മേഘദൂതം

പൂർവമേഘഃ

കശ്ചിത്കാന്താവിരഹഗുരുണാ സ്വാധികാരാത്പ്രമത്തഃ
ശാപേനാസ്തംഗമിതമഹിമാ വർഷഭോഗ്യേണ ഭർത്തുഃ
യക്ഷശ്ചക്രേ ജനകതനയാസ്നാനപുണ്യോദകേഷു
സ്നിഗ്ധച്ഛായാതരുഷു വസതിം രാമഗിര്യാശ്രമേഷു॥1.1॥

തസ്മിന്നദ്രൗ കതിചിദബലാവിപ്രയുക്തഃ സ കാമീ
നീത്വാ മാസാൻ കനകവലയഭ്രംശരിക്തപ്രകോഷ്ഠഃ
ആഷാഢസ്യ പ്രഥമദിവസേ മേഘമാശ്ലിഷ്ടസാനും
വപ്രക്രീഡാപരിണതഗജപ്രേക്ഷണീയം ദദർശ॥1.2॥

തസ്യ സ്ഥിത്വാ കഥമപി പുരഃ കേതകാധാനഹേതോ-
രന്തർബാഷ്പശ്ചിരമനുചരോ രാജരാജസ്യ ദധ്യൗ
മേഘാലോകേ ഭവതി സുഖിനോഽപ്യന്യഥാവൃത്തി ചേതഃ
കണ്ഠാശ്ലേഷപ്രണയിനി ജനേ കിം പുനർദൂരസംസ്ഥേ॥1.3॥

പ്രത്യാസന്നേ നഭസി ദയിതാജീവിതാലംബനാർത്ഥീ
ജീമൂതേന സ്വകുശലമയീം ഹാരയിഷ്യൻ പ്രവൃത്തിം
സ പ്രത്യഗ്രൈഃ കുടജകുസുമൈഃ കല്പിതാർഘായ തസ്മൈ
പ്രീതഃ പ്രീതിപ്രമുഖവചനം സ്വാഗതം വ്യാജഹാര‍॥1.4॥

ധൂമജ്യോതിഃസലിലമരുതാം സന്നിപാതഃ ക്വ മേഘഃ
സന്ദേശാർഥാഃ ക്വ പടുകരണൈഃ പ്രാണിഭിഃ പ്രാപണീയാഃ
ഇത്യൗത്സുക്യാദപരിഗണയൻ ഗുഹ്യകസ്തം യയാചേ
കാമാർത്താ ഹി പ്രകൃതികൃപണാശ്ചേതനാചേതനേഷു॥1.5॥

ജാതം വംശേ ഭുവനവിദിതേ പുഷ്കരാവർത്തകാനാം
ജാനാമി ത്വാം പ്രകൃതിപുരുഷം കാമരൂപം മഘോനഃ
തേനാർത്ഥിത്വം ത്വയി വിധിവശാദ് ദൂരബന്ധുർഗതോഽഹം
യാച്ഞാ മോഘാ വരമധിഗുണേ നാധമേ ലബ്ധകാമാ॥1.6॥

സന്തപ്താനാം ത്വമസി ശരണം തത്പയോദ പ്രിയായാഃ
സന്ദേശം മേ ഹര ധനപതിക്രോധവിശ്ലേഷിതസ്യ
ഗന്തവ്യാ തേ വസതിരളകാ നാമ യക്ഷേശ്വരാണാം
ബാഹ്യോദ്യാനസ്ഥിതഹരശിരശ്ചന്ദ്രികാധൗതഹർമ്യാ॥1.7॥

ത്വാമാരൂഢം പവനപദവീമുദ്ഗൃഹീതാളകാന്താഃ
പ്രേക്ഷിഷ്യന്തേ പഥികവനിതാഃ പ്രത്യയാദാശ്വസന്ത്യഃ
കഃ സന്നദ്ധേ വിരഹവിധുരാം ത്വയ്യുപേക്ഷേത ജായാം
ന സ്യാദന്യോഽപ്യഹമിവ ജനോ യഃ പരാധീനവൃത്തിഃ॥1.8॥

ത്വാം ചാവശ്യം ദിവസഗണനാതത്പരാമേകപത്നീം
അവ്യാപന്നാമവിഹതഗതിർദ്രക്ഷ്യസി ഭ്രാതൃജായാം
ആശാബന്ധഃ കുസുമസദൃശം പ്രായശോ ഹ്യങ്ഗനാനാം
സദ്യഃ പാതി പ്രണയി ഹൃദയം വിപ്രയോഗേ രുണദ്ധി॥1.9॥

മന്ദം മന്ദം നുദതി പവനശ്ചാനുകൂലോ യഥാ ത്വാം
വാമശ്ചായം നദതി മധുരം ചാതകസ്തേ സഗന്ധഃ
ഗർഭാധാനക്ഷണപരിചയാൻ നൂനമാബദ്ധമാലാഃ
സേവിഷ്യന്തേ നയനസുഭഗം ഖേ ഭവന്തം ബലാകാഃ॥1.10॥

കർത്തും യച്ച പ്രഭവതി മഹീമുച്ഛിലിന്ധ്രാമവന്ധ്യാം
തച്ഛ്രുത്വാ തേ ശ്രവണസുഭഗം ഗർജിതം മാനസോത്കാഃ
ആകൈലാസാദ് ബിസകിസലയച്ഛേദപാഥേയവന്തഃ
സമ്പത്സ്യന്തേ നഭസി ഭവതോ രാജഹംസാഃ സഹായാഃ॥1.11॥

ആപൃച്ഛസ്വ പ്രിയസഖമമും തുങ്ഗമാലിങ്ഗ്യ ശൈലം
വന്ദ്യൈഃ പുംസാം രഘുപതിപദൈരങ്കിതം മേഖലാസു
കാലേ കാലേ ഭവതി ഭവതോ യസ്യ സംയോഗമേത്യ
സ്നേഹവ്യക്തിശ്ചിരവിരഹജം മുഞ്ചതോ ബാഷ്പമുഷ്ണം॥1.12॥

മാർഗ്ഗം താവച് ഛൃണു കഥയതസ്ത്വത്പ്രയാണാനുരൂപം
സന്ദേശം മേ തദനു ജലദ ശ്രോഷ്യസി ശ്രോത്രപേയം
ഖിന്നഃ ഖിന്നഃ ശിഖരിഷു പദം ന്യസ്യ ഗന്താസി യത്ര
ക്ഷീണഃ ക്ഷീണഃ പരിലഘു പയഃ സ്രോതസാം ചോപഭുജ്യ॥1.13॥

അദ്രേഃ ശൃങ്ഗം ഹരതി പവനഃ കിംസ്വിദിത്യുന്മുഖീഭിർ-
ദൃഷ്ടോത്സാഹശ്ചകിതചകിതം മുഗ്ധസിദ്ധാങ്ഗനാഭിഃ
സ്ഥാനാദസ്മാത് സരസനിചുളാദുത്പതോദങ്മുഖഃ ഖം
ദിങ്നാഗാനാം പഥി പരിഹരൻ സ്ഥൂലഹസ്താവലേപാൻ॥1.14॥

രത്നച്ഛായാവ്യതികര ഇവ പ്രേക്ഷ്യമേതത്പുരസ്താദ്
വല്മീകാഗ്രാത് പ്രഭവതി ധനുഃഖണ്ഡമാഖണ്ഡലസ്യ
യേന ശ്യാമം വപുരതിതരാം കാന്തിമാപത്സ്യതേ തേ
ബർഹേണേവ സ് ഫുരിതരുചിനാ ഗോപവേഷസ്യ വിഷ്ണോഃ॥1.15॥


ത്വയ്യായന്തം കൃഷിഫലമിതി ഭ്രൂവിലാസാനഭിജ്ഞൈഃ
പ്രീതിസ്നിഗ്ധൈർജനപദവധൂലോചനൈഃ പീയമാനഃ
സദ്യഃ സീരോത്കഷണസുരഭി ക്ഷേത്രമാരുഹ്യ മാലം
കിഞ്ചിത് പശ്ചാദ് വ്രജ ലഘുഗതിർ ഭൂയ ഏവോത്തരേണ॥1.16॥

ത്വാമാസാരപ്രശമിതവനോപപ്ലവം സാധു മൂർധ്നാ
വക്ഷ്യത്യധ്വശ്രമപരിഗതം സാനുമാനാമ്രകൂടഃ
ന ക്ഷുദ്രോഽപി പ്രഥമസുകൃതാപേക്ഷയാ സംശ്രയായ
പ്രാപ്തേ മിത്രേ ഭവതി വിമുഖഃ കിം പുനർ യസ് തഥോച്ചൈഃ॥1.17॥

ചന്നോപാന്തഃ പരിണതഫലദ്യോതിഭിഃ കാനനാമ്രൈ-
സ്ത്വയ്യാരൂഢേ ശിഖരമചലഃ സ്നിഗ്ധവേണീസവർണേ
നൂനം യാസ്യത്യമരമിഥുനപ്രേക്ഷണീയാമവസ്ഥാം
മധ്യേ ശ്യാമഃ സ്തന ഇവ ഭുവഃ ശേഷവിസ്താരപാണ്ഡുഃ॥1.18॥

സ്ഥിത്വാ തസ്മിൻ വനചരവധൂഭുക്തകുഞ്ജേ മുഹൂർത്തം
തോയോത്സർഗദ്രുതതരഗതിസ്തത്പരം വർത്മ തീർണഃ
രേവാം ദ്രക്ഷ്യസ്യുപലവിഷമേ വിന്ധ്യപാദേ വിശീർണാം
ഭക്തിച്ഛേദൈരിവ വിരചിതാം ഭൂതിമങ്ഗേ ഗജസ്യ॥1.19॥

{അധ്വക്ലാന്തം പ്രതിമുഖഗതം സാനുമാനാമ്രകൂട-
സ്തുങ്ഗേന ത്വാം ജലദശിരസാ വക്ഷ്യതി ശ്ലാഘമാനഃ
ആസാരേണ ത്വമപി ശമയേസ്തസ്യ നൈദാഘമഗ്നിം
സദ്ഭാവാർദ്രഃ ഫലതി ന ചിരേണോപകാരോ മഹത്സു॥1.19അ}॥

തസ്യാസ് തിക്തൈർ വനഗജമദൈർ വാസിതം വാന്തവൃഷ്ടിർ
ജംബൂകുഞ്ജപ്രതിഹതരയം തോയമാദായ ഗച്ഛേഃ.
അന്തഃസാരം ഘന തുലയിതും നാനിലഃ ശക്ഷ്യതി ത്വാം
രിക്തഃ സർവോ ഭവതി ഹി ലഘുഃ പൂർണതാ ഗൗരവായ॥1.20॥

നീപം ദൃഷ്ട്വാ ഹരിതകപിശം കേസരൈരർധരൂഢൈർ
ആവിർഭൂതപ്രഥമമുകുലാഃ കന്ദലീശ്ചാനുകച്ചം
ജഗ്ധ്വാരണ്യേഷ്വധികസുരഭിം ഗന്ധമാഘ്രായ ചോർവ്യാഃ
സാരങ്ഗാസ്തേ ജലലവമുചഃ സൂചയിഷ്യന്തി മാർഗം॥1.21॥

അംഭോബിന്ദുഗ്രഹണചതുരാംശ്ചാതകാൻ വീക്ഷമാണാഃ
ശ്രേണീഭൂതാഃ പരിഗണനയാ നിർദിശന്തോ ബലാകാഃ
ത്വാമാസാദ്യ സ്തനിതസമയേ മാനയിഷ്യന്തി സിദ്ധാഃ
സോത്കമ്പാനി പ്രിയസഹചരീസംഭ്രമാലിങ്ഗിതാനി॥1.22॥

ഉത്പശ്യാമി ദ്രുതമപി സഖേ മത്പ്രിയാർഥം യിയാസോഃ
കാലക്ഷേപം കകുഭസുരഭൗ പർവതേ പർവതേ തേ
ശുക്ലാപാങ്ഗൈഃ സജലനയനൈഃ സ്വാഗതീകൃത്യ കേകാഃ
പ്രത്യുദ്യാതഃ കഥമപി ഭവാൻ ഗന്തുമാശു വ്യവസ്യേത്॥1.23॥

പാണ്ഡുച്ചായോപവനവൃതയഃ കേതകൈഃ സൂചിഭിന്നൈർ
നീഡാരംഭൈർ ഗൃഹബലിഭുജാമാകുലഗ്രാമചൈത്യാഃ
ത്വയ്യാസന്നേ പരിണതഫലശ്യാമജംബൂവനാന്താഃ
സമ്പത്സ്യന്തേ കതിപയദിനസ്ഥായിഹംസാ ദശാർണാഃ॥1.24॥

തേഷാം ദിക്ഷു പ്രഥിതവിദിശാലക്ഷണാം രാജധാനീം
ഗത്വാ സദ്യഃ ഫലമവികലം കാമുകത്വസ്യ ലബ്ധാ
തീരോപാന്തസ്തനിതസുഭഗം പാസ്യസി സ്വാദു യസ്മാത്
സഭ്രൂഭങ്ഗം മുഖമിവ പയോ വേത്രവത്യാശ്ചലോർമി॥1.25॥

നീചൈരാഖ്യം ഗിരിമധിവസേസ്തത്ര വിശ്രാമഹേതോ-
സ്ത്വത്സമ്പർക്കാത് പുലകിതമിവ പ്രൗഢപുഷ്പൈഃ കദംബൈഃ
യഃ പണ്യസ്ത്രീരതിപരിമലോദ്ഗാരിഭിർ നാഗരാണാം
ഉദ്ദാമാനി പ്രഥയതി ശിലാവേശ്മഭിർ യൗവനാനി॥1.26॥

വിശ്രാന്തഃ സൻ വ്രജവനനദീതീരജാനാം നിഷിഞ്ച-
ന്നുദ്യാനാനാം നവജലകണൈർ യൂഥികാജാലകാനി
ഗണ്ഡസ്വേദാപനയനരുജാ ക്ലാന്തകർണോത്പലാനാം
ഛായാദാനാത് ക്ഷണപരിചിതഃ പുഷ്പലാവീമുഖാനാം॥1.27॥

വക്രഃ പന്ഥാ യദപി ഭവതഃ പ്രസ്ഥിതസ്യോത്തരാശാം
സൗധോത്സങ്ഗപ്രണയവിമുഖോ മാ സ്മ ഭൂരുജ്ജയിന്യാഃ
വിദ്യുദ്ദാമസ്ഫുരിതചകിതൈസ്തത്ര പൗരാങ്ഗനാനാം
ലോലാപാങ്ഗൈർ യദി ന രമസേ ലോചനൈർ വഞ്ചിതോഽസി॥1.28॥

വീചിക്ഷോഭസ്തനിതവിഹഗശ്രേണികാഞ്ചീഗുണായാഃ
സംസർപ്പന്ത്യാഃ സ്ഖലിതസുഭഗം ദർശിതാവർത്തനാഭേഃ.
നിർവിന്ധ്യായാഃ പഥി ഭവ രസാഭ്യന്തരഃ സന്നിപത്യ
സ്ത്രീണാമാദ്യം പ്രണയവചനം വിഭ്രമോ ഹി പ്രിയേഷു॥1.29॥

വേണീഭൂതപ്രതനുസലിലാ താമതീതസ്യ സിന്ധുഃ
പാണ്ഡുച്ഛായാ തടരുഹതരുഭ്രംശിഭിർജീർണപർണൈഃ
സൗഭാഗ്യം തേ സുഭഗ വിരഹാവസ്ഥയാ വ്യഞ്ജയന്തീ
കാർശ്യം യേന ത്യജതി വിധിനാ സ ത്വയൈവോപപാദ്യഃ॥1.30॥

പ്രാപ്യാവന്തീനുദയനകഥാകോവിദഗ്രാമവൃദ്ധാൻ
പൂർവോദ്ദിഷ്ടാമുപസര പുരീം ശ്രീവിശാലാം വിശാലാം
സ്വല്പീഭൂതേ സുചരിതഫലേ സ്വർഗിണാം ഗാം ഗതാനാം
ശേഷൈഃ പുണ്യൈർ ഹൃതമിവ ദിവഃ കാന്തിമത് ഖണ്ഡമേകം॥1.31॥

ദീർഘീകുർവൻ പടുമദകലം കൂജിതം സാരസാനാം
പ്രത്യൂഷേഷു സ്ഫുടിതകമലാമോദമൈത്രീകഷായഃ
യത്ര സ്ത്രീണാം ഹരതി സുരതഗ്ലാനിമങ്ഗാനുകൂലഃ
ശിപ്രാവാതഃ പ്രിയതമ ഇവ പ്രാർഥനാചാടുകാരഃ॥1.32॥

ഹാരാംസ്താരാംസ്തരലഗുടികാൻ കോടിശഃ ശങ്കശുക്തീഃ
ശഷ്പശ്യാമാൻ മരകതമണീനുന്മയൂഖപ്രരോഹാൻ
ദൃഷ്ട്വാ യസ്യാം വിപണിരചിതാൻ വിദ്രുമാണാം ച ഭങ്ഗാൻ
സംലക്ഷ്യന്തേ സലിലനിധയസ്തോയമാത്രാവശേഷാഃ॥1.33॥

പ്രദ്യോതസ്യ പ്രിയദുഹിതരം വത്സരാജോഽത്ര ജഹ്രേ
ഹൈമം താലദ്രുമവനമഭൂദത്ര തസ്യൈവ രാജ്ഞഃ
അത്രോദ്ഭ്രാന്തഃ കില നലഗിരിഃ സ്തംഭമുത്പാട്യ ദർപ്പാദ്
ഇത്യാഗന്തൂൻ രമയതി ജനോ യത്ര ബന്ധൂനഭിജ്ഞഃ॥1.34॥

ജാലോദ്ഗീർണൈരുപചിതവപുഃ കേശസംസ്കാരധൂപൈർ
ബന്ധുപ്രീത്യാ ഭവനശിഖിഭിർ ദത്തനൃത്യോപഹാരഃ
ഹർമ്യേഷ്വസ്യാഃ കുസുമസുരഭിഷ്വധ്വഖേദം നയേഥാ
ലക്ഷ്മീം പശ്യം ലലിതവനിതാപാദരാഗാങ്കിതേഷു॥1.35॥

ഭർത്തുഃ കണ്ഠച്ഛവിരിതി ഗണൈഃ സാദരം വീക്ഷ്യമാണഃ
പുണ്യം യായാസ്ത്രിഭുവനഗുരോർ ധാമ ചണ്ഡീശ്വരസ്യ
ധൂതോദ്യാനം കുവലയരജോഗന്ധിഭിർ ഗന്ധവത്യാ-
സ്തോയക്രീഡാനിരതയുവതിസ്നാനതിക്തൈർ മരുദ്ഭിഃ॥1.36॥

അപ്യന്യസ്മിഞ്ജലധര മഹാകാലമാസാദ്യ കാലേ
സ്ഥാതവ്യം തേ നയനവിഷയം യാവദത്യേതി ഭാനുഃ
കുർവൻ സന്ധ്യാവലിപടഹതാം ശൂലിനഃ ശ്ലാഘനീയാം
ആമന്ദ്രാണാം ഫലമവികലം ലപ്സ്യസേ ഗർജിതാനാം॥1.37॥

പാദന്യാസൈഃ ക്വണിതരശനാസ്തത്ര ലീലാവധൂതൈ
രത്നച്ഛായാഖചിതവലിഭിശ്ചാമരൈഃ ക്ലാന്തഹസ്താഃ
വേശ്യാസ്ത്വത്തോ നഖപദസുഖാൻ പ്രാപ്യ വർഷാഗ്രബിന്ദൂൻ
ആമോക്ഷ്യന്തേ ത്വയി മധുകരശ്രേണിദീർഘാൻ കടക്ഷാൻ॥1.38॥

പശ്ചാദുച്ചൈർഭുജതരുവനം മണ്ഡലേനാഭിലീനഃ
സാന്ധ്യം തേജഃ പ്രതിനവജപാപുഷ്പരക്തം ദധാനഃ
നൃത്താരംഭേ ഹര പശുപതേരാർദ്രനാഗാജിനേച്ഛാം
ശാന്തോദ്വേഗസ്തിമിതനയനം ദൃഷ്ടഭക്തിർ ഭവാന്യാ॥1.39॥

ഗച്ഛന്തീനാം രമാണവസതിം യോഷിതാം തത്ര നക്തം
രുദ്ധാലോകേ നരപതിപഥേ സൂചിഭേദ്യൈസ്തമോഭിഃ
സൗദാമന്യാ കനകനികഷസ്നിഗ്ധയാ ദർശയോർവീം
തോയോത്സർഗസ്തനിതമുഖരോ മാ സ്മ ഭൂർവിക്ലബാസ്താഃ॥1.40॥

താം കസ്യാംചിദ് ഭവനവലഭൗ സുപ്തപാരാവതായാം
നീത്വാ രാത്രിം ചിരവിലസനാത് ഖിന്നവിദ്യുത്കലത്രഃ
ദൃഷ്ടേ സൂര്യേ പുനരപി ഭവാൻ വാഹയേദധ്വശേഷം
മന്ദായന്തേ ന ഖലു സുഹൃദാമഭ്യുപേതാർഥകൃത്യാഃ॥1.41॥

തസ്മിൻ കാലേ നയനസലിലം യോഷിതാം ഖണ്ഡിതാനാം
 ശാന്തിം നേയം പ്രണയിഭിരതോ വർത്മ ഭാനോസ്ത്യജാശു
പ്രാലേയാസ്ത്രം കമലവദനാത് സോഽപി ഹർത്തും നലിന്യാഃ
പ്രത്യാവൃത്തസ്ത്വയി കരരുധി സ്യാദനല്പാഭ്യസൂയഃ॥1.42॥

ഗംഭീരായാഃ പയസി സരിതശ്ചേതസീവ പ്രസന്നേ
ചായാത്മാപി പ്രകൃതിസുഭഗോ ലപ്സ്യതേ തേ പ്രവേശം
തസ്മാദസ്യാഃ കുമുദവിശദാന്യർഹസി ത്വം ന ധൈര്യാൻ
മോഘീകർത്തും ചടുലശഫരോദ്വർത്തനപ്രേക്ഷിതാനി॥1.43॥

തസ്യാഃ കിഞ്ചിത് കരധൃതമിവ പ്രാപ്ത്വവാനീരശാഖം
ഹൃത്വാ നീലം സലിലവസനം മുക്തരോധോനിതംബം
പ്രസ്ഥാനം തേ കഥമപി സഖേ ലംബമാനസ്യ ഭാവി
ജ്ഞാതാസ്വാദോ വിവൃതജഘനാം കോ വിഹാതും സമർഥഃ॥1.44॥

ത്വന്നിഷ്യന്ദോച്ഛസിതവസുധാഗന്ധസമ്പർക്കരമ്യഃ
സ്രോതോരന്ധ്രധ്വനിതസുഭഗം ദന്തിഭിഃ പീയമാനഃ
നീചൈർ വാസ്യത്യുപജിഗമിഷോർ ദേവപൂർവം ഗിരിം തേ
ശീതോ വായുഃ പരിണമയിതാ കാനനോദുംബരാണാം॥1.45॥

തത്ര സ്കന്ദം നിയതവസതിം പുഷ്പമേഘീകൃതാത്മാ
പുഷ്പാസാരൈഃ സ്നപയതു ഭവാൻ വ്യോമഗങ്ഗാജലാർദ്രൈഃ
രക്ഷാഹേതോർ നവശശിഭൃതാ വാസവീനാം ചമൂനാം
അത്യാദിത്യം ഹുതവഹമുഖേ സംഭൃതം തദ്ധി തേജഃ॥1.46॥

ജ്യോതിർലേഖാവലയി ഗലിതം യസ്യ ബർഹം ഭവാനീ
പുത്രപ്രേമ്ണാ കുവലയദലപ്രാപി കർണേ കരോതി
ധൗതാപാങ്ഗം ഹരശശിരുചാ പാവകേസ്തം മയൂരം
പശ്ചാദദ്രിഗ്രഹണഗുരുഭിർ ഗർജിതൈർ നർത്തയേഥാഃ॥1.47॥

ആരാദ്യൈനം ശരവണഭവം ദേവമുല്ലങ്ഘിതാധ്വാ
സിദ്ധദ്വന്ദൈർ ജലകണഭയാദ് വീണിഭിർ മുക്തമാർഗഃ
വ്യാലംബേഥാഃ സുരഭിതനയാലംഭജാം മാനയിഷ്യൻ
സ്രോതോമൂർത്യാ ഭുവി പരിണതാം രന്തിദേവസ്യ കീർത്തിം॥1.48॥

ത്വയ്യാദാതും ജലമവനതേ ശാർങ്ഗിണോ വർണചൗരേ
തസ്യാഃ സിന്ധോഃ പൃഥുമപി തനും ദൂരഭാവാത് പ്രവാഹം
പ്രേക്ഷിഷ്യന്തേ ഗഗനഗതയോ നൂനമാവർജ്യ ദൃഷ്ടിർ
ഏകം ഭുക്താഗുണമിവ ഭുവഃ സ്ഥൂലമധ്യേന്ദ്രനീലം॥1.49॥

താമുത്തീര്യ വ്രജ പരിചിതഭ്രൂലതാവിഭ്രമാണാം
പക്ഷ്മോത്ക്ഷേപാദുപരി വിലസത്കൃഷ്ണശാരപ്രഭാണാം
കുന്ദക്ഷേപാനുഗമധുകരശ്രീമുഷാമാത്മബിംബം
പാത്രീകുർവൻ ദശപുരവധൂനേത്രകൗതൂഹലാനാം॥1.50॥

ബ്രഹ്മാവർത്തം ജനപദമഥച്ഛായയാ ഗാഹമാനഃ
ക്ഷേത്രം ക്ഷത്രപ്രധനപിശുനം കൗരവം തദ് ഭജേഥാഃ
രാജന്യാനാം ശിതശരശതൈർ യത്ര ഗാണ്ഡീവധന്വാ
ധാരാപാതൈസ്ത്വമിവ കമലാന്യഭ്യവർഷൻ മുഖാനി॥1.51॥

ഹിത്വാ ഹാലാമഭിമതരസാം രേവതീലോചനാങ്കാം
ബന്ധുപ്രീത്യാ സമരവിമുഖോ ലാങ്ഗലീ യാഃ സിഷേവേ
കൃത്വാ താസാമധിഗമമപാം സൗമ്യ സാരസ്വതീനാം
അന്തഃ ശുദ്ധസ്ത്വമപി ഭവിതാ വർണമാത്രേണ കൃഷ്ണഃ॥1.52॥

തസ്മാദ് ഗച്ഛേരനുകനഖലം ശൈലരാജാവതീർണാം
ജഹ്നോഃ കന്യാം സഗരതനയസ്വർഗസോപാനപങ്‌ക്തിം
ഗൗരീവക്ത്രഭ്രുകുടിരചനാം യാ വിഹസ്യേവ ഫേനൈഃ
ശംഭോഃ കേശഗ്രഹണമകരോദിന്ദുലഗ്നോർമിഹസ്താ॥1.53॥

തസ്യാഃ പാതും സുരഗജ ഇവ വ്യോമ്നി പശ്ചാർധലംബീ
ത്വം ചേദച്ചസ്ഫടികവിശദം തർക്കയേസ്തിര്യഗംഭഃ
സംസർപ്പന്ത്യാ സപദി ഭവതഃ സ്രോതസിച്ഛായയാസൗ
സ്യാദസ്ഥാനോപഗതയമുനാസംഗമേവാഭിരാമാ॥1.54॥

ആസീനാനാം സുരഭിതശിലം നാഭിഗന്ധൈർ മൃഗാണാം
തസ്യാ ഏവ പ്രഭവമചലം പ്രാപ്യ ഗൗരം തുഷാരൈഃ
വക്ഷ്യസ്യധ്വശ്രമവിനയനേ തസ്യ ശൃങ്ഗേ നിഷണ്ണഃ
ശോഭാം ശുഭ്രാം ത്രിനയനവൃഷോത്ഖാതപങ്കോപമേയം॥1.55॥

തം ചേദ് വായൗ സരതി സരലസ്കന്ധസംഘട്ടജന്മാ
ബാധേതോൽകാക്ഷപിതചമരീബാലഭാരോ ദവാഗ്നിഃ
അർഹസ്യേനം ശമയിതുമലം വാരിധാരാസഹസ്രൈർ
ആപന്നാർത്തിപ്രശമനഫലാഃ സംപദോ ഹ്യുത്തമാനാം॥1.56॥

യേ സംരംഭോത്പതനരഭസാഃ സ്വാങ്ഗഭങ്ഗായ തസ്മിൻ
മുക്താധ്വാനം സപദി ശരഭാ ലങ്ഘയേയുർ ഭവന്തം
താൻ കുർവീഥാസ്തുമുലകരകാവൃഷ്ടിപാതാവകീർണൻ
കേ വാ ന സ്യുഃ പരിഭവപദം നിഷ്ഫലാരംഭയത്നാഃ॥1.57॥

തത്ര വ്യക്തം ദൃഷദി ചരണന്യാസമർധേന്ദുമൗലേഃ
ശശ്വത് സിദ്ധൈരുപചിതബലിം ഭക്തിനമ്രഃ പരീയാഃ
യസ്മിൻ ദൃഷ്ടേ കരണവിഗമാദൂർധ്വമുദ്ധൂതപാപാഃ
കല്പിഷ്യന്തേ സ്ഥിരഗണപദപ്രാപ്തയേ ശ്രദ്ധധാനാഃ॥1.58॥

ശബ്ദായന്തേ മധുരമനിലൈഃ കീചകാഃ പൂര്യമാണാഃ
സംരക്താഭിസ്ത്രിപുരവിജയോ ഗീയതേ കിന്നരാഭിഃ
നിർഹ്രാദസ്തേ മുരജ ഇവ ചേത് കന്ദരേഷു ധ്വനിഃ സ്യാത്
സംഗീതാർഥോ നനു പശുപതേസ്തത്ര ഭാവീ സമഗ്രഃ॥1.59॥

പ്രാലേയാദ്രേരുപതടമതിക്രമ്യ താംസ്താൻ വിശേഷാൻ
ഹംസദ്വാരം ഭൃഗുപതിയശോവർത്മ യത് ക്രൗഞ്ചരന്ധ്രം
തേനോദീചീം ദിശമനുസരേസ്തിര്യഗായാമശോഭീ
ശ്യാമഃ പാദോ ബലിനിയമനാഭ്യുദ്യതസ്യേവ വിഷ്ണോഃ॥1.60॥

ഗത്വാ ചോർധ്വം ദശമുഖഭുജോച്ഛാസിതപ്രസ്ഥസംധേഃ
കൈലാസസ്യ ത്രിദശവനിതാദർപണസ്യാതിഥിഃ സ്യാഃ
ശൃങ്ഗോച്ഛ്രായൈഃ കുമുദവിശദൈർ യോ വിതത്യ സ്ഥിതഃ ഖം
രാശീഭൂതഃ പ്രതിദിനമിവ ത്ര്യംബകസ്യട്ടഹാസഃ॥1.61॥

ഉത്പശ്യാമി ത്വയി തടഗതേ സ്നിഗ്ധഭിന്നാഞ്ജനാഭേ
സദ്യഃ കൃത്തദ്വിരദദശനച്ഛേദഗൗരസ്യ തസ്യ
ശോഭാമദ്രേഃ സ്തിമിതനയനപ്രേക്ഷണീയാം ഭവിത്രീം
അംസന്യസ്തേ സതി ഹലഭൃതോ മേചകേ വാസസീവ॥1.62॥

ഹിത്വാ തസ്മിൻ ഭുജഗവലയം ശംഭുനാ ദത്തഹസ്താ
ക്രീഡാശൈലേ യദി ച വിചരേത് പാദചാരേണ ഗൗരീ
ഭങ്ഗീഭക്ത്യാ വിരചിതവപുഃ സ്തംഭിതാന്തർജലൗഘഃ
സോപാനത്വം കുരു മണിതടാരോഹണായാഗ്രയായീ॥1.63॥

തത്രാവശ്യം വലയകുലിശോദ്ധട്ടനോദ്ഗീർണതോയം
നേഷ്യന്തി ത്വാം സുരയുവതയോ യന്ത്രധാരാഗൃഹത്വം
താഭ്യോ മോക്ഷസ്തവ യദി സഖേ ഘർമലബ്ധസ്യ ന സ്യാത്
ക്രീഡാലോലാഃ ശ്രവണപരുഷൈർ ഗർജിതൈർ ഭായയേസ്താഃ॥1.64॥

ഹേമാംഭോജപ്രസവി സലിലം മാനസസ്യാദദാനഃ
കുർവൻ കാമം ക്ഷണമുഖപടപ്രീതിമൈരാവതസ്യ
ധുന്വൻ കല്പദ്രുമകിസലയാനംശുകാനീവ വാതൈർ
നാനാചേഷ്ടൈർ ജലദലലിതൈർ നിർവിശേസ്തം നഗേന്ദ്രം॥1.65॥

തസ്യോത്സങ്ഗേ പ്രണയിന ഇവ സ്രസ്തഗങ്ഗാദുകൂലാം
ന ത്വം ദൃഷ്ട്വാ ന പുനരലകാം ജ്ഞാസ്യസേ കാമചാരിൻ
യാ വഃ കാലേ വഹതി സലിലോദ്ഗാരമുച്ചൈർ വിമാനാ
മുക്താജാലഗ്രഥിതമലകം കാമിനീവാഭ്രവൃന്ദം॥1.66॥

ഉത്തരമേഘഃ

ഉത്തരമേഘഃ|