മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം58
| ←അധ്യായം57 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന: അധ്യായം58 |
അധ്യായം59→ |
1 ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച
ദൈവം ഏവ പരം മന്യേ പൗരുഷാദ് അപി സഞ്ജയ
യത് സൈന്യം മമ പുത്രസ്യ പാണ്ഡുസൈന്യേന വധ്യതേ
2 നിത്യം ഹി മാമകാംസ് താത ഹതാൻ ഏവ ഹി ശംസസി
അവ്യഗ്രാംശ് ച പ്രഹൃഷ്ടാംശ് ച നിത്യം ശംസസി പാണ്ഡവാൻ
3 ഹീനാൻ പുരുഷകാരേണ മാമകാൻ അദ്യ സഞ്ജയ
പതിതാൻ പാത്യമാനാംശ് ച ഹതാൻ ഏവ ച ശംസസി
4 യുധ്യമാനാൻ യഥാശക്തി ഘടമാനാഞ് ജയം പ്രതി
പാണ്ഡവാ വിജയന്ത്യ് ഏവ ജീയന്തേ ചൈവ മാമകാഃ
5 സോ ഽഹം തീവ്രാണി ദുഃഖാനി ദുര്യോധനകൃതാനി ച
അശ്രൗഷം സതതം താത ദുഃസഹാനി ബഹൂനി ച
6 തം ഉപായം ന പശ്യാമി ജീയേരൻ യേന പാണ്ഡവാഃ
മാമകാ വാ ജയം യുദ്ധേ പ്രാപ്നുയുർ യേന സഞ്ജയ
7 സഞ്ജയ ഉവാച
ക്ഷയം മനുഷ്യദേഹാനാം ഗജവാജിരഥക്ഷയം
ശൃണു രാജൻ സ്ഥിരോ ഭൂത്വാ തവൈവാപനയോ മഹാൻ
8 ധൃഷ്ടദ്യുമ്നസ് തു ശല്യേന പീഡിതോ നവഭിഃ ശരൈഃ
പീഡയാം ആസ സങ്ക്രുദ്ധോ മദ്രാധിപതിം ആയസൈഃ
9 തത്രാദ്ഭുതം അപശ്യാമ പാർഷതസ്യ പരാക്രമം
ന്യവാരയത യത് തൂർണം ശല്യം സമിതിശോഭനം
10 നാന്തരം ദദൃശേ കശ് ചിത് തയോഃ സംരബ്ധയോ രണേ
മുഹൂർതം ഇവ തദ് യുദ്ധം തയോഃ സമം ഇവാഭവത്
11 തതഃ ശല്യോ മഹാരാജ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നസ്യ സംയുഗേ
ധനുശ് ചിച്ഛേദ ഭല്ലേന പീതേന നിശിതേന ച
12 അഥൈനം ശരവർഷേണ ഛാദയാം ആസ ഭാരത
ഗിരിം ജലാഗമേ യദ്വജ് ജലദാ ജലധാരിണഃ
13 അഭിമന്യുസ് തു സങ്ക്രുദ്ധോ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നേ നിപീഡിതേ
അഭിദുദ്രാവ വേഗേന മദ്രരാജരഥം പ്രതി
14 തതോ മദ്രാധിപരഥം കാർഷ്ണിഃ പ്രാപ്യാതികോപനഃ
ആർതായനിം അമേയാത്മാ വിവ്യാധ വിശിഖൈസ് ത്രിഭിഃ
15 തതസ് തു താവകാ രാജൻ പരീപ്സന്തോ ഽഽർജുനിം രണേ
മദ്രരാജരഥം തൂർണം പരിവാര്യാവതസ്ഥിരേ
16 ദുര്യോധനോ വികർണശ് ച ദുഃശാസനവിവിംശതീ
ദുർമർഷണോ ദുഃസഹശ് ച ചിത്രസേനശ് ച ദുർമുഖഃ
17 സത്യവ്രതശ് ച ഭദ്രം തേ പുരുമിത്രശ് ച ഭാരത
ഏതേ മദ്രാധിപരഥം പാലയന്തഃ സ്ഥിതാ രണേ
18 താൻ ഭീമസേനഃ സങ്ക്രുദ്ധോ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച പാർഷതഃ
ദ്രൗപദേയാഭിമന്യുശ് ച മാദ്രീപുത്രൗ ച പാണ്ഡവൗ
19 നാനാരൂപാണി ശസ്ത്രാണി വിസൃജന്തോ വിശാം പതേ
അഭ്യവർതന്ത സംഹൃഷ്ടാഃ പരസ്പരവധൈഷിണഃ
തേ വൈ സമീയുഃ സംഗ്രാമേ രാജൻ ദുർമന്ത്രിതേ തവ
20 തസ്മിൻ ദാശരഥേ യുദ്ധേ വർതമാനേ ഭയാവഹേ
താവകാനാം പരേഷാം ച പ്രേക്ഷകാ രഥിനോ ഽഭവൻ
21 ശസ്ത്രാണ്യ് അനേകരൂപാണി വിസൃജന്തോ മഹാരഥാഃ
അന്യോന്യം അഭിനർദന്തഃ സമ്പ്രഹാരം പ്രചക്രിരേ
22 തേ യത്താ ജാതസംരംഭാഃ സർവേ ഽന്യോന്യം ജിഘാംസവഃ
മഹാസ്ത്രാണി വിമുഞ്ചന്തഃ സമാപേതുർ അമർഷണാഃ
23 ദുര്യോധനസ് തു സങ്ക്രുദ്ധോ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം മഹാരണേ
വിവ്യാധ നിശിതൈർ ബാണൈശ് ചതുർഭിസ് ത്വരിതോ ഭൃശം
24 ദുർമർഷണശ് ച വിംശത്യാ ചിത്രസേനശ് ച പഞ്ചഭിഃ
ദുർമുഖോ നവഭിർ ബാണൈർ ദുഃസഹശ് ചാപി സപ്തഭിഃ
വിവിംശതിഃ പഞ്ചഭിശ് ച ത്രിഭിർ ദുഃശാസനസ് തഥാ
25 താൻ പ്രത്യവിധ്യദ് രാജേന്ദ്ര പാർഷതഃ ശത്രുതാപനഃ
ഏകൈകം പഞ്ചവിംശത്യാ ദർശയൻ പാണിലാഘവം
26 സത്യവ്രതം തു സമരേ പുരുമിത്രം ച ഭാരത
അഭിമന്യുർ അവിധ്യത് തൗ ദശഭിർ ദശഭിഃ ശരൈഃ
27 മാദ്രീപുത്രൗ തു സമരേ മാതുലം മാതൃനന്ദനൗ
ഛാദയേതാം ശരവ്രാതൈസ് തദ് അദ്ഭുതം ഇവാഭവത്
28 തതഃ ശല്യോ മഹാരാജ സ്വസ്രീയൗ രഥിനാം വരൗ
ശരൈർ ബഹുഭിർ ആനർഛത് കൃതപ്രതികൃതൈഷിണൗ
ഛാദ്യമാനൗ തതസ് തൗ തു മാദ്രീപുത്രൗ ന ചേലതുഃ
29 അഥ ദുര്യോധനം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ
വിധിത്സുഃ കലഹസ്യാന്തം ഗദാം ജഗ്രാഹ പാണ്ഡവഃ
30 തം ഉദ്യതഗദം ദൃഷ്ട്വാ കൈലാസം ഇവ ശൃംഗിണം
ഭീമസേനം മഹാബാഹും പുത്രാസ് തേ പ്രാദ്രവൻ ഭയാത്
31 ദുര്യോധനസ് തു സങ്ക്രുദ്ധോ മാഗധം സമചോദയത്
അനീകം ദശസാഹസ്രം കുഞ്ജരാണാം തരസ്വിനാം
മാഗധം പുരതഃ കൃത്വാ ഭീമസേനം സമഭ്യയാത്
32 ആപതന്തം ച തം ദൃഷ്ട്വാ ഗജാനീകം വൃകോദരഃ
ഗദാപാണിർ അവാരോഹദ് രഥാത് സിംഹ ഇവോന്നദൻ
33 അദ്രിസാരമയീം ഗുർവീം പ്രഗൃഹ്യ മഹതീം ഗദാം
അഭ്യധാവദ് ഗജാനീകം വ്യാദിതാസ്യ ഇവാന്തകഃ
34 സ ഗജാൻ ഗദയാ നിഘ്നൻ വ്യചരത് സമരേ ബലീ
ഭീമസേനോ മഹാബാഹുഃ സവജ്ര ഇവ വാസവഃ
35 തസ്യ നാദേന മഹതാ മനോഹൃദയകമ്പിനാ
വ്യത്യചേഷ്ടന്ത സംഹത്യ ഗജാ ഭീമസ്യ നർദതഃ
36 തതസ് തു ദ്രൗപദീപുത്രാഃ സൗഭദ്രശ് ച മഹാരഥഃ
നകുലഃ സഹദേവശ് ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച പാർഷതഃ
37 പൃഷ്ഠം ഭീമസ്യ രക്ഷന്തഃ ശരവർഷേണ വാരണാൻ
അഭ്യധാവന്ത വർഷന്തോ മേഘാ ഇവ ഗിരീൻ യഥാ
38 ക്ഷുരൈഃ ക്ഷുരപ്രൈർ ഭല്ലൈശ് ച പീതൈർ അഞ്ജലികൈർ അപി
പാതയന്തോത്തമാംഗാനി പാണ്ഡവാ ഗജയോധിനാം
39 ശിരോഭിഃ പ്രപതദ്ഭിശ് ച ബാഹുഭിശ് ച വിഭൂഷിതൈഃ
അശ്മവൃഷ്ടിർ ഇവാഭാതി പാണിഭിശ് ച സഹാങ്കുശൈഃ
40 ഹൃതോത്തമാംഗാഃ സ്കന്ധേഷു ഗജാനാം ഗജയോധിനഃ
അദൃശ്യന്താചലാഗ്രേഷു ദ്രുമാ ഭഗ്നശിഖാ ഇവ
41 ധൃഷ്ടദ്യുമ്നഹതാൻ അന്യാൻ അപശ്യാമ മഹാഗജാൻ
പതിതാൻ പാത്യമാനാംശ് ച പാർഷതേന മഹാത്മനാ
42 മാഗധോ ഽഥ മഹീപാലോ ഗജം ഐരാവണോപമം
പ്രേഷയാം ആസ സമരേ സൗഭദ്രസ്യ രഥം പ്രതി
43 തം ആപതന്തം സമ്പ്രേക്ഷ്യ മാഗധസ്യ ഗജോത്തമം
ജഘാനൈകേഷുണാ വീരഃ സൗഭദ്രഃ പരവീരഹാ
44 തസ്യാവർജിതനാഗസ്യ കാർഷ്ണിഃ പരപുരഞ്ജയഃ
രാജ്ഞോ രജതപുംഖേന ഭല്ലേനാപഹരച് ഛിരഃ
45 വിഗാഹ്യ തദ് ഗജാനീകം ഭീമസേനോ ഽപി പാണ്ഡവഃ
വ്യചരത് സമരേ മൃദ്നൻ ഗജാൻ ഇന്ദ്രോ ഗിരീൻ ഇവ
46 ഏകപ്രഹാരാഭിഹതാൻ ഭീമസേനേന കുഞ്ജരാൻ
അപശ്യാമ രണേ തസ്മിൻ ഗിരീൻ വജ്രഹതാൻ ഇവ
47 ഭഗ്നദന്താൻ ഭഗ്നകടാൻ ഭഗ്നസക്ഥാംശ് ച വാരണാൻ
ഭഗ്നപൃഷ്ഠാൻ ഭഗ്നകുംഭാൻ നിഹതാൻ പർവതോപമാൻ
48 നദതഃ സീദതശ് ചാന്യാൻ വിമുഖാൻ സമരേ ഗജാൻ
വിമൂത്രാൻ ഭഗ്നസംവിഗ്നാംസ് തഥാ വിശകൃതോ ഽപരാൻ
49 ഭീമസേനസ്യ മാർഗേഷു ഗതാസൂൻ പർവതോപമാൻ
അപശ്യാമ ഹതാൻ നാഗാൻ നിഷ്ടനന്തസ് തഥാപരേ
50 വമന്തോ രുധിരം ചാന്യേ ഭിന്നകുംഭാ മഹാഗജാഃ
വിഹ്വലന്തോ ഗതാ ഭൂമിം ശൈലാ ഇവ ധരാതലേ
51 മേദോരുധിരദിഗ്ധാംഗോ വസാമജ്ജാസമുക്ഷിതഃ
വ്യചരത് സമരേ ഭീമോ ദണ്ഡപാണിർ ഇവാന്തകഃ
52 ഗജാനാം രുധിരാക്താം താം ഗദാം ബിഭ്രദ് വൃകോദരഃ
ഘോരഃ പ്രതിഭയശ് ചാസീത് പിനാകീവ പിനാകധൃക്
53 നിർമഥ്യമാനാഃ ക്രുദ്ധേന ഭീമസേനേന ദന്തിനഃ
സഹസാ പ്രാദ്രവഞ് ശിഷ്ടാ മൃദ്നന്തസ് തവ വാഹിനീം
54 തം ഹി വീരം മഹേഷ്വാസാഃ സൗഭദ്രപ്രമുഖാ രഥാഃ
പര്യരക്ഷന്ത യുധ്യന്തം വജ്രായുധം ഇവാമരാഃ
55 ശോണിതാക്താം ഗദാം ബിഭ്രദ് ഉക്ഷിതോ ഗജശോണിതൈഃ
കൃതാന്ത ഇവ രൗദ്രാത്മാ ഭീമസേനോ വ്യദൃശ്യത
56 വ്യായച്ഛമാനം ഗദയാ ദിക്ഷു സർവാസു ഭാരത
നൃത്യമാനം അപശ്യാമ നൃത്യന്തം ഇവ ശങ്കരം
57 യമദണ്ഡോപമാം ഗുർവീം ഇന്ദ്രാശനിസമസ്വനാം
അപശ്യാമ മഹാരാജ രൗദ്രാം വിശസനീം ഗദാം
58 വിമിശ്രാം കേശമജ്ജാഭിഃ പ്രദിഗ്ധാം രുധിരേണ ച
പിനാകം ഇവ രുദ്രസ്യ ക്രുദ്ധസ്യാഭിഘ്നതഃ പശൂൻ
59 യഥാ പശൂനാം സംഘാതം യഷ്ട്യാ പാലഃ പ്രകാലയേത്
തഥാ ഭീമോ ഗജാനീകം ഗദയാ പര്യകാലയത്
60 ഗദയാ വധ്യമാനാസ് തേ മാർഗണൈശ് ച സമന്തതഃ
സ്വാന്യ് അനീകാനി മൃദ്നന്തഃ പ്രാദ്രവൻ കുഞ്ജരാസ് തവ
61 മഹാവാത ഇവാഭ്രാണി വിധമിത്വാ സ വാരണാൻ
അതിഷ്ഠത് തുമുലേ ഭീമഃ ശ്മശാന ഇവ ശൂലഭൃത്