മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം45

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം45

1 [ബ്ര്]
     ബുദ്ധിസാരം മന സ്തംഭം ഇന്ദ്രിയഗ്രാമബന്ധനം
     മഹാഭൂതാര വിഷ്കംഭം നിമേഷ പരിവേഷ്ടനം
2 ജരാ ശോകസമാവിഷ്ടം വ്യാധിവ്യസനസഞ്ചരം
     ദേശകാലവിചാരീദം ശ്രമവ്യായാം അനിസ്വനം
3 അഹോരാത്ര പരിക്ഷേപം ശീതോഷ്ണപരിമണ്ഡലം
     സുഖദുഃഖാന്ത സങ്ക്ലേശം ക്ഷുത്പിപാസാവകീലനം
4 ഛായാ തപ വിലേഖം ച നിമേഷോന്മേഷ വിഹ്വലം
     ഘോരമോഹജനാകീർണം വർതമാനം അചേതനം
5 മാസാർധ മാസഗണിതം വിഷമം ലോകസഞ്ചരം
     തമോ നിചയപങ്കം ച രജോ വേഗപ്രവർതകം
6 സത്ത്വാലങ്കാര ദീപ്തം ച ഗുണസംഘാത മണ്ഡലം
     സ്വരവിഗ്രഹ നാഭീകം ശോകസംഘാത വർതനം
7 ക്രിയാ കാരണസംയുക്തം രാഗവിസ്താരം ആയതം
     ലോഭേപ്സാ പരിസംഖ്യാതം വിവിക്തജ്ഞാനസംഭവം
8 ഭയമോഹപരീവാരം ഭൂതസംമോഹ കാരകം
     ആനന്ദ പ്രീതിധാരം ച കാമക്രോധപരിഗ്രഹം
9 മഹദ് ആദി വിശേഷാന്തം അസക്തപ്രഭവാവ്യയം
     മനോജവനം അശ്രാന്തം കാലചക്രം പ്രവർതതേ
10 ഏതദ് ദ്വന്ദ്വ സമായുക്തം കാലചക്രം അചേതനം
    വിസൃജേത് സങ്ക്ഷിപേച് ചാപി ബോധയേത് സാമരം ജഗത്
11 കാലചക്രപ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ചൈവ തത്ത്വതഃ
    കാലചക്രപ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ചൈവ തത്ത്വതഃ
    യസ് തു വേദ നരോ നിത്യം ന സ ഭൂതേഷു മുഹ്യതി
12 വിമുക്തഃ സർവസങ്ക്ലേശൈഃ സർവദ്വന്ദ്വാതിഗോ മുനിഃ
    വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യഃ പ്രാപ്നോതി പരമാം ഗതിം
13 ഗൃഹസ്ഥോ ബ്രഹ്മ ചാരീ ച വാനപ്രസ്ഥോ ഽഥ ഭിക്ഷുകഃ
    ചത്വാര ആശ്രമാഃ പ്രോക്താഃ സർവേ ഗാർഹസ്ഥ്യ മൂലകാഃ
14 യഃ കശ് ചിദ് ഇഹ ലോകേ ച ഹ്യ് ആഗമഃ സമ്പ്രകീർതിതഃ
    തസ്യാന്ത ഗമനം ശ്രേയഃ കീർതിർ ഏഷാ സനാതനീ
15 സംസ്കാരൈഃ സംസ്കൃതഃ പൂർവം യഥാവച് ചരിതവ്രതഃ
    ജാതൗ ഗുണവിശിഷ്ടായാം സമാവർതേത വേദവിത്
16 സ്വദാരനിരതോ ദാന്തഃ ശിഷ്ടാചാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ
    പഞ്ചഭിശ് ച മഹായജ്ഞൈഃ ശ്രദ്ദധാനോ യജേത ഹ
17 ദേവതാതിഥിശിഷ്ടാശീ നിരതോ വേദ കർമസു
    ഇജ്യാ പ്രദാനയുക്തശ് ച യഥാശക്തി യഥാവിധി
18 ന പാണിപാദചപലോ ന നേത്രചപലോ മുനിഃ
    ന ച വാഗ് അംഗചപല ഇതി ശിഷ്ടസ്യ ഗോചരഃ
19 നിത്യയജ്ഞോപവീതീ സ്യാച് ഛുക്ല വാസാഃ ശുചിവ്രതാഃ
    നിയതോ ദമദാനാഭ്യാം സദാ ശിഷ്ടൈശ് ച സംവിശേത്
20 ജിതശിശ്നോദരോ മൈത്രഃ ശിഷ്ടാചാര സമാഹിതഃ
    വൈണവീം ധാരയേദ് യഷ്ടിം സോദകം ച കമണ്ഡലും
21 അധീത്യാധ്യാപനം കുര്യാത് തഥാ യജന യാജനേ
    ദാനം പ്രതിഗ്രഹം ചൈവ ഷഡ്ഗുണാം വൃത്തിം ആചരേത്
22 ത്രീണി കർമാണി യാനീഹ ബ്രാഹ്മണാനാം തു ജീവികാ
    യാജനാധ്യാപനേ ചോഭേ ശുദ്ധാച് ചാപി പ്രതിഗ്രഹഃ
23 അവശേഷാണി ചാന്യാനി ത്രീണി കർമാണി യാനി തു
    ദാനം അധ്യയനം യജ്ഞോ ധർമയുക്താനി താനി തു
24 തേഷ്വ് അപ്രമാദം കുർവീത ത്രിഷു കർമസു ധർമവിത്
    ദാന്തോ മൈത്രഃ ക്ഷമാ യുക്തഃ സർവഭൂതസമോ മുനിഃ
25 സർവം ഏതദ് യഥാശക്തി വിപ്രോ നിർവർതയഞ് ശുചിഃ
    ഏവം യുക്തോ ജയേത് സ്വർഗം ഗൃഹസ്ഥഃ സംശിതവ്രതഃ