകളെ 207
ഖേദാൽ നിരൂപിച്ചു പീഡയുണ്ടോ തദാ
മേദിനി തന്നിൽ പ്രജകളിലാർക്കാനും” 208
ചന്ദനദാസനതുകേട്ടുകർണ്ണങ്ങൾ
നന്നായ്ക്കരംകൊണ്ടു പൊത്തിനിന്നീടിനാൻ 209
“നല്ലനാം മൌര്യൻ നരപതിയാകയാൽ
ചൊല്ലാവതല്ലൊരു കൌതുകമെല്ലാർക്കും 210
പൌർണ്ണമാസിക്കുദിച്ചീടുന്ന ചന്ദ്രനും
പൂർണ്ണഗുണമുള്ള ചന്ദ്രഗുപ്തൻ താനും 211
ഏതും വിശേഷമില്ലി പ്രജകൾക്കിഹ
പെയ്തൊരാനന്ദം നിറയുന്നതേയുള്ളു” 212
“രാജഗുണത്താൽ പ്രജകൾക്കു സന്തോഷ-
മാശയത്തിങ്കലുണ്ടെങ്കിലിതുകാലം 213
എല്ലാവരും നരപാലകനായ്ക്കൊണ്ടു
വല്ലതുമിഷ്ടമായുള്ളതു ചെയ്യണം” 214
മോദമുൾക്കൊണ്ടിഹ ചന്ദനദാസനും
മേദിനിദേവനോടിങ്ങിനെ ചൊല്ലിനാൻ 215
“എന്തൊന്നു ഞാനിന്നു ചെയ്യേണ്ടതെന്നുള്ള
തന്തരം കൂടാതരുൾ ചെയ്കയും വേണം 216
അർത്ഥമേതാനും നൃപനുനൽകീടുവാ-
നെത്രവേണമെന്നരുൾ ചെയ്തുകൊള്ളുക” 217
ചാണക്യനുമതുകേട്ടുസഹിയാതെ
മാനിച്ചവനോടു പിന്നെയും ചൊല്ലിനാൻ 218
“ചന്ദനദാസ! നീയൊന്നു ധരിക്കണം
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്റെ രാജ്യമിതോർക്കനീ 219
നന്ദരാജ്യമെന്നൊരു നിനവുണ്ടെങ്കി-
ലിന്നുതന്നെയതുദൂരക്കളകനീ 220
നന്ദനൃപന്മാർക്കൊരർത്ഥാഗ്രഹമുള്ള-
തിന്നുമൌര്യൻ തനിക്കില്ലെന്നറിഞ്ഞാലും 221
അർത്ഥലാഭംകൊണ്ടു സന്തോഷവും പുന-
രിത്രയുമില്ലാമുരാപൌത്രനുമെടോ 222
ചന്ദ്രഗുപ്തനിപ്രജകൾക്കുനിത്യമാ-
നന്ദമുണ്ടെങ്കിൽ പ്രിയമതെന്നോർക്കനീ” 223
ചന്ദനദാസനും ചൊന്നാനതുനേരം
“ചന്ദ്രഗുപ്തൻ മഹാരജനത്രെ ദൃഢം 224
അർത്ഥമല്ലാതെയെന്തൊന്നാൽ നൃപനിന്നു
ചിത്തമോദം വരുത്തേണ്ടതിഹവയം” 225
ശ്രേഷ്ഠകുലോത്തമൻ ചൊന്നതുകേട്ടുടൻ
ശ്രേഷ്ഠനാം ചാണക്യനിത്തരം ചൊല്ലിനാൻ 226
“രാജാവിനോടു വിപരീതമായാരു-
മാചരിച്ചീടായ്കിലേറ്റം പ്രിയമെടൊ” 227
“യാതൊരുത്തൻ നൃപനോടു വിരുദ്ധമായ്
നീതിശാസ്ത്രാംബുധെ കാട്ടുന്നതുമിപ്പോൾ”? 228
ശങ്ക കൂടാതെ പറഞ്ഞുതരുവൻ ഞാൻ
“എങ്കിൽ നീ തന്നെയതെന്നു ധരിച്ചാലും” 229
അയ്യോ ശിവ! ശിവ! ഞാനൊദയാനിധെ!
പൊയ്യെ പറയും ചിലർക്കു കാണായ്കയാൽ 230
ഇന്നു തൃണങ്ങൾ പിണങ്ങുമൊവഹ്നിയോ-
ടെന്നുള്ളതും ഭവാനോർത്തരുളെണമെ” 231
“എങ്കിലതും തുടങ്ങീ പുനരിക്കാലം
സങ്കടമില്ലതു കൊണ്ടിങ്ങറിഞ്ഞാലും 232
മൌര്യനാം ഭൂപതി തന്നോടിതുകാലം
വൈരം നടിച്ചിരിക്കുന്നോരമാത്യന്റെ 233
പുത്രകളത്രാദികളെയും നീ തവ
പത്തനെവെച്ചുരക്ഷിക്കുന്നതില്ലയൊ?” 234
“പൊയ്യായ വാക്കുകളേവം ഭവാനോടു
മെയ്യെ പറഞ്ഞതാരിക്കാലമീശ്വര!“ 235
ഭൂപാലവീരരോടേതാനുമൊന്നുകൊ-
ണ്ടാപത്തകപ്പെട്ടുപണ്ടുമോരൊജനം 236
നാട്ടിലെങ്ങാനുമിപ്പൌരജനത്തിന്റെ
വീട്ടിലവരുടെ സമ്മതം കൂടാതെ 237
കൊണ്ടും‌പോയ്ത്തന്റെ കുഡുംബത്തെയും വെച്ചു
മണ്ടിമറുനാടുതേടുമറികനീ 238
എന്നാലതിനെമറയ്ക്കുമാറില്ലാരും
നിന്നെയൊഴിച്ചു ധരണിയിൽ നിർണ്ണയം” 239
“അങ്ങിനെ കേട്ടതു നേരുതന്നെപുന-
രെങ്ങുമതിന്നൊരുവാട്ടമില്ലേതുമെ 240
മന്ത്രിപ്രവരൻപുറപ്പെട്ടുപോയനാ-
ളന്തിക്കവൻ പുനരെന്റെ ഗൃഹത്തിങ്കൽ 241
കൊണ്ടുവന്നാക്കി കളത്രത്തെയും പിന്നെ
ക്കൊണ്ടുപോയാനുദിക്കുന്നതിനുമുന്നമെ” 242
“മുമ്പിൽ പറഞ്ഞു നീയില്ലെന്നതുതന്നെ
പിന്നെപ്പറഞ്ഞതുണെന്നതുമെങ്ങിനെ? 243
വാക്കിനു തങ്ങളിൽ ചേർച്ചയില്ലേതുമെ
ഭോഷ്കുപറഞ്ഞാൽ മടങ്ങുകയില്ലെടോ 244
നേരുകേടായിപ്പറയുന്നനേരവും
ചേരുന്നതെപറഞ്ഞാൽ നിരപ്പൂദൃഢം” 245
നേരുകേടേതും പറഞ്ഞീല ഞാനിന്നു
നേരൊഴിഞ്ഞേതുമിനിക്കില്ല നിർണ്ണയം “ 246
“ചന്ദനദാസ! ഞാൻ ചൊന്നതു കേൾക്ക നീ
എന്തിനോരോ തരം വ്യാജം തുടങ്ങുന്നു? 247
മന്ത്രിപ്രവരന്റെ ഭാര്യയെ നൽകുക
ചന്ദ്രഗുപ്താവനീനാഥനായ്ക്കൊണ്ടെടൊ!“ 248
“ആര്യചാണക്യ! മഹീസുരരത്നമെ!
മൌര്യാമഹീപതിക്കുകൊടുത്തീടുവാൻ 249
രാക്ഷസാമാത്യകളത്രമെന്മന്ദിരെ
സൂക്ഷിച്ചുവെച്ചിരിക്കുന്നതുമില്ല ഞാൻ 250
അന്നക്കലശലിൽ കൊണ്ടുവന്നീടിനാൻ
പിന്നെപ്പുലർകാലെക്കൊണ്ടുപോയീടിനാൻ” 251
“എങ്കിലെവിടേക്കു കൊണ്ടുപോയാനെന്നു
ശങ്കാവിഹീനം പറകയും വേണം നീ” 252
“എങ്ങുപോയെന്നതും ഞാനറിഞ്ഞീലേതു-
മെങ്ങിനെ ഞാനറിയുന്നു ദയാനിധെ!“ 253
ചന്ദനദാസനോടാശുചാണക്യനും
മന്ദഹാസം പൂണ്ടു പിന്നെയും ചൊല്ലിനാൻ 254
“ചന്ദനദാസനീനല്ലതിനല്ലകേ-
ളിന്നുതുടങ്ങുന്നതെന്നുമറിഞ്ഞാലും 255
ഏതുമൊന്നുമറിയുന്നതില്ലേ ഭവാൻ?
ചേത്സി നന്നായ് നിരൂപിച്ചു ചൊല്ലുനീ 256
ആപത്തുവന്നു തലയിൽ കരേറിയാ-
ലാവതെന്തെന്നു വിചാരിക്കയും വേണം 257
നന്ദനൃപന്മാരെ ഞാനെന്നതുപോലെ
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്നെ രാക്ഷസാമാത്യനും 258
നാശം വരുത്തുമെന്നുണ്ടുനിനക്കുമൊ-
രാശപുനരതുസാധിക്കയില്ലെടൊ 259
നയവിപുലബലമുടയവർകളായുള്ളതു
നക്രനാസാദികളാകുന്ന മന്ത്രികൾ 260
തെളിവിനൊടു ധരണിപതി നന്ദനനുള്ളനാൾ
തിറമൊടിഹലക്ഷ്മിയെക്കെട്ടിനിർത്തീടിനാർ 261
അക്കെട്ടഴിച്ചു ഞാൻ മൌര്യതനയങ്കൽ
നിൽക്കട്ടെയെന്നുറപ്പിച്ചു കെട്ടീടിനേൻ 262
ഇക്കെട്ടഴിച്ചു കെട്ടീടുവാൻ പാരിതി-
ലിക്കണ്ടവരാരുമില്ലെന്നറിഞ്ഞാലും 263
ദ്വിരദവരരുധിരകണസേകശോണാഭയാൽ
തെളിവിനൊടുസന്ധ്യക്കരുണയായ്മിന്നുന്ന 264
ശിശിരകരമഹിതകലയെന്നപോലെയൊരു
സിംഹവദനത്തിലുള്ളൊരു ദംഷ്ട്രയെ 265
പരിചൊടുപറിച്ചുകൊണ്ടിങ്ങു പോന്നീടുവാൻ
പാരതിലേവൻ നിനെക്കുന്നതോർക്കനീ” 266
വിവിധമിതികേട്ടുടൻ ശ്രേഷ്ഠിപ്രവരനും
വിഗതഭയമിങ്ങിനേ ചിന്തചെയ്തീടിനാൻ 267
“പലവിരുതുവാക്കിനുണ്ടെന്നുവരികിലും
ഫലമിനിയറിഞ്ഞുകൊള്ളാമെന്നതെവേണ്ടൂ” 268
അഗ്രകുലൊത്തമനാകിയചാണക്യ-
നുഗ്രമായ്പിന്നെയും ചൊല്ലിനാനിങ്ങിനെ 269
“ശ്രേഷ്ഠികുലശ്രേഷ്ഠകേട്ടാലുമെങ്കിൽ നീ
കാട്ടുന്നദുർന്നയം കൊണ്ടുള്ളനുഭവം 270
ദുഷ്ടൻ ക്ഷപണകൻ ചെയ്ത ദോഷം കൊണ്ടു
നാട്ടീന്നുപോയതു കേട്ടില്ലയൊഭവാൻ 271
പിന്നെ ശകടദാസൻ ചെയ്ത ദോഷത്താൽ
ചെന്നവൻ കാലപുരിപുക്കിരിക്കുന്നു 272
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ മഹാരാജനിതുകാലം
ചന്ദനദാസനിൻ ശാഠ്യകർമ്മങ്ങളെ 273
ഒട്ടും സഹിക്കയില്ലെന്നുവന്നാൽ ഭവാൻ
കഷ്ടമാം ദണ്ഡമനുഭവിക്കുമെല്ലൊ 274
എന്നതുകൊണ്ടു നിനക്കു ഞാൻ ബന്ധുവായ്
ചൊന്നതു കേൾക്ക നല്ലൂ തവ നിർണ്ണയം 275
കാൽക്ഷണം വൈകാതെ രാജാജ്ഞയാഭവാൻ
രാക്ഷസൻ തന്റെ കളത്രത്തേയും നൽകി 276
ചിത്രമായുള്ള രാജപ്രസാദങ്ങളും
എത്രയും നന്നായനുഭവിച്ചീടെടൊ” 277
ഉള്ളതേ തന്നുകൂടൂ മമനിർണ്ണയം
ഇല്ലാത്തതെങ്ങിനെ നൽകുന്നു ഞാനഹൊ 278
“ഇല്ലയൊരാക്ഷസൻ തന്റെ കളത്രത്തെ
ചൊല്ലുനീവെച്ചു രക്ഷിക്കുന്നതില്ലയൊ 279
നിന്റെ കളത്രത്തെയും പ്രാണനെയുമാ-
രാന്റെകളത്രത്തെക്കൊണ്ടുതടുത്തുനീ 280
കാത്തുകൊണ്ടീടുവാനാവിർഭവിക്കനിൻ
ചിത്തത്തിലെന്നെഗുണംവരൂനിർണ്ണയം” 281
“ഭീഷണമായുള്ള വാക്കുകളെന്തിനു
ദോഷവിഹീനനാമെന്നോടുചൊല്ലുന്നു 282
സത്യമമാത്യകളത്രമെൻ പത്തനെ
നിത്യവും വെച്ചു രക്ഷിച്ചുകൊള്ളുന്നുഞാൻ 283
എന്നും തരികയുമില്ലെന്നു നിർണ്ണയം
എന്നാൽ വരുത്തുവതൊക്കെ വരുത്തുക 284
ഇല്ലെന്നു നൂറുരു ചൊല്ലിയാലും പുന-
രില്ലവിശ്വാസമെന്നാലെന്തുചെയ്‌വതും” 285
“ഇത്തൊഴിൽ താവകം നന്നല്ല നിർണ്ണയം
ചിത്തത്തിൽ നിശ്ചയം വന്നിതൊ ചൊല്ലുനീ” 286
“നന്നായുറച്ചിളകാതൊരു നിശ്ചയം
വന്നുകിടക്കുന്നിതില്ലൊരു സംശയം “ 287
ഇത്തരം സാമദാനാദികൾ കൊണ്ടവൻ
ചിത്തമിളകാതെ കണ്ടു ചാണക്യനും 288
എത്രയും ചന്ദനദാസനെ മാനിച്ചു
ചിത്രമിവൻ തൊഴിലെന്നു നിരൂപിച്ചാൻ 289
പിന്നെയും ശ്രേഷ്ഠിവരനൊടുചൊല്ലിനാൻ
നിർണ്ണയം നന്നായി വന്നിതൊ മാനസെ?” 290
എന്നു ചാണക്യൻ പറഞ്ഞോരനന്തരം
“നിർണ്ണയം വന്നിതെ”ന്നാൻ മണികാരനും 291
അതികുപിതനായുടൻ ചാണക്യവിപ്രനു-
മസിലതയുലച്ചു നിന്നിങ്ങിനെ ചൊല്ലിനാൻ 292
“ഝടിതിതവഗളതല മറുപ്പനിന്നേഷുഞാൻ
ചന്ദ്രഗുപ്താവനീശാജ്ഞയാദുർമ്മതെ 293
ഖലവണിജ! ശഠഹൃദയ! സാമ്പ്രതം നിന്നെയും
കാത്തുകൊണ്ടീടുമോ രാക്ഷസൻ വന്നിപ്പോൾ 294
വാളുമെടുത്തു കോപിച്ചു ചാണക്യനും
ചീളെന്നു പാഞ്ഞു വരുന്നതു കണ്ടഥ 295
ചന്ദനദാസനും ചഞ്ചലം കൂടാതെ
മന്ദഹാസം കലർന്നിങ്ങിനെ ചൊല്ലിനാൻ 296
“ഏതുമൊരുഭയമില്ലമമഭവാൻ
ചാതുര്യമോടു തലയറുത്തീടുക 297
എന്നുടെ കണ്ഠവുമങ്ങുള്ളവാളുമാ-
യൊന്നിച്ചുവന്നാൽ മടിക്കേണമോ പിന്നെ 298
ആരുമിഹവന്നു കൈപിടിപ്പാനില്ല
നേരേ തലയിതാ വെട്ടീടുക ഭവാൻ” 299
ചന്ദനദാസനീവണ്ണം പറഞ്ഞപ്പോൾ
മന്ദിച്ചുവാങ്ങിനിന്നാൻ ചണകാത്മജൻ 300
ഉൾക്കരളിൽ കിളരുന്നോരു കോപേന
ചിക്കനെച്ചാണക്യവിപ്രകുലോത്തമൻ 301
അക്കാലപാശികൻ തന്നെയുമന്നേരം
മൂർഖനാകും ദണ്ഡപാശികൻ തന്നെയും 302
ചന്തമോടാശുവിളിച്ചീടിനാനഥ
കുന്തവുമേന്തിപ്പിടിച്ചവരും വന്നാർ 303
“അന്ധനായ്മന്ത്രിക്കു ബന്ധുവായീടുന്ന
ചന്ദനദാസനായുള്ളോരിവനെയും 304
ബന്ധിച്ചിവന്റെ കളത്രപുത്രാദിയും
ബന്ധുക്കളായവനുള്ള ജനത്തെയും 305
കൊണ്ടുചെന്നന്ധതാമിസ്രാസമാനമാം
കുണ്ടറതന്നിലിട്ടീടുക വൈകാതെ 306
എന്നല്ലിവനുള്ള ഭണ്ഡാരമൊക്കവെ
തിണ്ണ കവർന്നിങ്ങുകൊണ്ടുപോന്നീടുക 307
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ നൃപനിങ്ങിനെ കല്പിച്ചു
ചന്ദനദാസനോടെന്നറിഞ്ഞീടുവിൻ” 308
ചണകസുതവചനമഥകുടുമയൊടു കേട്ടോരു
ചന്ദനദാസനുമന്തരാചിന്തിച്ചാൻ 309
“സുഹൃദിമമകരുണപുനരേറ്റമുണ്ടാകയാൽ
സർവ്വസ്വഹാനിവരികെന്നതും വന്നൂ 310
ബന്ധുനിമിത്തം വരുന്ന വിപത്തുകൾ
സന്തതമൊക്കെസ്സഹിക്കെന്നതേവരൂ” 311
എന്നുനിരൂപിച്ചുനിൽക്കുന്നനേരത്തു
ചെന്നുപിടിച്ചിതുചന്ദനദാസനെ 312
കാലാന്തകോപന്മാരായ് മരുവുന്ന
കാലപാശാഖ്യനും ദണ്ഡപാശാഖ്യനും 313
കാലും കരവും വരിഞ്ഞവൻ തന്നുടെ
കാലദോഷത്താലവർകളിരുവരും 314
പുത്രകളത്രാദികളോടുകൂടിയ-
ങ്ങെത്രയും ഭീഷണമായിപ്പറഞ്ഞവർ 315
കണ്ടകപാഷാണസഞ്ചിതമായുള്ള
കുണ്ടറ തന്നിൽ പിടിച്ചു തള്ളീടിനാർ 316
വാതിലും പിന്നെയമച്ചുപൂട്ടീടിനാൻ
ഭീതിപൂണ്ടയ്യൊവിധിബലമെന്നോർത്തു 317
ചേതസിവന്നോരഴൽ പൂണ്ടവർകളും
ആതുരന്മാരായതിൽ കിടന്നീടിനാർ 318
പിന്നെയവർകളും മറ്റുള്ളവരുമായ്
ചന്ദനദാസന്റെ വീട്ടിലകം പുക്കു 319
അറ്റമില്ലാതോളമുള്ള നിധികളും
അറ്റമില്ലാതുള്ളൊരാഭരണങ്ങളും 320
വൈഡൂര്യപത്മരാഗേന്ദ്രനീലാദിയാം
വൈശിഷ്ട്യമുള്ള രത്നങ്ങൾ നിറച്ചുള്ള 321
രത്നകുംഭങ്ങളവധികൂടാതെയും
രത്നം പതിച്ചുള്ള ഛത്രഗണങ്ങളും 322
സ്വർണ്ണങ്ങൾ കണ്ടിക്കണക്കിൽ നിർമ്മിച്ചുള്ള-
തെണ്ണമില്ലാതോളമെന്നേപറയാവു 323
പട്ടുകളോരോതരം നിറച്ചീടുന്ന
പെട്ടികളുമോലപ്പെട്ടിപാത്രങ്ങളും 324
ഒക്കവെകുത്തിക്കവർന്നുകൊണ്ടന്നവർ
വെക്കം നൃപനുടെ മുമ്പിൽ വെച്ചീടിനാർ 325
ചന്ദനദാസനുള്ളർത്ഥമെപ്പേരുമെ
ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തനിക്കായോരനന്തരം 326
സന്തോഷമുൾക്കൊണ്ടു കൌടില്യവിപ്രനും
അന്തക്കരണത്തിലിങ്ങിനെ ചിന്തിച്ചാൻ 327
“രാക്ഷസാമാത്യനെച്ചൊല്ലിയിവനിന്നു-
പേക്ഷിക്കുമെല്ലൊനിജമായജീവിതം 328
ചന്ദനദാസനെ കൊല്ലുന്ന നേരത്തു
മന്ത്രിപ്രവരൻ മരിക്കുമെന്നും ദൃഢം 329
സാരമായുള്ളതു സാധിപ്പതിനൊരു-
കാരണമായ്‌വരും ചന്ദനദാസനും” 330
ഇത്ഥമോരോതരം ചിന്തിച്ചു ചിന്തിച്ചു
പൃഥ്വീസുരേന്ദ്രനിരിക്കും ദശാന്തരേ 331
ഭദ്രഭടനും പുരുഷദത്താഖ്യനും
ഭദ്രബലമുള്ള ഡിംകാരതന്താനും 332
വമ്പനായുള്ള ബലഗുപ്തനും പിന്നെ
കമ്പമില്ലാതൊരു രാജസേനൻ താനും 333
ഉത്തമനായുള്ള രോഹിതാക്ഷൻ താനും
ശക്തൻ വിജയവർമ്മാവെന്ന വീരനും 334
ഉത്തമമന്ത്രിയായ് തത്ര വാണീടുന്ന
ബുദ്ധിമാനാം ഭാഗുരായണനെന്നിവർ 335
മുന്നം പുറപ്പെട്ടു പോയതു ചിന്തിച്ചു
വന്നിതു സങ്കടം നാട്ടിലുള്ളോർകൾക്കും 336
കൌടില്യനെല്ലാവരോടും പറഞ്ഞവ-
ർക്കാടലുണ്ടായതും പോക്കിനാനന്നേരം 337
വിഷ്ണുഗുപ്തന്റെ നിയോഗവും കൈക്കൊണ്ടു
ധൃഷ്ടനാകും ഭാഗുരായണമന്ത്രിയും 338
വിരവിനൊടുബതമലയകേതുതന്നെക്കണ്ടു
വിശ്വാസമുള്ളൊരു മന്ത്രിയായീടിനാൻ 339
അവനുമതുകാലമപ്പർവ്വതരാജനോ-
ടൌചിത്യമായതു പാർത്തു ചൊല്ലീടിനാൻ 340
“വരസചിവനായുള്ള രാക്ഷസമന്ത്രിക്കു
തൂമയോടൊന്നു സമ്മാനിക്കയും വേണം” 341
പ്രിയസചിവനയവചനനിശമദശാന്തരെ
പർവ്വതപുത്രനും രാക്ഷസാമാത്യനെ 342
ചൊല്ലിവിട്ടിങ്ങു വരുത്തിയവനോടു
ചൊല്ലിനാനെത്രയും നല്ല മധുരമായ് 343
“കോപ്പുകളൊന്നും ഭവാനില്ലയാഞ്ഞഹൊ
ഉൾപ്പൂവിലുണ്ടൊരു ഖേദമെനിക്കെടൊ 344
സ്വാമിവിനാശം നിനച്ചുഭവാനൊരു
കാമമൊന്നിങ്കലുമില്ലെന്നിരിക്കിലും 345
ഞാനൊരു ഭൂഷണം തന്നാലതുഭവാൻ
മാനിച്ചലംകരിക്കേണം മഹാമതേ” 346
ഇത്ഥമുരചെയ്തു തന്റെ കഴുത്തീന്നു
സത്വരം നല്ലൊരു മാലയഴിച്ചവൻ 347
മന്ത്രിപ്രവരനു കാട്ടിയ നേരത്തു
സന്താപമുൾക്കൊണ്ടവനുമുരചെയ്താൻ 348
“ശൂര! സുകുമാര! വീരശിഖാമണെ!
തീരാത ദുഃഖങ്ങളുണ്ടെന്നിരിക്കിലും 349
ചിന്തിക്കുമാറില്ല മുമ്പിൽ കഴിഞ്ഞതു
എന്തു ഫലമതു ചിന്തിച്ചിനിക്കഹോ 350
നിന്തിരുവുള്ളമെന്നെക്കുറിച്ചുണ്ടെങ്കി-
ലെന്തിനിക്കുള്ളതു സങ്കടം ഭൂപതെ 351
വീര്യവും കോപവും നാണവും ഖേദവും
ശൌര്യവുമില്ലാതെയുള്ള ദേഹത്തിന്മേൽ352
ചേരുകയില്ലാഭവാൻ തന്ന ഭൂഷണം
പോരാത്തഞാനെന്തു വാങ്ങുന്നതും പിന്നെ 353
മൌര്യനിരിക്കുമെഴുനിലമാടത്തിൽ
വീര്യമേറീടുന്ന സിംഹാസനമേറി 354
കാണ്മാൻ ഭവാനെയവകാശമുണ്ടെങ്കിൽ
വാങ്ങാമിതന്നുഞാനേതും മടിയാതെ” 355
എന്നതുകേട്ടു മലയകേതു താനും
മന്ദസ്മിതം ചെയ്തവനോടു ചൊല്ലിനാൻ 356
“അതിനെളുതു തവമനസി കാരുണ്യമുണ്ടെങ്കി-
ലന്നുതരുവാനിതല്ലെന്നറികെടോ 357
ഇന്നിതുവാങ്ങുക വേണം ഭവാൻ പുന-
രെന്നെക്കുറിച്ചൊരു കാരുണ്യമുണ്ടെങ്കിൽ” 358
ഇങ്ങിനെ കേട്ടു പറഞ്ഞാനമാത്യനും
“അങ്ങൊത്തവണ്ണമനുഷ്ഠിച്ചുകൊള്ളുക” 359
പർവ്വതപുത്രനതുകേട്ടനേരത്തു
ദിവ്യമായുള്ളൊരു പൊന്മണിമാലയും 360
മോദമുൾക്കൊണ്ടു മന്ത്രീന്ദ്രൻ കഴുത്തില-
ങ്ങാദരപൂർവ്വമലംകരിച്ചീടിനാൻ 361
സന്തോഷമാർന്നവൻ യാത്ര പറഞ്ഞിതു
മന്ത്രിപ്രവരൻ പുരം പുക്കു മേവിനാൻ 362
“രാക്ഷസനായുള്ളമാത്യപ്രവരനു
സാക്ഷാൽ സഖിയാം വിരാധഗുപ്താഖ്യനും 363
കെൽ‌പ്പുള്ള രാക്ഷസൻ തന്റെ നിയോഗത്താൽ
ശില്പമായോരാഹിതുണ്ഡികവേഷമായ് 364
പാമ്പിൻ കുലടകൾ കെട്ടിയെടുത്തവൻ
പാമ്പുമാടിച്ചുനടന്നുകൊണ്ടക്കാലം 365
പുഷ്പപുരത്തിങ്കലുള്ളൊരുവൃത്താന്ത-
മെപ്പേരുമേയറിഞ്ഞിങ്ങു വന്നീടിനാൻ 366
ഉത്തമമന്ത്രിതന്മുമ്പിലവൻ താനും
ചിത്താകുലതയാ ചെന്നുനിന്നീടിനാൻ 367
നല്ലനായുള്ള വിരാധഗുപ്തൻ തന്നെ
വല്ലാതെയുള്ള ഹിതുൺദികവേഷമായ് 368
കണ്ടതുനേരമമാത്യപ്രവരനു-
മുണ്ടായതില്ലവനാരെന്നതും തദാ 369
പിന്നെയും പിന്നെയും സൂക്ഷിച്ച നേരത്തു
ധന്യനാം മന്ത്രിക്കു തന്നുള്ളിലുണ്ടായി 370
ഉണ്ടായനേരമമാത്യപ്രവരനു-
മുണ്ടായ ദുഃഖേന വേഗാലെഴുന്നേറ്റു 371
കണ്ണുനീരോലോലവീണും പരവശാൽ
നന്നായവനെ മുറുകത്തഴുകിനാൻ 372
കയ്യും പിടിച്ചുകൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോന്നു താൻ
പര്യങ്കസീമനി നന്നായിരുത്തിനാൻ 373
താനുമിരുന്നു പുനരവൻ തന്നോടു
ദീനനായേവം പറഞ്ഞു തുടങ്ങിനാൻ 374
“കഷ്ടം കുറവന്റെ വേഷം ധരിക്കയാ-
ലൊട്ടും ഭവാനെയറിഞ്ഞീല ഞാനഹോ 375
മംഗലരൂപനായ്ക്കണ്ടൊരുനിന്നെഞാ-
നിങ്ങിനെ കണ്ടേനിതു കാലമീശ്വര. 376
ഭൂപാലവീരനായുള്ളോരു നമ്മുടെ
ദേവനാം സർവ്വാർത്ഥസിദ്ധിയുള്ളോരുനാൾ 377
ആപാദചൂഡമണിഞ്ഞാഭരണങ്ങ-
ളാവോളമുള്ള പദവിയോടും കൂടി 378
കേവലം നിന്നെ ഞാൻ കാണുമാറാകുവാ-
നാവതില്ലല്ലൊ വിധിവിഹിതമിദം” 379
ഇത്ഥം പറഞ്ഞുമോരോന്നെനിരൂപിച്ചും
ചിത്തവിഷാദാൽ കരഞ്ഞുതുടങ്ങിനാൻ 380
*മന്ത്രിപ്രവരൻ കരയുന്നതുനേര-
മന്ത്രം കൂടാതവനുമുരുശോകം 381
മന്ദമന്ദം തലോടിക്കൊണ്ടമാത്യനെ
മന്ദം വിരാധഗുപ്തൻ പറഞ്ഞീടിനാൻ 382
“അലമലമിതരുതരുതുദുഃഖം മഹാമതെ
ആശുഭവാനിഹഞങ്ങളെയൊക്കവെ 383
കനിവിനൊടു പണ്ടുള്ളപോലേപദവിയെ
കാലാന്തരംകൊണ്ടനുഭവിപ്പിച്ചീടും.”384
നീതിമാനാകിയരാക്ഷസൻപിന്നെയു-
മാതുരനായവൻ തന്നോടു ചൊല്ലിനാൻ 385
“കഷ്ടമത്രെതുലോം പാർത്തുകാണുന്നേരം
നഷ്ടമായ്‌വന്നിതുനന്ദകുലംസഖേ! 386
വൃഷ്ണികുലം മുനിശാപാലതുപോലെ
വിഷ്ണുഗുപ്തൻ തന്റെ ദുർന്നയം കൊണ്ടഹൊ 387
നന്ദകുലത്തിനുവന്നിതുനാശവും
മന്ദനായുള്ള ഞാൻ ശേഷിക്കയും ചെയ്തു 388
അന്നുഞാൻ ചാകാതിരിപ്പാനവകാശം
മന്നരിൽ സ്നേഹമില്ലായ്കയുമല്ല കേൾ 389
മാനുഷഭൂതിയിലാശകൊണ്ടുമല്ല
പ്രാണവിനാശഭയംകൊണ്ടുമല്ലെടോ 390
ഇത്തരങ്ങൾ നിരൂപിച്ചല്ലെടോസഖേ
നിത്യം പരദാസ്യമേറ്റുതന്നെവയം 391
സ്വർഗ്ഗെമരുവും മമഭൂപതിക്കരി
വർഗ്ഗമശേഷമൊടുക്കുന്നനേരത്തു 392
സന്തോഷമുണ്ടാകുമെന്നുതോർത്തുഞാൻ
സന്തതമാവതു ചെയ്യുന്നതുമെടൊ 393
ഒന്നുകൊണ്ടും ഫലിക്കുന്നതുമില്ലതി-
നൊന്നുനിരൂപിച്ചാലൊക്കയും നിഷ്ഫലം 394
ഭിത്തിയുണ്ടെങ്കിലെ ചിത്രമുള്ളൂസഖെ-
യിത്രനയപ്രയോഗങ്ങൾക്കു കിം ഫലം 395
സ്വാമിവിനാശം നിനച്ചു നിനച്ചൊരു
കാമവുമില്ലിനിക്കൊന്നിങ്കലുമെടൊ 396
രാത്രിയിൽ ചെന്നുകിടന്നാലുറക്കവു-
മോർത്തോർത്തോരോതരമില്ലനിക്കൊട്ടുമെ 397
അറ്റമില്ലാതൊരു ദുഃഖം മുഴുക്കയാൽ
ചോറ്റിനുമില്ലരുചിയേതുമെസഖെ! 398
എന്നുടെ സ്വാമിയാം നന്ദമഹീപതി
എന്നെയീവണ്ണമാക്കിച്ചമച്ചീടിനാൻ 399
രാക്ഷസനെന്നുള്ളതൊട്ടേടമേയുള്ളു
കാൽക്ഷണമെന്നെപ്പിരിഞ്ഞാൽ പൊറുക്കുമൊ 400
ഞാനൊരു കാര്യം നിരൂപിച്ചറിയിച്ചാൽ
മാനസെ ഭൂപനു കാര്യമതുതന്നെ 401
ബന്ധുവായുള്ളൊരു ചന്ദനദാസന്റെ
മന്ദിരത്തിങ്കൽ കുടുംബത്തെയും വെച്ചു 402
ധൈര്യമുൾക്കൊണ്ടു പുറപ്പെട്ടുപോന്നു ഞാൻ
കാര്യമല്ലാതൊന്നു ചെയ്തതുമില്ലെടൊ 403
ബന്ധുജനമനോധൈര്യമുണ്ടാവതി-
നെന്തൊന്നു വേണ്ടതെന്നാലതും ചെയ്തു ഞാൻ 404
തീക്ഷ്ണനായുള്ളൊരു മൌര്യനെക്കൊല്ലുവാൻ
തീക്ഷ്ണരസവാദികളെയും കല്പിച്ചു 405
അതിനവർകളെ ഭരിച്ചീടുവാനായി ഞാൻ
അഥശകടദാസനെ കല്പിക്കയും ചെയ്തു 406
അനുദിനമരാതിവൃത്താന്തമറിവതി-
നതിനിപുണരാം ക്ഷപണാദികൾ തമ്മെയും 407
കുസുമപുരിതന്നിലങ്ങാക്കീട്ടുമുണ്ടഹൊ
കിമിഹഫലമെന്നുതോന്നുന്നതുമുണ്ടെടോ 408
എന്നുടെ സ്വാമിയാം സർവ്വാർത്ഥസിദ്ധിതാൻ
തന്നുടെ മക്കളാം മൌര്യാദി ദുഷ്ടരെ 409
ശാർദ്ദൂലപോതങ്ങളെപ്പോലെ പോറ്റിനാൻ
നിർദ്ദയനിന്നവരിൽ വെച്ചൊരു ദുഷ്ടൻ 410
കാരണമായ്‌വന്നു ഭൂപനു നാശവും
മാറുമൊതാപമിനിക്കതു ചിന്തിച്ചാൽ 411
എന്നതുകൊണ്ടു ഞാൻ കാലാന്തരം കൊണ്ടു
മന്നനായ്‌വാഴുന്ന ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്നെ 412
കൊന്നു പരിഭവം തീർത്തുകൊൾവൻ ദൈവ-
മിന്നൊരു വർമ്മമായ് നിന്നീലവനെങ്കിൽ 413
കനിവിനൊടു കുസുമപുരവൃത്താന്തമൊക്കവെ
കഥയകഥയാശു കേൾക്കേണമെടൊസഖെ” 414
ഇത്ഥമാകർണ്ണ്യവിരാധഗുപ്തന്താനു-
മുത്തമാമാത്യനോടോർത്തു ചൊല്ലീടിനാൻ 415
“ഏതൊരുദിക്കു പിടിച്ചുപറ്യേണ്ട
തേതുമറിഞ്ഞീല ഞാനെന്നറിഞ്ഞാലും” 416
എന്നതുകേട്ടുകുലമന്ത്രിവീരനും
ചൊന്നാൻ വിരാധഗുപ്താഖ്യനോടിങ്ങിനെ 417
“ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ പുരപ്രവേശാദിയും
മന്ദനാം മൌര്യനെക്കൊന്നുകളവാനായ് 418
തീക്ഷ്ണരസവാദികളാമവർകളും
രൂക്ഷതയോടെന്തു ചെയ്തതെന്നുള്ളതും 419
ദാരുവർമ്മാവുമംബഷ്ഠനുംവെദ്യനും
ഘോരമായെന്തൊന്നു ചെയ്തതെന്നുള്ളതും 420
ശത്രുജനത്തിൻ പ്രവൃത്തിയെന്തെന്നതും
ഇത്തരമൊക്കെപ്പറകനീവൈകാതെ” 421
എന്നതുകേട്ടുവിരാധഗുപ്തൻ തദാ
മന്ദസ്മിതം ചെയ്തവനോടു ചൊല്ലിനാൻ 422
“ഒന്നും ഫലിച്ചീല പിന്നെയവർകൾക്കു
വന്നിതുനാശവുമെന്നെപറയേണ്ടു 423
ദാരുവർമ്മാവിന്റെ യന്ത്രപ്രയോഗങ്ങൾ
മൌര്യനല്ലംബഷ്ഠനായി ഫലിച്ചിതു 424
ദാരുവർമ്മാവഥ മൌര്യനെന്നോർത്തുള്ളിൽ
വൈരോധകനെയും കൊന്നാനതുനേരം 425
പൌരജനങ്ങളും മ്ലേച്ഛരുമായ്പ്പിന്നെ
ദാരുവർമ്മാവിനേയും തച്ചുകൊന്നിതെ” 426
ആർക്കറിയാമഹൊ ചാണക്യനീതിക-
ളൊക്കവേയുമവൻ തന്റെ പ്രയോഗങ്ങൾ 427
ഭോഷനായുള്ള ഭിഷക്കിനെക്കൊണ്ടവൻ
ദോഷചൂർണ്ണമതുതന്നെ ഭുജിപ്പിച്ചു 428
കൊല്ലിച്ചിതു ചണകാത്മജൻ പിന്നെയും
നല്ല ധനവാൻ പ്രമോദകൻ തന്നെയും 429
ക്ഷോഭമുൾക്കൊണ്ടു ധനങ്കണ്ടുകൊല്ലിച്ചു
ബീഭത്സനാദികൾ തന്നെയും കൊന്നിതെ” 430
ബന്ധുവൃത്താന്തങ്ങളിങ്ങിനെ കേട്ടുട-
നന്തരാദുഃഖേന ചൊല്ലിനാൻ രാക്ഷസൻ 431
“അയ്യോ നിരൂപിച്ചു കാൺക നീ മൌര്യന്റെ
ദൈവാനുകൂല്യങ്ങളെന്തു ചൊല്ലാവതും 432
പൂർവ്വമവനെ വധിപ്പാൻ നിയോഗിച്ച
സർവ്വമനോഹരിയാം വിഷകന്യക 433
ഉർവ്വീപതിയായ മൌര്യനു തട്ടാതെ
പർവ്വതരാജന്നകപ്പെട്ടിതുബലാൽ 434
അർദ്ധരാജ്യത്തെ ഹരിപ്പാനിരുന്നവൻ
ചത്തതും മൌര്യനൊരു ഗുണമായ്‌വന്നു 435
കർണ്ണൻ പുരാമഹാഭരതസംഗരെ
വിണ്ണവർ നാഥൻ കൊടുത്തോരു വേൽ കൊണ്ടു 436
അർജ്ജുനന്തന്നെക്കുലചെയ്കവേണമെ-
ന്നുജ്ജ്വലവീരനായ് വാഴും ദശാന്തരെ 437
കൃഷ്ണന്തിരുവടി, തൻ വൈഭവം കൊണ്ടു
ജിഷ്ണുവിന്നേലാതെ വേലതുകൊണ്ടഥ 438
നന്നായ്മരണം ഘടോൽക്കവനാകിയോ-
രെന്നുടെ പേരുടയോനുമാക്കീടിനാൻ; 439
എന്നപോലെ ഞാൻ ക്ഷപണകൻ തന്നൊരു
കന്യാവിഷം കൊണ്ടു മൌര്യനെക്കൊല്ലുവാൻ 440
കല്പിച്ചതാശു ചാണക്യൻ നയം കൊണ്ടു
കെല്പോടു പർവ്വതരാജനാക്കിടിനാൻ 441
കർണ്ണന്റെ വേൽ കൊണ്ടുമെൻ വിഷനാരിയും
തിണ്ണമൊരു പുമാനെക്കൊല്ലുകേയുള്ളു 442
ഞങ്ങൾക്കിരുവർക്കും വേലും തരുണിയും
എങ്ങുമേലാക്കിന്നു തട്ടിയതുമില്ല; 443
വിഷ്ണുഗുപ്തനിന്നു പാർത്തുകാണുന്നേരം
കൃഷ്ണൻ തിരുവടിക്കൊത്തവൻ നിർണ്ണയം; 444
നന്നുനന്നേറ്റം നയങ്ങളവനുടെ
യെന്നതുതന്നെ പറഞ്ഞുകൂടൂസഖെ! 445
പിന്നെയെന്തെല്ലാം പ്രയോഗിച്ചതുമവൻ?”
എന്നതുകേട്ടുവിരാധഗുപ്തൻ ചൊന്നാൻ
“പിന്നെപ്രവർത്തിച്ചതെങ്കിലൊകേട്ടാലും 446
പർവ്വതരാജനെക്കൊന്നതുമൂലമായ്
നിർവ്വസിപ്പിച്ചാൻ ക്ഷപണകനെ ക്ഷണാൽ 447
ദാരുവർമ്മാദിപരിപാലനം കൊണ്ടു
ഘോരമാം വണ്ണം ശകടദാസാഖ്യനെ 448
കൊന്നുശൂലത്തിന്മേലിട്ടോരനന്തരം
ചന്ദനദാസനോടാശുചാണക്യനും 449
ചെന്നു ഭവാന്റെ കളത്രമുണ്ടെന്നിട്ടു
എന്നുമവൻ കൊടുത്തീലതു കൊണ്ടഥ 450
ബന്ധിച്ചുപുത്രകളത്രാദികളോടും
അന്ധകാരക്കുണ്ടറയിലിട്ടീടിനാൻ 451
അർത്ഥമവനുള്ളതെപ്പേരുമേപിന്നെ
കുത്തിക്കവരിച്ചുകൊണ്ടുപോയീടിനാൻ” 452
ഇത്തരം കേട്ടു വിഷാദിച്ചു രാക്ഷസൻ
ചിത്തമുഴന്നവനോടു ചൊല്ലീടിനാൻ 453
“ബന്ധുജനങ്ങൾക്കു ദുഃഖമുണ്ടാക്കുവാൻ
അന്ധനാം ഞാനൊരു കാരണമായഹോ 454
നന്ദവിനാശെമരിയായ്കകൊണ്ടിപ്പോൾ
ചന്ദനദാസാദികളായ ബന്ധുക്കൾ 455
അന്തമില്ലാതോളമുള്ള ദുഃഖങ്ങളും
എന്തൊരു കഷ്ടമനുഭവിക്കുന്നതും 456
മോഹമോരോന്നെ നിനച്ചു നിനച്ചു ഞാൻ
ഹാഹാമരിയാതിരുന്നേനിതുകാണ്മാൻ 457
വിശ്വാസമേറുന്ന ചന്ദനദാസനും
നിശ്ശേഷനാശം ഭവിച്ചിതെല്ലോശിവ 458
ശൂലാഭിരോഹമനുഭവിച്ചാനഹോ
ശീലഗുണമുള്ള നല്ലശകടനും” 459
ഇങ്ങിനേ മന്ത്രിപ്രവരൻ പറകയും
തിങ്ങിനശോകം പൊറാഞ്ഞുകരകയും 460
മന്ത്രിപ്രവരനീവണ്ണംവിലാപിച്ചൊ-
രന്ധനെപ്പോലെമരുവും ദശാന്തരെ 461
“ഉണ്ടുവരുന്നുശകടദാസ”നെന്നു
മണ്ടിവന്നിങ്ങറിയിച്ചാനൊരു ദൂതൻ 462
അപ്പോളതുമേട്ടമാത്യപ്രവരനും
ഉൾക്കാമ്പിലുണ്ടായമോദാകുലതയാൽ 463
ചൊന്നാൻ വിരാധഗുപ്താഖ്യനോ”ടെന്തഹോ
വന്നതെന്തിപ്പോൾ മരിച്ചശകടനും”? 464
എന്നതുകേട്ടവനും പറഞ്ഞീടിനാൻ
“കൊന്നുകളവാനരയ്ക്കു കയറിട്ടു 465
കൊണ്ടുപോകുന്നൊരു നേരത്തവിടുന്നു
കണ്ടു ഞാൻ പിന്നേയുഴറിവന്നീടിനേൻ 466
ഈശ്വരാനുഗ്രഹം കൊണ്ടു ചാകാഞ്ഞതും
ഈശ്വരനും വിപരീതമല്ലോർക്കെടോ” 467
അഥശകടദാസനും സിദ്ധാർത്ഥകനുമായ്
അതിവിനയമോടമാത്യം വണങ്ങീടിനാൻ 468
അതുപൊഴുതിലഥശകടദാസനെച്ചെന്നവൻ
അതികുതുകമോടു ഗാഢാലിംഗനം ചെയ്താൻ 469
കരമതുപിടിച്ചരികത്തിരുത്തിക്കൊണ്ടു
കണ്ണുനീർ വാർത്തവൻ തന്നോടു ചൊല്ലിനാൻ 470
“അയിശകടമരണമിഹവന്നുനിന്നെക്കണ്ടോ-
രാനന്ദമുള്ളിൽ പറയാവതല്ലഹോ 471
തവമരണഭയമകലുവതിനുപുനരെന്തഹോ
പ്രിയസുമുഖകാരണം ചൊല്ലുചൊല്ലാശുനീ” 472
സചിവവരവചനമിതികേട്ടോരനന്തരം
ശകടനതികൌതുകം പൂണ്ടു ചൊല്ലീടിനാൻ 473
“വിരവിനൊടു കുലനിലമമർന്നിതു ഞാനഹോ
പ്രിയതരസുഹൃത്തായ സിദ്ധാർത്ഥകനിവൻ 474
ആട്ടിക്കളഞ്ഞുടൻ ഘാതകന്മാരെയും
കൂട്ടിയിങ്ങെന്നെയും കൊണ്ടുപോന്നീടിനാൻ” 475
ശകടഗിരമിങ്ങിനെ കേട്ടോരനന്തരം
സന്തോഷമുള്ളിൽ നിറഞ്ഞുവഴികയാൽ 476
ചൊല്ലിനാനിങ്ങിനെ രാക്ഷസാമാത്യനും
സല്ലാപമോടഥ സിദ്ധാർത്ഥകനോടും 477
“സിദ്ധാർത്ഥനായിതു ഞാനുമെടോ സഖേ!
എന്തൊരുവസ്തുതരേണ്ടതിതിനെന്നു 478
ചിന്തിച്ചുകണ്ടാലിതിനൊത്തസമ്മാനം
ഏതുമില്ലെന്നുവരിലികും ഞാനിപ്പോൾ 479
തരുവനിതുതവ” പുനരിവണ്ണം പറഞ്ഞവൻ
തന്റെ കഴുത്തിൽ കിടന്നോരു പൊന്മാല 480
പണ്ടുമലയകേതുകൊടുത്തൊന്നതും
ഉണ്ടായമോദാൽ കഴുത്തീന്നഴിച്ചവൻ 481
സിദ്ധാർത്ഥകനു കൊടുത്താനതുനേരം
ബദ്ധമോദത്തോടു വാങ്ങീടിനാനവൻ 482
മാലയും വാങ്ങിച്ചു മന്ത്രിപ്രവരന്റെ
കാലിണകുമ്പിട്ടവനുമുരചെയ്താൻ 483
“മുന്നമിവിടെക്കു മന്ത്രികുലോത്തമ
വന്നുപരിചമില്ലിനിക്കേതുമേ 484
എന്നതുകൊണ്ടുഭവാനുവിശേഷിച്ചു-
മെന്നെക്കുറ്ച്ചുകാരുണ്യമുണ്ടാകേണം 485
ഇങ്ങിനിക്കുണ്ടൊരു മോഹമിതുകാലം
അങ്ങുന്നിനിക്കു തന്നുള്ളോരു ഭൂഷണം 486
അംഗുലീയമിതുകൊണ്ടടയാളമി-
ട്ടിങ്ങുള്ള ഭണ്ഡാരമഞ്ചയിൽ വെയ്ക്കണം 487
പിന്നേയൊരിക്കലൊരാവശ്യമാകുമ്പോൾ
തന്നാൽ മതി” യെന്നവനുരചെയ്തപ്പോൾ 488
രാക്ഷസൻ തന്റെ നിയോഗാൽ ശകടനും
തൽക്ഷണേ ഭൂഷണം വാങ്ങിച്ചവനോടു 489
ഭണ്ഡാരമഞ്ചയിൽ വെപ്പതിനായിട്ടു
കൊണ്ടുപോകുമ്പോളമാത്യനാമാങ്കമാം 490
അംഗുലീയം കണ്ടമാത്യനോടോതിനാൻ
“അങ്ങുള്ള നാമമീമുദ്രമേൽക്കാണുന്നു” 491
രാക്ഷസനപ്പോളവനോടുവാങ്ങിച്ചു
സൂക്ഷിച്ചനേരത്തുകണ്ടു നിരൂപിച്ചാൻ 492
“പണ്ടുഞാനിങ്ങുപുറപ്പെട്ടുപോരുമ്പോൾ
വണ്ടാർക്കുഴലാളായകാന്തയും 493
ഉണ്ടായശോകം പൊറഞ്ഞതുനേരമുൾ-
ത്തണ്ടാർ വിനോദാർത്ഥമായവളെന്നുടെ 494
കൈവിരൽ മേൽ നിന്നഴിച്ചുകൊണ്ടാളവൾ
ഏവമിവന്നതുകിട്ടിയതെങ്ങിനെ” 495
ഇത്ഥം നിരൂപിച്ചു രാക്ഷസനന്നേരം
സിദ്ധാർത്ഥകനോടു ചൊല്ലിനാനിങ്ങിനെ” 496
“അയിസുമുഖപറകതവകയ്യീലിതുകാല-
മംഗുലീയമിതു കിട്ടിയതെങ്ങിനെ” 497
കനിവിനൊടതു കേട്ടവനും പറഞ്ഞീടിനാൻ
“കുസുമപുരവാസിയാം ചന്ദനദാസന്റെ 498
ഗൃഹനികടഭൂമിയിൽ വീണുകിടന്നിതു
കിട്ടിയിന്നെനിക്കെന്നറികമഹാമതെ!“ 499
“ഒക്കുമൊക്കുമതെന്നപ്പോളമാത്യനും
ഇക്കണക്കേയുള്ള വയ്തുപലതരം 500
വാണിഭക്കാരുടെ പീടികമുറ്റത്തു
വീണുകിടക്കുമതിനില്ലസംശയം 501
ഓരോ ജനങ്ങൾക്കു കിട്ടുമതിങ്ങിനെ
ആരുമതുതിരക്കീടുമാറില്ലല്ലൊ” 502
അതുപൊഴുതുശകടനവനോടുചൊല്ലീടിനാ-
“നംഗുലീയമിതു മന്ത്രിനാമാങ്കിതം 503
മതിയിൽ മതിവരുമളവുമർത്ഥംതരാമെടോ
മാനിച്ചു മന്ത്രിക്കിതുനീകൊടുക്കേണം” 504
ശകടഗിരമിങ്ങിനെ കേട്ടു സിദ്ധാർത്ഥകൻ
“വികടമകലേക്കളഞ്ഞേനെന്നു ചൊല്ലിനാൻ 505
ഏതുമൊരുകില്ലതിനില്ലെടോസഖേ
ചേറ്റസ്സിലേറ്റം പ്രസാദമത്രേമമ 506
മുറ്റുമമാത്യനു തന്നെയുള്ളോന്നിതു
ചെറ്റുവൈഷംയമിനിക്കില്ലഞാൻ തരാം” 507
ഇത്ഥം പറഞ്ഞവനംഗുലീമുദ്രയു-
മുത്തമാമാത്യപ്രവരനുനൽകിനാൻ 508
“ഒന്നുണ്ടിനിക്കു ചുരുക്കിപ്പറയേണ്ട-
തെന്നവൻ മത്രിവരനോടു ചൊല്ലിനാൻ” 509
“എങ്കിൽ പറകെന്നു രാക്ഷസൻ ചൊല്ലിനാൻ
ശങ്കാവിഹീനം പറഞ്ഞാനവൻ താനും 510
“അറികചണകാപത്യവിപ്രിയം ചെയ്കയാൽ
അവനെയൊരുപേടിയുണ്ടാകയാൽ മാനസെ 511
പാടലീപുത്രപുരത്തിന്നുപോവതി-
നാടലുണ്ടേറ്റമതുകൊണ്ടുഞാനിനി 512
നിത്യമമാത്യനെ ശുശ്രൂഷയും ചെയ്തു
ചിത്തമോദത്തലിവിടേ വസിക്കുന്നേൻ” 513
“അങ്ങിനേതന്നേയൊരതരമില്ലിതി
നെങ്ങിനേ നിന്മനമെന്നറിയാഞ്ഞു ഞാൻ 514
മുമ്പേ പറയാഞ്ഞതെന്നറിഞ്ഞീടുനീ
കമ്പം കളഞ്ഞിവിടെത്തന്നെവാഴ്കെടോ” 515
എന്നുപറഞ്ഞൊരു രാക്ഷസമന്ത്രിക്കും
നന്നായവനിഷ്ടസേവകനായിതെ 516
തുഷ്ടനായുള്ള ശകടനും രാക്ഷസ-
നിഷ്ടനായുള്ളൊരു ലേഖകനായിതെ 517
പിന്നെയും മന്ത്രി വിരാധഗുപ്തൻ തന്നോ-
ടന്യൂനരാഗം പറഞ്ഞു തുടങ്ങിനാൻ 518
“വിരവിലിവർ കനിവിനൊടു മദ്ധ്യേവരികയാൽ
വൃത്താന്തശേഷം പറഞ്ഞതുമില്ലല്ലൊ 519
ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ പ്രജകൾക്കു നമ്മിലും
നന്ദനൃപനിലും സ്നേഹം മറഞ്ഞിതൊ?” 520
ഖേദമുൾക്കൊണ്ടവനേവം പറഞ്ഞപ്പോൾ
മോദമുൾക്കൊണ്ടു വിരാധഗുപ്തൻ ചൊന്നാൻ 521
“പ്രജകളിഹവിരവിനൊടു പോരുമെല്ലാവരും
പാരം പൊറുതികേടുണ്ടവർക്കൊക്കവേ 522
ഭദ്രഭടാദിപ്രധാനപുരുഷന്മാർ
ഛിദ്രിച്ചവിടന്നു പോയോരറിഞ്ഞാലും 523
പർവ്വതകാത്മജൻ പോന്നോരന്തരം
സർവ്വകാര്യത്തിന്നുമന്തരം കാണുന്നു 524
ചാണക്യനും ചന്ദ്രഗുപ്തനും തങ്ങളി-
ലൂന്നിച്ചിതു വൈരമെന്നുണ്ടു തോന്നുന്നു 525
ചാണക്യവിപ്രന്റെ കല്പനാശക്തികൾ
മാനസേമൌര്യൻ സഹിക്കുന്നതല്ലേതും 526
എന്നൊരു ശങ്കയുണ്ടെന്നേ പറയേണ്ടു
നിർണ്ണയം വന്നീല പക്ഷേ വരുമെടോ” 527
ചണകസുതമൌര്യവൈരാംകുരാരംഭവും
ശക്തരാം ഭദ്രഭടാദിപ്രവാസവും 528
കേട്ടതിമോദം കലർന്നഥരാക്ഷസൻ
പെട്ടെന്നവനേയും മാനിച്ചയച്ചവൻ 529
സ്തനകലശനെന്നൊരു വൈതാളികനോടു
താല്പര്യമുൾക്കൊണ്ടു ചൊല്ലിനാനിങ്ങിനെ 530
“കുസുമപുരമഴകിനൊടു ചെന്നുപുക്കാശുനീ
കാര്യം ചിലതിനി വേണ്ടതുമുണ്ടെടോ 531
മൌര്യന്റെ കല്പന കൌടില്യഭൂസുരൻ
വൈരമുൾക്കൊണ്ടു ഭംഗങ്ങൾ വരുത്തുമ്പോൾ 532
മൌര്യനായുള്ളൊരു ഭൂപതിതന്നുടെ
വീര്യങ്ങൾ വാഴ്ത്തി സ്തുതിക്കേണമാശു നീ” 533
കനിവൊടവനെപ്പറഞ്ഞേവമയച്ചുടൻ
കരഭകനെയും വിളിച്ചിങ്ങിനെ ചൊല്ലിനാൻ 534
“കുസുമപുരവൃത്താന്തമൊക്കെയറിഞ്ഞുനീ
കനിവിനൊടുവരികെ”ന്നയച്ചാനവനേയും 535
ശകടനതുപൊഴുതു ചിലവിപ്രർ കൊണ്ടന്നിട്ടു
ശോഭതേടുന്നൊരു മൂന്നാഭരണങ്ങൾ 536
വില്പതിന്നായിത്തുടങ്ങുന്നതുകണ്ടു
ക്ഷിപ്രമമാത്യനെക്കണ്ടുചൊല്ലീടിനാൻ 537
“ഭാസുരമായിതാമൂന്നാഭരണങ്ങൾ
ഭൂസുരന്മാർ ചിലർ വില്പാൻ തുടങ്ങുന്നു 538
കൊള്ളേണ്ട്വൊന്നതെ”ന്നിങ്ങിനെ കേട്ടപ്പോൾ
കൊള്ളുവാനാശമുഴുത്തൊരു രാക്ഷസൻ 539
മുമ്പിലെ ഭൂഷണം സിദ്ധാർത്ഥകൻ തനി-
ക്കമ്പിൽ കൊടുത്തൊന്നുമില്ലായ്കകൊണ്ടവൻ 540
തന്നുടെ മെയ്മേലലംകരിച്ചീടുവാൻ
നല്ലതരമാം ധനവും കൊടുത്തവൻ 541
ശോഭിതമായതിഭാസുരമായീടും
ആഭരണത്രയം കൊണ്ടാനതുനേരം 542
സന്തുഷ്ടനായഥ മന്ത്രിപ്രവരനു-
മന്തഃകരണത്തിലിങ്ങിനെ ചിന്തിച്ചാൻ 543
മൌര്യൻ മഹാരാജനായി ഞാനെന്നൊരു
വീര്യവും ഭാവിച്ചിരിക്കുന്നതിക്കാലം 544
മന്മതിവൈഭവം കൊണ്ടവനിക്കാലം
നന്മയിൽ പൃത്ഥ്വീന്ദ്രനായി വാഴുന്നതും 545
എന്നൊരു ധിക്കാരമുണ്ടു ചാണക്യനും
എന്നതുകൊണ്ടു വിശേഷിച്ചുപിന്നെയും 546
ആധിപത്യമിന്നുകിട്ടിയെന്നേകനും
സാധിച്ചിതു മൽ പ്രതിജ്ഞയെന്നേകനും 547
ഉണ്ടാകകൊണ്ടുമിരുവർക്കുമന്യോന്യ-
മുണ്ടാം വിരോധമതിനില്ല സംശയം 548
ഇത്ഥമോരോന്നേ നിരൂപിച്ചു രാക്ഷസൻ
ചിത്തമോദത്തോടിരുന്നതുകാലം 549
ആവതല്ലേതുമിനിക്കിനിച്ചൊല്ലുവാൻ
ആമെങ്കിൽ നാളെയും ചൊൽ‌വനെന്നക്കിളി- 550
പ്പൈതല്പറഞ്ഞു പലരോടുമിങ്ങിനേ
പൈതീർത്തിരുന്നാൾ പരിചോടതുകാലം 551

ഇതിമുദ്രാരക്ഷസവഞ്ചനനാമഗാനവിശേഷം സമാപ്തം