മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം37
| ←അധ്യായം36 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന: അധ്യായം37 |
അധ്യായം38→ |
1 ശ്രീഭഗവാൻ ഉവാച
ഊർധ്വമൂലം അധഃശാഖം അശ്വത്ഥം പ്രാഹുർ അവ്യയം
ഛന്ദാംസി യസ്യ പർണാനി യസ് തം വേദ സ വേദവിത്
2 അധശ് ചോർധ്വം പ്രസൃതാസ് തസ്യ ശാഖാ; ഗുണപ്രവൃദ്ധാ വിഷയപ്രവാലാഃ
അധശ് ച മൂലാന്യ് അനുസന്തതാനി; കർമാനുബന്ധീനി മനുഷ്യലോകേ
3 ന രൂപം അസ്യേഹ തഥോപലഭ്യതേ; നാന്തോ ന ചാദിർ ന ച സമ്പ്രതിഷ്ഠാ
അശ്വത്ഥം ഏനം സുവിരൂഢമൂലം; അസംഗശസ്ത്രേണ ദൃഢേന ഛിത്ത്വാ
4 തതഃ പദം തത്പരിമാർഗിതവ്യം; യസ്മിൻ ഗതാ ന നിവർതന്തി ഭൂയഃ
തം ഏവ ചാദ്യം പുരുഷം പ്രപദ്യേ; യതഃ പ്രവൃത്തിഃ പ്രസൃതാ പുരാണീ
5 നിർമാനമോഹാ ജിതസംഗദോഷാ; അധ്യാത്മനിത്യാ വിനിവൃത്തകാമാഃ
ദ്വന്ദ്വൈർ വിമുക്താഃ സുഖദുഃഖസഞ്ജ്ഞൈർ; ഗച്ഛന്ത്യ് അമൂഢാഃ പദം അവ്യയം തത്
6 ന തദ് ഭാസയതേ സൂര്യോ ന ശശാങ്കോ ന പാവകഃ
യദ് ഗത്വാ ന നിവർതന്തേ തദ് ധാമ പരമം മമ
7 മമൈവാംശോ ജീവലോകേ ജീവഭൂതഃ സനാതനഃ
മനഃഷഷ്ഠാനീന്ദ്രിയാണി പ്രകൃതിസ്ഥാനി കർഷതി
8 ശരീരം യദ് അവാപ്നോതി യച് ചാപ്യ് ഉത്ക്രാമതീശ്വരഃ
ഗൃഹീത്വൈതാനി സംയാതി വായുർ ഗന്ധാൻ ഇവാശയാത്
9 ശ്രോത്രം ചക്ഷുഃ സ്പർശനം ച രസനം ഘ്രാണം ഏവ ച
അധിഷ്ഠായ മനശ് ചായം വിഷയാൻ ഉപസേവതേ
10 ഉത്ക്രാമന്തം സ്ഥിതം വാപി ഭുഞ്ജാനം വാ ഗുണാന്വിതം
വിമൂഢാ നാനുപശ്യന്തി പശ്യന്തി ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ
11 യതന്തോ യോഗിനശ് ചൈനം പശ്യന്ത്യ് ആത്മന്യ് അവസ്ഥിതം
യതന്തോ ഽപ്യ് അകൃതാത്മാനോ നൈനം പശ്യന്ത്യ് അചേതസഃ
12 യദ് ആദിത്യഗതം തേജോ ജഗദ് ഭാസയതേ ഽഖിലം
യച് ചന്ദ്രമസി യച് ചാഗ്നൗ തത് തേജോ വിദ്ധി മാമകം
13 ഗാം ആവിശ്യ ച ഭൂതാനി ധാരയാമ്യ് അഹം ഓജസാ
പുഷ്ണാമി ചൗഷധീഃ സർവാഃ സോമോ ഭൂത്വാ രസാത്മകഃ
14 അഹം വൈശ്വാനരോ ഭൂത്വാ പ്രാണിനാം ദേഹം ആശ്രിതഃ
പ്രാണാപാനസമായുക്തഃ പചാമ്യ് അന്നം ചതുർവിധം
15 സർവസ്യ ചാഹം ഹൃദി സംനിവിഷ്ടോ; മത്തഃ സ്മൃതിർ ജ്ഞാനം അപോഹനം ച
വേദൈശ് ച സർവൈർ അഹം ഏവ വേദ്യോ; വേദാന്തകൃദ് വേദവിദ് ഏവ ചാഹം
16 ദ്വാവ് ഇമൗ പുരുഷൗ ലോകേ ക്ഷരശ് ചാക്ഷര ഏവ ച
ക്ഷരഃ സർവാണി ഭൂതാനി കൂടസ്ഥോ ഽക്ഷര ഉച്യതേ
17 ഉത്തമഃ പുരുഷസ് ത്വ് അന്യഃ പരമാത്മേത്യ് ഉദാഹൃതഃ
യോ ലോകത്രയം ആവിശ്യ ബിഭർത്യ് അവ്യയ ഈശ്വരഃ
18 യസ്മാത് ക്ഷരം അതീതോ ഽഹം അക്ഷരാദ് അപി ചോത്തമഃ
അതോ ഽസ്മി ലോകേ വേദേ ച പ്രഥിതഃ പുരുഷോത്തമഃ
19 യോ മാം ഏവം അസംമൂഢോ ജാനാതി പുരുഷോത്തമം
സ സർവവിദ് ഭജതി മാം സർവഭാവേന ഭാരത
20 ഇതി ഗുഹ്യതമം ശാസ്ത്രം ഇദം ഉക്തം മയാനഘ
ഏതദ് ബുദ്ധ്വാ ബുദ്ധിമാൻ സ്യാത് കൃതകൃത്യശ് ച ഭാരത