മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം197
| ←അധ്യായം196 | മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം രചന: അധ്യായം197 |
അധ്യായം198→ |
1 [മാർക്]
കശ് ചിദ് ദ്വിജാതിപ്രവരോ വേദാധ്യായീ തപോധനഃ
തപസ്വീ ധർമശീലശ് ച കൗശികോ നാമ ഭാരത
2 സാംഗോപനിഷദാൻ വേദാൻ അധീതേ ദ്വിജസത്തമഃ
സ വൃക്ഷമൂലേ കസ്മിംശ് ചിദ് വേദാൻ ഉച്ചാരയൻ സ്ഥിതഃ
3 ഉപരിഷ്ടാച് ച വൃക്ഷസ്യ ബലാകാ സംന്യലീയത
തയാ പുരീഷം ഉത്സൃഷ്ടം ബ്രാഹ്മണസ്യ തദോപരി
4 താം അവേക്ഷ്യ തതഃ ക്രുദ്ധഃ സമപധ്യായത ദ്വിജഃ
ഭൃഷം ക്രോധാഭിഭൂതേന ബലാകാ സാ നിരീക്ഷിതാ
5 അപധ്യാതാ ച വിപ്രേണ ന്യപതദ് വസുധാതലേ
ബലാകാം പതിതാം ദൃഷ്ട്വാ ഗതസത്ത്വാം അചേതനാം
കാരുണ്യാദ് അഭിസന്തപ്തഃ പര്യശോചത താം ദ്വിജഃ
6 അകാര്യം കൃതവാൻ അസ്മി രഗ ദ്വേഷബലാത് കൃതഃ
ഇത്യ് ഉക്ത്വാ ബഹുശോ വിദ്വാൻ ഗ്രാമം ഭൈക്ഷായ സംശ്രിതഃ
7 ഗ്രാമേ ശുചീനി പ്രചരൻ കുലാനി ഭരതർഷഭ
പ്രവിഷ്ടസ് തത് കുലം യത്ര പൂർവം ചരിതവാംസ് തു സഃ
8 ദേഹീതി യാചമാനോ വൈ തിഷ്ഠേത്യ് ഉക്തഃ സ്ത്രിയാ തതഃ
ശൗചം തു യാവത് കുരുതേ ഭാജനസ്യ കുടുംബിനീ
9 ഏതസ്മിന്ന് അന്തരേ രാജൻ ക്ഷുധാ സമ്പീഡിതോ ഭൃഷം
ഭർതാ പ്രവിഷ്ടഃ സഹസാ തസ്യാ ഭരതസത്തമ
10 സാ തു ദൃഷ്ട്വാ പതിം സാധ്വീ ബ്രാഹ്മണം വ്യപഹായ തം
പാദ്യം ആചമനീയം ച ദദൗ ഭർത്രേ തഥാസനം
11 പ്രഹ്വാ പര്യചരച് ചാപി ഭർതാരം അസിതേക്ഷണാ
ആഹാരേണാഥ ഭക്ഷൈശ് ച വാക്യൈഃ സുമധുരൈസ് തഥാ
12 ഉച്ഛിഷ്ടം ഭുഞ്ജതേ ഭർതുഃ സാ തു നിത്യം യുധിഷ്ഠിര
ദൈവതം ച പതിം മേനേ ഭർതുശ് ചിത്താനുസാരിണീ
13 ന കർമണാ ന മനസാ നാത്യശ്നാൻ നാപി ചാപിബത്
തം സർവഭാവോപഗതാ പതിശുശ്രൂഷണേ രതാ
14 സാധ്വ് ആചാരാ ശുചിർ ദക്ഷാ കുടുംബസ്യ ഹിതൈഷിണീ
ഭർതുശ് ചാപി ഹിതം യത് തത് സതതം സാനുവർതതേ
15 ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം ശ്വശ്രൂ ശ്വശുരയോസ് തഥാ
ശുശ്രൂഷണപരാ നിത്യം സതതം സംയതേന്ദ്രിയാ
16 സാ ബ്രാഹ്മണം ദതാ ദൃഷ്ട്വാ സംസ്ഥിതം ഭൈക്ഷ കാങ്ക്ഷിണം
കുർവതീ പതിശുശ്രൂഷാം സസ്മാരാഥ ശുഭേക്ഷണാ
17 വ്രീഡിതാ സാഭവത് സാധ്വീ തദാ ഭരതസത്തമ
ഭിക്ഷാം ആദായ വിപ്രായ നിർജഗാമ യശസ്വിനീ
18 [ബ്രാ]
കിം ഇദം ഭവതി ത്വം മാം തിഷ്ഠേത്യ് ഉക്ത്വാ വരാംഗനേ
ഉപരോധം കൃതവതീ ന വിസർജിതവത്യ് അസി
19 [മാർക്]
ബ്രാഹ്മണം ക്രോധസന്തപ്തം ജ്വലന്തം ഇവ തേജസാ
ദൃഷ്ട്വാ സാധ്വീ മനുഷ്യേന്ദ്ര സാന്ത്വപൂർവം വചോ ഽബ്രവീത്
20 ക്ഷന്തും അർഹസി മേ വിപ്ര ഭർതാ മേ ദൈവതം മഹത്
സ ചാപി ക്ഷുധിതഃ ശ്രാന്തഃ പ്രാപ്തഃ ശുശ്രൂഷിതോ മയാ
21 [ബ്രാ]
ബ്രാഹ്മണാ ന ഗരീയാംസോ ഗരീയാംസ് തേ പതിഃ കൃതഃ
ഗൃഹസ്ഥ ധർമേ വർതന്തീ ബ്രാഹ്മണാൻ അവമന്യസേ
22 ഇന്ദ്രോ ഽപ്യ് ഏഷാം പ്രണമതേ കിം പുനർ മാനുഷാ ഭുവി
അവലിപ്തേ ന ജാനീഷേ വൃദ്ധാനാം ന ശ്രുതം ത്വയാ
ബ്രാഹ്മണാ ഹ്യ് അഗ്നിസദൃഷാ ദഹേയുഃ പൃഥിവീം അപി
23 [സ്ത്രീ]
നാവജാനാമ്യ് അഹം വിപ്രാൻ ദേവൈസ് തുല്യാൻ മനസ്വിനഃ
അപരാധം ഇമം വിപ്ര ക്ഷന്തും അർഹസി മേ ഽനഘ
24 ജാനാമി തേജോ വിപ്രാണാം മഹാഭാഗ്യം ച ധീമതാം
അപേയഃ സാഗരഃ ക്രോധാത് കൃതോ ഹി ലവണോദകഃ
25 തഥൈവ ദീപ്തതപസാം മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം
യേഷാം ക്രോധാഗ്നിർ അദ്യാപി ദണ്ഡകേ നോപശാമ്യതി
26 ബ്രഹ്മണാനാം പരിഭവാദ് വതാപിശ് ച ദുരാത്മവാൻ
അഗസ്ത്യം ഋഷിം ആസാദ്യ ജീർണഃ ക്രൂരോ മഹാസുരഃ
27 പ്രഭാവാ ബഹവശ് ചാപി ശ്രൂയന്തേ ബ്രഹ്മവാദിനം
ക്രോധഃ സുവിപുലോ ബ്രഹ്മൻ പ്രസാദശ് ച മഹാത്മനാം
28 അസ്മിംസ് ത്വ് അതിക്രമേ ബ്രഹ്മൻ ക്ഷന്തും അർഹസി മേ ഽനഘ
പതിശുശ്രൂഷയാ ധർമോ യഃ സ മേ രോചതേ ദ്വിജ
29 ദൈവതേഷ്വ് അപി സർവേഷു ഭർതാ മേ ദൈവതം പരം
അവിശേഷേണ തസ്യാഹം കുര്യാം ധർമം ദ്വിജോത്തമ
30 ശുശ്രൂഷായാഃ ഫലം പശ്യ പത്യുർ ബ്രാഹ്മണ യാദൃശം
ബലാകാ ഹി ത്വയാ ദഗ്ധാ രോഷാത് തദ് വിദിതം മമ
31 ക്രോധഃ ശത്രുഃ ശരീരസ്ഥോ മനുഷ്യാണാം ദ്വിജോത്തമ
യഃ ക്രോധമോഹൗ ത്യജതി തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ
32 യോ വദേദ് ഇഹ സത്യാനി ഗുരും സന്തോഷയേത ച
ഹിംസിതശ് ച ന ഹിംസേത തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ
33 ജിതേന്ദ്രിയോ ധർമപരഃ സ്വാധ്യായനിരതഃ ശുചിഃ
കാമക്രോധൗ വശേ യസ്യ തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ
34 യസ്യ ചാത്മസമോ ലോകോ ധർമജ്ഞസ്യ മനസ്വിനഃ
സർവധർമേഷു ച രതസ് തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ
35 യോ ഽധ്യാപയേദ് അധീയീത യജേദ് വാ യാജയീത വാ
ദദ്യാദ് വാപി യഥാശക്തി തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ
36 ബ്രഹ്മചാരീ ച വേദാന്യോ അധീയീത ദ്വിജോത്തമഃ
സ്വാഖ്യായേ ചാപ്രമത്തോ വൈ തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ
37 യദ് ബ്രാഹ്മണാനാം കുശലം തദ് ഏഷാം പരികീര്യയേത്
സത്യം തഥാ വ്യഹരതാം നാനൃതേ രമതേ മനഃ
38 ധനം തു ബ്രാഹ്മണസ്യാഹുഃ സ്വാധ്യായം ദമം ആർജവം
ഇന്ദ്രിയാണാം നിഗ്രഹം ച ശാശ്വതം ദ്വിജസത്തമ
സത്യാർജവേ ധർമം ആഹുഃ പരം ധർമവിദോ ജനാഃ
39 ദുർജ്ഞേയഃ ശാശ്വതോ ധർമഃ സ തു സത്യേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ
ശ്രുതിപ്രമാണോ ധർമഃ സ്യാദ് ഇതി വൃദ്ധാനുശാസനം
40 ബഹുധാ ദൃശ്യതേ ധർമഃ സൂക്ഷ്മ ഏവ ദ്വിജോത്തമ
ഭവാൻ അപി ച ധർമജ്ഞഃ സ്വാധ്യായനിരതഃ ശുചിഃ
ന തു തത്ത്വേന ഭഗവൻ ധർമാൻ വേത്സീതി മേ മതിഃ
41 മാതാ പിതൃഭ്യാം ശുശ്രൂഷുഃ സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ
മിഥിലായാം വസൻ വ്യാധഃ സ തേ ധർമാൻ പ്രവക്ഷ്യതി
തത്ര ഗച്ഛസ്വ ഭദ്രം തേ യഥാകാമം ദ്വിജോത്തമ
42 അത്യുക്തം അപി മേ സർവം ക്ഷന്തും അർഹസ്യ് അനിന്ദിത
സ്ത്രിയോ ഹ്യ് അവധ്യാഃ സർവേഷാം യേ ധർമവിദുഷോ ജനാഃ
43 [ബ്രാ]
പ്രീതോ ഽസ്മി തവ ഭദ്രം തേ ഗതഃ ക്രോധശ് ച ശോഭനേ
ഉപാലംഭസ് ത്വയാ ഹ്യ് ഉക്തോ മമ നിഃശ്രേയസം പരം
സ്വസ്തി തേ ഽസ്തു ഗമിഷ്യാമി സാധയിഷ്യാമി ശോഭനേ
44 [മാർക്]
തയാ വിസൃഷ്ട്ടോ നിർഗമ്യ സ്വം ഏവ ഭവനം യയൗ
വിനിന്ദൻ സ ദ്വിജോ ഽഽത്മാനം കൗശികോ നരസത്തമ