മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം37
| ←അധ്യായം36 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന: അധ്യായം37 |
അധ്യായം38→ |
1 [വി]
സപ്തദശേമാൻ രാജേന്ദ്ര മനുഃ സ്വായംഭുവോ ഽബ്രവീത്
വൈചിത്രവീര്യ പുരുഷാൻ ആകാശം മുഷ്ടിഭിർ ഘ്നതഃ
2 താൻ ഏവ് ഇന്ദ്രസ്യ ഹി ധനുർ അനാമ്യം നമതോ ഽബ്രവീത്
അഥോ മരീചിനഃ പാദാൻ അനാമ്യാൻ നമതസ് തഥാ
3 യശ് ചാശിഷ്യം ശാസതി യശ് ച കുപ്യതേ; യശ് ചാതിവേലം ഭജതേ ദ്വിഷന്തം
സ്ത്രിയശ് ച യോ ഽരക്ഷതി ഭദ്രം അസ്തു തേ; യശ് ചായാച്യം യാചതി യശ് ച കത്ഥതേ
4 യശ് ചാഭിജാതഃ പ്രകരോത്യ് അകാര്യം; യശ് ചാബലോ ബലിനാ നിത്യവൈരീ
അശ്രദ്ദധാനായ ച യോ ബ്രവീതി; യശ് ചാകാമ്യം കാമയതേ നരേന്ദ്ര
5 വധ്വാ ഹാസം ശ്വശുരോ യശ് ച മന്യതേ; വധ്വാ വസന്ന് ഉത യോ മാനകാമഃ
പരക്ഷേത്രേ നിർവപതി യശ് ച ബീജം; സ്ത്രിയം ച യഃ പരിവദതേ ഽതിവേലം
6 യശ് ചൈവ ലബ്ധ്വാ ന സ്മരാമീത്യ് ഉവാച; ദത്ത്വാ ച യഃ കത്ഥതി യാച്യമാനഃ
യശ് ചാസതഃ സാന്ത്വം ഉപാസതീഹ; ഏതേ ഽനുയാന്ത്യ് അനിലം പാശഹസ്താഃ
7 യസ്മിൻ യഥാ വർതതേ യോ മനുഷ്യസ്; തസ്മിംസ് തഥാ വർതിതവ്യം സ ധർമഃ
മായാചാരോ മായയാ വർതിതവ്യഃ; സാധ്വ് ആചാരഃ സാധുനാ പ്രത്യുദേയഃ
8 ശതായുർ ഉക്തഃ പുരുഷഃ സർവവേദേഷു വൈ യദാ
നാപ്നോത്യ് അഥ ച തത് സർവം ആയുഃ കേനേഹ ഹേതുനാ
9 അതിവാദോ ഽതിമാനശ് ച തഥാത്യാഗോ നരാധിപഃ
ക്രോധശ് ചാതിവിവിത്സാ ച മിത്രദ്രോഹശ് ച താനി ഷട്
10 ഏത ഏവാസയസ് തീക്ഷ്ണാഃ കൃന്തന്ത്യ് ആയൂംഷി ദേഹിനാം
ഏതാനി മാനവാൻ ഘ്നന്തി ന മൃത്യുർ ഭദ്രം അസ്തു തേ
11 വിശ്വസ്തസ്യൈതി യോ ദാരാൻ യശ് ചാപി ഗുരു തക്പഗഃ
വൃഷലീ പതിർ ദ്വിജോ യശ് ച പാനപശ് ചൈവ ഭാരത
12 ശരണാഗതഹാ ചൈവ സർവേ ബ്രഹ്മഹണൈഃ സമാഃ
ഏതൈഃ സമേത്യ കർതവ്യം പ്രായശ്ചിത്തം ഇതി ശ്രുതിഃ
13 ഗൃഹീ വദാന്യോ ഽനപവിദ്ധ വാക്യഃ; ശേഷാന്ന ഭോകാപ്യ് അവിഹിംസകശ് ച
നാനർഥകൃത് ത്യക്തകലിഃ കൃതജ്ഞഃ; സത്യോ മൃദുഃ സ്വർഗം ഉപൈതി വിദ്വാൻ
14 സുലഭാഃ പുരുഷാ രാജൻ സതതം പ്രിയവാദിനഃ
അപ്രിയസ്യ തു പഥ്യസ്യ വക്താ ശ്രോതാ ച ദുർലഭഃ
15 യോ ഹി ധർമം വ്യപാശ്രിത്യ ഹിത്വാ ഭർതുഃ പ്രിയാപ്രിയേ
അപ്രിയാണ്യ് ആഹ പഥ്യാനി തേന രാജാ സഹായവാൻ
16 ത്യജേത് കുലാർഥേ പുരുഷം ഗ്രാമസ്യാർഥേ കുലം ത്യജേത്
ഗ്രാമം ജനപദസ്യാർഥേ ആത്മാർഥേ പൃഥിവീം ത്യജേത്
17 ആപദ് അർഥം ധനം രക്ഷേദ് ദാരാൻ രക്ഷേദ് ധനൈർ അപി
ആത്മാനം സതതം രക്ഷേദ് ദാരൈർ അപി ധനൈർ അപി
18 ഉക്തം മയാ ദ്യൂതകാലേ ഽപി രാജൻ; നൈവം യുക്തം വചനം പ്രാതിപീയ
തദൗഷധം പഥ്യം ഇവാതുരസ്യ; ന രോചതേ തവ വൈചിത്ര വീര്യ
19 കാകൈർ ഇമാംശ് ചിത്രബർഹാൻ മയൂരാൻ; പരാജൈഷ്ഠാഃ പാണ്ഡവാൻ ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ
ഹിത്വാ സിംഹാൻ ക്രോഷ്ടു കാൻ ഗൂഹമാനഃ; പ്രാപ്തേ കാലേ ശോചിതാ ത്വം നരേന്ദ്ര
20 യസ് താത ന ക്രുധ്യതി സർവകാലം; ഭൃത്യസ്യ ഭക്തസ്യ ഹിതേ രതസ്യ
തസ്മിൻ ഭൃത്യാ ഭർതരി വിശ്വസന്തി; ന ചൈനം ആപത്സു പരിത്യജന്തി
21 ന ഭൃത്യാനാം വൃത്തി സംരോധനേന; ബാഹ്യം ജനം സഞ്ജിഘൃക്ഷേദ് അപൂർവം
ത്യജന്തി ഹ്യ് ഏനം ഉചിതാവരുദ്ധാഃ; സ്നിഗ്ധാ ഹ്യ് അമാത്യാഃ പരിഹീനഭോഗാഃ
22 കൃത്യാനി പൂർവം പരിസംഖ്യായ സർവാണ്യ്; ആയവ്യയാവ് അനുരൂപാം ച വൃത്തിം
സംഗൃഹ്ണീയാദ് അനുരൂപാൻ സഹായാൻ; സഹായസാധ്യാനി ഹി ദുഷ്കരാണി
23 അഭിപ്രായം യോ വിദിത്വാ തു ഭർതുഃ; സർവാണി കാര്യാണി കരോത്യ് അതന്ദ്രീഃ
വക്താ ഹിതാനാം അനുരക്ത ആര്യഃ; ശക്തിജ്ഞ ആത്മേവ ഹി സോ ഽനുകമ്പ്യഃ
24 വാക്യം തു യോ നാദ്രിയതേ ഽനുശിഷ്ടഃ; പ്രത്യാഹ യശ് ചാപി നിയുജ്യമാനഃ
പ്രജ്ഞാഭിമാനീ പ്രതികൂലവാദീ; ത്യാജ്യഃ സ താദൃക് ത്വരയൈവ ഭൃത്യഃ
25 അസ്തബ്ധം അക്ലീബം അദീർഘസൂത്രം; സാനുക്രോശം ശ്ലക്ഷ്ണം അഹാര്യം അന്യൈഃ
അരോഗ ജാതീയം ഉദാരവാക്യം; ദൂതം വദന്ത്യ് അഷ്ട ഗുണോപപന്നം
26 ന വിശ്വാസാജ് ജാതു പരസ്യ ഗേഹം; ഗച്ഛേൻ നരശ് ചേതയാനോ വികാലേ
ന ചത്വരേ നിശി തിഷ്ഠേൻ നിഗൂഢോ; ന രാജന്യാം യോഷിതം പ്രാർഥയീത
27 ന നിഹ്നവം സത്ര ഗതസ്യ ഗച്ഛേത്; സംസൃഷ്ട മന്ത്രസ്യ കുസംഗതസ്യ
ന ച ബ്രൂയാൻ നാശ്വസാമി ത്വയീതി; സ കാരണം വ്യപദേശം തു കുര്യാത്
28 ഘൃണീ രാജാ പുംശ്ചലീ രാജഭൃത്യഃ; പുത്രോ ഭ്രാതാ വിധവാ ബാല പുത്രാ
സേനാ ജീവീ ചോദ്ധൃത ഭക്ത ഏവ; വ്യവഹാരേ വൈ വർജനീയാഃ സ്യുർ ഏതേ
29 ഗുണാ ദശ സ്നാനശീലം ഭജന്തേ; ബലം രൂപം സ്വരവർണപ്രശുദ്ധിഃ
സ്പർശശ് ച ഗന്ധശ് ച വിശുദ്ധതാ ച; ശ്രീഃ സൗകുമാര്യം പ്രവരാശ് ച നാര്യഃ
30 ഗുണാശ് ച ഷണ്മിതഭുക്തം ഭജന്തേ; ആരോഗ്യം ആയുശ് ച സുഖം ബലം ച
അനാവിലം ചാസ്യ ഭവേദ് അപത്യം; ന ചൈനം ആദ്യൂന ഇതി ക്ഷിപന്തി
31 അകർമ ശീലം ച മഹാശനം ച; ലോകദ്വിഷ്ടം ബഹു മായം നൃശംസം
അദേശകാലജ്ഞം അനിഷ്ട വേഷം; ഏതാൻ ഗൃഹേ ന പ്രതിവാസയീത
32 കദര്യം ആക്രോശകം അശ്രുതം ച; വരാക സംഭൂതം അമാന്യ മാനിനം
നിഷ്ഠൂരിണം കൃതവൈരം കൃതഘ്നം; ഏതാൻ ഭൃതാർതോ ഽപി ന ജാതു യാചേത്
33 സങ്ക്ലിഷ്ടകർമാണം അതിപ്രവാദം; നിത്യാനൃതം ചാദൃഢ ഭക്തികം ച
വികൃഷ്ടരാഗം ബഹുമാനിനം ചാപ്യ്; ഏതാൻ ന സേവേത നരാധമാൻ ഷട്
34 സഹായബന്ധനാ ഹ്യ് അർഥാഃ സഹായാശ് ചാർഥബന്ധനാഃ
അന്യോന്യബന്ധനാവ് ഏതൗ വിനാന്യോന്യം ന സിധ്യതഃ
35 ഉത്പാദ്യ പുത്രാൻ അനൃണാംശ് ച കൃത്വാ; വൃത്തിം ച തേഭ്യോ ഽനുവിധായ കാം ചിത്
സ്ഥാനേ കുമാരീഃ പ്രതിപാദ്യ സർവാ; അരണ്യസംസ്ഥോ മുനിവദ് ബുഭൂഷേത്
36 ഹിതം യത് സർവഭൂതാനാം ആത്മനശ് ച സുഖാവഹം
തത് കുര്യാദ് ഈശ്വരോ ഹ്യ് ഏതൻ മൂലം ധർമാർഥസിദ്ധയേ
37 ബുദ്ധിഃ പ്രഭാവസ് തേജശ് ച സത്ത്വം ഉത്ഥാനം ഏവ ച
വ്യവസായശ് ച യസ്യ സ്യാത് തസ്യാവൃത്തി ഭയം കുതഃ
38 പശ്യ ദോഷാൻ പാണ്ഡവൈർ വിഗ്രഹേ ത്വം; യത്ര വ്യഥേരന്ന് അപി ദേവാഃ സ ശക്രാഃ
പുത്രൈർ വൈരം നിത്യം ഉദ്വിഗ്നവാസോ; യശഃ പ്രണാശോ ദ്വിഷതാം ച ഹർഷഃ
39 ഭീഷ്മസ്യ കോപസ് തവ ചേന്ദ്ര കൽപ; ദ്രോണസ്യ രാജ്ഞശ് ച യുധിഷ്ഠിരസ്യ
ഉത്സാദയേൽ ലോകം ഇമം പ്രവൃദ്ധഃ; ശ്വേതോ ഗ്രഹസ് തിര്യഗ് ഇവാപതൻ ഖേ
40 തവ പുത്രശതം ചൈവ കർണഃ പഞ്ച ച പാണ്ഡവാഃ
പൃഥിവീം അനുശാസേയുർ അഖിലാം സാഗരാംബരാം
41 ധാർതരാഷ്ട്രാ വനം രാജൻ വ്യാഘ്രാഃ പാണ്ഡുസുതാ മതാഃ
മാ വനം ഛിന്ധി സ വ്യാഘ്രം മാ വ്യാഘ്രാൻ നീനശോ വനാത്
42 ന സ്യാദ് വനം ഋതേ വ്യാഘ്രാൻ വ്യാഘ്രാ ന സ്യുർ ഋതേ വനം
വനം ഹി രക്ഷ്യതേ വ്യാഘ്രൈർ വ്യാഘ്രാൻ രക്ഷതി കാനനം
43 ന തഥേച്ഛന്ത്യ് അകല്യാണാഃ പരേഷാം വേദിതും ഗുണാൻ
യഥൈഷാം ജ്ഞാതും ഇച്ഛന്തി നൈർഗുണ്യം പാപചേതസഃ
44 അർഥസിദ്ധിം പരാം ഇച്ഛൻ ധർമം ഏവാദിതശ് ചരേത്
ന ഹി ധർമാദ് അപൈത്യ് അർഥഃ സ്വർഗലോകാദ് ഇവാമൃതം
45 യസ്യാത്മാ വിരതഃ പാപാത് കല്യാണേ ച നിവേശിതഃ
തേന സർവം ഇദം ബുദ്ധം പ്രകൃതിർ വികൃതിർശ് ച യാ
46 യോ ധർമം അർഥം കാമം ച യഥാകാലം നിഷേവതേ
ധർമാർഥകാമസംയോഗം യോ ഽമുത്രേഹ ച വിന്ദതി
47 സംനിയച്ഛതി യോ വേഗം ഉത്ഥിതം ക്രോധഹർഷയോഃ
സ ശ്രിയോ ഭാജനം രാജന്യശ് ചാപത്സു ന മുഹ്യതി
48 ബലം പഞ്ച വിധം നിത്യം പുരുഷാണാം നിബോധ മേ
യത് തു ബാഹുബലം നാമ കനിഷ്ഠം ബലം ഉച്യതേ
49 അമാത്യലാഭോ ഭദ്രം തേ ദ്വിതീയം ബലം ഉച്യതേ
ധനലാഭസ് തൃതീയം തു ബലം ആഹുർ ജിഗീഷവഃ
50 യത് ത്വ് അസ്യ സഹജം രാജൻ പിതൃപൈതാമഹം ബലം
അഭിജാത ബലം നാമ തച് ചതുർഥം ബലം സ്മൃതം
51 യേന ത്വ് ഏതാനി സർവാണി സംഗൃഹീതാനി ഭാരത
യദ് ബലാനാം ബലം ശ്രേഷ്ഠം തത് പ്രജ്ഞാ ബലം ഉച്യതേ
52 മഹതേ യോ ഽപകാരായ നരസ്യ പ്രഭവേൻ നരഃ
തേന വൈരം സമാസജ്യ ദൂരസ്ഥോ ഽസ്മീതി നാശ്വസേത്
53 സ്ത്രീഷു രാജസു സർപേഷു സ്വാധ്യായേ ശത്രുസേവിഷു
ഭോഗേ ചായുഷി വിശ്വാസം കഃ പ്രാജ്ഞഃ കർതും അർഹതി
54 പ്രജ്ഞാ ശരേണാഭിഹതസ്യ ജന്തോശ്; ചികിത്സകാഃ സന്തി ന ചൗഷധാനി
ന ഹോമമന്ത്രാ ന ച മംഗലാനി; നാഥർവണാ നാപ്യ് അഗദാഃ സുസിദ്ധാഃ
55 സർപശ് ചാഗ്നിശ് ച സിംഹശ് ച കുലപുത്രശ് ച ഭാരത
നാവജ്ഞേയാ മനുഷ്യേണ സർവേ തേ ഹ്യ് അതിതേജസഃ
56 അഗ്നിസ് തേജോ മഹൽ ലോകേ ഗൂഢസ് തിഷ്ഠതി ദാരുഷു
ന ചോപയുങ്ക്തേ തദ് ദാരു യാവൻ നോ ദീപ്യതേ പരൈഃ
57 സ ഏവ ഖലു ദാരുഭ്യോ യദാ നിർമഥ്യ ദീപ്യതേ
തദാ തച് ച വനം ചാന്യൻ നിർദഹത്യ് ആശു തേജസാ
58 ഏവം ഏവ കുലേ ജാതാഃ പാവകോപമ തേജസഃ
ക്ഷമാവന്തോ നിരാകാരാഃ കാഷ്ഠേ ഽഗ്നിർ ഇവ ശേരതേ
59 ലതാ ധർമാ ത്വം സപുത്രഃ ശാലാഃ പാണ്ഡുസുതാ മതാഃ
ന ലതാ വർധതേ ജാതു മഹാദ്രുമം അനാശ്രിതാ
60 വനം രാജംസ് ത്വം സപുത്രോ ഽംബികേയ; സിംഹാൻ വനേ പാണ്ഡവാംസ് താത വിദ്ധി
സിംഹൈർ വിഹീനം ഹി വനം വിനശ്യേത്; സിംഹാ വിനശ്യേയുർ ഋതേ വനേന