നാട്യശാസ്ത്രം/അദ്ധ്യായം33

←നാട്യശാസ്ത്രം

നാട്യശാസ്ത്രം രചന:ഭരതമുനി അദ്ധ്യായം 33

നാട്യശാസ്ത്രം→

അഥ ത്രയസ്ത്രിംശോƒധ്യായഃ .
ഗുണാത് പ്രവർതതേ ഗാനം ദോഷം ചൈവ നിരസ്യതേ .
തസ്മാദ്യത്നേന വിജ്ഞേയൗ ഗുണദോഷൗ സമാസതഃ .. 1 ..
ഗാതാ പ്രത്യഗ്രവയാഃ സ്നിഗ്ധോ മധുരസ്വരോപചിതകണ്ഠഃ .
ലയതാലകലാപാതപ്രമാണയോഗേഷു തത്ത്വജ്ഞഃ .. 2 ..
രൂപഗുണകാന്തിയുക്താ മാധുര്യോപേതസത്വസമ്പന്നാഃ .
പേശലമധുരസ്നിഗ്ധാനുനാദിസമരക്ത ഗുരു (ശുഭ)കണ്ഠാഃ .. 3
സുവിഹിതഗമകവിധായിന്യോƒക്ഷോഭ്യോ(ഭ്യാസ്)താലലയകുശലാഃ .
ആതോദ്യാർപിതകരണാ വിജ്ഞേയാ ഗായികാഃ ശ്യാമാഃ .. 4 ..
പ്രായേണ തു സ്വഭാവാത് സ്ത്രീണാം ഗാനം നൃണാം ച പാഠ്യവിധിഃ .
സ്ത്രീണാം സ്വഭാവമധുരഃ കണ്ഠോ നൃണാം ബലിത്വം ച .. 5 ..
യത്ര സ്ത്രീണാം പാഠ്യാത്(ഠ്യം)ഗുണൈർനരാണാം ച ഗാനമധുരത്വം .
ജ്ഞേയോƒലങ്കാരോƒസൗ ന ഹി സ്വഭാവോ ഹ്യയം തേഷാം .. 6 ..
സുനിവിഷ്ടപാണിലയയതിയോഗജ്ഞൗസുമധുരലഘുഹസ്തൗ .
ഗാതൃഗുണൈശ്ചോപേതാവവഹിതമനസൗ സുസംഗീതൗ .. 7 ..
സ്ഫുടരചിതചിത്രകരണൗ ഗീതശ്രവണാചലൗപ്രവീണൗ ച .
ചിത്രാദിവാദ്യകുശലൗവീണാഭ്യാം വാദകൗ ഭവതഃ .. 8 ..
ബലവാനവഹിതബുദ്ധിർഗീതലയജ്ഞസ്തഥാസുസംഗീതഃ .
ശ്രാവകമധുരസ്നിഗ്ധോ ദൃഢപാണിർവംശവാദകോ ജ്ഞേയഃ .. 9 ..
അവിചലിതമവിച്ഛന്നം വർണാലങ്കാരബോധകംമധുരം .
സ്നിഗ്ധം ദോഷവിഹീനം വേണോരേവം സ്മൃതം വാദ്യം .. 10 ..
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനകരണവചനപ്രയോഗസിദ്ധിനിഷ്പാദനാനി
ഷഡാചാര്യഗുണാ ഇതി .
തത്ര ജ്ഞാനം ശാസ്ത്രാവബോധഃ . യഥാ ച
ക്രിയാസമ്പാദനം വിജ്ഞാനം . കണ്ഠഹസ്തഗൗണ്യം കരണം .
ജിതഗ്രന്ഥതാ വചനം . ദേശാദിസമ്പദാരാധനം പ്രയോഗസിദ്ധിഃ .
ശിഷ്യസ്വഭാവമവിശേഷ്യോപാത്തയ
ഉപദേശാച്ഛിഷ്യനിഷ്പാദനമിതി .. 11 ..
ശ്രാവണോƒഥ ഘനഃ സ്നിഗ്ധോ മധുരോഹ്യവധാനവാൻ .
ത്രിസ്ഥാനശോഭീത്യേവം തു ഷട് കണ്ഠസ്യ ഗുണാ മതാഃ .. 12 ..
ഉദാത്തം ശ്രൂയതേ യസ്മാത്തസ്മാച്ഛ്രാവണ ഉച്യതേ .
ശ്രാവണഃ സുസ്വരോ യസ്മാദച്ഛിന്നഃ സ ഘനോ മതഃ .. 13 ..
അരൂക്ഷധ്വനിസംയുക്തഃ സ്നിഗ്ധസ്തജ്ജ്ഞൈഃ പ്രകീർതിതഃ .
മനഃപ്രഹ്ലാദനകരഃ സ വൈ മധുര ഉച്യതേ .. 14 ..
സ്വരേƒധികേ ച ഹീനേ ച ഹ്യവിരക്തോ വിധാനവാൻ .
ശിരഃകണ്ഠേഷ്വഭിഹിതന്ത്രിസ്ഥാനമധുരസ്വരഃ .
ത്രിസ്ഥാനശോഭീത്യേവം തു സ ഹി തജ്ജ്ഞൈരുദാഹൃതഃ .. 15 ..
കപിലോ ഹ്യവസ്ഥിതശ്ചൈവ തഥാ സന്ദഷ്ട ഏവ ച .
കാകീ ച തുംബകീ ചൈവ പഞ്ച ദോഷാ ഭവന്തി ഹി .. 16 ..
വൈസ്വര്യം ച ഭവേദ്യത്ര തഥാ സ്യാദ് ഘർഘരായിതം .
കപിലഃ സ തു വിജ്ഞേയഃ ശ്ലേഷ്മകണ്ഠസ്തഥൈവ ച .. 17 ..
ഊനതാƒധികതാ ചാപി സ്വരാണാം യത്ര ദൃശ്യതേ .
രൂക്ഷദോഷഹതശ്ചൈവ ജ്ഞേയഃ സ ത്വവ്യവസ്ഥിതഃ .. 18 ..
ദണ്ഡപ്രയോഗാത് സന്ദഷ്ടസ്ത്വാചാര്യൈഃ പരികീർതിതഃ .
യോ ന വിസ്തരതി സ്ഥാനേ സ്വരമുച്ചാരണാഗതം .. 19 ..
നാസാഗ്രഗ്രസ്തശബ്ദസ്തുതുംബകീ സോƒഭിധീയതേ .. 20 ..
അന്യേ തു
സമപ്രഹരണേ ചൈവ ജവിനൗ വിശദൗ തഥാ .
ജിതശ്രമൗ വികൃഷ്ടൗ ച മധുരൗ സ്വേദവർജിതൗ .
തഥാ ബൃയന്നഖൗ ചൈവ ജ്ഞേയൗ ഹസ്തസ്യ വൈ ഗുണാഃ .. 21 .. ഇതി
ഏതേ ഗുണാശ്ച ദോഷാശ്ച തത്ത്വതഃ കഥിതോ മയാ .
അത ഊർധ്വം പ്രവക്ഷ്യാമി ഹ്യവനദ്ധവിധിം പുനഃ .. 22 ..
പൂർവം യദുക്തം പ്രപിതാമഹേന .
കുര്യാത് യ ഏവം തു നരഃ പ്രയോഗേ
സമ്മാനമഗ്രയം ലഭതേ സ ലോകേ .. 23 ..
ഇതി ഭരതീയേ നാട്യശാസ്ത്രേ ഗുണദോഷവിചാരോ
നാമാധ്യായസ്ത്രയസ്ത്രിംശഃ .. 33 ..