മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം94

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം94

1 [ജ്]
     യജ്ഞേ സക്താ നൃപതയസ് തപഃ സക്താ മഹർഷയഃ
     ശാന്തി വ്യവസിതാ വിപ്രാഃ ശമോ ദമ ഇതി പ്രഭോ
2 തസ്മാദ് യജ്ഞഫലൈസ് തുല്യം ന കിം ചിദ് ഇഹ വിദ്യതേ
     ഇതി മേ വർതതേ ബുദ്ധിസ് തഥാ ചൈതദ് അസംശയം
3 യജ്ഞൈർ ഇഷ്ട്വാ ഹി ബഹവോ രാജാനോ ദ്വിജസത്തമ
     ഇഹ കീർതിം പരാം പ്രാപ്യ പ്രേത്യ സ്വർഗം ഇതോ ഗതാഃ
4 ദേവരാജഃ സഹസ്രാക്ഷഃ ക്രതുഭിർ ഭൂരിദക്ഷിണൈഃ
     ദേവരാജ്യം മഹാതേജാഃ പ്രാപ്തവാൻ അഖിലം വിഭുഃ
5 യഥാ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ഭീമാർജുനപുരഃ സരഃ
     സദൃശോ ദേവരാജേന സമൃദ്ധ്യാ വിക്രമേണ ച
6 അഥ കസ്മാത് സ നകുലോ ഗർഹയാം ആസ തം ക്രതും
     അശ്വമേധം മഹായജ്ഞം രാജ്ഞസ് തസ്യ മഹാത്മനഃ
7 [വ്]
     യജ്ഞസ്യ വിധിം അഗ്ര്യം വൈ ഫലം ചൈവ നരർഷഭ
     ഗദതഃ ശൃണു മേ രാജൻ യഥാവദ് ഇഹ ഭാരത
8 പുരാ ശക്രസ്യ യജതഃ സർവ ഊചുർ മഹർഷയഃ
     ഋത്വിക്ഷു കർമ വ്യഗ്രേഷു വിതതോ യജ്ഞകർമണി
9 ഹൂയമാനേ തഥാ വഹ്നൗ ഹോത്രേ ബഹുഗുണാന്വിതേ
     ദേവേഷ്വ് ആഹൂയമാനേഷു സ്ഥിതേഷു പരമർഷിഷു
10 സുപ്രതീതൈസ് തദാ വിപ്രൈഃ സ്വാഗമൈഃ സുസ്വനൈർ നൃപ
    അശ്രാന്തൈശ് ചാപി ലഘുഭിർ അധ്വര്യു വൃഷഭൈസ് തഥാ
11 ആലംഭ സമയേ തസ്മിൻ ഗൃഹീതേഷു പശുഷ്വ് അഥ
    മഹർഷയോ മഹാരാജ സംബഭൂവുഃ കൃപാന്വിതാഃ
12 തതോ ദീനാൻ പശൂൻ ദൃഷ്ട്വാ ഋഷയസ് തേ തപോധനാഃ
    ഊചുഃ ശക്രം സമാഗമ്യ നായം യജ്ഞവിധിഃ ശുഭഃ
13 അപവിജ്ഞാനം ഏതത് തേ മഹാന്തം ധർമം ഇച്ഛതഃ
    ന ഹി യജ്ഞേ പശുഗണാ വിധിദൃഷ്ടാഃ പുരന്ദര
14 ധർമോപഘാതകസ് ത്വ് ഏഷ സമാരംഭസ് തവ പ്രഭോ
    നായം ധർമകൃതോ ധർമോ ന ഹിംസാ ധർമ ഉച്യതേ
15 ആഗമേനൈവ തേ യജ്ഞം കുർവന്തു യദി ഹേച്ഛസി
    വിധിദൃഷ്ടേന യജ്ഞേന ധർമസ് തേ സുമഹാൻ ഭവേത്
16 യജ ബീജൈഃ സഹസ്രാക്ഷ ത്രിവർഷ പരമോഷിതൈഃ
    ഏഷ ധർമോ മഹാഞ് ശക്ര ചിന്ത്യമാനോ ഽധിഗമ്യതേ
17 ശതക്രതുസ് തു തദ് വാക്യം ഋഷിഭിസ് തത്ത്വദർശിഭിഃ
    ഉക്തം ന പ്രതിജഗ്രാഹ മാനമോഹവശാനുഗഃ
18 തേഷാം വിവാദഃ സുമഹാഞ് ജജ്ഞേ ശക്ര മഹർഷിണാം
    ജംഗമൈഃ സ്ഥാവരൈർ വാപി യഷ്ടവ്യം ഇതി ഭാരത
19 തേ തു ഖിന്നാ വിവാദേന ഋഷയസ് തത്ത്വദർശിനഃ
    തതഃ സന്ധായ ശക്രേണ പപ്രച്ഛുർ നൃപതിം വസും
20 മഹാഭാഗ കഥം യജ്ഞേഷ്വ് ആഗമോ നൃപതേ സ്മൃതഃ
    യഷ്ടവ്യം പശുഭിർ മേധ്യൈർ അഥോ ബീജൈർ അജൈർ അപി
21 തച് ഛ്രുത്വാ തു വചസ് തേഷാം അവിചാര്യ ബലാബലം
    യഥോപനീതൈർ യഷ്ടവ്യം ഇതി പ്രോവാച പാർഥിവഃ
22 ഏവം ഉക്ത്വാ സ നൃപതിഃ പ്രവിവേശ രസാതലം
    ഉക്ത്വേഹ വിതഥം രാജംശ് ചേദീനാം ഈശ്വരഃ പ്രഭുഃ
23 അന്യായോപഗതം ദ്രവ്യം അതീതം യോ ഹ്യ് അപണ്ഡിതഃ
    ധർമാഭികാങ്ക്ഷീ യജതേ ന ധർമഫലം അശ്നുതേ
24 ധർമവൈതംസികോ യസ് തു പാപാത്മാ പുരുഷസ് തഥാ
    ദദാതി ദാനം വിപ്രേഭ്യോ ലോകവിശ്വാസ കാരകം
25 പാപേന കർമണാ വിപ്രോ ധനം ലബ്ധ്വാ നിരങ്കുശഃ
    രാഗമോഹാന്വിതഃ സോ ഽന്തേ കലുഷാം ഗതിം ആപ്നുതേ
26 തേന ദത്താനി ദാനാനി പാപേന ഹതബുദ്ധിനാ
    താനി സത്ത്വം അനാസാദ്യ നശ്യന്തി വിപുലാന്യ് അപി
27 തസ്യാധർമപ്രവൃത്തസ്യ ഹിംസകസ്യ ദുരാത്മനഃ
    ദാനേ ന കീർതിർ ഭവതി പ്രേത്യ ചേഹ ച ദുർമതേഃ
28 അപി സഞ്ചയബുദ്ധിർ ഹി ലോഭമോഹവശം ഗതഃ
    ഉദ്വേജയതി ഭൂതാനി ഹിംസയാ പാപചേതനഃ
29 ഏവം ലബ്ധ്വാ ധനം ലോഭാദ് യജതേ യോ ദദാതി ച
    സ കൃത്വാ കർമണാ തേന ന സിധ്യതി ദുരാഗമാത്
30 ഉഞ്ഛം മൂലം ഫലം ശാകം ഉദപാത്രം തപോധനാഃ
    ദാനം വിഭവതോ ദത്ത്വാ നരാഃ സ്വർ യാന്തി ധർമിണഃ
31 ഏഷ ധർമോ മഹാംസ് ത്യാഗോ ദാനം ഭൂതദയാ തഥാ
    ബ്രഹ്മചര്യം തഥാ സത്യം അനുക്രോശോ ധൃതിഃ ക്ഷമാ
    സനാതനസ്യ ധർമസ്യ മൂലം ഏതത് സനാതനം
32 ശ്രൂയന്തേ ഹി പുരാ വിപ്രാ വിശ്വാമിത്രാദയോ നൃപാഃ
    വിശ്വാമിത്രോ ഽസിതശ് ചൈവ ജനകശ് ച മഹീപതിഃ
    കക്ഷസേനാർഷ്ടിഷേണോ ച സിന്ധുദ്വീപശ് ച പാർഥിവഃ
33 ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ സിദ്ധിം പരമികാം ഗതാഃ
    നൃപാഃ സത്യശ് ച ദാനശ് ച ന്യായലബ്ധൈസ് തപോധനാഃ
34 ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാ യേ ചാശ്രിതാസ് തപഃ
    ദാനധർമാഗ്നിനാ ശുദ്ധാസ് തേ സ്വർഗം യാന്തി ഭാരത