ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 50

← സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 49

സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 51 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 50

ശ്രീശുക ഉവാച

അസ്തിഃ പ്രാപ്തിശ്ച കംസസ്യ മഹിഷ്യൌ ഭരതർഷഭ ।
മൃതേ ഭർത്തരി ദുഃഖാർത്തേ ഈയതുഃ സ്മ പിതുർഗൃഹാൻ ॥ 1 ॥

പിത്രേ മഗധരാജായ ജരാസന്ധായ ദുഃഖിതേ ।
വേദയാംചക്രതുഃ സർവ്വമാത്മവൈധവ്യകാരണം ॥ 2 ॥

സ തദപ്രിയമാകർണ്യ ശോകാമർഷയുതോ നൃപ ।
അയാദവീം മഹീം കർത്തും ചക്രേ പരമമുദ്യമം ॥ 3 ॥

അക്ഷൌഹിണീഭിർവിംശത്യാ തിസൃഭിശ്ചാപി സംവൃതഃ ।
യദുരാജധാനീം മഥുരാം ന്യരുണത് സർവതോദിശം ॥ 4 ॥

നിരീക്ഷ്യ തദ്ബലം കൃഷ്ണ ഉദ്വേലമിവ സാഗരം ।
സ്വപുരം തേന സംരുദ്ധം സ്വജനം ച ഭയാകുലം ॥ 5 ॥

ചിന്തയാമാസ ഭഗവാൻ ഹരിഃ കാരണമാനുഷഃ ।
തദ്ദേശകാലാനുഗുണം സ്വാവതാരപ്രയോജനം ॥ 6 ॥

ഹനിഷ്യാമി ബലം ഹ്യേതദ്ഭുവി ഭാരം സമാഹിതം ।
മാഗധേന സമാനീതം വശ്യാനാം സർവ്വഭൂഭുജാം ॥ 7 ॥

അക്ഷൌഹിണീഭിഃ സംഖ്യാതം ഭടാശ്വരഥകുഞ്ജരൈഃ ।
മാഗധസ്തു ന ഹന്തവ്യോ ഭൂയഃ കർത്താ ബലോദ്യമം ॥ 8 ॥

ഏതദർത്ഥോഽവതാരോഽയം ഭൂഭാരഹരണായ മേ ।
സംരക്ഷണായ സാധൂനാം കൃതോഽന്യേഷാം വധായ ച ॥ 9 ॥

അന്യോഽപി ധർമ്മരക്ഷായൈ ദേഹഃ സംഭ്രിയതേ മയാ ।
വിരാമായാപ്യധർമ്മസ്യ കാലേ പ്രഭവതഃ ക്വചിത് ॥ 10 ॥

ഏവം ധ്യായതി ഗോവിന്ദ ആകാശാത് സൂര്യവർച്ചസൌ ।
രഥാവുപസ്ഥിതൌ സദ്യഃ സസൂതൌ സപരിച്ഛദൌ ॥ 11 ॥

ആയുധാനി ച ദിവ്യാനി പുരാണാനി യദൃച്ഛയാ ।
ദൃഷ്ട്വാ താനി ഹൃഷീകേശഃ സങ്കർഷണമഥാബ്രവീത് ॥ 12 ॥

പശ്യാര്യ വ്യസനം പ്രാപ്തം യദൂനാം ത്വാവതാം പ്രഭോ ।
ഏഷ തേ രഥ ആയാതോ ദയിതാന്യായുധാനി ച ॥ 13 ॥

യാനമാസ്ഥായ ജഹ്യേതദ് വ്യസനാത് സ്വാൻ സമുദ്ധര ।
ഏതദർത്ഥം ഹി നൌ ജൻമ സാധൂനാമീശ ശർമ്മകൃത് ॥ 14 ॥

ത്രയോവിംശത്യനീകാഖ്യം ഭൂമേർഭാരമപാകുരു ।
ഏവം സമ്മന്ത്ര്യ ദാശാർഹൌ ദംശിതൌ രഥിനൌ പുരാത് ॥ 15 ॥

നിർജ്ജഗ്മതുഃ സ്വായുധാഢ്യൌ ബലേനാൽപീയസാഽഽവൃതൌ ।
ശംഖം ദധ്മൌ വിനിർഗ്ഗത്യ ഹരിർദ്ദാരുകസാരഥിഃ ॥ 16 ॥

തതോഽഭൂത്പരസൈന്യാനാം ഹൃദി വിത്രാസവേപഥുഃ ।
താവാഹ മാഗധോ വീക്ഷ്യ ഹേ കൃഷ്ണ പുരുഷാധമ ॥ 17 ॥

ന ത്വയാ യോദ്ധുമിച്ഛാമി ബാലേനൈകേന ലജ്ജയാ ।
ഗുപ്തേന ഹി ത്വയാ മന്ദ ന യോത്സ്യേ യാഹി ബന്ധുഹൻ ॥ 18 ॥

തവ രാമ യദി ശ്രദ്ധാ യുധ്യസ്വ ധൈര്യമുദ്വഹ ।
ഹിത്വാ വാ മച്ഛരൈശ്ഛിന്നം ദേഹം സ്വർ യാഹി മാം ജഹി ॥ 19 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ന വൈ ശൂരാ വികത്ഥന്തേ ദർശയന്ത്യേവ പൌരുഷം ।
ന ഗൃഹ്ണീമോ വചോ രാജന്നാതുരസ്യ മുമൂർഷതഃ ॥ 20 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

     ജരാസുതസ്താവഭിസൃത്യ മാധവൌ
          മഹാബലൌഘേന ബലീയസാഽഽവൃണോത് ।
     സസൈന്യയാനധ്വജവാജിസാരഥീ
          സൂര്യാനലൌ വായുരിവാഭ്രരേണുഭിഃ ॥ 21 ॥

     സുപർണ്ണതാലധ്വജചിഹ്നിതൌ രഥാ-
          വലക്ഷയന്ത്യോ ഹരിരാമയോർമൃധേ ।
     സ്ത്രിയഃ പുരാട്ടാലകഹർമ്യഗോപുരം
          സമാശ്രിതാഃ സമ്മുമുഹുഃ ശുചാർദ്ദിതാഃ ॥ 22 ॥

     ഹരിഃ പരാനീകപയോമുചാം മുഹുഃ
          ശിലീമുഖാത്യുൽബണവർഷപീഡിതം ।
     സ്വസൈന്യമാലോക്യ സുരാസുരാർച്ചിതം
          വ്യസ്ഫൂർജ്ജയച്ഛാർങ്ഗശരാസനോത്തമം ॥ 23 ॥

     ഗൃഹ്ണൻ നിഷംഗാദഥ സന്ദധച്ഛരാൻ
          വികൃഷ്യ മുഞ്ചൻ ശിതബാണപൂഗാൻ ।
     നിഘ്നൻ രഥാൻ കുഞ്ജരവാജിപത്തീൻ
          നിരന്തരം യദ്വദലാതചക്രം ॥ 24 ॥

     നിർഭിന്നകുംഭാഃ കരിണോ നിപേതു-
          രനേകശോഽശ്വാഃ ശരവൃക്ണകന്ധരാഃ ।
     രഥാ ഹതാശ്വധ്വജസൂതനായകാഃ
          പദാതയശ്ഛിന്നഭുജോരുകന്ധരാഃ ॥ 25 ॥

     സഞ്ഛിദ്യമാനദ്വിപദേഭവാജിനാ-
          മംഗ പ്രസൂതാഃ ശതശോഽസൃഗാപഗാഃ ।
     ഭുജാഹയഃ പൂരുഷശീർഷകച്ഛപാ
          ഹതദ്വിപദ്വീപഹയഗ്രഹാകുലാഃ ॥ 26 ॥

     കരോരുമീനാ നരകേശശൈവലാ
          ധനുസ്തരംഗായുധഗുൽമസങ്കുലാഃ ।
     അച്ഛൂരികാവർത്തഭയാനകാ മഹാ-
          മണിപ്രവേകാഭരണാശ്മശർക്കരാഃ ॥ 27 ॥

     പ്രവർത്തിതാ ഭീരുഭയാവഹാ മൃധേ
          മനസ്വിനാം ഹർഷകരീഃ പരസ്പരം ।
     വിനിഘ്നതാരീൻ മുസലേന ദുർമ്മദാൻ
          സങ്കർഷണേനാപരീമേയതേജസാ ॥ 28 ॥

     ബലം തദംഗാർണ്ണവദുർഗ്ഗഭൈരവം
          ദുരന്തപാരം മഗധേന്ദ്രപാലിതം ।
     ക്ഷയം പ്രണീതം വസുദേവപുത്രയോർ-
          വ്വിക്രീഡിതം തജ്ജഗദീശയോഃ പരം ॥ 29 ॥

     സ്ഥിത്യുദ്ഭവാന്തം ഭുവനത്രയസ്യ യഃ
          സമീഹതേഽനന്തഗുണഃ സ്വലീലയാ ।
     ന തസ്യ ചിത്രം പരപക്ഷനിഗ്രഹ-
          സ്തഥാപി മർത്ത്യാനുവിധസ്യ വർണ്യതേ ॥ 30 ॥

ജഗ്രാഹ വിരഥം രാമോ ജരാസന്ധം മഹാബലം ।
ഹതാനീകാവശിഷ്ടാസും സിംഹഃ സിംഹമിവൌജസാ ॥ 31 ॥

ബധ്യമാനം ഹതാരാതിം പാശൈർവ്വാരുണമാനുഷൈഃ ।
വാരയാമാസ ഗോവിന്ദസ്തേന കാര്യചികീർഷയാ ॥ 32 ॥

സ മുക്തോ ലോകനാഥാഭ്യാം വ്രീഡിതോ വീരസമ്മതഃ ।
തപസേ കൃതസങ്കൽപോ വാരിതഃ പഥി രാജഭിഃ ॥ 33 ॥

വാക്യൈഃ പവിത്രാർത്ഥപദൈർന്നയനൈഃ പ്രാകൃതൈരപി ।
സ്വകർമ്മബന്ധപ്രാപ്തോഽയം യദുഭിസ്തേ പരാഭവഃ ॥ 34 ॥

ഹതേഷു സർവ്വാനീകേഷു നൃപോ ബാർഹദ്രഥസ്തദാ ।
ഉപേക്ഷിതോ ഭഗവതാ മഗധാൻ ദുർമ്മനാ യയൌ ॥ 35 ॥

മുകുന്ദോഽപ്യക്ഷതബലോ നിസ്തീർണ്ണാരിബലാർണ്ണവഃ ।
വികീര്യമാണഃ കുസുമൈസ്ത്രിദശൈരനുമോദിതഃ ॥ 36 ॥

മാഥുരൈരുപസംഗമ്യ വിജ്വരൈർമ്മുദിതാത്മഭിഃ ।
ഉപഗീയമാനവിജയഃ സൂതമാഗധവന്ദിഭിഃ ॥ 37 ॥

ശംഖദുന്ദുഭയോ നേദുർഭേരീതൂര്യാണ്യനേകശഃ ।
വീണാവേണുമൃദംഗാനി പുരം പ്രവിശതി പ്രഭൌ ॥ 38 ॥

സിക്തമാർഗ്ഗാം ഹൃഷ്ടജനാം പതാകാഭിരലങ്കൃതാം ।
നിർഘുഷ്ടാം ബ്രഹ്മഘോഷേണ കൌതുകാബദ്ധതോരണാം ॥ 39 ॥

നിചീയമാനോ നാരീഭിർമ്മാല്യദധ്യക്ഷതാങ്കുരൈഃ ।
നിരീക്ഷ്യമാണഃ സസ്നേഹം പ്രീത്യുത്കലിതലോചനൈഃ ॥ 40 ॥

ആയോധനഗതം വിത്തമനന്തം വീരഭൂഷണം ।
യദുരാജായ തത് സർവമാഹൃതം പ്രാദിശത്പ്രഭുഃ ॥ 41 ॥

ഏവം സപ്തദശകൃത്വസ്താവത്യക്ഷൌഹിണീബലഃ ।
യുയുധേ മാഗധോ രാജാ യദുഭിഃ കൃഷ്ണപാലിതൈഃ ॥ 42 ॥

അക്ഷിണ്വംസ്തദ്ബലം സർവ്വം വൃഷ്ണയഃ കൃഷ്ണതേജസാ ।
ഹതേഷു സ്വേഷ്വനീകേഷു ത്യക്തോഽയാദരിഭിർന്നൃപഃ ॥ 43 ॥

അഷ്ടാദശമസംഗ്രാമേ ആഗാമിനി തദന്തരാ ।
നാരദപ്രേഷിതോ വീരോ യവനഃ പ്രത്യദൃശ്യത ॥ 44 ॥

രുരോധ മഥുരാമേത്യ തിസൃഭിർമ്ലേച്ഛകോടിഭിഃ ।
നൃലോകേ ചാപ്രതിദ്വന്ദ്വോ വൃഷ്ണീൻ ശ്രുത്വാഽഽത്മസമ്മിതാൻ ॥ 45 ॥

തം ദൃഷ്ട്വാചിന്തയത്കൃഷ്ണഃ സങ്കർഷണസഹായവാൻ ।
അഹോ യദൂനാം വൃജിനം പ്രാപ്തം ഹ്യുഭയതോ മഹത് ॥ 46 ॥

യവനോഽയം നിരുന്ധേഽസ്മാനദ്യ താവൻമഹാബലഃ ।
മാഗധോഽപ്യദ്യ വാ ശ്വോ വാ പരശ്വോ വാഽഽഗമിഷ്യതി ॥ 47 ॥

ആവയോർ യുധ്യതോരസ്യ യദ്യാഗന്താ ജരാസുതഃ ।
ബന്ധൂൻ വധിഷ്യത്യഥ വാ നേഷ്യതേ സ്വപുരം ബലീ ॥ 48 ॥

തസ്മാദദ്യ വിധാസ്യാമോ ദുർഗ്ഗം ദ്വിപദദുർഗ്ഗമം ।
തത്ര ജ്ഞാതീൻ സമാധായ യവനം ഘാതയാമഹേ ॥ 49 ॥

ഇതി സമ്മന്ത്ര്യ ഭഗവാൻ ദുർഗ്ഗം ദ്വാദശയോജനം ।
അന്തഃസമുദ്രേ നഗരം കൃത് സ്നാദ്ഭുതമചീകരത് ॥ 50 ॥

ദൃശ്യതേ യത്ര ഹി ത്വാഷ്ട്രം വിജ്ഞാനം ശിൽപനൈപുണം ।
രഥ്യാചത്വരവീഥീഭിർ യഥാവാസ്തു വിനിർമ്മിതം ॥ 51 ॥

സുരദ്രുമലതോദ്യാനവിചിത്രോപവനാന്വിതം ।
ഹേമശൃംഗൈർദ്ദിവിസ്പൃഗ്ഭിഃ സ്ഫടികാട്ടാലഗോപുരൈഃ ॥ 52 ॥

രാജതാരകുടൈഃ കോഷ്ഠൈർഹേമകുംഭൈരലങ്കൃതൈഃ ।
രത്നകൂടൈർഗൃഹൈർഹൈമൈർമ്മഹാമാരകതസ്ഥലൈഃ ॥ 53 ॥

വാസ്തോഷ്പതീനാം ച ഗൃഹൈർവലഭീഭിശ്ച നിർമ്മിതം ।
ചാതുർവർണ്യജനാകീർണ്ണം യദുദേവഗൃഹോല്ലസത് ॥ 54 ॥

സുധർമ്മാം പാരിജാതം ച മഹേന്ദ്രഃ പ്രാഹിണോദ്ധരേഃ ।
യത്ര ചാവസ്ഥിതോ മർത്ത്യോ മർത്ത്യധർമ്മൈർന്ന യുജ്യതേ ॥ 55 ॥

ശ്യാമൈകകർണ്ണാൻ വരുണോ ഹയാൻ ശുക്ലാൻ മനോജവാൻ ।
അഷ്ടൌ നിധിപതിഃ കോശാൻ ലോകപാലോ നിജോദയാൻ ॥ 56 ॥

യദ്യദ്ഭഗവതാ ദത്തമാധിപത്യം സ്വസിദ്ധയേ ।
സർവ്വം പ്രത്യർപ്പയാമാസുർഹരൌ ഭൂമിഗതേ നൃപ ॥ 57 ॥

തത്ര യോഗപ്രഭാവേണ നീത്വാ സർവ്വജനം ഹരിഃ ।
പ്രജാപാലേന രാമേണ കൃഷ്ണഃ സമനുമന്ത്രിതഃ ।
നിർജ്ജഗാമ പുരദ്വാരാത്പദ്മമാലീ നിരായുധഃ ॥ 58 ॥