മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം83

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം83

1 [സ്]
     പരിണാമ്യ നിശാം താം തു സുഖസുപ്താ ജനേശ്വരാഃ
     കുരവഃ പാണ്ഡവാശ് ചൈവ പുനർ യുദ്ധായ നിര്യയുഃ
2 തതഃ ശബ്ദോ മഹാൻ ആസീത് സേനയോർ ഉഭയോർ അപി
     നിർഗച്ഛമാനയോർ സംഖ്യേ സാഗരപ്രതിമോ മഹാൻ
3 തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ ചിത്രസേനോ വിവിംശതിഃ
     ഭീഷ്മശ് ച രഥിനാം ശ്രേഷ്ഠോ ഭാരദ്വാജശ് ച വൈ ദ്വിജഃ
4 ഏകീഭൂതാഃ സുസംയത്താഃ കൗരവാണാം മഹാചമൂഃ
     വ്യൂഹായ വിദധൂ രാജൻ പാണ്ഡവാൻ പ്രതി ദംശിതാഃ
5 ഭീഷ്മഃ കൃത്വാ മഹാവ്യൂഹം പിതാ തവ വിശാം പതേ
     സാഗരപ്രതിമം ഘോരം വാഹനോർമിതരംഗിണം
6 അഗ്രതഃ സർവസൈന്യാനാം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ യയൗ
     മാലവൈർ ദാക്ഷിണാത്യൈശ് ച ആവന്ത്യൈശ് ച സമന്വിതഃ
7 തതോ ഽനന്തരം ഏവാസീദ് ഭാരദ്വാജഃ പ്രതാപവാൻ
     പുലിന്ദൈഃ പാരദൈശ് ചൈവ തഥാ ക്ഷുദ്രകമാലവൈഃ
8 ദ്രോണാദ് അനന്തരം യത്തോ ഭഗദത്തഃ പ്രതാപവാൻ
     മാഗധൈശ് ച കലിംഗൈശ് ച പിശാചൈശ് ച വിശാം പതേ
9 പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാദ് അനു നൃപഃ കൗസല്യോ ഽഥ ബൃഹദ്ബലഃ
     മേകലൈസ് ത്രൈപുരൈശ് ചൈവ ചിച്ഛിലൈശ് ച സമന്വിതഃ
10 ബൃഹദ്ബലാത് തതഃ ശൂരസ് ത്രിഗർതഃ പ്രസ്ഥലാധിപഃ
    കാംബോജൈർ ബഹുഭിഃ സാർധം യവനൈശ് ച സഹസ്രശഃ
11 ദ്രൗണിസ് തു രഭസഃ ശൂരസ് ത്രിഗർതാദ് അനു ഭാരത
    പ്രയയൗ സിംഹനാദേന നാദയാനോ ധരാതലം
12 തഥാ സർവേണ സൈന്യേന രാജാ ദുര്യോധനസ് തദാ
    ദ്രൗണേർ അനന്തരം പ്രായാത് സോദര്യൈഃ പരിവാരിതഃ
13 ദുര്യോധനാദ് അനു കൃപസ് തതഃ ശാരദ്വതോ യയൗ
    ഏവം ഏഷ മഹാവ്യൂഹഃ പ്രയയൗ സാഗരോപമഃ
14 രേജുസ് തത്ര പതാകാശ് ച ശ്വേതച് ഛത്രാണി ചാഭിഭോ
    അംഗദാന്യ് അഥ ചിത്രാണി മഹാർഹാണി ധനൂംഷി ച
15 തം തു ദൃഷ്ട്വാ മഹാവ്യൂഹം താവകാനാം മഹാരഥഃ
    യുധിഷ്ഠിരോ ഽബ്രവീത് തൂർണം പാർഷതം പൃതനാ പതിം
16 പശ്യ വ്യൂഹം മഹേഷ്വാസ നിർമിതം സാഗരോപമം
    പ്രതിവ്യൂഹം ത്വം അപി ഹി കുരു പാർഷത മാചിരം
17 തതഃ സ പാർഷതഃ ശൂരോ വ്യൂഹം ചക്രേ സുദാരുണം
    ശൃംഗാടലം മഹാരാജ പരവ്യൂഹവിനാശനം
18 ശൃംഗേഭ്യോ ഭീമസേനശ് ച സാത്യക്തിശ് ച മഹാരഥഃ
    രഥൈർ അനേകസാഹസ്രൈസ് തഥാ ഹയപദാതിഭിഃ
19 നാഭ്യാം അഭൂൻ നരശ്രേഷ്ഠഃ ശ്വേതാശ്വോ വാനരധ്വജഃ
    മധ്യേ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ മാദ്രീപുത്രൗ ച പാണ്ഡവൗ
20 അഥേതരേ മഹേഷ്വാസാഃ സഹ സൈന്യാ നരാധിപാഃ
    വ്യൂഹം തം പൂരയാം ആസുർ വ്യൂഹ ശാസ്ത്രവിശാരദാഃ
21 അഭിമന്യുസ് തതഃ പശ്ചാദ് വിരാടശ് ച മഹാരഥഃ
    ദ്രൗപദേയാശ് ച സംഹൃഷ്ടാ രാക്ഷസശ് ച ഘടോത്കചഃ
22 ഏവം ഏതം മഹാവ്യൂഹം വ്യൂഹ്യ ഭാരത പാണ്ഡവാഃ
    അതിഷ്ഠൻ സമരേ ശൂരാ യോദ്ധുകാമാ ജയൈഷിണഃ
23 ഭേരീശബ്ദാശ് ച തുമുലാ വിമിശ്രാഃ ശംഖനിസ്വനൈഃ
    ക്ഷ്വേഡിതാസ്ഫോടിതോത്ക്രുഷ്ടൈഃ സുഭീമാഃ സർവതോദിശം
24 തതഃ ശൂരാഃ സമാസാദ്യ സമരേ തേ പരസ്പരം
    നേത്രൈർ അനിമിശൈ രാജന്ന് അവൈക്ഷന്ത പ്രകോപിതാഃ
25 മനോഭിസ് തേ മനുഷ്യേന്ദ്ര പൂർവം യോധാഃ പരസ്പരം
    യുദ്ധായ സമവർതന്ത സമാഹൂയേതരേതരം
26 തതഃ പ്രവവൃതേ യുദ്ധം ഘോരരൂപം ഭയാവഹം
    താവകാനാം പരേഷാം ച നിഘ്നതാം ഇതരേതരം
27 നാരാചാ നിശിതാഃ സംഖ്യേ സമ്പതന്തി സ്മ ഭാരത
    വ്യാത്താനനാ ഭയകരാ ഉരഗാ ഇവ സംഘശഃ
28 നിഷ്പേതുർ വിമലാഃ ശക്ത്യസ് തൈലധൗതാഃ സുതേജനാഃ
    അംബുദേഭ്യോ യഥാ രാജൻ ഭ്രാജമാനാഃ ശതഹ്രദാഹ്
29 ഗദാശ് ച വിമലൈഃ പട്ടൈഃ പിനദ്ധാഃ സ്വർണഭൂഷിതാഃ
    പതന്ത്യസ് തത്ര ദൃശ്യന്തേ ഗിരിശൃംഗോപമാഃ ശുഭാഃ
    നിസ്ത്രിംശാശ് ച വ്യരാജന്ത വിമലാംബരസംനിഭാഃ
30 ആർഷഭാണി ച ചർമാണി ശതചന്ദ്രാണി ഭാരത
    അശോഭന്ത രണേ രാജൻ പതമാനാനി സർവശഃ
31 തേ ഽന്യോന്യം സമരേ സേനേ യുധ്യമാനേ നരാധിപ
    അശോഭേതാം യഥാ ദൈത്യ ദേവ സേനേ സമുദ്യതേ
    അഭ്യദ്രവന്ത സമരേ തേ ഽന്യോന്യം വൈ സമന്തതഃ
32 രഥാസ് തു രഥിഭിസ് തൂർണം പ്രേഷിതാഃ പരമാഹവേ
    യുഗൈർ യുഗാനി സംശ്ലിഷ്യ യുയുധുഃ പാർഥിവർഷഭാഃ
33 ദന്തിനാം യുധ്യമാനാനാം സംഘർഷാത് പാവകോ ഽഭവത്
    ദന്തേഷു ഭരതശ്രേഷ്ഠ സ ധൂമഃ സർവതോദിശം
34 പ്രാസൈർ അഭിഹതാഃ കേ ചിദ് ഗജയോധാഃ സമന്തതഃ
    പതമാനാഃ സ്മ ദൃശ്യന്തേ ഗിരിശൃംഗാൻ നഗാ ഇവ
35 പാദാതാശ് ചാപ്യ് അദൃശ്യന്ത നിഘ്നന്തോ ഹി പരസ്പരം
    ചിത്രരൂപധരാഃ ശൂരാ നഖരപ്രാസയോധിനഃ
36 അന്യോന്യം തേ സമാസാദ്യ കുരുപാണ്ഡവസൈനികാഃ
    ശസ്ത്രൈർ നാനാവിധൈർ ഘോരൈ രണേ നിന്യുർ യമക്ഷയം
37 തതഃ ശാന്തനവോ ഭീഷ്മോ രഥഘോഷേണ നാദയൻ
    അഭ്യാഗമദ് രണേ പാണ്ഡൂൻ ധനുഃ ശബ്ദേന മോഹയൻ
38 പാണ്ഡവാനാം രഥാശ് ചാപി നദന്തോ ഭൈരവസ്വനം
    അഭ്യദ്രവന്ത സംയത്താ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നപുരോഗമാഃ
39 തതഃ പ്രവവൃതേ യുദ്ധം തവ തേഷാം ച ഭാരത
    നരാശ്വരഥനാഗാനാം വ്യതിഷക്തം പരസ്പരം