നാട്യശാസ്ത്രം/അദ്ധ്യായം37

←നാട്യശാസ്ത്രം

നാട്യശാസ്ത്രം രചന:ഭരതമുനി അദ്ധ്യായം 37

നാട്യശാസ്ത്രം→

അഥ സപ്തത്രിംശോƒധ്യായഃ
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ നഹുഷോ നാമ പാർഥിവഃ
പ്രാപ്തവാൻ ദേവരാജ്യം ഹി നയബുദ്ധിപരാക്രമഃ 1
പ്രശശാസ തദാ രാജ്യം ദേവൈർവ്യുഷ്ടിമവാപ്നുവൻ
ഗാന്ധർവം ചൈഅ നാട്യം ച ദൃഷ്ട്വാ ചിന്താമുപാഗമത് 2
സ ചിന്തയിത്വാ മനസാ കഥമേഷ ഗൃഹേ മമ
നാട്യപ്രയോഗോ ഹി ഭവേദിതി സാദര ഏവ സൻ 3
കൃതാഞ്ജലിഃ പ്രയോഗാർഥം പ്രോക്തവാംസ്തു സുരാൻ നൃപഃ
അപ്സരോഭിരിദം സാർധം നാട്യം ഭവതു മേ ഗൃഹേ 4
പ്രത്യുക്തശ്ച തതോ ദേവൈർബൃഹസ്പതിപുരോഗമൈഃ
ദിവ്യാംഗനാനാം നൈവേഹ മാനുഷൈഃ സഹ സംഗതിഃ 5
ഹിതം പഥ്യം ച വക്തവ്യോ ഭവാൻ സ്വർഗാധിപോ ഹി യത്
ആചാര്യാസ്തത്ര ഗച്ഛന്തു ഗത്വാ കുർവന്തു തേ പ്രിയം 6
പ്രോക്തവാംസ്തു തതോ മാം തു നൃപതിഃ സ കൃതാഞ്ജലിഃ
ഇദമിച്ഛാമി ഭഗവൻ നാട്യമുർവ്യാം പ്രതിഷ്ഠിതം 7
പൂർവമാചാര്യകം ചൈവ ഭവതാƒഭിഹിതം ശ്രുതം
വ്യക്തഭാവാത്വിദം ലബ്ധം ത്വത്സകാശാദ് ദ്വിജോത്തമ 8
പിതാമഹഗൃഹേƒസ്മാകം തദന്തഃപുരേ ജനേ
പിതാമഹക്രിയായുക്ത മുർവശ്യാം സമ്പ്രവർതിതം 9
തസ്യാഃ പ്രണാശശോകേന ഉന്മാദോപരതേ നൃപേ
വിപന്നേƒന്തഃപുരജനേ പുനർനാശമുപാഗതം 10
പ്രകാശമേതദിച്ഛാമോ ഭൂയസ്തത് സമ്പ്രയോജിതം
തിഥിയജ്ഞക്രിയാസ്വേതദ് യഥാ സ്യാൻ മംഗലൈഃ ശുഭൈഃ 11
തസ്മിൻ മമ ഗൃഹേ ബദ്ധം നാനാപ്രകൃതിസംശ്രയം
സ്ത്രീണാം ലലിതവിന്യാസൈര്യതോ നഃ പ്രഥയിഷ്യതി 12
തഥാƒസ്ത്വിതി മയാ പ്രോക്തോ നഹുഷഃ പാർഥിവസ്തദാ
സുതാശ്ചാഹൂയ സമ്പ്രോക്താ സാമപൂർവം സുരൈഃ സഹ 13
അയം ഹി നഹുഷോ രാജാ യാചതേ നഃ കൃതാഞ്ജലിഃ
ഗമ്യതാം സഹിതൈർഭൂമിം പ്രയോക്തും നാട്യമേവ ച 14
കരിഷ്യമശ്ച ശാപാന്തമസ്മിൻ സമ്യക് പ്രയോജിതേ
ബ്രാഹ്മണാനാം നൃപാണാം ച ഭവിഷ്യഥ ന കുത്സിതാഃ 15
തത്ര ഗത്വാ പ്രയുജ്യന്താം പ്രയോഗാൻ വസുധാതലേ
ന ശക്യം ചാന്യഥാ കർതും വചനം പാർഥിവസ്യ ഹി 16
അസ്മാകം ചൈവ സർവേഷാം നഹുഷസ്യ മഹാത്മനഃ
ആത്മോപദേശസിദ്ധം ഹി നാട്യം പ്രോക്തം സ്വയംഭുവാ 17
ശേഷമുത്തരതന്ത്രേണ കോഹലസ്തു കരിഷ്യതി
പ്രയോഗഃ കാരികാശ്ചൈവ നിരുക്താനി തഥൈവ ച 18
അപ്സരോഭിരിദം സാർധം ക്രീഡനീയകഹേതുകം
അധിഷ്ഠിതം മയാ സ്വർഗേ സ്വാതിനാ നാരദേന ച 19
തതശ്ച വസുധാം ഗത്വാ നഹുഷസ്യ ഗൃഹേ ദ്വിജാഃ
സ്ത്രീണാം പ്രയോഗം ബഹുധാ ബദ്ധവന്തോ യഥാക്രമം 20
അത്രോപഭോഗതസ്തേ തു മാനുഷീഷു മാമാത്മജാഃ
ബദ്ധവന്തോƒധികസ്നേഹം താസു തദ് ദ്വിജസത്തമാഃ 21
പുത്രാനുത്പാദ്യ വധ്വാ ച പ്രയോഗം ച യഥാക്രമം
ബ്രഹ്മണാ സമനുജ്ഞാതാഃ പ്രാപ്താഃ സ്വർഗം പുനഃ സുതാഃ 22
ഏവമുർവീതലേ നാട്യം ശിഷ്യൈഃ സമവതാരിതം
ഭരതാനാം ച വംശോƒയം ഭവിഷ്യം ച പ്രവർതിതഃ 23
കോഹലാദിഭിരേവം തു വത്സശാണ്ഡില്യധൂർതിതൈഃ
മത്യധർമക്രിയായുക്തൈഃ കശ്ചിത്കാലമവസ്ഥിതൈഃ 24
ഏതച്ഛാത്രം പ്രണീതം ഹി നാരാണാം ബുദ്ധിവർധനം
ത്രൈലോക്യസ്യ ക്രിയോപേതം സർവശാസ്ത്രനിദർശനം
മംഗല്യം ലലിതം ചൈവ ബ്രഹ്മണോ വദനോദ്ഭവം 25
യ ഇദം ശ്രുണുയാൻ നിത്യം പ്രോക്തം ചേദം സ്വയംഭുവാ
കുര്യാത് പ്രയോഗം യശ്ചൈവമഥവാƒധീതവാൻ നരഃ 26
യാ ഗതിർവേദവിദുഷാം യാ ഗതിര്യജ്ഞകാരിണാം
യാ ഗതിർദാനശീലാനാം താം ഗതിം പ്രാപ്നുയാദ്ധി സഃ 27
ദാനധർമേഷു സർവേഷു കീർത്യതേ തു മഹത് ഫലം
പ്രേക്ഷണീയപ്രദാനം ഹി സർവദാനേഷു ശസ്യതേ 28
ന തഥാ ഗന്ധമാല്യേന ദേവാസ്തുഷ്യന്തി പൂജിതാഃ
യഥാ നാട്യപ്രയോഗസ്ഥൈർനിത്യം തുഷ്യന്തി മംഗലൈഃ 29
ഗാന്ധർവം ചേഹ നാട്യം ച യഃ സമ്യക് പരിപാലയേത്
സ ഈശ്വരഗണേശാനാം ലഭതേ സദ്ഗതിം പരാം 30
ഏവം നാട്യപ്രയോഗേ ബഹുവിധിവിഹിതം കർമശാസ്ത്രം പ്രണീതം
നോക്തം യച്ചാത്ര ലോകാദനുകൃതികരണാത്
സംവിഭാവ്യം തു തജ്ജ്ഞൈഃ
കിം ചാന്യത് സമ്പ്രപൂർണാ ഭവതു വസുമതീ നഷ്ടദുർഭിക്ഷരോഗാ
ശാന്തിർഗോബ്രാഹ്മണാനാം ഭവതു നരപതിഃ പാതു പൃഥ്വീം സമഗ്രാം 31
ഇതി ഭരതീയേ നാട്യശാസ്ത്രേ ഗുഹ്യതത്ത്വകഥനാധ്യായഃ സപ്തത്രിംശഃ 37
   നാട്യശാസ്ത്രം സമ്പൂർണം