ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 15

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 14

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 16 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 15

മൈത്രേയ ഉവാച

പ്രാജാപത്യം തു തത്തേജഃ പരതേജോഹനം ദിതിഃ ।
ദധാര വർഷാണി ശതം ശങ്കമാനാ സുരാർദ്ദനാത് ॥ 1 ॥

ലോകേ തേന ഹതാലോകേ ലോകപാലാ ഹതൌജസഃ ।
ന്യവേദയൻ വിശ്വസൃജേ ധ്വാന്തവ്യതികരം ദിശാം ॥ 2 ॥

ദേവാ ഊചുഃ

തമ ഏതദ് വിഭോ വേത്ഥ സംവിഗ്നാ യദ്വയം ഭൃശം ।
ന ഹ്യവ്യക്തം ഭഗവതഃ കാലേനാസ്പൃഷ്ടവർത്മനഃ ॥ 3 ॥

ദേവദേവ ജഗദ്ധാതർല്ലോകനാഥശിഖാമണേ ।
പരേഷാമപരേഷാം ത്വം ഭൂതാനാമസി ഭാവവിത് ॥ 4 ॥

നമോ വിജ്ഞാനവീര്യായ മായയേദമുപേയുഷേ ।
ഗൃഹീതഗുണഭേദായ നമസ്തേഽവ്യക്തയോനയേ ॥ 5 ॥

യേ ത്വാനന്യേന ഭാവേന ഭാവയന്ത്യാത്മഭാവനം ।
ആത്മനി പ്രോതഭുവനം പരം സദസദാത്മകം ॥ 6 ॥

തേഷാം സുപക്വയോഗാനാം ജിതശ്വാസേന്ദ്രിയാത്മനാം ।
ലബ്ധയുഷ്മത്പ്രസാദാനാം ന കുതശ്ചിത്പരാഭവഃ ॥ 7 ॥

യസ്യ വാചാ പ്രജാഃ സർവ്വാ ഗാവസ്തന്ത്യേവ യന്ത്രിതാഃ ।
ഹരന്തി ബലിമായത്താസ്തസ്മൈ മുഖ്യായ തേ നമഃ ॥ 8 ॥

സ ത്വം വിധത്സ്വ ശം ഭൂമംസ്തമസാ ലുപ്തകർമ്മണാം ।
അദഭ്രദയയാ ദൃഷ്ട്യാ ആപന്നാനർഹസീക്ഷിതും ॥ 9 ॥

ഏഷ ദേവ ദിതേർഗ്ഗർഭ ഓജഃ കാശ്യപമർപ്പിതം ।
ദിശസ്തിമിരയൻ സർവ്വാ വർദ്ധതേഽഗ്നിരിവൈധസി ॥ 10 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

സ പ്രഹസ്യ മഹാബാഹോ ഭഗവാൻ ശബ്ദഗോചരഃ ।
പ്രത്യാചഷ്ടാത്മഭൂർദ്ദേവാൻ പ്രീണൻ രുചിരയാ ഗിരാ ॥ 11 ॥

ബ്രഹ്മോവാച

മാനസാ മേ സുതാ യുഷ്മത്പൂർവ്വജാഃ സനകാദയഃ ।
ചേരുർവ്വിഹായസാ ലോകാല്ലോകേഷു വിഗതസ്പൃഹാഃ ॥ 12 ॥

ത ഏകദാ ഭഗവതോ വൈകുണ്ഠസ്യാമലാത്മനഃ ।
യയുർവ്വൈകുണ്ഠനിലയം സർവ്വലോകനമസ്കൃതം ॥ 13 ॥

വസന്തി യത്ര പുരുഷാഃ സർവ്വേ വൈകുണ്ഠമൂർത്തയഃ ।
യേഽനിമിത്തനിമിത്തേന ധർമ്മേണാരാധയൻ ഹരിം ॥ 14 ॥

യത്ര ചാദ്യഃ പുമാനാസ്തേ ഭഗവാൻ ശബ്ദഗോചരഃ ।
സത്ത്വം വിഷ്ടഭ്യ വിരജം സ്വാനാം നോ മൃഡയൻ വൃഷഃ ॥ 15 ॥

യത്ര നൈഃശ്രേയസം നാമ വനം കാമദുഘൈർദ്രുമൈഃ ।
സർവ്വർത്തുശ്രീഭിർവ്വിഭ്രാജത്കൈവല്യമിവ മൂർത്തിമത് ॥ 16 ॥

     വൈമാനികാഃ സലലനാശ്ചരിതാനി യത്ര
          ഗായന്തി യത്ര ശമലക്ഷപണാനി ഭർത്തുഃ ।
     അന്തർജ്ജലേഽനുവികസൻമധുമാധവീനാം
          ഗന്ധേന ഖണ്ഡിതധിയോഽപ്യനിലം ക്ഷിപന്തഃ ॥ 17 ॥

     പാരാവതാന്യഭൃതസാരസചക്രവാക-
          ദാത്യൂഹഹംസശുകതിത്തിരിബർഹിണാം യഃ ।
     കോലാഹലോ വിരമതേഽചിരമാത്രമുച്ചൈഃ
          ഭൃംഗാധിപേ ഹരികഥാമിവ ഗായമാനേ ॥ 18 ॥

     മന്ദാരകുന്ദകുരബോത്പലചമ്പകാർണ്ണ-
          പുന്നാഗനാഗബകുലാംബുജപാരിജാതാഃ ।
     ഗന്ധേഽർച്ചിതേ തുളസികാഭരണേന തസ്യാ
          യസ്മിംസ്തപഃ സുമനസോ ബഹു മാനയന്തി ॥ 19 ॥

     യത്സങ്കുലം ഹരിപദാനതിമാത്രദൃഷ്ടൈർ-
          വ്വൈഡൂര്യമാരകതഹേമമയൈർവ്വിമാനൈഃ ।
     യേഷാം ബൃഹത്കടിതടാഃ സ്മിതശോഭിമുഖ്യഃ
          കൃഷ്ണാത്മനാം ന രജ ആദധുരുത് സ്മയാദ്യൈഃ ॥ 20 ॥

     ശ്രീ രൂപിണീ ക്വണയതീ ചരണാരവിന്ദം
          ലീലാംബുജേന ഹരിസദ്മനി മുക്തദോഷാ ।
     സംലക്ഷ്യതേ സ്ഫടികകുഡ്യ ഉപേത ഹേമ്‌നി
          സമ്മാർജ്ജതീവ യദനുഗ്രഹണേഽന്യയത്നഃ ॥ 21 ॥

     വാപീഷു വിദ്രുമതടാസ്വമലാമൃതാപ്സു
          പ്രേഷ്യാന്വിതാ നിജവനേ തുളസീഭിരീശം ।
     അഭ്യർച്ചതീ സ്വളകമുന്നസമീക്ഷ്യ വക്ത്ര-
          മുച്ഛേഷിതം ഭഗവതേത്യമതാങ്ഗ യച്ഛ്രീഃ ॥ 22 ॥

     യന്ന വ്രജന്ത്യഘഭിദോ രചനാനുവാദാത്
          ശൃണ്വന്തി യേഽന്യവിഷയാഃ കുകഥാ മതിഘ്നീഃ ।
     യാസ്തു ശ്രുതാ ഹതഭഗൈർനൃഭിരാത്തസാരാ-
          സ്താംസ്താൻ ക്ഷിപന്ത്യശരണേഷു തമഃസു ഹന്ത ॥ 23 ॥

     യേഽഭ്യർത്ഥിതാമപി ച നോ നൃഗതിം പ്രപന്നാ:
          ജ്ഞാനം ച തത്ത്വവിഷയം സഹ ധർമ്മ യത്ര ।
     നാരാധനം ഭഗവതോ വിതരന്ത്യമുഷ്യ
          സമ്മോഹിതാ വിതതയാ ബത മായയാ തേ ॥ 24 ॥

     യച്ച വ്രജന്ത്യനിമിഷാമൃഷഭാനുവൃത്ത്യാ
          ദൂരേ യമാ ഹ്യുപരി നഃ സ്പൃഹണീയശീലാഃ ।
     ഭർത്തുർമ്മിഥഃ സുയശസഃ കഥനാനുരാഗ-
          വൈക്ലബ്യബാഷ്പകലയാ പുളകീകൃതാംഗാഃ ॥ 25 ॥

     തദ്വിശ്വഗുർവ്വധികൃതം ഭുവനൈകവന്ദ്യം
          ദിവ്യം വിചിത്രവിബുധാഗ്ര്യവിമാനശോചിഃ ।
     ആപുഃ പരാം മുദമപൂർവ്വമുപേത്യ യോഗ-
          മായാബലേന മുനയസ്തദഥോ വികുണ്ഠം ॥ 26 ॥

     തസ്മിന്നതീത്യ മുനയഃ ഷഡസജ്ജമാനാഃ
          കക്ഷാഃ സമാനവയസാവഥ സപ്തമായാം ।
     ദേവാവചക്ഷത ഗൃഹീതഗദൌ പരാർദ്ധ്യ-
          കേയൂരകുണ്ഡലകിരീടവിടങ്കവേഷൌ ॥ 27 ॥

     മത്തദ്വിരേഫവനമാലികയാ നിവീതൌ
          വിന്യസ്തയാസിതചതുഷ്ടയബാഹുമദ്ധ്യേ ।
     വക്ത്രം ഭ്രുവാ കുടിലയാ സ്ഫുടനിർഗ്ഗമാഭ്യാം
          രക്തേക്ഷണേന ച മനാഗ്രഭസം ദധാനൌ ॥ 28 ॥

     ദ്വാര്യേതയോർന്നിവിവിശുർമ്മിഷതോരപൃഷ്ട്വാ
          പൂർവ്വാ യഥാ പുരടവജ്രകപാടികാ യാഃ ।
     സർവ്വത്ര തേഽവിഷമയാ മുനയഃ സ്വദൃഷ്ട്യാ
          യേ സഞ്ചരന്ത്യവിഹതാ വിഗതാഭിശങ്കാഃ ॥ 29 ॥

     താൻ വീക്ഷ്യ വാതരശനാംശ്ചതുരഃ കുമാരാൻ
          വൃദ്ധാൻ ദശാർദ്ധവയസോ വിദിതാത്മതത്ത്വാൻ ।
     വേത്രേണ ചാസ്ഖലയതാമതദർഹണാംസ്തൌ
          തേജോ വിഹസ്യ ഭഗവത്പ്രതികൂലശീലൌ ॥ 30 ॥

     താഭ്യാം മിഷത്സ്വനിമിഷേഷു നിഷിദ്ധ്യമാനാഃ
          സ്വർഹത്തമാ ഹ്യപി ഹരേഃ പ്രതിഹാരപാഭ്യാം ।
     ഊചുസ്സുഹൃത്തമദിദൃക്ഷിതഭംഗ ഈഷത്
          കാമാനുജേന സഹസാ ത ഉപപ്ലുതാക്ഷാഃ ॥ 31 ॥

മുനയ ഊചുഃ

     കോ വാമിഹൈത്യ ഭഗവത്പരിചര്യയോച്ചൈഃ
          തദ്ധർമ്മിണാം നിവസതാം വിഷമഃ സ്വഭാവഃ ।
     തസ്മിൻ പ്രശാന്തപുരുഷേ ഗതവിഗ്രഹേ വാം
          കോ വാഽഽത്മവത്കുഹകയോഃ പരിശങ്കനീയഃ ॥ 32 ॥

     ന ഹ്യന്തരം ഭഗവതീഹ സമസ്തകുക്ഷാ-
          വാത്മാനമാത്മനി നഭോ നഭസീവ ധീരാഃ ।
     പശ്യന്തി യത്ര യുവയോഃ സുരലിംഗിനോഃ കിം
          വ്യുത്പാദിതം ഹ്യുദരഭേദി ഭയം യതോഽസ്യ ॥ 33 ॥

     തദ് വാമമുഷ്യ പരമസ്യ വികുണ്ഠ ഭർത്തുഃ
          കർത്തും പ്രകൃഷ്ടമിഹ ധീമഹി മന്ദധീഭ്യാം ।
     ലോകാനിതോ വ്രജതമന്തരഭാവദൃഷ്ട്യാ
          പാപീയസസ്ത്രയ ഇമേ രിപവോഽസ്യ യത്ര ॥ 34 ॥

     തേഷാമിതീരിതമുഭാവവധാര്യ ഘോരം
          തം ബ്രഹ്മദണ്ഡമനിവാരണമസ്ത്രപൂഗൈഃ ।
     സദ്യോ ഹരേരനുചരാവുരുബിഭ്യതസ്തത്
          പാദഗ്രഹാവപതതാമതികാതരേണ ॥ 35 ॥

     ഭൂയാദഘോനി ഭഗവദ്ഭിരകാരി ദണ്ഡോ
          യോ നൌ ഹരേത സുരഹേളനമപ്യശേഷം ।
     മാ വോഽനുതാപകലയാ ഭഗവത് സ്മൃതിഘ്നോ
          മോഹോ ഭവേദിഹ തു നൌ വ്രജതോരധോഽധഃ ॥ 36 ॥

     ഏവം തദൈവ ഭഗവാനരവിന്ദനാഭഃ
          സ്വാനാം വിബുധ്യ സദതിക്രമമാര്യഹൃദ്യഃ ।
     തസ്മിന്യയൌ പരമഹംസമഹാമുനീനാം
          അന്വേഷണീയചരണൌ ചലയൻ സഹ ശ്രീഃ ॥ 37 ॥

     തം ത്വാഗതം പ്രതിഹൃതൌപയികം സ്വപുംഭിഃ
          തേഽചക്ഷതാക്ഷവിഷയം സ്വസമാധിഭാഗ്യം ।
     ഹംസശ്രിയോർവ്യജനയോഃ ശിവവായുലോല-
          ച്ഛുഭ്രാതപത്രശശികേസരശീകരാംബും ॥ 38 ॥

     കൃത്സ്നപ്രസാദസുമുഖം സ്പൃഹണീയധാമ-
          സ്നേഹാവലോകകലയാ ഹൃദി സംസ്പൃശന്തം ।
     ശ്യാമേ പൃഥാവുരസി ശോഭിതയാ ശ്രിയാ സ്വ-
          ശ്ചൂഡാമണിം സുഭഗയന്തമിവാത്മധിഷ്ണ്യം ॥ 39 ॥

     പീതാംശുകേ പൃഥു നിതംബിനി വിസ്ഫുരന്ത്യാ
          കാഞ്ച്യാലിഭിർവ്വിരുതയാ വനമാലയാ ച ।
     വൽഗുപ്രകോഷ്ഠവലയം വിനതാസുതാംസേ
          വിന്യസ്തഹസ്തമിതരേണ ധുനാനമബ്ജം ॥ 40 ॥

     വിദ്യുത്ക്ഷിപൻ മകരകുണ്ഡലമണ്ഡനാർഹ-
          ഗണ്ഡസ്ഥലോന്നസമുഖം മണിമത്കിരീടം ।
     ദോർദ്ദണ്ഡഷണ്ഡവിവരേ ഹരതാ പരാർദ്ധ്യ-
          ഹാരേണ കന്ധരഗതേന ച കൌസ്തുഭേന ॥ 41 ॥

     അത്രോപസൃഷ്ടമിതി ചോത് സ്മിതമിന്ദിരായാഃ
          സ്വാനാം ധിയാ വിരചിതം ബഹു സൌഷ്ഠവാഢ്യം ।
     മഹ്യം ഭവസ്യ ഭവതാം ച ഭജന്തമംഗം
          നേമുർന്നിരീക്ഷ്യ ന വിതൃപ്തദൃശോ മുദാ കൈഃ ॥ 42 ॥

     തസ്യാരവിന്ദനയനസ്യ പദാരവിന്ദ-
          കിഞ്ജൽകമിശ്രതുളസീമകരന്ദവായുഃ ।
     അന്തർഗ്ഗതഃ സ്വവിവരേണ ചകാര തേഷാം
          സംക്ഷോഭമക്ഷരജുഷാമപി ചിത്തതന്വോഃ ॥ 43 ॥

     തേ വാ അമുഷ്യ വദനാസിതപദ്മകോശ-
          മുദ്വീക്ഷ്യ സുന്ദരതരാധരകുന്ദഹാസം ।
     ലബ്ധാശിഷഃ പുനരവേക്ഷ്യ തദീയമംഘ്രി-
          ദ്വന്ദ്വം നഖാരുണമണിശ്രയണം നിദദ്ധ്യുഃ ॥ 44 ॥

     പുംസാം ഗതിം മൃഗയതാമിഹ യോഗമാർഗ്ഗൈഃ
          ധ്യാനാസ്പദം ബഹു മതം നയനാഭിരാമം ।
     പൌംസ്നം വപുർദ്ദർശയാനമനന്യസിദ്ധൈ-
          രൌത്പത്തികൈഃ സമഗൃണൻ യുതമഷ്ടഭോഗൈഃ ॥ 45 ॥

കുമാരാ ഊചുഃ

     യോഽന്തർഹിതോ ഹൃദി ഗതോഽപി ദുരാത്മനാം ത്വം
          സോഽദ്യൈവ നോ നയനമൂലമനന്ത രാദ്ധഃ ।
     യർഹ്യേവ കർണ്ണവിവരേണ ഗുഹാം ഗതോ നഃ
          പിത്രാനുവർണ്ണിതരഹാ ഭവദുദ്ഭവേന ॥ 46 ॥

     തം ത്വാം വിദാമ ഭഗവൻ പരമാത്മതത്ത്വം
          സത്ത്വേന സമ്പ്രതി രതിം രചയന്തമേഷാം ।
     തത്തേഽനുതാപവിദിതൈർദൃഢഭക്തിയോഗൈ-
          രുദ്ഗ്രന്ഥയോ ഹൃദി വിദുർമ്മുനയോ വിരാഗാഃ ॥ 47 ॥

     നാത്യന്തികം വിഗണയന്ത്യപി തേ പ്രസാദം
          കിന്ത്വന്യദർപ്പിതഭയം ഭ്രുവ ഉന്നയൈസ്തേ ।
     യേഽങ്ഗ ത്വദംഘ്രിശരണാ ഭവതഃ കഥായാഃ
          കീർത്തന്യതീർത്ഥയശസഃ കുശലാ രസജ്ഞാഃ ॥ 48 ॥

     കാമം ഭവഃ സ്വവൃജിനൈർന്നിരയേഷു നഃ സ്താ-
          ച്ചേതോഽളിവദ് യദി നു തേ പദയോ രമേത ।
     വാചശ്ച നസ്തുളസിവദ് യദി തേഽങ്ഘ്രിശോഭാഃ
          പൂര്യേത തേ ഗുണഗണൈർ യദി കർണ്ണരന്ധ്രഃ ॥ 49 ॥

     പ്രാദുശ്ചകർത്ഥ യദിദം പുരുഹൂത രൂപം
          തേനേശ നിർവൃതിമവാപുരലം ദൃശോ നഃ ।
     തസ്മാ ഇദം ഭഗവതേ നമ ഇദ്വിധേമ
          യോഽനാത്മനാം ദുരുദയോ ഭഗവാൻ പ്രതീതഃ ॥ 50 ॥