മഹാഭാരതം മൂലം/സഭാപർവം/അധ്യായം16

←അധ്യായം15

മഹാഭാരതം മൂലം/സഭാപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം16

അധ്യായം17→

1 [വാ]
     ജാതസ്യ ഭാരതേ വംശേ തഥാ കുന്ത്യാഃ സുതസ്യ ച
     യാ വൈ യുക്താ മതിഃ സേയം അർജുനേന പ്രദർശിതാ
 2 ന മൃത്യോഃ സമയം വിദ്മ രാത്രൗ വാ യദി വാ ദിവാ
     ന ചാപി കം ചിദ് അമരം അയുദ്ധേനാപി ശുശ്രുമഃ
 3 ഏതാവദ് ഏവ പുരുഷൈഃ കാര്യം ഹൃദയതോഷണം
     നയേന വിധിദൃഷ്ടേന യദ് ഉപക്രമതേ പരാൻ
 4 സുനയസ്യാനപായസ്യ സംയുഗേ പരമഃ ക്രമഃ
     സംശയോ ജായതേ സാമ്യേ സാമ്യം ച ന ഭവേദ് ദ്വയോഃ
 5 തേ വയം നയം ആസ്ഥായ ശത്രുദേഹസമീപഗാഃ
     കഥം അന്തം ന ഗച്ഛേമ വൃക്ഷസ്യേവ നദീരയാഃ
     പരരന്ധ്രേ പരാക്രാന്താഃ സ്വരന്ധ്രാവരണേ സ്ഥിതാഃ
 6 വ്യൂഢാനീകൈർ അനുബലൈർ നോപേയാദ് ബലവത്തരം
     ഇതി ബുദ്ധിമതാം നീതിസ് തൻ മമാപീഹ രോചതേ
 7 അനവദ്യാ ഹ്യ് അസംബുദ്ധാഃ പ്രവിഷ്ടാഃ ശത്രുസദ്മ തത്
     ശത്രുദേഹം ഉപാക്രമ്യ തം കാമം പ്രാപ്നുയാമഹേ
 8 ഏകോ ഹ്യ് ഏവ ശ്രിയം നിത്യം ബിഭർതി പുരുഷർഷഭ
     അന്തരാത്മേവ ഭൂതാനാം തത് ക്ഷയേ വൈ ബലക്ഷയഃ
 9 അഥ ചേത് തം നിഹത്യാജൗ ശേഷേണാഭിസമാഗതാഃ
     പ്രാപ്നുയാമ തതഃ സ്വർഗം ജ്ഞാതിത്രാണ പരായനാഃ
 10 [യ്]
    കൃഷ്ണ കോ ഽയം ജരാസന്ധഃ കിം വീര്യഃ കിം പരാക്രമഃ
    യസ് ത്വാം സ്പൃഷ്ട്വാഗ്നിസദൃശം ന ദഗ്ധഃ ശലഭോ യഥാ
11 [ക്]
    ശൃണു രാജഞ് ജരാസന്ധോ യദ് വീര്യോ യത് പരാക്രമഃ
    യഥാ ചോപേക്ഷിതോ ഽസ്മാഭിർ ബഹുശഃ കൃതവിപ്രിയഃ
12 അക്ഷൗഹിണീനാം തിസൃണാം ആസീത് സമരദർപിതഃ
    രാജാ ബൃഹദ്രഥോ നാമ മഗധാധിപതിഃ പതിഃ
13 രൂപവാൻ വീര്യസമ്പന്നഃ ശ്രീമാൻ അതുലവിക്രമഃ
    നിത്യം ദീക്ഷാ കൃശ തനുഃ ശതക്രതുർ ഇവാപരഃ
14 തേജസാ സൂര്യസദൃശഃ ക്ഷമയാ പൃഥിവീസമഃ
    യമാന്തകസമഃ കോപേ ശ്രിയാ വൈശ്രവണോപമഃ
15 തസ്യാഭിജന സംയുക്തൈർ ഗുണൈർ ഭരതസത്തമ
    വ്യാപ്തേയം പൃഥിവീ സർവാ സൂര്യസ്യേവ ഗഭസ്തിഭിഃ
16 സ കാശിരാജസ്യ സുതേ യമജേ ഭരതർഷഭ
    ഉപയേമേ മഹാവീര്യോ രൂപദ്രവിണ സംമതേ
17 തയോശ് ചകാര സമയം മിഥഃ സ പുരുഷർഷഭഃ
    നാതിവർതിഷ്യ ഇത്യ് ഏവം പത്നീഭ്യാം സംനിധൗ തദാ
18 സ താഭ്യാം ശുശുഭേ രാജാ പത്നീഭ്യാം മനുജാധിപ
    പ്രിയാഭ്യാം അനുരൂപാഭ്യാം കരേണുഭ്യാം ഇവ ദ്വിപഃ
19 തയോർ മധ്യഗതശ് ചാപി രരാജ വസുധാധിപഃ
    ഗംഗായമുനയോർ മധ്യേ മൂർതിമാൻ ഇവ സാഗരഃ
20 വിഷയേഷു നിമഗ്നസ്യ തസ്യ യൗവനം അത്യഗാത്
    ന ച വംശകരഃ പുത്രസ് തസ്യാജായത കശ് ചന
21 മംഗലൈർ ബഹുഭിർ ഹോമൈഃ പുത്ര കാമാഭിർ ഇഷ്ടിഭിഃ
    നാസസാദ നൃപശ്രേഷ്ഠഃ പുത്രം കുലവിവർധനം
22 അഥ കാക്ഷീവതഃ പുത്രം ഗൗതമസ്യ മഹാത്മനഃ
    ശുശ്രാവ തപസി ശ്രാന്തം ഉദാരം ചണ്ഡകൗശികം
23 യദൃച്ഛയാഗതം തം തു വൃക്ഷമൂലം ഉപാശ്രിതം
    പത്നീഭ്യാം സഹിതോ രാജാ സർവരത്നൈർ അതോഷയത്
24 തം അബ്രവീത് സത്യധൃതിഃ സത്യവാഗ് ഋഷിസത്തമഃ
    പരിതുഷ്ടോ ഽസ്മി തേ രാജൻ വരം വരയ സുവ്രത
25 തതഃ സഭാര്യഃ പ്രനടസ് തം ഉവാച ബൃഹദ്രഥഃ
    പുത്രദർശനനൈരാശ്യാദ് ബാഷ്പഗദ്ഗദയാ ഗിരാ
26 [ബ്]
    ഭഗവൻ രാജ്യം ഉത്സൃജ്യ പ്രസ്ഥിതസ്യ തപോവനം
    കിം വരേണാൽപ ഭാഗ്യസ്യ കിം രാജ്യേനാപ്രജസ്യ മേ
27 [ക്]
    ഏതച് ഛ്രുത്വാ മുനിർ ധ്യാനം അഗമത് ക്ഷുഭിതേന്ദ്രിയഃ
    തസ്യൈവ ചാമ്ര വൃക്ഷസ്യ ഛായായാം സമുപാവിശത്
28 തസ്യോപവിഷ്ടസ്യ മുനേർ ഉത്സംഗേ നിപപാത ഹ
    അവാതം അശുകാദഷ്ടം ഏകം ആമ്രഫലം കില
29 തത് പ്രഗൃഹ്യ മുനിശ്രേഷ്ഠോ ഹൃദയേനാഭിമന്ത്ര്യ ച
    രാജ്ഞേ ദദാവ് അപ്രതിമം പുത്രസമ്പ്രാപ്തി കാരകം
30 ഉവാച ച മഹാപ്രാജ്ഞസ് തം രാജാനം മഹാമുനിഃ
    ഗച്ഛ രാജൻ കൃതാർഥോ ഽസി നിവർത മനുജാധിപ
31 യഥാ സമയം ആജ്ഞായ തദാ സ നൃപസത്തമഃ
    ദ്വാഭ്യാം ഏകം ഫലം പ്രാദാത് പത്നീഭ്യാം ഭരതർഷഭ
32 തേ തദ് ആമ്രം ദ്വിധാകൃത്വാ ഭക്ഷയാം ആസതുഃ ശുഭേ
    ഭാവിത്വാദ് അപി ചാർഥസ്യ സത്യവാക്യാത് തഥാ മുനേഃ
33 തയോഃ സമഭവദ് ഗർഭഃ ഫലപ്രാശന സംഭവഃ
    തേ ച ദൃഷ്ട്വാ നരപതിഃ പരാം മുദം അവാപ ഹ
34 അഥ കാലേ മഹാപ്രാജ്ഞ യഥാ സമയം ആഗതേ
    പ്രജായേതാം ഉഭേ രാജഞ് ശരീരശകലേ തദാ
35 ഏകാക്ഷിബാഹുചരണേ അർധോദര മുഖസ്ഫിജേ
    ദൃഷ്ട്വാ ശരീരശകലേ പ്രവേപാതേ ഉഭേ ഭൃശം
36 ഉദ്വിഗ്നേ സഹ സംമന്ത്ര്യ തേ ഭഗിന്യൗ തദാബലേ
    സജീവേ പ്രാണിശകലേ തത്യജാതേ സുദുഃഖിതേ
37 തയോർ ധാത്ര്യൗ സുസംവീതേ കൃത്വാ തേ ഗർഭസമ്പ്ലവേ
    നിർഗമ്യാന്തഃ പുരദ്വാരാത് സമുത്സൃജ്യാശു ജഗ്മതുഃ
38 തേ ചതുഷ്പഥ നിക്ഷിപ്തേ ജരാ നാമാഥ രാക്ഷസീ
    ജഗ്രാഹ മനുജവ്യാഘ്രമാംസശോണിതഭോജനാ
39 കർതുകാമാ സുഖവഹേ ശകലേ സാ തു രാക്ഷസീ
    സംഘട്ടയാം ആസ തദാ വിധാനബലചോദിതാ
40 തേ സമാനീത മാത്രേ തു ശകലേ പുരുഷർഷഭ
    ഏകമൂർതി കൃതേ വീരഃ കുമാരഃ സമപദ്യത
41 തതഃ സാ രാക്ഷസീ രാജൻ വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാ
    ന ശശാക സമുദ്വോധും വജ്രസാര മയം ശിശും
42 ബാലസ് താമ്രതലം മുഷ്ടിം കൃത്വാ ചാസ്യേ നിധായ സഃ
    പ്രാക്രോശദ് അതിസംരംഭാത് സതോയ ഇവ തോയദഃ
43 തേന ശബ്ദേന സംഭ്രാന്തഃ സഹസാന്തഃ പുരേ ജനഃ
    നിർജഗാമ നരവ്യാഘ്ര രാജ്ഞാ സഹ പരന്തപ
44 തേ ചാബലേ പരിഗ്ലാനേ പയഃ പൂർണപയോധരേ
    നിരാശേ പുത്രലാഭായ സഹസൈവാഭ്യഗച്ഛതാം
45 അഥ ദൃഷ്ട്വാ തഥാ ഭൂതേ രാജാനം ചേഷ്ട സന്തതിം
    തം ച ബാലം സുബലിനം ചിന്തയാം ആസ രാക്ഷസീ
46 നാർഹാമി വിഷയേ രാജ്ഞോ വസന്തീ പുത്രഗൃദ്ധിനഃ
    ബാലം പുത്രം ഉപാദാതും മേഘലേഖേവ ഭാസ്കരം
47 സാ കൃത്വാ മാനുഷം രൂപം ഉവാച മനുജാധിപം
    ബൃഹദ്രഥസുതസ് തേ ഽയം മദ്ദത്തഃ പ്രതിഗൃഹ്യതാം
48 തവ പത്നീ ദ്വയേ ജാതോ ദ്വിജാതിവരശാസനാത്
    ധാത്രീ ജനപരിത്യക്തോ മമായം പരിരക്ഷിതഃ
49 തതസ് തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ കാശിരാജസുതേ ശുഭേ
    തം ബാലം അഭിപത്യാശു പ്രസ്നവൈർ അഭിഷിഞ്ചതാം
50 തതഃ സ രാജാ സംഹൃഷ്ടഃ സർവം തദ് ഉപലഭ്യ ച
    അപൃച്ഛൻ നവഹേമാഭാം രാക്ഷസീം താം അരാക്ഷസീം
51 കാ ത്വം കമലഗർഭാഭേ മമ പുത്ര പ്രദായിനീ
    കാമയാ ബ്രൂഹി കല്യാണി ദേവതാ പ്രതിഭാസി മേ