മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം91

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം91

1 [വ്]
     ശമയിത്വാ പശൂൻ അന്യാൻ വിധിവദ് ദ്വിജസത്തമാഃ
     തുരഗം തം യഥാശാസ്ത്രം ആലഭന്ത ദ്വിജാതയഃ
2 തതഃ സഞ്ജ്ഞാപ്യ തുരഗം വിധിവദ് യാജകർഷഭാഃ
     ഉപസംവേശയൻ രാജംസ് തതസ് താം ദ്രുപദാത്മജാം
     കലാഭിസ് തിസൃഭീ രാജൻ യഥാവിധി മനസ്വിനീം
3 ഉദ്ധൃത്യ തു വപാം തസ്യ യഥാശാസ്ത്രം ദ്വിജർഷഭാഃ
     ശ്രപയാം ആസുർ അവ്യഗ്രാഃ ശാസ്ത്രവദ് ഭരതർഷഭ
4 തം വപാ ധൂമഗന്ധം തു ധർമരാജഃ സഹാനുജഃ
     ഉപാജിഘ്രദ് യഥാന്യായം സർവപാപ്മാപഹം തദാ
5 ശിഷ്ടാന്യ് അംഗാനി യാന്യ് ആസംസ് തസ്യാശ്വസ്യ നരാധിപ
     താന്യ് അഗ്നൗ ജുഹുവുർ ധീരാഃ സമസ്താഃ ഷോഡശർത്വിജഃ
6 സംസ്ഥാപ്യൈവം തസ്യ രാജ്ഞസ് തം ക്രതും ശക്ര തേജസഃ
     വ്യാസഃ സ ശിഷ്യോ ഭഗവാൻ വർധയാം ആസ തം നൃപം
7 തതോ യുധിഷ്ഠിരഃ പ്രാദാത് സദസ്യേഭ്യോ യഥാവിധി
     കോടീസഹസ്രം നിഷ്കാണാം വ്യാസായ തു വസുന്ധരാം
8 പ്രതിഗൃഹ്യ ധരാം രാജൻ വ്യാസഃ സത്യവതീ സുതഃ
     അബ്രവീദ് ഭരതശ്രേഷ്ഠം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം
9 പൃഥിവീ ഭവതസ് ത്വ് ഏഷാം സംന്യസ്താ രാജസത്തമ
     നിഷ്ക്രയോ ദീയതാം മഹ്യം ബ്രാഹ്മണാ ഹി ധനാർഥിനഃ
10 യുധിഷ്ഠിരസ് തു താൻ വിപ്രാൻ പ്രത്യുവാച മഹാമനാഃ
    ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ധീമാൻ മധ്യേ രാജ്ഞാം മഹാത്മനാം
11 അശ്വമേധേ മഹായജ്ഞേ പൃഥിവീ ദക്ഷിണാ സ്മൃതാ
    അർജുനേന ജിതാ സേയം ഋത്വിഗ്ഭ്യഃ പ്രാപിതാ മയാ
12 വനം പ്രവേക്ഷ്യേ വിപ്രേന്ദ്രോ വിഭജധ്വം മഹീം ഇമാം
    ചതുർധാ പൃഥിവീം കൃത്വാ ചാതുർഹോത്ര പ്രമാണതഃ
13 നാഹം ആദാതും ഇച്ഛാമി ബ്രഹ്മ സ്വം മുനിസത്തമാഃ
    ഇദം ഹി മേ മതം നിത്യം ഭ്രാതൄണാം ച മമാനഘാഃ
14 ഇത്യ് ഉക്തവതി തസ്മിംസ് തേ ഭ്രാതരോ ദ്രൗപദീ ച സാ
    ഏവം ഏതദ് ഇതി പ്രാഹുസ് തദ് അഭൂദ് രോമഹർഷണം
15 തതോ ഽന്തരിക്ഷേ വാഗ് ആസീത് സാധു സാധ്വ് ഇതി ഭാരത
    തഥൈവ ദ്വിജസംഘാനാം ശംസതാം വിബഭൗ സ്വനഃ
16 ദ്വൈപായനസ് തഥോക്തസ് തു പുനർ ഏവ യുധിഷ്ഠിരം
    ഉവാച മധ്യേ വിപ്രാണാം ഇദം സമ്പൂജയൻ മുനിഃ
17 ദത്തൈഷാ ഭവതാ മഹ്യം താം തേ പ്രതിദദാമ്യ് അഹം
    ഹിരണ്യം ദീയതാം ഏഭ്യോ ദ്വിജാതിഭ്യോ ധരാസ് തു തേ
18 തതോ ഽബ്രവീദ് വാസുദേവോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം
    യഥാഹ ഭഗവാൻ വ്യാസസ് തഥാ തത് കർതും അർഹസി
19 ഇത്യ് ഉക്തഃ സ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ പ്രീതാത്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ
    കോടോ കോടികൃതാം പ്രാദാദ് ദക്ഷിണാം ത്രിഗുണാം ക്രതോഃ
20 ന കരിഷ്യതി തൽ ലോകേ കശ് ചിദ് അന്യോ നരാധിപഃ
    യത്കൃതം കുരു സിംഹേന മരുത്തസ്യാനുകുർവതാ
21 പ്രതിഗൃഹ്യ തു തദ് ദ്രവ്യം കൃഷ്ണ ദ്വൗപായനഃ പ്രഭുഃ
    ഋത്വിഗ്ഭ്യഃ പ്രദദൗ വിദ്വാംശ് ചതുർധാ വ്യഭജംശ് ച തേ
22 പൃഥിവ്യാ നിഷ്ക്രയം ദത്ത്വാ തദ് ധിരണ്യം യുധിഷ്ഠിരഃ
    ധൂതപാപ്മാ ജിതസ്വർഗോ മുമുദേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ
23 ഋത്വിജസ് തം അപര്യന്തം സുവർണനിചയം തദാ
    വ്യഭജന്ത ദ്വിജാതിഭ്യോ യഥോത്സാഹം യഥാബലം
24 യജ്ഞവാടേ തു യത് കിം ചിദ് ധിരണ്യം അപി ഭൂഷണം
    തോരണാനി ച യൂപാംശ് ച ഘടാഃ പാത്രീസ് തഥേഷ്ടകാഃ
    യുധിഷ്ഠിരാഭ്യനുജ്ഞാതാഃ സർവം തദ് വ്യഭജൻ ദ്വിജാഃ
25 അനന്തരം ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ ക്ഷത്രിയാ ജഹ്രിരേ വസു
    തഥാ വിട് ശൂദ്ര സംഘാശ് ച തഥാന്യേ മ്ലേച്ഛ ജാതയഃ
    കാലേന മഹതാ ജഹ്രുസ് തത് സുവർണം തതസ് തതഃ
26 തതസ് തേ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവേ മുദിതാ ജഗ്മുർ ആലയാൻ
    തർപിതാ വസുനാ തേന ധർമരാജ്ഞാ മഹാത്മനാ
27 സ്വം അംശം ഭഗവാൻ വ്യാസഃ കുന്ത്യൈ പാദാഭിവാദനാത്
    പ്രദദൗ തസ്യ മഹതോ ഹിരണ്യസ്യ മഹാദ്യുതിഃ
28 ശ്വശുരാത് പ്രീതിദായം തം പ്രാപ്യ സാ പ്രീതിമാനസാ
    ചകാര പുണ്യം ലോകേ തു സുമഹാന്തം പൃഥാ തദാ
29 ഗത്വാ ത്വ് അവഭൃഥം രാജാ വിപാപ്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ
    സഭാജ്യമാനഃ ശുശുഭേ മഹേന്ദ്രോ ദൈവതൈർ ഇവ
30 പാണ്ഡവാശ് ച മഹീപാലൈഃ സമേതൈഃ സംവൃതാസ് തദാ
    അശോഭന്ത മഹാരാജ ഗ്രഹാസ് താരാഗണൈർ ഇവ
31 രാജഭ്യോ ഽപി തതഃ പ്രാദാദ് രത്നാനി വിവിധാനി ച
    ഗജാൻ അശ്വാൻ അലങ്കാരാൻ സ്ത്രിയോ വസ്ത്രാണി കാഞ്ചനം
32 തദ് ധനൗഘം അപര്യന്തം പാർഥഃ പാർഥിവ മണ്ഡലേ
    വിസൃജഞ് ശുശുഭേ രാജാ യഥാ വൈശ്രവണസ് തഥാ
33 ആനായ്യ ച തഥാ വീരം രാജാനം ബഭ്രു വാഹനം
    പ്രദായ വിപുലം വിത്തം ഗൃഹാൻ പ്രസ്ഥാപയത് തദാ
34 ദുഃശലായാശ് ച തം പൗത്രം ബാലകം പാർഥിവർഷഭ
    സ്വരാജ്യേ പിതൃഭിർ ഗുപ്തേ പ്രീത്യാ സമഭിഷേചയത്
35 രാജ്ഞശ് ചൈവാപി താൻ സർവാൻ സുവിഭക്താൻ സുപൂജിതാൻ
    പ്രസ്ഥാപയാം ആസ വശീകുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ
36 ഏവം ബഭൂവ യജ്ഞഃ സ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ
    ബഹ്വ് അന്നധനരത്നൗഘഃ സുരാ മൈരേയ സാഗരഃ
37 സർപിഃ പങ്കാ ഹ്രദാ യത്ര ബഹവശ് ചാന്ന പർവതാഃ
    രസാലാ കർദമാഃ കുല്യാ ബഭൂവുർ ഭരതർഷഭ
38 ഭക്ഷ്യഷാണ്ഡവ രാഗാണാം ക്രിയതാം ഭുജ്യതാം ഇതി
    പശൂനാം വധ്യതാം ചാപി നാന്തസ് തത്ര സ്മ ദൃശ്യതേ
39 മത്തോന്മത്ത പ്രമുദിതം പ്രഗീത യുവതീ ജനം
    മൃദംഗശംഖശബ്ദൈശ് ച മനോരമം അഭൂത് തദാ
40 ദീയതാം ഭുജ്യതാം ചേതി ദിവാരാത്രം അവാരിതം
    തം മഹോത്സവ സങ്കാശം അതിഹൃഷ്ട ജനാകുലം
    കഥയന്തി സ്മ പുരുഷാ നാനാദേശനിവാസിനഃ
41 വർഷിത്വാ ധനധാരാഭിഃ കാമൈ രത്നൈർ ധനൈസ് തഥാ
    വിപാപ്മാ ഭരതശ്രേഷ്ഠഃ കൃതാർഥ പ്രാവിശത് പുരം