മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം29

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം29

1 [ദ്രൗ]
     അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
     പ്രഹ്ലാദസ്യാ ച സംവാദം ബലേർ വൈരോചനസ്യ ച
2 അസുരേന്ദ്രം മഹാപ്രാജ്ഞം ധർമാണാം ആഗതാഗമം
     ബലിഃ പപ്രച്ഛ ദൈത്യേന്ദ്രം പ്രഹ്ലാദം പിതരം പിതുഃ
3 ക്ഷമാ സ്വിച് ഛ്രേയസീ താത ഉപാഹോ തേജ ഇത്യ് ഉത
     ഏതൻ മേ സംശയം താത യഥാവദ് ബ്രൂഹി പൃച്ഛതേ
4 ശ്രേയോ യദ് അത്ര ധർമജ്ഞ ബ്രൂഹി മേ തദ് അസംശയം
     കരിഷ്യാമി ഹി തത് സർവം യഥാവദ് അനുശാസനം
5 തസ്മൈ പ്രോവാച തത് സർവം ഏവം പൃഷ്ടഃ പിതാമഹഃ
     സർവനിശ്ചയവത് പ്രാജ്ഞഃ സംശയം പരിപൃച്ഛതേ
6 [പ്രഹ്]
     ന ശ്രേയഃ സതതം തേജോ ന നിത്യം ശ്രേയസീ ക്ഷമാ
     ഇതി താത വിജാനീഹി ദ്വയം ഏതദ് അസംശയം
7 യോ നിത്യം ക്ഷമതേ താത ബഹൂൻ ദോഷാൻ സ വിന്ദതി
     ഭൃത്യാഃ പരിഭവന്ത്യ് ഏനം ഉദാസീനാസ് തഥൈവ ച
8 സർവഭൂതാനി ചാപ്യ് അസ്യ ന നമന്തേ കദാ ചന
     തസ്മാൻ നിത്യം ക്ഷമാ താത പണ്ഡിതൈർ അപവാദിതാ
9 അവജ്ഞായ ഹി തം ഭൃത്യാ ഭജന്തേ ബഹുദോഷതാം
     ആദാതും ചാസ്യ വിത്താനി പ്രാർഥയന്തേ ഽൽപചേതസഃ
10 യാനം വസ്ത്രാണ്യ് അലങ്കാരാഞ് ശയനാന്യ് ആസനാനി ച
    ഭോജനാന്യ് അഥ പാനാനി സർവോപകരണാനി ച
11 ആദദീരന്ന് അധികൃതാ യഥാകാമം അചേതസഃ
    പ്രദിഷ്ടാനി ച ദേയാനി ന ദദ്യുർ ഭർതൃശാസനാത്
12 ന ചൈനം ഭർതൃപൂജാഭിഃ പൂജയന്തി കദാ ചന
    അവജ്ഞാനം ഹി ലോകേ ഽസ്മിൻ മരണാദ് അപി ഗർഹിതം
13 ക്ഷമിണം താദൃശം താത ബ്രുവന്തി കടുകാന്യ് അപി
    പ്രേഷ്യാഃ പുത്രാശ് ച ഭൃത്യാശ് ച തഥോദാസീന വൃത്തയഃ
14 അപ്യ് അസ്യ ദാരാൻ ഇച്ഛന്തി പരിഭൂയ ക്ഷമാവതഃ
    ദാരാശ് ചാസ്യ പ്രവർതന്തേ യഥാകാമം അചേതസഃ
15 തഥാ ച നിത്യം ഉദിതാ യദി സ്വൽപം അപീശ്വരാത്
    ദണ്ഡം അർഹന്തി ദുഷ്യന്തി ദുഷ്ടാശ് ചാപ്യ് അപകുർവതേ
16 ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ നിത്യം ദോഷാഃ ക്ഷമാവതാം
    അഥ വൈരോചനേ ദോഷാൻ ഇമാൻ വിദ്ധ്യ് അക്ഷമാവതാം
17 അസ്ഥാനേ യദി വാ സ്ഥാനേ സതതം രജസാവൃതഃ
    ക്രുദ്ധോ ദണ്ഡാൻ പ്രണയതി വിവിധാൻ സ്വേന തേജസാ
18 മിത്രൈഃ സഹ വിരോധം ച പ്രാപ്നുതേ തേജസാവൃതഃ
    പ്രാപ്നോതി ദ്വേഷ്യതാം ചൈവ ലോകാത് സ്വജനതസ് തഥാ
19 സോ ഽവമാനാദ് അർഥഹാനിം ഉപാലംഭം അനാദരം
    സന്താപദ്വേഷലോഭാംശ് ച ശത്രൂംശ് ച ലഭതേ നരഃ
20 ക്രോധാദ് ദണ്ഡാൻ മനുഷ്യേഷു വിവിധാൻ പുരുഷോ നയൻ
    ഭ്രശ്യതേ ശീഘ്രം ഐശ്വര്യാത് പ്രാണേഭ്യഃ സ്വജനാദ് അപി
21 യോ ഽപകർതൄംശ് ച കർതൄംശ് ച തേജസൈവോപഗച്ഛതി
    തസ്മാദ് ഉദ്വിജതേ ലോകഃ സർപാദ് വേശ്മ ഗതാദ് ഇവ
22 യസ്മാദ് ഉദ്വിജതേ ലോകഃ കഥം തസ്യ ഭവോ ഭവേത്
    അന്തരം ഹ്യ് അസ്യ ദൃഷ്ട്വൈവ ലോകോ വികുരുതേ ധ്രുവം
    തസ്മാൻ നാത്യുത്സൃജേത് തേജോ ന ച നിത്യം മൃദുർ ഭവേത്
23 കാലേ മൃദുർ യോ ഭവതി കാലേ ഭവതി ദാരുണഃ
    സ വൈ സുഖം അവാപ്നോതി ലോകേ ഽമുഷ്മിന്ന് ഇഹൈവ ച
24 ക്ഷമാ കാലാംസ് തു വക്ഷ്യാമി ശൃണു മേ വിസ്തരേണ താൻ
    യേ തേ നിത്യം അസന്ത്യാജ്യാ യഥാ പ്രാഹുർ മനീഷിണഃ
25 പൂർവോപകാരീ യസ് തു സ്യാദ് അപരാധേ ഽഗരീയസി
    ഉപകാരേണ തത് തസ്യ ക്ഷന്തവ്യം അപരാധിനഃ
26 അബുദ്ധിം ആശ്രിതാനാം ച ക്ഷന്തവ്യം അപരാധിനാം
    ന ഹി സർവത്ര പാണ്ഡിത്യം സുലഭം പുരുഷേണ വൈ
27 അഥ ചേദ് ബുദ്ധിജം കൃത്വാ ബ്രൂയുസ് തേ തദ് അബുദ്ധിജം
    പാപാൻ സ്വൽപേ ഽപി താൻ ഹന്യാദ് അപരാധേ തഥാനൃജൂൻ
28 സർവസ്യൈകോ ഽപരാധസ് തേ ക്ഷന്തവ്യഃ പ്രാണിനോ ഭവേത്
    ദ്വിതീയേ സതി വധ്യസ് തു സ്വൽപേ ഽപ്യ് അപകൃതേ ഭവേത്
29 അജാനതാ ഭവേത് കശ് ചിദ് അപരാധഃ കൃതോ യദി
    ക്ഷന്തവ്യം ഏവ തസ്യാഹുഃ സുപരീക്ഷ്യ പരീക്ഷയാ
30 മൃദുനാ മാർദവം ഹന്തി മൃദുനാ ഹന്തി ദാരുണം
    നാസാധ്യം മൃദുനാ കിം ചിത് തസ്മാത് തീക്ഷ്ണതരോ മൃദുഃ
31 ദേശകാലൗ തു സമ്പ്രേക്ഷ്യ ബലാബലം അഥാത്മനഃ
    നാദേശ കാലോ കിം ചിത് സ്യാദ് ദേശഃ കാലഃ പ്രതീഷ്യതേ
    തഥാ ലോകഭയാച് ചൈവ ക്ഷന്തവ്യം അപരാധിനഃ
32 ഏവ ഏവംവിധാഃ കാലാഃ ക്ഷമായാഃ പരികീർതിതാഃ
    അതോ ഽന്യഥാനുവർതത്സു തേജസഃ കാല ഉച്യതേ
33 [ദ്രൗ]
    തദ് അഹം തേജസഃ കാലം തവ മന്യേ നരാധിപ
    ധാർതരാഷ്ട്രേഷു ലുബ്ധേഷു സതതം ചാപകാരിഷു
34 ന ഹി കശ് ചിത് ക്ഷമാ കാലോ വിദ്യതേ ഽദ്യ കുരൂൻ പ്രതി
    തേജസശ് ചാഗതേ കാലേ തേജ ഉത്സ്രഷ്ടും അർഹസി
35 മൃദുർ ഭവത്യ് അവജ്ഞാതസ് തീക്ഷ്ണാദ് ഉദ്വിജതേ ജനഃ
    കാലേ പ്രാപ്തേ ദ്വയം ഹ്യ് ഏതദ് യോ വേദ സ മഹീപതിഃ