മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം40

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം40

1 [വി]
     യോ ഽഭ്യർഥിതഃ സദ്ഭിർ അസജ്ജമാനഃ; കരോത്യ് അർഥം ശക്തിം അഹാപയിത്വാ
     ക്ഷിപ്രം യശസ് തം സമുപൈതി സന്തം അലം; പ്രസന്നാ ഹി സുഖായ സന്തഃ
2 മഹാന്തം അപ്യ് അർഥം അധർമയുക്തം; യഃ സന്ത്യജത്യ് അനുപാക്രുഷ്ട ഏവ
     സുഖം സ ദുഃഖാന്യ് അവമുച്യ ശേതേ; ജീർണാം ത്വചം സർപ ഇവാവമുച്യ
3 അനൃതം ച സമുത്കർഷേ രാജഗാമി ച പൈശുനം
     ഗുരോശ് ചാലീക നിർബന്ധഃ സമാനി ബ്രഹ്മഹത്യയാ
4 അസൂയൈക പദം മൃത്യുർ അതിവാദഃ ശ്രിയോ വധഃ
     അശുശ്രൂഷാ ത്വരാ ശ്ലാഘാ വിദ്യായാഃ ശത്രവസ് ത്രയഃ
5 സുഖാർഥിനഃ കുതോ വിദ്യാ നാസ്തി വിദ്യാർഥിനഃ സുഖം
     സുഖാർഥീ വാ ത്യജേദ് വിദ്യാം വിദ്യാർഥീ വാ സുഖം ത്യജേത്
6 നാഗ്നിസ് തൃപ്യതി കാഷ്ഠാനാം നാപഗാനാം മഹോദധിഃ
     നാന്തകഃ സർവഭൂതാനാം ന പുംസാം വാമലോചനാ
7 ആശാ ധൃതിം ഹന്തി സമൃദ്ധിം അന്തകഃ; ക്രോധഃ ശ്രിയം ഹന്തി യശഃ കദര്യതാ
     അപാലനം ഹന്തി പശൂംശ് ച രാജന്ന്; ഏകഃ ക്രുദ്ധോ ബ്രാഹ്മണോ ഹന്തി രാഷ്ട്രം
8 അജശ് ച കാംസ്യം ച രഥശ് ച നിത്യം; മധ്വ് ആകർഷഃ ശകുനിഃ ശ്രോത്രിയശ് ച
     വൃദ്ധോ ജ്ഞാതിർ അവസന്നോ വയസ്യ; ഏതാനി തേ സന്തു ഗൃഹേ സദൈവ
9 അജോക്ഷാ ചന്ദനം വീണാ ആദർശോ മധുസർപിഷീ
     വിഷം ഔദുംബരം ശംഖഃ സ്വർണം നാഭിശ് ച രോചനാ
10 ഗൃഹേ സ്ഥാപയിതവ്യാനി ധന്യാനി മനുർ അബ്രവീത്
    ദേവ ബ്രാഹ്മണ പൂജാർഥം അതിഥീനാം ച ഭാരത
11 ഇദം ച ത്വാം സർവപരം ബ്രവീമി; പുണ്യം പദം താത മഹാവിശിഷ്ടം
    ന ജാതു കാമാൻ ന ഭയാൻ ന ലോഭാദ്; ധർമം ത്യജേജ് ജീവിതസ്യാപി ഹേതോഃ
12 നിത്യോ ധർമഃ സുഖദുഃഖേ ത്വ് അനിത്യേ; നിത്യോ ജീവോ ധാതുർ അസ്യ ത്വ് അനിത്യഃ
    ത്യക്ത്വാനിത്യം പ്രതിതിഷ്ഠസ്വ നിത്യേ; സന്തുഷ്യ ത്വം തോഷ പരോ ഹി ലാഭഃ
13 മഹാബലാൻ പശ്യ മനാനുഭാവാൻ; പ്രശാസ്യ ഭൂമിം ധനധാന്യ പൂർണാം
    രാജ്യാനി ഹിത്വാ വിപുലാംശ് ച ഭോഗാൻ; ഗതാൻ നരേന്ദ്രാൻ വശം അന്തകസ്യ
14 മൃതം പുത്രം ദുഃഖപുഷ്ടം മനുഷ്യാ; ഉത്ക്ഷിപ്യ രാജൻ സ്വഗൃഹാൻ നിർഹരന്തി
    തം മുക്തകേശാഃ കരുണം രുദന്തശ്; ചിതാമധ്യേ കാഷ്ഠം ഇവ ക്ഷിപന്തി
15 അന്യോ ധനം പ്രേതഗതസ്യ ഭുങ്ക്തേ; വയാംസി ചാഗ്നിശ് ച ശരീരധാതൂൻ
    ദ്വാഭ്യാം അയം സഹ ഗച്ഛത്യ് അമുത്ര; പുണ്യേന പാപേന ച വേഷ്ട്യമാനഃ
16 ഉത്സൃജ്യ വിനിവർതന്തേ ജ്ഞാതയഃ സുഹൃദഃ സുതാഃ
    അഗ്നൗ പ്രാസ്തം തു പുരുഷം കർമാന്വേതി സ്വയം കൃതം
17 അസ്മാൽ ലോകാദ് ഊർധ്വം അമുഷ്യ ചാധോ; മഹത് തമസ് തിഷ്ഠതി ഹ്യ് അന്ധകാരം
    തദ് വൈ മഹാമോഹനം ഇന്ദ്രിയാണാം; ബുധ്യസ്വ മാ ത്വാം പ്രലഭേത രാജൻ
18 ഇദം വചഃ ശക്ഷ്യസി ചേദ് യഥാവൻ; നിശമ്യ സർവം പ്രതിപത്തും ഏവം
    യശഃ പരം പ്രാപ്സ്യസി ജീവലോകേ; ഭയം ന ചാമുത്ര ന ചേഹ തേ ഽസ്തി
19 ആത്മാ നദീ ഭാരത പുണ്യതീർഥാ; സത്യോദകാ ധൃതികൂലാ ദമോർമിഃ
    തസ്യാം സ്നാതഃ പൂയതേ പുണ്യകർമാ; പുണ്യോ ഹ്യ് ആത്മാ നിത്യം അംഭോ ഽംഭ ഏവ
20 കാമക്രോധഗ്രാഹവതീം പഞ്ചേന്ദ്രിയ ജലാം നദീം
    കൃത്വാ ധൃതിമയീം നാവം ജന്മ ദുർഗാണി സന്തര
21 പ്രജ്ഞാ വൃദ്ധം ധർമവൃദ്ധം സ്വബന്ധും; വിദ്യാ വൃദ്ധം വയസാ ചാപി വൃദ്ധം
    കാര്യാകാര്യേ പൂജയിത്വാ പ്രസാദ്യ; യഃ സമ്പൃച്ഛേൻ ന സ മുഹ്യേത് കദാ ചിത്
22 ധൃത്യാ ശിശ്നോദരം രക്ഷേത് പാണിപാദം ച ചക്ഷുഷാ
    ചക്ഷുഃ ശ്രോത്രേ ച മനസാ മനോ വാചം ച കർമണാ
23 നിത്യോദകീ നിത്യയജ്ഞോപവീതീ; നിത്യസ്വാധ്യായീ പതിതാന്ന വർജീ
    ഋതം ബ്രുവൻ ഗുരവേ കർമ കുർവൻ; ന ബ്രാഹ്മണശ് ച്യവതേ ബ്രഹ്മലോകാത്
24 അധീത്യ വേദാൻ പരിസംസ്തീര്യ ചാഗ്നീൻ; ഇഷ്ട്വാ യജ്ഞൈഃ പാലയിത്വാ പ്രജാശ് ച
    ഗോബ്രാഹ്മണാർഥേ ശസ്ത്രപൂതാന്തർ ആത്മാ; ഹതഃ സംഗ്രാമേ ക്ഷത്രിയഃ സ്വർഗം ഏതി
25 വൈശ്യോ ഽധീത്യ ബ്രാഹ്മണാൻ ക്ഷത്രിയാംശ് ച; ധനൈഃ കാലേ സംവിഭജ്യാശ്രിതാംശ് ച
    ത്രേതാ പൂതം ധൂമം ആഘ്രായ പുണ്യം; പ്രേത്യ സ്വർഗേ ദേവ സുഖാനി ഭുങ്ക്തേ
26 ബ്രഹ്മക്ഷത്രം വൈശ്യ വർണം ച ശൂദ്രഃ; ക്രമേണൈതാൻ ന്യായതഃ പൂജയാനഃ
    തുഷ്ടേഷ്വ് ഏതേഷ്വ് അവ്യഥോ ദഗ്ധപാപസ്; ത്യക്ത്വാ ദേഹം സ്വർഗസുഖാനി ഭുങ്ക്തേ
27 ചാതുർവർണ്യസ്യൈഷ ധർമസ് തവോക്തോ; ഹേതും ചാത്ര ബ്രുവതോ മേ നിബോധ
    ക്ഷാത്രാദ് ധർമാദ് ധീയതേ പാണ്ഡുപുത്രസ്; തം ത്വം രാജൻ രാജധർമേ നിയുങ്ക്ഷ്വ
28 ഏവം ഏതദ് യഥാ മാം ത്വം അനുശാസതി നിത്യദാ
    മമാപി ച മതിഃ സൗമ്യ ഭവത്യ് ഏവം യഥാത്ഥ മാം
29 സാ തു ബുദ്ദിഃ കൃതാപ്യ് ഏവം പാണ്ഡവാൻ രപ്തി മേ സദാ
    ദുര്യോധനം സമാസാദ്യ പുനർ വിപരിവർതതേ
30 ന ദിഷ്ടം അഭ്യതിക്രാന്തും ശക്യം മർത്യേന കേന ചിത്
    ദിഷ്ടം ഏവ കൃതം മന്യേ പൗരുഷം തു നിരർഥകം