൧൦൩
ഗ്ലീഷ സൈന്യം കിടക്കുന്ന പ്രധാനസ്ഥലം ആകുന്നു. അവിടെ ഒരു
ലക്ഷം ആളുകൾ ഉണ്ട.
പൂനായിൽനിന്ന ഏകദേശം ൩൦ നാഴിക വടക്ക പടിഞ്ഞാറായിട്ട
കാളീഗുഹകൾ ഉണ്ട. അവയിലേക്കും പ്രധാനമായുള്ള ഗുഹയിൽ
൧൨൬ അടി നീളവും ൪൦ അടി വീതിയുമുള്ള ഒരു ശാലയും ദേവാലയ
വും ഉണ്ട. ആ ആലയത്തിൽ ബിംബം ഇല്ല. എന്നാൽ ശാലയുടെ ഭാ
ഗങ്ങളിൽ നിറച്ച ആനയുടെയും മനുഷ്യന്റെയും രൂപങ്ങൾ കൊത്തി
ഉണ്ടാക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അതിനിടയിൽ ബുദ്ധന്റെതും ഉണ്ട.
ശോളപൂര വലിയതും വൎദ്ധനവുള്ളതും ബലമുള്ള കോട്ടയുള്ളതുമായ
പട്ടണം ആകുന്നു. അത ഇംഗ്ലീഷ പട്ടാളം കിടക്കുന്ന ഒരു വിശേഷ
പ്പെട്ട സ്ഥലവും വളരെ ഉൾക്കര കച്ചവടമുള്ളിടവും ആകുന്നു.
യൂറോപ്പ എഴുത്തുകാർ വിസിയപൂര എന്ന പറയുന്ന ബെജപൂര
ൟ പേരു തന്നെ ഉണ്ടായിരുന്ന ഒരു മഹമ്മദ രാജ്യത്തിന്ന തലസ്ഥാ
നവും മുമ്പിലത്തെ കാലങ്ങളിൽ ആസിയായിലുള്ള മഹാ വലിയ നഗ
രങ്ങളിൽ ഒന്നും ആയിരുന്നു കോട്ടയുടെ പുറവശം ൮ നാഴിക ചുറ്റി
ൽ കുറകയില്ല. ഇപ്പോൾ അത ഒട്ടെല്ലാം നാശം വന്ന കിടക്കുന്നു. എ
ങ്കിലും ആ സ്ഥലം പണ്ട വിശേഷമുള്ളതായിരുന്നു എന്ന കാണിക്കുന്ന
തിന വേണ്ടുവോളം ഉള്ളവ ഇപ്പോഴും നില്ക്കുന്നുണ്ട. അതിൽ പല വി
ശേഷപ്പെട്ട പണികൾ ഉണ്ടായിരുന്നവയിൽ പലതും ഇപ്പോഴും നല്ല
വണ്ണം നില്ക്കുന്നു.
ഗോവാ ൟ തീരത്ത ഒരു ചെറിയ ദീപിൽ ആകുന്നു. അതിൽ പ
ഴയ ഗോവാ എന്നും പുത്തൻ ഗോവാ എന്നും രണ്ട പട്ടണങ്ങൾ ഉണ്ട.
പഴയ ഗോവാ പണ്ട ഇന്ദ്യായിൽ മഹാ മോടിയുള്ളതായിരുന്നു എങ്കി
ലും ഇപ്പോൾ ഒരു വിധം നാശമായി കിടക്കുന്നു. രാജ്യകാൎയ്യം വിചാ
രിക്കുന്നത പഴയ ഗോവായീൽനിന്ന തുറമുഖത്തോട അഞ്ച നാഴിക
°അടുപ്പമുള്ള ഭംഗിയും നല്ലവണ്ണം പണിയപ്പെട്ടതുമായ പുത്തൻ ഗോ
വായിൽ ആക്കി.
ഗോവാ ൧൪൬൯മതിൽ ബിജ നഗരിയിലെ ഇന്ദു രാജാക്കന്മാരിൽ
നിന്ന മഹമ്മദകാരാൽ പിടിക്കപ്പെട്ടു. പിന്നെ ൧൫൧൦ൽ അത കീൎത്തി
പെട്ട പൊൎത്തിഗീസ കപ്പൽ സേനാധിപതിയായ അല്ബുക്വെൎക്കിനാൽ
പിടിക്കപ്പെട്ടു. ഇവൻ അതിനെ ൟ രാജ്യത്തിൽ പൊൎത്തുഗീസ ദേശങ്ങ
ൾക്ക തലസ്ഥാനമാക്കി തീൎത്തു പൊൎത്തുഗീസകാരുടെ ശക്തി ക്ഷയിച്ചത
തോറും ഗോവായിക്കും ക്രമത്താലെ അതിന്റെ മുമ്പിലത്തെ വലിപ്പത്തി
ന്ന കുറവ വന്നുഭവിച്ചു. ഇപ്പോൾ അത പൊൎത്തുഗീസ നാടുവാഴി ഇ
രിക്കുന്നിടം ആകുന്നു. എങ്കിലും ഒട്ടും വിശേഷമുള്ളതല്ല. ഗോവായും അ
തിനോട ചേരുന്ന ചില ചെറിയ ദ്വീപുകളും ഉൾപ്പെടെ പൊൎത്തുഗീ
സകാൎക്ക ൪൦ നാഴിക നീളം ൨൦ നാഴിക വീതിയിൽ അല്പം ദേശം ഉ
ണ്ട.
തുംബുദ്രാ എന്ന ആറ്റുമട്ടെക്ക ജയനഗരം എന്ന അൎത്ഥമാകുന്ന ബി
ജനഗർ എന്ന പഴയ ഇന്ദു നഗരത്തിന്റെ മുടിവുകൾ ഉണ്ട. അതിൽ
ഏറിയകാലമായിട്ട കുറഞ്ഞോരു ബ്രാഹ്മണർ ഉള്ളതല്ലാതെ കുടിപാ
ൎപ്പില്ലാതെ ഇരിക്കുന്നു എങ്കിലും ഇപ്പോഴും നാശം വരാതെ തുലോം വ
ലിയ കരിങ്കല്ല കൊണ്ട ഉണ്ടാക്കപ്പെട്ട ബഹു അമ്പലങ്ങളും ഛത്രങ്ങളും
