മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം2
| ←അധ്യായം1 | മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം രചന: അധ്യായം2 |
അധ്യായം3→ |
1 [വ്]
പ്രഭാതായാം തു ശർവര്യാം തേഷാം അക്ലിഷ്ടകർമണാം
വനം യിയാസതാം വിപ്രാസ് തസ്ഥുർ ഭിക്ഷാ ഭുജോ ഽഗ്രതഃ
താൻ ഉവാച തതോ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ
2 വയം ഹി ഹൃതസർവസ്വാ ഹൃതരാജ്യാ ഹൃതശ്രിയഃ
ഫലമൂലാമിഷാഹാരാ വനം യാസ്യാമ ദുഃഖിതാഃ
3 വനം ച ദോഷബഹുലം ബഹു വ്യാലസരീസൃപം
പരിക്ലേശശ് ച വോ മന്യേ ധ്രുവം തത്ര ഭവിഷ്യതി
4 ബ്രാഹ്മണാനാം പരിക്ലേശോ ദൈവതാന്യ് അപി സാദയേത്
കിം പുനർ മാം ഇതോ വിപ്രാ നിവർതധ്വം യഥേഷ്ടതഃ
5 [ബ്ര്]
ഗതിർ യാ ഭവതാം രാജംസ് താം വയം ഗന്തും ഉദ്യതാഃ
നാർഹഥാസ്മാൻ പരിത്യക്തും ഭക്താൻ സദ് ധർമദർശിനഃ
6 അനുകമ്പാം ഹി ഭക്തേഷു ദൈവതാന്യ് അപി കുർവതേ
വിശേഷതോ ബ്രാഹ്മണേഷു സദ് ആചാരാവലംബിഷു
7 [യ്]
മമാപി പരമാ ഭക്തിർ ബ്രാഹ്മണേഷു സദാ ദ്വിജാഃ
സഹായവിപരിഭ്രംശസ് ത്വ് അയം സാദയതീവ മാം
8 ആഹരേയുർ ഹി മേ യേ ഽപി ഫലമൂലമൃഗാംസ് തഥാ
ത ഇമേ ശോകജൈർ ദുഃഖൈർ ഭ്രാതരോ മേ വിമോഹിതാഃ
9 ദ്രൗപദ്യാ വിപ്രകർഷേണ രാജ്യാപഹരണേന ച
ദുഃഖാന്വിതാൻ ഇമാൻ ക്ലേശൈർ നാഹം യോക്തും ഇഹോത്സഹേ
10 [ബ്ര്]
അസ്മത് പോഷണജാ ചിന്താ മാ ഭൂത് തേ ഹൃദി പാർഥിവ
സ്വയം ആഹൃത്യ വന്യാനി അനുയാസ്യാമഹേ വയം
11 അനുധ്യാനേന ജപ്യേന വിധാസ്യാമഃ ശിവം തവ
കഥാഭിശ് ചാനുകൂലാഭിഃ സഹ രംസ്യാമഹേ വനേ
12 [യ്]
ഏവം ഏതൻ ന സന്ദേഹോ രമേയം ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ
ന്യൂന ഭാവാത് തു പശ്യാമി പ്രത്യാദേശം ഇവാത്മനഃ
13 കഥം ദ്രക്ഷ്യാമി വഃ സർവാൻ സ്വയം ആഹൃത ഭോജനാൻ
മദ്ഭക്ത്യാ ക്ലിശ്യതോ ഽനർഹാൻ ധിക് പാപാൻ ധൃതരാഷ്ട്രജാൻ
14 [വ്]
ഇത്യ് ഉക്ത്വാ സ നൃപഃ ശോചൻ നിഷസാദ മഹീതലേ
തം അധ്യാത്മരതിർ വിദ്വാഞ് ശൗനകോ നാമ വൈ ദ്വിജഃ
യോഗേ സാംഖ്യേ ച കുശലോ രാജാനം ഇദം അബ്രവീത്
15 ശോകസ്ഥാന സഹസ്രാണി ഭയസ്ഥാന ശതാനി ച
ദിവസേ ദിവസേ മൂഢം ആവിശന്തി ന പണ്ഡിതം
16 ന ഹി ജ്ഞാനവിരുദ്ധേഷു ബഹുദോഷേഷു കർമസു
ശ്രേയോ ഘാതിഷു സജ്ജന്തേ ബുദ്ധിമന്തോ ഭവദ്വിധാഃ
17 അഷ്ടാംഗാം ബുദ്ധിം ആഹുർ യാം സർവാശ്രേയോ വിഘാതിനീം
ശ്രുതിസ്മൃതിസമായുക്താം സാ രാജംസ് ത്വയ്യ് അവസ്ഥിതാ
18 അർഥകൃച്ഛ്രേഷു ദുർഗേഷു വ്യാപത്സു സ്വജനസ്യ ച
ശാരീര മാനസൈർ ദുഃഖൈർ ന സീദന്തി ഭവദ്വിധാഃ
19 ശ്രൂയതാം ചാഭിധാസ്യാമി ജനകേന യഥാ പുരാ
ആത്മവ്യവസ്ഥാന കരാ ഗീതാഃ ശ്ലോകാ മഹാത്മനാ
20 മനോ ദേഹസമുത്ഥാഭ്യാം ദുഃഖാഭ്യാം അർദിതം ജഗത്
തയോർ വ്യാസ സമാസാഭ്യാം ശമോപായം ഇമം ശൃണു
21 വ്യാധേർ അനിഷ്ട സംസ്പർശാച് ഛ്രമാദ് ഇഷ്ടവിവർജനാത്
ദുഃഖം ചതുർഭിർ ശാരീരം കാരണൈഃ സമ്പ്രവർതതേ
22 തദ് ആശു പ്രതികാരാച് ച സതതം ചാവിചിന്തനാത്
ആധിവ്യാധിപ്രശമനം ക്രിയായോഗദ്വയേന തു
23 മതിമന്തോ ഹ്യ് അതോ വൈദ്യാഃ ശമം പ്രാഗ് ഏവ കുർവതേ
മാനസസ്യ പ്രിയാഖ്യാനൈഃ സംഭോഗോപനയൈർ നൃണാം
24 മാനസേന ഹി ദുഃഖേന ശരീരം ഉപതപ്യതേ
അയഃ പിണ്ഡേന തപ്തേന കുംബ്ഭ സംസ്ഥാം ഇവോദകം
25 മാനസം ശമയേത് തസ്മാജ് ജ്ഞാനേനാഗിം ഇവാംബുനാ
പ്രശാന്തേ മാനസേ ദുഃഖേ ശാരീരം ഉപശാമ്യതി
26 മനസോ ദുഃഖമൂലം തു സ്നേഹ ഇത്യ് ഉപലഭ്യതേ
സ്നേഹാത് തു സജ്ജതേ ജന്തുർ ദുഃഖയോഗം ഉപൈതി ച
27 സ്നേഹമൂലാനി ദുഃഖാനി സ്നേഹജാനി ഭയാനി ച
ശോകഹർഷൗ തഥായാസഃ സർവം സ്നേഹാത് പ്രവർതതേ
28 സ്നേഹത് കരണ രാഗശ് ച പ്രജജ്ഞേ വൈഷയസ് തഥാ
അശ്രേയസ്കാവ് ഉഭാവ് ഏതൗ പൂർവസ് തത്ര ഗുരുഃ സ്മൃതഃ
29 കോടരാഗ്നിർ യഥാശേഷം സമൂലം പാദപം ദഹേത്
ധർമാർഥിനം തഥാൽപോ ഽപി രാഗദോഷോ വിനാശയേത്
30 വിപ്രയോഗേ ന തു ത്യാഗീ ദോഷദർശീ സമാഗമാത്
വിരാഗം ഭജതേ ജന്തുർ നിർവൈരോ നിഷ്പരിഗ്രഹഃ
31 തസ്മാത് സ്നേഹം സ്വപക്ഷേഭ്യോ മിത്രേഭ്യോ ധനസഞ്ചയാത്
സ്വശരീരസമുത്ഥം തു ജ്ഞാനേന വിനിവർതയേത്
32 ജ്ഞാനാന്വിതേഷു മുഖ്യേഷു ശാസ്ത്രജ്ഞേഷു കൃതാത്മസു
ന തേഷു സജ്ജതേ സ്നേഹഃ പദ്മപത്രേഷ്വ് ഇവോദകം
33 രാഗാഭിഭൂതഃ പുരുഷഃ കാമേന പരികൃഷ്യതേ
ഇച്ഛാ സഞ്ജായതേ തസ്യ തതസ് തൃഷ്ണാ പ്രവർതതേ
34 തൃഷ്ണാ ഹി സർവപാപിഷ്ഠാ നിത്യോദ്വേഗ കരീ നൃണാം
അധർമബഹുലാ ചൈവ ഘോരാ പാപാനുബന്ധിനീ
35 യാ ദുസ്ത്യജാ ദുർമതിഭിർ യാ ന ജീര്യതി ജീര്യതഃ
യോ ഽസൗ പ്രാണാന്തികോ രോഗസ് താം തൃഷ്ണാം ത്യജതഃ സുഖം
36 അനാദ്യ് അന്താ തു സാ തൃഷ്ണാ അന്തർ ദേഹഗതാ നൃണാം
വിനാശയതി സംഭൂതാ അയോനിജ ഇവാനലഃ
37 യഥൈധഃ സ്വസമുത്ഥേന വഹ്നിനാ നാശം ഋച്ഛതി
തഥാകൃതാത്മാ ലോഭേന സഹജേന വിനശ്യതി
38 രാജതഃ സലിലാദ് അഗ്നേശ് ചോരതഃ സ്വജനാദ് അപി
ഭയം അർഥവതാം നിത്യം മൃത്യോഃ പ്രാണഭൃതാം ഇവ
39 യഥാ ഹ്യ് ആമിഷം ആകാശേ പക്ഷിഭിഃ ശ്വാപദൈർ ഭുവി
ഭക്ഷ്യതേ സലിലേ മത്സ്യൈസ് തഥാ സർവേണ വിത്തവാൻ
40 അർഥ ഏവ ഹി കേഷാം ചിദ് അനർഥോ ഭവിതാ നൃണാം
അർഥശ്രേയസി ചാസക്തോ ന ശ്രേയോ വിന്ദതേ നരഃ
തസ്മാദ് അർഥാഗമാഃ സർവേ മനോ മോഹവിവർധനാഃ
41 കാർപണ്യം ദർപമാനൗ ച ഭയം ഉദ്വേഗ ഏവ ച
അർഥജാനി വിദുഃ പ്രാജ്ഞാ ദുഃഖാന്യ് ഏതാനി ദേഹിനാം
42 അർഥസ്യോപാർജനേ ദുഃഖം പാലനേ ച ക്ഷയേ തഥാ
നാശേ ദുഃഖം വ്യയേ ദുഃഖം ഘ്നന്തി ചൈവാർഥ കാരണാത്
43 അർഥാ ദുഃഖം പരിത്യക്തും പാലിതാശ് ചാപി തേ ഽസുഖാഃ
ദുഃഖേന ചാധിഗമ്യന്തേ തേഷാം നാശം ന ചിന്തയേത്
44 അസന്തോഷ പരാ മൂഢാഃ സന്തോഷം യാന്തി പണ്ഡിതാഃ
അന്തോ നാസ്തി പിപാസായാഃ സന്തോഷഃ പരമം സുഖം
45 തസ്മാത് സന്തോഷം ഏവേഹ ധനം പശ്യന്തി പണ്ഡിതാഃ
അനിത്യം യൗവനം രൂപം ജീവിതം ദ്രവ്യസഞ്ചയഃ
ഐശ്വര്യം പ്രിയ സംവാസോ ഗൃധ്യേദ് ഏഷു ന പണ്ഡിതഃ
46 ത്യജേത സഞ്ചയാംസ് തസ്മാത് തജ്ജം ക്ലേശം സഹേത കഃ
ന ഹി സഞ്ചയവാൻ കശ് ചിദ് ദൃശ്യതേ നിരുപദ്രവഃ
47 അതശ് ച ധർമിഭിഃ പുംഭിർ അനീഹാർഥഃ പ്രശസ്യതേ
പ്രക്ഷാലനാദ് ധി പങ്കസ്യ ദൂരാദ് അസ്പർശനം വരം
48 യുധിഷ്ഠിരൈവം അർഥേഷു ന സ്പൃഹാം കർതും അർഹസി
ധർമേണ യദി തേ കാര്യം വിമുക്തേച്ഛോ ഭവാർഥതഃ
49 [യ്]
നാർഥോപഭോഗ ലിപ്സാർഥം ഇയം അർഥേപ്സുതാ മമ
ഭരണാർഥം തു വിപ്രാണാം ബ്രഹ്മൻ കാങ്ക്ഷേ ന ലോഭതഃ
50 കഥം ഹ്യ് അസ്മദ്വിധോ ബ്രഹ്മൻ വർതമാനോ ഗൃഹാശ്രമേ
ഭരണം പാലനം ചാപി ന കുര്യാദ് അനുയായിനാം
51 സംവിഭാഗോ ഹി ഭൂതാനാം സർവേഷാം ഏവ ശിഷ്യതേ
തഥൈവോപചമാനേഭ്യഃ പ്രദേയം ഗൃഹമേധിനാ
52 തൃണാനി ഭൂമിർ ഉദകം വാക് ചതുർഥീ ച സൂനൃതാ
സതാം ഏതാനി ഗേഹേഷു നോച്ഛിദ്യന്തേ കദാ ചന
53 ദേയം ആർതസ്യ ശയനം സ്ഥിതശ്രാന്തസ്യ ചാസനം
തൃഷിതസ്യ ച പാനീയം ക്ഷുധിതസ്യ ച ഭോജനം
54 ചക്ഷുർ അദ്യാൻ മനോ ദദ്യാദ് വാചം ദദ്യാച് ച സൂനൃതാം
പ്രത്യുദ്ഗമ്യാഭിഗമനം കുര്യാൻ ന്യായേന ചാർചനം
55 അഘി ഹോത്രം അനഡ്വാംശ് ച ജ്ഞാതയോ ഽതിഥിബാന്ധവാഃ
പുത്രദാരഭൃതാശ് ചൈവ നിർദഹേയുർ അപൂജിതാഃ
56 നാത്മാർഥം പാചയേദ് അന്നം ന വൃഥാ ഘാതയേത് പശൂൻ
ന ച തത് സ്വയം അശ്നീയാദ് വിധിവദ് യൻ ന നിർവപേത്
57 ശ്വഭ്യശ് ച ശ്വപചേഭ്യശ് ച വയോഭ്യശ് ചാവപേദ് ഭുവി
വൈശ്വദേവം ഹി നാമൈതത് സായമ്പ്രാതർ വിധീയതേ
58 വിഘസാശീ ഭവേത് തസ്മാൻ നിത്യം ചാമൃതഭോജനഃ
വിഘസം ഭൃത്യശേഷം തു യജ്ഞശേഷം തഥാമൃതം
59 ഏതാം യോ വർതതേ വൃത്തിം വർതമാനോ ഗൃഹാശ്രമേ
തസ്യ ധർമം പരം പ്രാഹുഃ കഥം വാ വിപ്ര മന്യസേ
60 [ഷ്]
അഹോ ബത മഹത് കഷ്ടം വിപരീതം ഇദം ജഗത്
യേനാപത്രപതേ സാധുർ അസാധുസ് തേന തുഷ്യതി
61 ശിശ്നോദര കൃതേ ഽപ്രാജ്ഞഃ കരോതി വിഘസം ബഹു
മോഹരാഗസമാക്രാന്ത ഇന്ദ്രിയാർഥ വശാനുഗഃ
62 ഹ്രിയതേ ബുധ്യമാനോ ഽപി നരോ ഹാരിഭിർ ഇന്ദ്രിയൈഃ
വിമൂഢസഞ്ജ്ഞോ ദുഷ്ടാശ്വൈർ ഉദ്ഭ്രാന്തൈർ ഇവ സാരഥിഃ
63 ഷഡിന്ദ്രിയാണി വിഷയം സമാഗച്ഛന്തി വൈ യദാ
തദാ പ്രാദുർഭവത്യ് ഏഷാം പൂർവസങ്കൽപജം മനഃ
64 മനോ യസ്യേന്ദ്രിയ ഗ്രാമവിഷയം പ്രതി ചോദിതം
തസ്യൗത്സുക്യം സംഭവതി പ്രവൃത്തിശ് ചോപജായതേ
65 തതഃ സങ്കൽപവീര്യേണ കാമേന വിഷയേഷുഭിഃ
വിദ്ധഃ പതതി ലോഭാഗ്നൗ ജ്യോതിർ ലോഭാത് പതംഗവത്
66 തതോ വിഹാരൈർ ആഹാരൈർ മോഹിതശ് ച വിശാം പതേ
മഹാമോഹമുഖേ മഗ്നേ നാത്മാനം അവബുധ്യതേ
67 ഏവം പതതി സംസാരേ താസു താസ്വ് ഇഹ യോനിഷു
അവിദ്യാ കർമ തൃഷ്ണാഭിർ ഭ്രാമ്യമാണോ ഽഥ ചക്രവത്
68 ബ്രഹ്മാദിഷു തൃണാന്തേഷു ഹൂതേഷു പരിവർതതേ
ജലേ ഭുവി തഥാകാശേ ജായമാനഃ പുനഃ പുനഃ
69 അബുധാനാം ഗതിസ് ത്വ് ഏഷാ ബുധാനാം അപി മേ ശൃണു
യേ ധർമേ ശ്രേയസി രതാ വിമോക്ഷരതയോ ജനാഃ
70 യദ് ഇദം വേദ വചനം കുരു കർമ ത്യജേതി ച
തസ്മാദ് ധർമാൻ ഇമാൻ സർവാൻ നാഭിമാനാത് സമാചരേത്
71 ഇജ്യാധ്യയന ദാനാനി തപഃ സത്യം ക്ഷമാ ദമഃ
അലോഭ ഇതി മാർഗോ ഽയം ധർമസ്യാഷ്ട വിധഃ സ്മൃതഃ
72 തത്ര പൂർവശ് ചതുർവർഗഃ പിതൃയാനപഥേ സ്ഥിതഃ
കർതവ്യം ഇതി യത് കാര്യം നാഭിമാനാത് സമാചരേത്
73 ഉത്തരോ ദേവ യാനസ് തു സദ്ഭിർ ആചരിതഃ സദാ
അഷ്ടാംഗേനൈവ മാർഗേണ വിശുദ്ധാത്മാ സമാചരേത്
74 സമ്യക് സങ്കൽപസംബന്ധാത് സമ്യക് ചേന്ദ്രിയനിഗ്രഹാത്
സമ്യഗ് വ്രതവിശേഷാച് ച സമ്യക് ച ഗുരു സേവനാത്
75 സമ്യഗ് ആഹാരയോഗാച് ച സമ്യക് ചാധ്യയനാഗമാത്
സമ്യക് കർമോപസംന്യാസാത് സമ്യക് ചിത്തനിരോധനാത്
ഏവം കർമാണി കുർവന്തി സംസാരവിജിഗീഷവഃ
76 രാഗദ്വേഷവിനിർമുക്താ ഐശ്വര്യം ദേവതാ ഗതാഃ
രുദ്രാഃ സാധ്യാസ് തഥാദിത്യാ വസവോ ഽഥാശ്വിനാവ് അപി
യോഗൈശ്വര്യേണ സംയുക്താ ധാരയന്തി പ്രജാ ഇമാഃ
77 തഥാ ത്വം അപി കൗന്തേയ ശമം ആസ്ഥായ പുഷ്കലം
തപസാ സിദ്ധിം അന്വിച്ഛ യോഗസിദ്ധിം ച ഭാരത
78 പിതൃമാതൃമയീ സിദ്ധിഃ പ്രാപ്താ കർമമയീ ച തേ
തപസാ സിദ്ധിം അന്വിച്ഛ കുർവതേ തദ് അനുഗ്രഹാത്
79 സിദ്ധാ ഹി യദ് യദ് ഇച്ഛന്തി കുർവതേ തദ് അനുഗ്രഹാത്
തസ്മാത് തപഃ സമാസ്ഥായ കുരുഷ്വാത്മ മനോരഥം