മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം16
| ←അധ്യായം15 | മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം രചന: അധ്യായം16 |
അധ്യായം17→ |
1 [ജ്]
സഭായാം വസതോസ് തസ്യാം നിഹത്യാരീൻ മഹാത്മനോഃ
കേശവാർജുനയോഃ കാ നു കഥാ സമഭവദ് ദ്വിജ
2 [വ്]
കൃഷ്ണേന സഹിതഃ പാർഥഃ സ്വരാജ്യം പ്രാപ്യ കേവലം
തസ്യാം സഭായാം രമ്യായാം വിജഹാര മുദാ യുതഃ
3 തതഃ കം ചിത് സഭോദ്ദേശം സ്വർഗോദ്ദേശ സമം നൃപ
യദൃച്ഛയാ തൗ മുദിതൗ ജഗ്മതുഃ സ്വജനാവൃതൗ
4 തതഃ പ്രതീതഃ കൃഷ്ണേന സഹിതഃ പാണ്ഡവോ ഽർജുനഃ
നിരീക്ഷ്യ താം സഭാം രമ്യാം ഇദം വചനം അബ്രവീത്
5 വിദിതം തേ മഹാബാഹോ സംഗ്രാമേ സമുപസ്ഥിതേ
മാഹാത്മ്യം ദേവകീ മാതസ് തച് ച തേ രൂപം ഐശ്വരം
6 യത് തു തദ് ഭവതാ പ്രോക്തം തദാ കേശവ സൗഹൃദാത്
തത് സർവം പുരുഷവ്യാഘ്ര നഷ്ടം മേ നഷ്ടചേതസഃ
7 മമ കൗതൂഹലം ത്വ് അസ്തി തേഷ്വ് അർഥേഷു പുനഃ പ്രഭോ
ഭവാംശ് ച ദ്വാരകാം ഗന്താ നചിരാദ് ഇവ മാധവ
8 ഏവം ഉക്തസ് തതഃ കൃഷ്ണഃ ഫൽഗുനം പ്രത്യഭാഷത
പരിഷ്വജ്യ മഹാതേജാ വചനം വദതാം വരഃ
9 ശ്രാവിതസ് ത്വം മയാ ഗുഹ്യം ജ്ഞാപിതശ് ച സനാതനം
ധർമം സ്വരൂപിണം പാർഥ സർവലോകാംശ് ച ശാശ്വതാൻ
10 അബുദ്ധ്വാ യൻ ന ഗൃഹ്ണീഥാസ് തൻ മേ സുമഹദ് അപ്രിയം
നൂനം അശ്രദ്ദധാനോ ഽസി ദുർമേധാശ് ചാസി പാണ്ഡവ
11 സ ഹി ധർമഃ സുപര്യാപ്തോ ബ്രഹ്മണഃ പദവേദനേ
ന ശക്യം തൻ മയാ ഭൂയസ് തഥാ വക്തും അശേഷതഃ
12 പരം ഹി ബ്രഹ്മ കഥിതം യോഗയുക്തേന തൻ മയാ
ഇതിഹാസം തു വക്ഷ്യാമി തസ്മിന്ന് അർഥേ പുരാതനം
13 യഥാ താം ബുദ്ധിം ആസ്ഥായ ഗതിം അഗ്ര്യാം ഗമിഷ്യസി
ശൃണു ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠ ഗദതഃ സർവം ഏവ മേ
14 ആഗച്ഛദ് ബ്രാഹ്മണഃ കശ് ചിത് സ്വർഗലോകാദ് അരിന്ദമ
ബ്രഹ്മലോകാച് ച ദുർധർഷഃ സോ ഽസ്മാഭിഃ പൂജിതോ ഽഭവത്
15 അസ്മാഭിഃ പരിപൃഷ്ടശ് ച യദ് ആഹ ഭരതർഷഭ
ദിവ്യേന വിധിനാ പാർഥ തച് ഛൃണുഷ്വാവിചാരയൻ
16 [ബ്ര്]
മോക്ഷധർമം സമാശ്രിത്യ കൃഷ്ണ യൻ മാനുപൃച്ഛസി
ഭൂതാനാം അനുകമ്പാർഥം യൻ മോഹച് ഛേദനം പ്രഭോ
17 തത് തേ ഽഹം സമ്പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവൻ മധുസൂദന
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ ഭൂത്വാ ഗദതോ മമ മാധവ
18 കശ് ചിദ് വിപ്രസ് തപോ യുക്തഃ കാശ്യപോ ധർമവിത്തമഃ
ആസസാദ ദ്വിജം കം ചിദ് ധർമാണാം ആഗതാഗമം
19 ഗതാഗതേ സുബഹുശോ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനപാരഗം
ലോകതത്ത്വാർഥ കുശലം ജ്ഞാതാരം സുഖദുഃഖയോഃ
20 ജാതീ മരണതത്ത്വജ്ഞം കോവിദം പുണ്യപാപയോഃ
ദ്രഷ്ടാരം ഉച്ചനീചാനാം കർമഭിർ ദേഹിനാം ഗതിം
21 ചരന്തം മുക്തവത് സിദ്ധം പ്രശാന്തം സംയതേന്ദ്രിയം
ദീപ്യമാനം ശ്രിയാ ബ്രാഹ്മ്യാ ക്രമമാണം ച സർവശഃ
22 അന്തർധാനഗതിജ്ഞം ച ശ്രുത്വാ തത്ത്വേന കാശ്യപഃ
തഥൈവാന്തർഹിതൈഃ സിദ്ധൈർ യാന്തം ചക്രധരൈഃ സഹ
23 സംഭാഷമാണം ഏകാന്തേ സമാസീനം ച തൈഃ സഹ
യദൃച്ഛയാ ച ഗച്ഛന്തം അസക്തം പവനം യഥാ
24 തം സമാസാദ്യ മേധാവീ സ തദാ ദ്വിജസത്തമഃ
ചരണൗ ധർമകാമോ വൈ തപസ്വീ സുസമാഹിതഃ
പ്രതിപേദേ യഥാന്യായം ഭക്ത്യാ പരമയാ യുതഃ
25 വിസ്മിതശ് ചാദ്ഭുതം ദൃഷ്ട്വാ കാശ്യപസ് തം ദ്വിജോത്തമം
പരിചാരേണ മഹതാ ഗുരും വൈദ്യം അതോഷയത്
26 പ്രീതാത്മാ ചോപപന്നശ് ച ശ്രുതചാരിത്യ സംയുതഃ
ഭാവേന തോഷയച് ചൈനം ഗുരുവൃത്ത്യാ പരന്തപഃ
27 തസ്മൈ തുഷ്ടഃ സ ശിഷ്യായ പ്രസന്നോ ഽഥാബ്രവീദ് ഗുരുഃ
സിദ്ധിം പരാം അഭിപ്രേക്ഷ്യ ശൃണു തൻ മേ ജനാർദന
28 വിവിധൈഃ കർമഭിസ് താത പുണ്യയോഗൈശ് ച കേവലൈഃ
ഗച്ഛന്തീഹ ഗതിം മർത്യാ ദേവലോകേ ഽപി ച സ്ഥിതിം
29 ന ക്വ ചിത് സുഖം അത്യന്തം ന ക്വ ചിച് ഛാശ്വതീ സ്ഥിതിഃ
സ്ഥാനാച് ച മഹതോ ഭ്രംശോ ദുഃഖലബ്ധാത് പുനഃ പുനഃ
30 അശുഭാ ഗതയഃ പ്രാപ്താഃ കഷ്ടാ മേ പാപസേവനാത്
കാമമന്യുപരീതേന തൃഷ്ണയാ മോഹിതേന ച
31 പുനഃ പുനശ് ച മരണം ജന്മ ചൈവ പുനഃ പുനഃ
ആഹാരാ വിവിധാ ഭുക്താഃ പീതാ നാനാവിധാഃ സ്തനാഃ
32 മാതരോ വിവിധാ ദൃഷ്ടാഃ പിതരശ് ച പൃഥഗ്വിധാഃ
സുഖാനി ച വിചിത്രാണി ദുഃഖാനി ച മയാനഘ
33 പ്രിയൈർ വിവാസോ ബഹുശഃ സംവാസശ് ചാപ്രിയൈഃ സഹ
ധനനാശശ് ച സമ്പ്രാപ്തോ ലബ്ധ്വാ ദുഃഖേന തദ് ധനം
34 അവമാനാഃ സുകഷ്ടാശ് ച പരതഃ സ്വജനാത് തഥാ
ശാരീരാ മാനസാശ് ചാപി വേദനാ ഭൃശദാരുണാഃ
35 പ്രാപ്താ വിമാനനാശ് ചോഗ്രാ വധബന്ധാശ് ച ദാരുണാഃ
പതനം നിരയേ ചൈവ യാതനാശ് ച യമക്ഷയേ
36 ജരാ രോഗാശ് ച സതതം വാസനാനി ച ഭൂരിശഃ
ലോകേ ഽസ്മിന്ന് അനുഭൂതാനി ദ്വന്ദ്വജാനി ഭൃശം മയാ
37 തതഃ കദാ ചിൻ നിർവേദാൻ നികാരാൻ നികൃതേന ച
ലോകതന്ത്രം പരിത്യക്തം ദുഃഖാർതേന ഭൃശം മയാ
തതഃ സിദ്ധിർ ഇയം പ്രാപ്താ പ്രസാദാദ് ആത്മനോ മയാ
38 നാഹം പുനർ ഇഹാഗന്താ ലോകാൻ ആലോകയാമ്യ് അഹം
ആ സിദ്ധേർ ആ പ്രജാ സർഗാദ് ആത്മനോ മേ ഗതിഃ ശുഭാ
39 ഉപലബ്ധാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ തഥേയം സിദ്ധിർ ഉത്തമാ
ഇതഃ പരം ഗമിഷ്യാമി തതഃ പരതരം പുനഃ
ബ്രഹ്മണഃ പദം അവ്യഗ്രം മാ തേ ഽഭൂദ് അത്ര സംശയഃ
40 നാഹം പുനർ ഇഹാഗന്താ മർത്യലോകേ പരന്തപ
പ്രീതോ ഽസ്മി തേ മഹാപ്രാജ്ഞ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ
41 യദീപ്സുർ ഉപപന്നസ് ത്വം തസ്യ കാലോ ഽയം ആഗതഃ
അഭിജാനേ ച തദ് അഹം യദർഥം മാ ത്വം ആഗതഃ
അചിരാത് തു ഗമിഷ്യാമി യേനാഹം ത്വാം അചൂചുദം
42 ഭൃശം പ്രീതോ ഽസ്മി ഭവതശ് ചാരിത്രേണ വിചക്ഷണ
പരിപൃച്ഛ യാവദ് ഭവതേ ഭാഷേയം യത് തവേപ്സിതം
43 ബഹു മന്യേ ച തേ ബുദ്ധിം ഭൃശം സമ്പൂജയാമി ച
യേനാഹം ഭവതാ ബുദ്ധോ മേധാവീ ഹ്യ് അസി കാശ്യപ