ചാരുദത്തം/മൂന്നാം അങ്കം
| ←ദ്വിതീയോഽങ്കഃ | ചാരുദത്തം രചന: തൃതീയോഽങ്കഃ |
ചതുർത്ഥോഽങ്കഃ → |
കഥാപാത്രങ്ങൾ: |
അഥ തൃതീയോഽങ്കഃ ।
(തതഃ പ്രവിശതി നായകോ വിദൂഷകശ്ച)
നായകഃ - വയസ്യ ! വീണാ നാമാസമുദ്രോത്ഥിതം രത്നം ।കുതഃ,
ഉത്കണ്ഠിതസ്യ ഹൃദയാനുഗതാ സഖീവ
സങ്കീർണദോഷരഹിതാ വിഷയേഷു ഗോഷ്ഠീ
ക്രീഡാരസേഷു മദനവ്യസനേഷു കാന്താ
സ്ത്രീണാം തു കാന്തരതിവിഘ്നകരീ സപത്നീ ॥ १॥
വിദൂഷകഃ - ഭോ വഅസ്സ കോ കാളോ കിദപരിഘോസണദ‌ഏ ണിസ്സമ്പാദ രാഅമഗ്ഗാ । കുകുരാ വി ഓസുത്താ ।വഅ ണദ്ദ ണ ളഭാമോ. അണ്ണം ച ദാണി അച്ഛരീഅം । ഇമം ഹദവീണം ണ രമാമി । അഹിആദിര്ഡത്ഥാണേ വിച്ഛിണ്ണതതിആ ഹോദു ।
(ഭോ വയസ്യ കഃ കാലഃ കൃതപരിഘോഷണതയാ നിഃസമ്പാതാ രാജമാർഗാഃ ।
കുകുരാ അപ്യവസുതാഃ വയം നിദ്രാം ന ലഭാമഹേ । അന്യചേദാനീമാശ്ചര്യം ഇമാം ഹത വീണാം രമേ । അധികദൃഢസ്ഥാനേ വിച്ഛിന്നതന്ത്രീകാ ഭവതു ।)
നായകഃ - വയസ്യ ഭാവശാബലേന ബഹുശഃ ഖല്വദ്യ മധുരം ഗീതം । ന ച ഭവാൻ രമതേ ।
വിദൂഷകഃ - അദീ ഏവ്വ ഏദം അഹം ണ രമാമി । മഹുരം പി ബഹു ഖാദിഅം അജിണ്ണം ഹോഇ ।
(അത ഏവൈതാമഹം ന രമേ । മധുരമപി ബഹു ഘാദിതമജീർണം ഭവതി ।)
നായകഃ - സർവഥാ സുവ്യക്തം ഗീതം । കുതഃ,
രക്തം ച താരമധുരം ച സമം സ്ഫുടം ച
ഭാവാപൈിതം ച ന ച സാഭിനയപ്രയേോഗം ।
കിം വാ പ്രശസ്യ വിവിധൈർബഹു തത്തദുക്ത്വാ
ഭിത്ത്യന്തരം യദി ഭവേദ് യുവതീതി വിദ്യാം ॥
വിദൂഷകഃ- കാമം പസസേദു ഭവം । മം ഖു ദാവ ഗാഅന്തോ മണുസ്സോ ഇഥിആ വി പഠന്തീ ഉഭഅം ആദ്രം ണ ദേദി । ഗാഅന്തോ ദാവ മണുസ്സോ രത്തസുമണാവേട്ടിദോ
വിഅ പുരോഹിദോ ദിഢം ണ സോഹഇ । ഇത്ഥിആ വി പഠന്തീ ഛിണ്ണണാസിആ വിഅ ഘേണുആ അദിവിരൂംവാ ഹോഇ ।
(കാമം പ്രശംസതു ഭവാൻ । മമ ഖലു താവദ് ഗായൻ മനുഷ്യഃ സ്ത്ര്യപി പഠന്ത്യുഭയമാദരം ന ദദാതി । ഗായംസ്താവന്മനുഷ്യോ രക്തസുമനോവേഷ്ടിത ഇവ പുരോഹിതോ
ദൃഢം ന ശോഭതേ । സ്ത്രദ്യപി പഠന്തീ ഛിന്നനാസികേവ ധേനുരതിവിരൂപാ ഭവതി ।)
നായകഃ - സഖേ! ഉപാരൂഢോഽധൈരാത്രഃ । സ്ഥിരതിമിരാ രാജമാർഗാഃ നിസ്സമ്പാതപുരുഷത്വാത് പ്രസുപ്തേവോജ്ജയനീ പ്രതിഭാതി. കുതഃ,
അസൌ ഹി ദത്ത്വാ തിമിരാവകാശ
മസ്തം ഗതോ ഹ്യഷ്ടമപക്ഷചന്ദ്രഃ ।
തോയാവഗാഢസ്യ വനദ്വിപസ്യ
വിഷാണകോടീവ നിമജ്ജമാനാ ॥
വിദൂഷകഃ - സുഠ്ടു ഭവം ഭണാദി । അന്തഡിഅമാണചന്ദളദ്ധാവആസോ ഓദരദീ വിഅ് പാസാദാദോ അന്ധആരോ ।
(സുഷ്ഠു ഭവാൻ ഭണതി । അന്തർഘീയമാനചന്ദ്രലബ്ധാവകാശോഽവതരതീവ പ്രാസാദാദന്ധകാരഃ ।)
നായകഃ - (പരിക്രമ്യ) ഇദമസ്മദീയം ഗൃഹ്യം । വർദ്ധമാനവക ! വർദ്ധമാനവക ! ।
വിദൂഷകഃ- വദ്ധമാണവഅ ! വദ്ധമാണവഅ ! ദുവാരം അ വാവുദ ।
(വർദ്ധമാനവക വർദ്ധമാനവക ദ്വാരമപാവൃണു ।)
(പ്രവിശ്യ)
ചേടഃ- അമ്മോ അയ്യമേതേഓ । (അമ്മോ ആര്യമൈത്രേയഃ ।)
നായകഃ - വർദ്ധമാനവക ।
ചേടഃ - അമ്മോ ഭട്ടിദാരഓ ।ഭട്ടിദാരഅ ! വന്ദാമി ।
(അമ്മോ ഭർതൃദാരകഃ ।ഭർതൃദാരക! വന്ദേ ।)
നായകഃ - പാദോദകമാനയ ।
ചേടഃ- (പരിക്രമ്യ) ഇദം പാദോദഅം । (ഇദം പാദോദകം ।)
(നായകസ്യ പാദൌ പ്രക്ഷാളയതി ।)
വിദൂഷകഃ - വഡൂംമാണവഅ ! മം വി പാദം പക്ഖാളേഹി ।
(വർദ്ധമാനവക മമാപി പാദം പ്രക്ഷാളയ ।)
ചേടഃ- സുഹൗദേസു പാദേസു ഭൂമീഏ പളോട്ടിദവ്വം । ഉദഅം വിണാസേഹി ।അഹവ ആണേഹി । പക്ഖാളഇസ്സം ।
(സുഘൗതയേോഃ പാദയോർഭൂമ്യാം പ്രലോഠിതവ്യം । ഉദകം വിനാശയ । അഥവാനയ । പ്രക്ഷാലയിപ്യാമേി ।)
(നാട്യേന വിദൂഷകസ്യ പാദൌ പ്രക്ഷാളയതി ।)
വിദൂഷകഃ - ണ കേവളം ദാസീഏപുതേണ പാദാ ധോദാ, മുഹം വി ധോദം ।
(ന കേവലം ദാസ്യാ:പുത്രേണ പാദൌ ധൗതൗ, മുഖമപി ധൌതം ।)
നായക - വയസ്യ !
ഇയം ഹി നിദ്രാ നയനാവലംബിനീ
ലലാടദേശാദുപസർപതീവ മാം ।
അദൃശ്യമാനാ ചപലാ ജരേവ യാ
മനുഷ്യവീര്യ പരിഭൂയ വർദ്ധതേ ॥
മൈത്രേയ ! സുപ്യതാം ।
(നിഷ്ക്രാന്തശ്ചേടഃ ।)
(പ്രവിശ്യാഭരണസമുഗ്ദദഹസ്താ)
ചേടീ - അയ്യമേതേഅ ! ഉട്ടേഹി ഉട്ടേഹി । (ആര്യമൈത്രേയ് ഉതിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ।)
വിദൂഷകഃ - ഭേദി കിം ഏദം । (ഭവതി കിംമതത് ।)
ചേടീ - ഇഅം സുവണ്ണഭണ്ഡം സട്ടീഏ സത്തമീഏ (പരിവേട്ടാമി ?) അട്ടമീ ഖു അജ്ജ ।
( ഇദം സുവർണഭാണ്ഡം ഷഷ്ഠയാം സപ്തമ്യാം (പരിവേഠാമി ?) അഷ്ടമീ ഖല്വദ്യ ।)
നായകഃ - ഇദം തദ് വസന്തസേനായാഃ സ്വകം ।
ചേടീ - ആമ। ഭണാദു ഭണാദു ഭട്ടിദാരഓ ഗഹ്നദു തി
(ആമ । ഭണതു ഭണതു ഭർതൃദാരകാ ഗൃഹ്യതാമിതി ।)
നായകഃ - മൈത്രേയ ! ഗൃഹ്യതാം ।
വിദൂഷകഃ - കിംണിമിത്തം അഅം അളങ്കാരോ അബ്ഭന്തരചഉസ്സാളം ണ പ്പവേസീഅദി ।
(കിന്നിമിത്തമയമലങ്കാരോഽഭ്യന്തരചതുഃശാലം ന പ്രവേശ്യതേ ।)
നായകഃ - മൂർഖ ! ബാഹ്യജനധാരിതമലങ്കാരം ഗൃഹജനോ ന ദ്രക്ഷ്യതി ।
വിദൂഷകഃ - കാ ഗഈ। ആണേഹി ഗഹ്ണാമി ചേരേഹിം ഗഹ്നിഅമാണം ।
(കാ ഗതിഃ । ആനയ ഗൃഹ്ണാമി ചോരൈർഗൃഹ്യമാണം ।)
(ചേടീ ദത്ത്വാ നിഷ്ക്രാന്ത ।)
വിദൂഷകഃ - ഭോ ! കിംണിമിത്തം സോ പാവരഓ തസ്സ ഗണിആപരിആരംഅസ്സ ദിണ്ണോ ।
(ഭോഃ ! കിന്നിമിത്തം സ പ്രാവാരകസ്തസ്മൈ ഗണികാപരിചാരകായ ദത്തഃ ।)
നായകഃ - സാനുക്രോശതയാ ।
വിദൂഷകഃ - ഇഹ വി സാണുക്കോസദാ । (ഇഹാപി സാനുക്രോശതാ |)
നായകഃ - വയസ്യ മാ മൈവം ।
വിദൂഷകഃ - അഹം ഭരിദഗദ്ദഭോ വിഅ ഭൂമീഏ പളോട്ടാമി ।
(അഹം ഭരിതഗർദഭ ഇവ ഭൂമ്യാം പ്രലുഠാമി ।)
നായകഃ - നിദ്രാ മാം ബാധതേ । തൂഷ്ണീം ഭവ ।
വിദൂഷകഃ - സഅംദു ഭവം സുഹപ്പബോഹാഅ । ജാവ അഹം വി സുവിസ്സം ।
(ശേതാം ഭവാൻ സുഖപ്രബോധായ । യാവദഹമപി സ്വപ്സ്യാമി ।)
(ദ്വാവപി സ്വപിതഃ ।)
(തതഃ പ്രവിശതി സജ്ജലകഃ.)
സജ്ജലകഃ-ഏഷ ഭോഃ !
കൃത്വാ ശരീരപരിണാഹസുഖപ്രവേശം
ശിക്ഷാബലേന ച ബലേന ച കർമ്മമാർഗം ।
ഗച്ഛാമി ഭൂമിപരിസർപണഘൃഷ്ടപാർശ്വോ
നിർമുച്യമാന ഇവ ജീർണതനുർഭുജംഗഃ ॥
ഭോഃ വൃക്ഷവാടികാപക്ഷദ്വാരേ സന്ധി ഛിത്വാ പ്രവിഷ്ടോഽസ്മി । യാവദ് ഇദാനീം ചതു:ഇാലമുപസർപാമി । (സനിർവേദം വിചിന്ത്യ) ഭോഃ !
കാമം നീചമിദം വദന്തു വിബുധാഃ സുപ്തേഷു യദ്വർത്തതേ
വിശ്വസ്തേഷു ഹി വഞ്ചനാപരിഭവഃ ശൌര്യം ന കാർകശ്യതാ
സ്വാധീനാ വചനീയതാപി തു വരം ബദ്ധോ ന സേവാഞ്ജലി-
ർമാർഗശ്ചൈഷ നരേന്ദ്രസൗപ്തികവധേ പൂർവം കൃതോ ദ്രൌണിനാ
(വിചിന്ത്യ)
ലുബ്ധോഽഥൈവാന സാധുജനാവമാനീ
വണിക് സ്വവൃത്താവതികർകശശ്ച ।
യസ്തസ്യ ഗേഹം യദി നാം ലപ്സ്യേ
ഭവാമി ദുഃഖോപഹതോ ന ചിത്തേ ॥
യദ്വാ തദ്വാ ഭവതു । കിം വാ ന കാരയതി മന്മഥഃ । യാവദാരഭേ കർമ । ഭോഃ !
ദേശഃ കോ നു ജലാവസേകശിഥിലശ്ഛേദാദശബ്ദോ ഭവേദ്
ഭിത്തീനാം ക നു ഈിോതാന്തരസുരവഃ സന്ധിഃ കരാലോ ഭവേത് ।
ക്ഷാരക്ഷീണതയാ ചലേഷ്ടകകൃശം ഹർമ്യം ക്വ ജീർണം ഭവേത്
കുത്ര സ്ത്രീജനദർശനം ച ന ഭവേത് സ്വന്തശ്ച യത്നോ ഭവേത് ॥
(പരിക്രമ്യ) ഇയം വാസ്തുവിഭാഗക്രിയാ । സോപസ്നേഹതയാ ഗൃഹവിശിഷ്ട ഇവായം ഭവനംവിന്യാസഃ । ഇഹ താവത് പ്രവേശാവകാശം കരിഷ്യേ । ഭോഃ കീദൃശ ഇദാനീം സന്ധിച്ഛേദഃ കർത്തവ്യഃ സ്യാത് ।
സിംഹാക്രാന്തം പൂർണചന്ദ്രം ഝഷാസ്യം
ചന്ദ്രാർദ്ധം വാ വ്യാധവക്രം ത്രികോണം ।
സന്ധിച്ഛേദഃ പീഠികാ വാ ഗജാസ്യ
മസ്മത്പക്ഷ്യാ വിസ്മിതാസ്തേ കഥം സ്യുഃ ॥
ഭവതു സിംഹാക്രാന്തമേവച്ഛേദയിഷ്യേ ।
വിദൂഷകഃ - ഭോഃ ജാഗതി ഖു ഭവം, ണഹി । (ഭോഃ ! ജാഗർതി ഖലു ഭവാൻ, നഹി ।)
നായക - കിമർത്ഥം |
വിദൂഷകഃ - അഹം ഖു ദാവ കത്തവ്വകരിതീകിദസങ്കേദോ വിഅ സക്കിഅസമണഓ ണിദം ണ ളഭാമി। വാമം ഖു മേ അക്ഖി ഫന്ദേദി । ചോരോ സന്ധി ഛിന്ദദീ പേക്ഖാമി । ജഇ ഈദിസീ അവത്ഥാ അത്ഥാണം , ജാദീഏ ദരിദ്ദീ ഏവ്വ ഹോമി ।
(അഹം ഖലു താവത് കർത്തവ്യകക്തികൃതസങ്കേത ഇവ ശാക്യശ്രമണകോ നിദ്രാം നം ലഭേ । വാമം രവഠ് മേഽക്ഷി സ്പന്ദതേ । ചോര സന്ധിം ഛിനത്തീവ പശ്യാമി । യദീദൃശ്യവസ്ഥാര്ഥാനാം, ജാത്യാ ദരിദ്ര ഏവ ഭവാമി ।)
നായകഃ - മൂർഖ ! ധിക് ത്വാം । ദാരിദ്യമഭിലഷസി ।
സജ്ജലകഃ - അഥ കേനേദാനീം സന്ധിച്ഛേദമാര്ഗഃ സൂചയിതവ്യഃ സ്യാത് । നന്വിദം ദിവാ ബ്രഹ്മസൂത്രം രാത്രൌ കര്മസൂത്രം ഭവിഷ്യതി ।
അദ്യാസ്യ ഭിത്തിഷു മയാ നിശി പാടിതാസു-
ച്ഛേദാത് സമാസു സകൃദർപിതകാകലീഷു ।
കാല്യം വിഷാദവിമുഖഃ പ്രതിവേശവർഗോ
ദോഷാംശ്ച മേ വദതു കർമസു കൌശലം ച ॥
നമഃ ഖരപടായ । നമോ രാത്രിഗോചരേഭ്യോ ദേവേഭ്യഃ । (തഥാ കരോതി ।) ഹുന്ത അവസിതം കർമ്മ । പ്രവിശാമസ്താവത് । (പ്രവിശ്യ) അയേ ! ജ്വലതി ദൃീപഃ. അപസരാമി താവത് । ധിക്, സജ്ജലകഃ ഖല്വഹം ।
മാർജാരഃ പ്ലവനേ വൃകോഽപസരണേ ശ്യേനോ ഗൃഹാലോകനേ
നിദ്രാ സുപ്തമനുഷ്യവീര്യതുലനേ സംസർപണേ പന്നഗഃ ।
മായാ വർണശരീരഭേദകരണേ വാഗ് ദേശഭാഷാന്തരേ
ദീപോ രാത്രിഷു സങ്കടേ ച തിമിരം വായുഃ സ്ഥലേ നൌർജലേ ॥
(സർവതോ വിലേോക്യ) ആഗന്തുകത്വാവിദ്വിതസമൃദ്ധിവിസ്തരഃ കേവലം ഭവനപ്രത്യയാദിഹ പ്രവിഷ്ടോഽസ്മി । ന ചേദാനീം കഞ്ചിത് പരിച്ഛദവിശേഷം പശ്യാമി । കിന്നുഖലു ദൃരിദ്ര ഏവായം । ഉതാഹോ അയം സംയമനനിരർഥകം ഭൂഷ്യം ധാരയതി । അഥവാ അഭിജാതോഽയം ഭവനവിന്യാസഃ । ഉപഭുക്തപ്രനഷ്ടവിഭവേനാനേന ഭവിതവ്യം ।
തഥാവിഭവമന്ദേോഽപി ജന്മഭൂമിവ്യപേക്ഷയാ ।
ഗൃഹം വിക്രയകാലേഽപി നീലസ്നേഹേന രക്ഷതി ॥
ഭവതു പശ്യാമസ്താവത് । അഥവാ, ന ഖലു മേ തുല്യാവസ്ഥഃ കുലപുത്രഃ പീഡയിതവ്യഃ । ഗച്ഛാമി താവത് ।
വിദൂഷകഃ - ഭോ ! ഗഹ്ണ ഏദം സുവണ്ണഭണ്ഡഅം । (ഭോഃ ഗൃഹ്ണൈതത് സൃവർണഭാണ്ഡകം । )
സജ്ജലകഃ - കഥം സുവർണഭാണ്ഡമിത്യാഹ । കിം മാം ദൃഷ്ട്രഭിഭാഷതേ । ആഹോസ്വിത് സത്ത്വലാഘവാത് സ്വപ്നായതേ । ഭവതു പശ്യാമേസ്താവത് । (ദൃഷ്ട്വാ)
ഭൂതാർത്ഥ സുപ്ത ഏവയം । തഥാഹി,
നിഃശ്വാസോഽസ്യ ന ശങ്കിതോ ന വിഷമസ്തുല്യാന്തരം ജായതേ
ഗാത്രം സന്ധിഷു ദ്വീചൈതാമുപഗതം ശയ്യാപ്രമാണാധികം ।
ദൃഷ്ടിഗാഢനിമീലിതാ ന ചപലം പക്ഷ്മാന്തരം ജായതേ
ദ്വീപം ചൈവ ന മര്ഷയേദ്വാഭിമുഖഃ സ്യാല്ലക്ഷസുപ്തോ യദി ॥
കനുഖലു തത് । അയേ ജര്ജരപ്രാവരണൈകദേശേ ദീപപ്രഭവ്യക്തീകൃതരൂപം ദൃശ്യതേ । സുപരിഗൃഹീതമനേന । അയമത്ര പ്രാപ്തകാലഃ । ഇമേ മയാ ഗൃഹീതാഃ ശലഭാഃ । ദീപനിര്വാപണാർഥമേകം മുഞ്ചാമി । (ഭ്രമരകരണ്ഡകാദേകം മുഞ്ചതി) അയേ ഏഷ ദീപം നിർവാപ്യ പതതി ।
വിദൂഷകഃ - അവിഹാ ണിവ്വാവിദോ ദീവോ ദാണി । മുസേിദോ ഹ്മി. ഭോ ചാരുദത്ത ! ഗര്ഹ്ണം ഏദം സുവണ്ണാളങ്കരം । അഹം ഖു ഭീദീഏ ഉപ്പഹപ്പവുത്തോ വിഅ് വണിജോ ണിദം ണ് ലഭാമി ।മം ബഹ്മത്തണേണ് സാവിദോ സി, ജഇ് ണ് ഗഹ്നസി ।
(അവിഹാ നിർവാപിതോ ദീപ ഇദാനീം । മുപിതോഽസ്മി । ഭോശ്ചാരുദത്ത ! ഗൃഹാണേമം സുവർണാലങ്കാരം । അഹം ഖലു ഭോത്യോത്പദപ്രവൃത്ത ഇവ വണിഗ് നിദ്രാം ന ലഭേ । മമ ബ്രഹ്മത്വേന ശാപിതോഽസി, യദി ന ഗൃഹ്ണാസി ।)
സജ്ജലക: - കിമത്ര ശപഥപരിഗ്രഹേണ । ഏഷ പ്രതിഗൃഹ്നാമേ । (ഗൃഹ്ണാതി ।)
വിദൂഷകഃ - (ദത്വാ) അഹം വിക്കിണിദ്ഭണ്ഡഓ വിഅ വണിജഓ സുഹം സഇസ്സം ।
(അഹം വിക്രീതഭാണ്ഡക ഇവ വണിക് സുഖം ശയിഷ്യേ ।)
സജ്ജലകഃ - സുഖം സ്വപിഹി മഹാബ്രാഹ്മണ । (വിചിന്ത്യ) ഭോഃ ! ബ്രാഹ്മണേന വിശ്വാസാദ ദീയമാനം മയാ ഹർതവ്യമാസീത് ।
ധിഗസ്തു ഖലു ദാരിദ്ര്യമനിർവേദം ച യൌവനം ।
യദിദം ദാരുണം കർമ നിന്ദാമി ച കരോമി ച ॥
(നേപഥ്യേ പടഹശബ്ദഃ ക്രിയതേ ।)
സജ്ജലകഃ - (കർണം ദത്ത്വാ) അയേ പ്രഭാതസമയഃ സംവൃത്തഃ. അപസരാമി താവത് ।
(നിഷ്ക്രാന്തഃ സജ്ജലകഃ ।)
(പ്രവിശ്യ)
ചേടീ - (സാക്രാന്ദം) അയ്യമേതേഅ ! അഹ്മാണം രുക്ഖവാഡി ആപക്ഖദുവാള സാംന്ധ ഛിന്ദഅ ചാരോ പവിഠോ ।
(ആര്യമൈത്രേയ ! അസ്മാകം വൃക്ഷവാടികാപക്ഷദ്വാരേ സന്ധി ഛിത്ത്വാ ചോരൗഃ പ്രവിഷ്ടഃ ।)
വിദൂഷകഃ - (സഹസോത്ഥായ) കിം ഭണാദി ഹീദീ । (കിം ഭണതി ഭവതീ ।)
(ചേടീ രുക്ഖവാഡി… ഇതി പഠതി !)
വിദൂഷകഃ - ചോരം ഛിന്ദിഅ സന്ധീ പവിഠോ । (ചോരം ഛിത്ത്വാ സന്ധിഃ പ്രവിഷ്ടഃ ।)
ചേടീ: - ഹദാസ !സന്ധി ഛിദിഅ ചോരോ പവിഠോ । (ഹതാശാ! സന്ധി ഛിത്ത്വാ ചോരഃ പ്രവിഷ്ടഃ।)
വിദൃഷകഃ - ആഅഛ ണം ദംസേഹി । (ആഗച്ഛ നനു ദർശയ ।)
ചേടീ - (പരിക്രമ്യ) ഏദം । (ഏതത് ।)
വിദൂഷകഃ - അവിഹാ ദാസീഏവുതേണ കുക്കുരേണ പവേസീ കിദോ । ഭോദി ആഅച്ഛ, ചാരുദത്തസ്സ പിഅം ണിവേദേമി । (ഉഭാവുപഗമ്യ) ഭോ ചാരുദത്ത ! പിഅം ദേ ണിര്വേദേമി ।
(അവിഹാ ദാസ്യാഃപുത്രേണ കുക്കുരേണ പ്രവേശഃ കൃതഃ । ഭവതി ! ആഗച്ഛ ചാരുദത്തസ്യ പ്രിയം നിവേദയാമി । ഭോശ്ചാരുദത്ത ! പ്രിയം തേ നിവേദയാമി ।)
നായകഃ - (ബുദ്ധ്വാ) കിം മേ പ്രിയം । നനു വസന്തസേനാ പ്രാപ്താ ।
വിദൂഷകഃ - ണ ഘു വസന്തസേണാ, വസന്തസേണോ പത്തോ ।
(ന ഖലു വസന്തസേനാ, വസന്തസേനഃ പ്രാപ്തഃ ।)
നായകഃ - രദനികേ കിമേതത് ।
ചേടീ - ഭട്ടിദാരഅ അഹ്മാണം രുക്ഖവാഡിആപക്ഖദുവാരേ സന്ധി ഛിന്ദിഅ ചോരോ പവിട്ടേ ।
(ഭട്ടകാരക ! അസ്മാകം വൃക്ഷവാടികാപക്ഷദ്വാരേ സന്ധേി ഛിത്ത്വാ ചോരഃ പ്രവിഷ്ടഃ ।)
നായകഃ - കിം ചോരഃ പ്രവിഷ്ടഃ ।
വിദൂഷകഃ - ഭോ വഅസ്സ ! സവ്വഹാ തുവം ഭണാസി, മുക്ഖോ മേതേഓ അപണ്ഡിദീ മേതേഓ തി । ണം മഏ സോഭണം കിദം തം തവ ഹത്ഥേ സമപ്പഅന്തേണ ।
(ഭോ വയസ്യ ! സർവഥാ ത്വം ഭണസി, മൃർഖോ മൈത്രേയോഽപണ്ഡിതോ മൈത്രേയ ഇതി । നനു മയാ ശോഭനം കൃതം തത് സുവർണഭാണ്ഡകം തവ ഹസ്തേ സമർപയതാ ।)
നായകഃ - കിം ഭവതാ ദത്തം ।
വിദുഷകഃ - അഹഇം । (അഥകിം ।)
നായകഃ - കസ്യാം വേളായാം ।
വിദൂഷകഃ - അദ്ധരത്തേ । (അർദ്ധരാത്രേ ।)
നായകഃ - കിമർദ്ധരാത്രേ । ബാഢം ദത്തം ।
വിദൂഷകഃ - ഭോ ചാരുദത്ത ! ജം വേളം പഡിവുഡോ ആസി, തസ്സിം വേളാഅം ഖു ദിണ്ണം ।
(ഭോശ്ചാരുദത്ത യസ്യാം വേളായാം പ്രതിബുദ്ധ ആസീഃ, തസ്യാം വേളായാം ഖലു ദത്തം ।)
നായകഃ - ഹന്ത ഹൃതം സുവർണഭാണ്ഡകം ।
വിദൂഷകഃ - ദാണിം മേം ഹത്ഥേ പഡിച്ഛിദു അത്തഭവം । (ഇദാനീ മം ഹസ്തേ പ്രയച്ഛത്വത്രഭവാൻ ।)
നായകഃ - (ആത്മഗതം)
കഃ ശ്രദ്ധാസ്യതി ഭൂതാർത്ഥം സർവോ മാം തുലയിഷ്യതി ।
ശങ്കനീയാ ഹി ദോഷേഷു നിഷ്പ്രഭാവാ ദരിദ്രതാ ॥
(പ്രവിശ്യ
ബ്രാഹ്മണീ) - രദണിഏ രദണിഏ ആഅച്ഛ । ണഹി സുണാദി । കവാഡസഹം ദാവ കരിസ്സം ।
(രദനികേ രദനികേ ആഗച്ഛ । നഹി ശൃണോതി । കവാടശബ്ദം താവത് കരിഷ്യാമി ।)
(തഥാ കരോതി ।)
ചേടീ - ഹം, കവാഡസദ്ദീ വിഅ । ഭട്ടിദാരിആ മം സദ്വാവേദി । (പരിക്രമ്യ) ഭട്ടിദാരിഏ ഇഅഹ്മി ।
(ഹം, കവാടശബ്ദ ഇവ ! ഭര്തൃദാരികാ മാം ശബ്ദാപയതി । ഭര്തൃദാരികേ ഇയ മാസ്മി ।)
ബ്രാഹ്മണീ - ണ പരിക്ഖദോ ണ വാവാദിദീ അയ്യഉത്തോ അയ്യമേതേഓ വാ ।
(ന പരിക്ഷതോ ന വ്യാപാദിത ആര്യപുത്ര ആര്യമൈത്രേയോ വാ ।)
ചേടീ- കുസളീ ഭട്ടിദാരഓ അയ്യമേതേഓ അ । ജോ തസ്സ ജണസ്സ അലങ്കാരോ ചോരേണ ഗഹീദോ ।
(കുശലീ ഭർതൃദാരക ആര്യമൈത്രേയശ്ച । യസ്തസ്യ ജനസ്യാലങ്കാരശ്ചോരേണ ഗൃഹീതഃ ।)
ബ്രാഹ്മണീ - കിം ഭണാസി ചോരേണ ഗഹീദതി । (കിം ഭണാസി ചോരേണ ഗൃഹീത ഇതി ।)
ചേടീ - അഹഇം । (അഥകിം |)
ബ്രാഹ്മണീ - കിംണുഖു തസ്സ ജണസ്സ ദാദവ്വം ഭവിസ്സദി । അഹവ ഏദം ദഇസ്സം ।
(കർണൗം സ്പൃഷ്ട്വാ) ഹദ്ധി താളീപത്തം ഖു ഏദം । സോ ദാണി പരിഅഓ മം വിളമ്ബേദി । കിം ദാണി കരിസ്സം । (വിചിന്ത്യ) ഭോദു, ദിട്ടം । മമ ജ്ഞാദികുളാദോ ളബ്ദ്വാ സദസഹസ്സമുള്ളാ മുതാവളീ । തം പി അയ്യഉത്തോ സോഢീരദാഏ പഡിച്ഛദി ।ഭോദു, ഏവം ദാവ കരിസ്സം ।
(കിന്നുഖലു തസ്മൈ ജനായ ദാതവ്യം ഭവിഷ്യതി । അഥവേതദ് ദാസ്യാമി । ഹാ ധിക് താലീപത്രം ഖല്വേതത് । സ ഇദാനീ പരിചയോ മാം വിഡംബയതി ।കിമിദാനീം കാരീഷ്യാമി । ഭവതു, ദൃഷ്ടം । മം ജ്ഞാതികുലാദ് ലബ്ധാ ശതസഹസ്രമൂല്യാ മുക്താവലീ । താമപ്യാര്യപുത്രഃ ശൌടീരതയാ പ്രതീച്ഛതി । ഭവതു, ഏവം താവത് കാരഷ്യാമി ।)
(നിഷ്ക്രാന്താ )
വിദൂഷകഃ - ഇമസ്സ അന്ധആരുഷ്പാദ്വിദ്ദസ്സ അവരാഹസ്സ കിദേ ഭവന്തം സീസേണ പസാദേമി । ദാണിം മേ ഹത്ഥേ പഡിച്ഛദു അത്തഭവം ।
(അസ്യാന്ധകാരോത്പാദിതസ്യാപരാധസ്യ കൃതേ ഭവന്തം ശീർഷേണ പ്രസാദയാമി । ഇദാനീം മേ ഹസ്തേ പ്രയച്ഛത്വത്രഭവാൻ ।)
നായകഃ - കിം ഭവാനിദാനീം മാം ബാധതേ ।
ഭവാംസ്താവവിശ്വാസീ ശീലജ്ഞോ മമ നിത്യശഃ ।
കിം പുനഃ സ കലാജീവീ വഞ്ചനാപണ്ഡിതോ ജനഃ ॥
വിദൂഷകഃ - മണ്ണേ മഏ മന്ദഭഗ്ഗേണ കുമ്ഭീളസ്സ് ഹത്ഥേ ദ്വിപണം ।
(മന്യേ മയാ മന്ദഭാഗ്യേന ജുംഭീലസ്യ ഹസ്തേ ദത്തം ।)
(വിഷണ്ണസ്തിഷ്ഠതി )
(പ്രവിശ്യ)
ബ്രാഹ്മണീ - രദണിഏ അയ്യമേതേഅം സദ്ദാവേഹി । (രദനികേ ആര്യമൈത്രേയം ശബ്ദാപയ ।)
ചേടീ - അയ്യമേതേഅ ! ഭട്ടിദാരിആ തുമം സദ്ദാവേദി । (ആര്യമൈത്രേയ ഭർതൃദാരികാ ത്വാം ശബ്ദാപയതി ।)
വിദൂഷകഃ - ഭോദി ! കിം മമ । (ഭവതി കിം മാം ।)
ചേടീ - ആമ । (ആമ ।)
വിദൂഷകഃ - ഏസ ആഅച്ഛാമി । (ഏഷ ആഗച്ഛാമി ।)
(ഉപസർപതി )
ബ്രാഹ്മണീ - അയ്യമേതേഅ ! ഇമം പഡിഗ്ഗഹം പഡിഗഹ്ന ।
(ആര്യമൈത്രേയ ഇമം പ്രതിഗ്രഹം പ്രതിഗൃഹണ ।)
വിദൂഷകഃ - അവത്ഥാവിരുഡോ ഖു അഅം പദാണവിഭവോ । കുദോ ഏദസ്സ് ആഗമോ ।
(അവസ്ഥാവിരുദ്ധഃ ഖല്വയം പ്രദാനാവഭവഃ । കുത ഏതസ്യാഗമഃ ।)
ബ്രാഹ്മണീ - ണം സടുിം ഉവവസാമി । സവ്വസാരവിഭവേണ ബഹ്മണേണ സോത്ഥി വാഅഇദവ്വം തി ഏസോ ഇമസ്സ ആഗമോ ।
(നനു ഷഷ്ഠീമുപവസാമി । സർവസാരവിഭവേന ബ്രാഹ്മണേന സ്വസ്തി വാചയിതവ്യമിലേഷോഽസ്യാഗമഃ ।)
വിദൂഷകഃ - അട്ടമീ ഖു അജ്ജ । (അഷ്ടമീ ഖല്വദ്യ ।)
ബ്രാഹ്മണീ - പമാ(ദാ)ദോ അദിക്കമോ കിദോ । അജ്ജ പൂആ ണിവ്വത്തീഅദി ।
(പ്രമാദാദ് അതിക്രമഃ കൃതഃ । അദ്യ പൂജാ നിർവർത്യതേ ।)
വിദൂഷകഃ - (അണവദാവദാഏ?) പദാണസ്സ അണുക്കോസോ വിഅ പഡിഭാദി ।
(ജനാന്തികം) രദണിഏ ! കിം കരിസ്സം ।
((അണവദാവദാഏ?) പ്രദാനസ്യാനുക്രോശ ഇവ പ്രതിഭാതി । രദനികേ കിം കരിഷ്യാമി ।)
ചേടീ - (അപവാര്യ) കിംണുഖു തസ്സ ജണസ്സ ദാദവ്വം ഭവിസ്സദി ത്തി ഏദണ്ണിമിത്തം ഭട്ടിദാരഓ സന്തപ്പദി ത്തി ഭട്ടിദാരിആ തവ ഹത്ഥേ ദഇഅ അയ്യഉത്തം അണിരിണം കരിസ്സാമി തി ഏവം കരേദി । താ ഗഹ്ന ഏദം ।
(കിന്നുഖലു തസ്മൈ ജനായ ദാതവ്യം ഭവിഷ്യതീത്യേതന്നിമിത്തം ഭർതൃദാരകഃ സംതപ്യത ഇതി ഭർതൃദാരികാ - തവ ഹസ്തേ ദത്ത്വാര്യപുത്രമനൃണം കരിഷ്യാമീത്യേവം കരോതി । തദ് ഗൃഹണൈതത് ।)
ബ്രാഹ്മണീ - ഉദഅസമ്ഭവദാഏ മുത്താവളീഏ തവ അ ദുള്ളഹദാഏ ഉവആരോ വിസ്സരിദോ । ഗഹ്ണ ഏദം । (ദദാതി)
(ഉദകസംഭവതയാ മുക്താവല്യാസ്തവ ച ദുർലഭതയോപചാരോ വിസ്മൃതഃ । ഗൃഹാണൈതത്।)
വിദൂഷകഃ - (ഗൃഹീത്വാ) സവ്വം ദാവ ചിട്ടദു । രോദിദീ വിഅ ഹോദീഏ ദിട്ടീ ।
(സർവൈ താവത് തിഷ്ഠതു । രോദിതീവ ഭവത്യാ ദൃഷ്ടിഃ ।)
ബ്രാഹ്മണീ - ദേവഉളധൂമേണ രോദാവിദാ । (ദേവകുലധൂമേൻ രോദിതാ ।)
വിദൂഷകഃ - സാവിദാസി തത്തഹോദാ ചാരുദതേണ, ജഇ അളിഅം ഭണാസി ।
(ശാപിതാസി തത്രഭവതാ ചാരുദത്തേന, യദ്യലീകം ഭണസി ।)
ബ്രാഹ്മണീ - ഹദ്ധി । (ഹാ ധിക് ।)
(നിഷ്ക്രാന്താ ।)
വിദൂഷകഃ - ഏസാ വാആഏ ദുക്ഖം രക്ഖിഅ അസ്സൂഹി സൂഇഅ ഗആ । (ഉപഗമ്യ) ഭോ ! ഇദം ।
(ഏഷാ വാചാ ദുഃഖം രക്ഷിത്വാശ്രുഭിഃ സൂചായേത്വാ ഗതാ । ഭോഃ ! ഇദം ।)
നായകഃ - കിമേതത് ।
വിദൂഷകഃ - സരിസകുളദാരസങ്ഗഹസ്സ ഫളം । (സദൃശകുലദാരസംഗ്രഹസ്യ ഫലം ।)
നായകഃ - കിം ബ്രാഹ്മണീ മാമനുകമ്പതേ ।
വിദൂഷകഃ - ഏവം വിഅ । (ഏവമിവ ।)
നായകഃ - ധിഗാത്മാനം । അദ്യ ഹതോഽസ്മി ।
മയി ദ്രവ്യക്ഷയക്ഷീണേ സ്ത്രീദ്രവ്യേണാനുകമ്പിതഃ ।
അർത്ഥതഃ പുരുഷോ നാരീ യാ നാരീ സാർത്ഥതഃ പുമാൻ ॥
വിദൂഷകഃ - തത്തഹോദീ ഹിഅഏണ തുമം യാചേദി । അഹം സീസേണ യൌചേമി । ഗഹ്ന ഏദം ।
(തത്രഭവതീ ഹൃദയേന ത്വാം യാചതേ । അഹം ശീർഷേണ യാചേ । ഗൃഹാണൈതത് ।)
നായകഃ - തഥാ । (ഗൃഹീത്വാ) വയസ്യ ! ഇമാം മുക്താവലീം ഗൃഹീത്വാ വസന്തസേനായാഃ സകാശം ഗച്ഛ।
അർത്ഥേഷു കാമമുപലഭ്യ മനോരഥോ മേ
സ്ത്രീണാം ധനേഷ്വനുചിതം പ്രണയം കരോതി ।
മാനേ ച കാര്യകരണേ ച വിളംബമാനോ
ധിഗ് ഭോഃ ! കുലം ച പുരുഷസ്യ ദരിദ്രതാം ച ॥
വിദൂഷകഃ - അഹോ അപ്പമുള്ളസ്സ സുവണ്ണഭണ്ഡഅസ്സ കിദേ വൈ: സദസഹസ്സമുള്ളാ മുതാവളീ ണീആഇദവ്വാ ।
(അഹോ അല്പമൂല്യസ്യ സുവർണഭാണ്ഡകസ്യ കൃതേ ശതസഹസ്രമൂല്യാ മുക്താവലീ നിര്യാതയിതവ്യാ ।)
നായകഃ - വയസ്യ ! മാ മൈവം ।
യം സമാലക്ഷ്യ വിശ്വാസം ന്യാസോഽസ്മാസു കൃതസ്തയാ ।
തസ്യൈതന്മഹതോ മൂല്യം പ്രത്യയസ്യ പ്രദീയതാം ।
(നിഷ്ക്രാന്താ സർവേ !)
തൃതീയോഽങ്കഃ ।
�