ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 1
| ← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 31 | സ്കന്ധം 5 : അദ്ധ്യായം 2 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 1
തിരുത്തുക
രാജോവാച
പ്രിയവ്രതോ ഭാഗവത ആത്മാരാമഃ കഥം മുനേ ।
ഗൃഹേഽരമത യൻമൂലഃ കർമ്മബന്ധഃ പരാഭവഃ ॥ 1 ॥
ന നൂനം മുക്തസംഗാനാം താദൃശാനാം ദ്വിജർഷഭ ।
ഗൃഹേഷ്വഭിനിവേശോഽയം പുംസാം ഭവിതുമർഹതി ॥ 2 ॥
മഹതാം ഖലു വിപ്രർഷേ ഉത്തമശ്ലോകപാദയോഃ ।
ഛായാനിർവൃതചിത്താനാം ന കുടുംബേ സ്പൃഹാ മതിഃ ॥ 3 ॥
സംശയോഽയം മഹാൻ ബ്രഹ്മൻ ദാരാഗാരസുതാദിഷു ।
സക്തസ്യ യത്സിദ്ധിരഭൂത്കൃഷ്ണേ ച മതിരച്യുതാ ॥ 4 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ബാഢമുക്തം ഭഗവത ഉത്തമശ്ലോകസ്യ ശ്രീമച്ചരണാരവിന്ദമകരന്ദരസ ആവേശിതചേതസോ ഭാഗവത പരമഹംസദയിതകഥാം കിഞ്ചിദന്തരായവിഹതാം സ്വാം ശിവതമാം പദവീം ന പ്രായേണ ഹിന്വന്തി ॥ 5 ॥
യർഹി വാവ ഹ രാജൻ സ രാജപുത്രഃ പ്രിയവ്രതഃ പരമഭാഗവതോ നാരദസ്യ ചരണോപസേവയാഞ്ജസാവഗതപരമാർത്ഥസതത്ത്വോ ബ്രഹ്മസത്രേണ
ദീക്ഷിഷ്യമാണോഽവനിതലപരിപാലനായാമ്‌നാതപ്രവരഗുണഗണൈകാന്തഭാജനതയാ സ്വപിത്രോപാമന്ത്രിതോ ഭഗവതി വാസുദേവ ഏവാവ്യവധാനസമാധിയോഗേന സമാവേശിത
സകലകാരകക്രിയാകലാപോ നൈവാഭ്യനന്ദദ്യദ്യപി തദപ്രത്യാമ്‌നാതവ്യം തദധികരണ ആത്മനോഽന്യസ്മാദസതോഽപി പരാഭവമന്വീക്ഷമാണഃ ॥ 6 ॥
അഥ ഹ ഭഗവാനാദിദേവ ഏതസ്യ ഗുണവിസർഗ്ഗസ്യ പരിബൃംഹണാനുധ്യാനവ്യവസിതസകലജഗദഭിപ്രായ ആത്മയോനിരഖിലനിഗമനിജഗണപരിവേഷ്ടിതഃ സ്വഭവനാദവതതാര ॥ 7 ॥
സ തത്ര തത്ര ഗഗനതല ഉഡുപതിരിവ വിമാനാവലിഭിരനുപഥമമരപരിവൃഢൈരഭിപൂജ്യമാനഃ പഥി പഥി ച വരൂഥശഃ സിദ്ധഗന്ധർവ്വസാധ്യചാരണമുനിഗണൈരുപഗീയമാനോ ഗന്ധമാദനദ്രോണീമവഭാസയന്നുപസസർപ്പ ॥ 8 ॥
തത്ര ഹ വാ ഏനം ദേവർഷിർഹംസയാനേന പിതരം ഭഗവന്തംഹിരണ്യഗർഭമുപലഭമാനഃ സഹസൈവോത്ഥായാർഹണേന സഹ പിതാപുത്രാഭ്യാമവഹിതാഞ്ജലിരുപതസ്ഥേ ॥ 9 ॥
ഭഗവാനപി ഭാരത തദുപനീതാർഹണഃ സൂക്തവാകേനാതിതരാമുദിതഗുണഗണാവതാരസുജയഃ പ്രിയവ്രതമാദിപുരുഷസ്തം സദയഹാസാവലോക ഇതി ഹോവാച ॥ 10 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച
നിബോധ താതേദമൃതം ബ്രവീമി
മാസൂയിതും ദേവമർഹസ്യപ്രമേയം ।
വയം ഭവസ്തേ തത ഏഷ മഹർഷിർ-
വ്വഹാമ സർവ്വേ വിവശാ യസ്യ ദിഷ്ടം ॥ 11 ॥
ന തസ്യ കശ്ചിത്തപസാ വിദ്യയാ വാ
ന യോഗവീര്യേണ മനീഷയാ വാ ।
നൈവാർത്ഥധർമ്മൈഃ പരതഃ സ്വതോ വാ
കൃതം വിഹന്തും തനുഭൃദ്വിഭൂയാത് ॥ 12 ॥
ഭവായ നാശായ ച കർമ്മ കർത്തും
ശോകായ മോഹായ സദാ ഭയായ ।
സുഖായ ദുഃഖായ ച ദേഹയോഗ-
മവ്യക്തദിഷ്ടം ജനതാംഗ ധത്തേ ॥ 13 ॥
യദ്വാചി തന്ത്യാം ഗുണകർമ്മദാമഭിഃ
സുദുസ്തരൈർവ്വത്സ വയം സുയോജിതാഃ ।
സർവ്വേ വഹാമോ ബലിമീശ്വരായ
പ്രോതാ നസീവ ദ്വിപദേ ചതുഷ്പദഃ ॥ 14 ॥
ഈശാഭിസൃഷ്ടം ഹ്യവരുന്ധ്മഹേഽങ്ഗ
ദുഃഖം സുഖം വാ ഗുണകർമ്മസംഗാത് ।
ആസ്ഥായ തത്തദ്യദയുങ്‌ക്ത നാഥ-
ശ്ചക്ഷുഷ്മതാന്ധാ ഇവ നീയമാനാഃ ॥ 15 ॥
മുക്തോഽപി താവദ്ബിഭൃയാത്സ്വദേഹ-
മാരബ്ധമശ്നന്നഭിമാനശൂന്യഃ ।
യഥാനുഭൂതം പ്രതിയാതനിദ്രഃ
കിം ത്വന്യദേഹായ ഗുണാന്ന വൃങ്‌ക്തേ ॥ 16 ॥
ഭയം പ്രമത്തസ്യ വനേഷ്വപി സ്യാദ്-
യതഃ സ ആസ്തേ സഹ ഷട്‌സപത്നഃ ।
ജിതേന്ദ്രിയസ്യാത്മരതേർബ്ബുധസ്യ
ഗൃഹാശ്രമഃ കിം നു കരോത്യവദ്യം ॥ 17 ॥
യഃ ഷട്‌സപത്നാൻ വിജിഗീഷമാണോ
ഗൃഹേഷു നിർവ്വിശ്യ യതേത പൂർവ്വം ।
അത്യേതി ദുർഗ്ഗാശ്രിത ഊർജിതാരീൻ
ക്ഷീണേഷു കാമം വിചരേദ്വിപശ്ചിത് ॥ 18 ॥
ത്വം ത്വബ്ജനാഭാംഘ്രിസരോജകോശ-
ദുർഗ്ഗാശ്രിതോ നിർജ്ജിതഷട്‌സപത്നഃ ।
ഭുങ്ക്ഷ്വേഹ ഭോഗാൻ പുരുഷാതിദിഷ്ടാൻ
വിമുക്തസംഗഃ പ്രകൃതിം ഭജസ്വ ॥ 19 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇതി സമഭിഹിതോ മഹാഭാഗവതോ ഭഗവതസ്ത്രിഭുവനഗുരോരനുശാസനമാത്മനോ ലഘുതയാവനതശിരോധരോ ബാഢമിതി സബഹുമാനമുവാഹ ॥ 20 ॥
ഭഗവാനപി മനുനാ യഥാവദുപകൽപിതാപചിതിഃ പ്രിയവ്രതനാരദയോരവിഷമമഭിസമീക്ഷമാണയോരാത്മസമവസ്ഥാനമവാങ്മനസം ക്ഷയമവ്യവഹൃതം പ്രവർത്തയന്നഗമത് ॥ 21 ॥
മനുരപി പരേണൈവം പ്രതിസന്ധിതമനോരഥഃ സുരർഷിവരാനുമതേനാത്മജമഖിലധരാമണ്ഡലസ്ഥിതിഗുപ്തയ ആസ്ഥാപ്യ സ്വയമതിവിഷമവിഷയവിഷജലാശയാശായാ ഉപരരാമ ॥ 22 ॥
ഇതി ഹ വാവ സ ജഗതീപതിരീശ്വരേച്ഛയാധിനിവേശിതകർമ്മാധികാരോഽഖിലജഗദ്ബന്ധധ്വംസനപരാനുഭാവസ്യ ഭഗവത ആദിപുരുഷസ്യാംഘ്രിയുഗളാനവരതധ്യാനാനുഭാവേന പരിരന്ധിതകഷായാശയോഽവദാതോഽപി മാനവർദ്ധനോ മഹതാം മഹീതലമനുശശാസ ॥ 23 ॥
അഥ ച ദുഹിതരം പ്രജാപതേർവ്വിശ്വകർമ്മണ ഉപയേമേ ബർഹിഷ്മതീം നാമ തസ്യാമു ഹ വാവ ആത്മജാനാത്മസമാനശീലഗുണകർമ്മരൂപ വീര്യോദാരാൻ ദശ ഭാവയാംബഭൂവ കന്യാം ച യവീയസീമൂർജ്ജസ്വതീം നാമ ॥ 24 ॥
ആഗ്നീധ്രേധ്മജിഹ്വ യജ്ഞബാഹു മഹാവീരഹിരണ്യരേതോഘൃതപൃഷ്ഠസവനമേധാതിഥിവീതിഹോത്രകവയ ഇതി സർവ്വ ഏവാഗ്നിനാമാനഃ ॥ 25 ॥
ഏതേഷാം കവിർമ്മഹാവീരഃ സവന ഇതി ത്രയ ആസന്നൂർദ്ധ്വരേതസസ്ത ആത്മവിദ്യായാമർഭഭാവാദാരഭ്യ കൃതപരിചയാഃ പാരമഹംസ്യമേവാശ്രമമഭജൻ ॥ 26 ॥
തസ്മിന്നു ഹ വാ ഉപശമശീലാഃ പരമർഷയഃ സകലജീവനികായാവാസസ്യ ഭഗവതോ വാസുദേവസ്യ ഭീതാനാം ശരണഭൂതസ്യ ശ്രീമച്ചരണാരവിന്ദാവിരതസ്മരണാവിഗളിതപരമഭക്തിയോഗാനുഭാവേന പരിഭാവിതാന്തർഹൃദയാധിഗതേ ഭഗവതി സർവ്വേഷാം ഭൂതാനാമാത്മഭൂതേ പ്രത്യഗാത്മന്യേവാത്മനസ്താദാത്മ്യമവിശേഷേണ സമീയുഃ ॥ 27 ॥
അന്യസ്യാമപി ജായായാം ത്രയഃ പുത്രാ ആസന്നുത്തമസ്താമസോ രൈവത ഇതി മന്വന്തരാധിപതയഃ ॥ 28 ॥
ഏവമുപശമായനേഷു സ്വതനയേഷ്വഥ ജഗതീപതിർജ്ജഗതീമർബ്ബുദാന്യേകാദശപരിവത്സരാണാമവ്യാഹതാഖിലപുരുഷകാരസാരസംഭൃതദോർദ്ദണ്ഡയുഗളാപീഡിതമൌർവ്വീഗുണസ്തനിതവിരമിതർമ്മർമ്മപ്രതിപക്ഷോ ബർഹിഷ്മത്യാശ്ചാനുദിനമേധമാനപ്രമോദപ്രസരണയൌഷിണ്യവ്രീഡാപ്രമുഷിതഹാസാവലോകരുചിരക്ഷ്വേല്യാദിഭിഃ പരാഭൂയമാനവിവേക ഇവാനവബുധ്യമാന ഇവ മഹാമനാ ബുഭുജേ ॥ 29 ॥
യാവദവഭാസയതി സുരഗിരിമനുപരിക്രാമൻ ഭഗവാനാദിത്യോ വസുധാതലമർദ്ധേനൈവ പ്രതപത്യർദ്ധേനാവച്ഛാദയതി തദാ ഹി ഭഗവദുപാസനോപചിതാതിപുരുഷപ്രഭാവസ്തദനഭിനന്ദൻ സമജവേന രഥേന ജ്യോതിർമ്മയേന രജനീമപി ദിനം കരിഷ്യാമീതി സപ്തകൃത്വസ്തരണിമനുപര്യക്രാമദ്ദ്വിതീയ ഇവ പതംഗഃ ॥ 30 ॥
യേ വാ ഉ ഹ തദ്രഥചരണനേമികൃതപരിഖാതാസ്തേ സപ്തസിന്ധവ ആസൻ യത ഏവ കൃതാഃ സപ്ത ഭുവോ ദ്വീപാഃ ॥ 31 ॥
ജംബൂപ്ലക്ഷശാൽമലികുശക്രൌഞ്ചശാകപുഷ്കരസംജ്ഞാസ്തേഷാം പരിമാണം പൂർവ്വസ്മാത്പൂർവ്വസ്മാദുത്തര ഉത്തരോ യഥാസംഖ്യം ദ്വിഗുണമാനേന ബഹിഃ സമന്തത ഉപകൢപ്താഃ ॥ 32 ॥
ക്ഷാരോദേക്ഷുരസോദസുരോദഘൃതോദക്ഷീരോദദധിമണ്ഡോദശുദ്ധോദാഃ സപ്തജലധയഃ സപ്തദ്വീപപരിഖാ ഇവാഭ്യന്തരദ്വീപസമാനാ ഏകൈകശ്യേന യഥാനുപൂർവ്വം സപ്തസ്വപി ബഹിർദ്ദ്വീപേഷു പൃഥക്‌പരിത
ഉപകൽപിതാസ്തേഷു ജംബ്വാദിഷു ബർഹിഷ്മതീപതിരനുവ്രതാനാത്മജാനാഗ്നീധ്രേധ്മജിഹ്വയജ്ഞബാഹുഹിരണ്യരേതോഘൃതപൃഷ്ഠമേധാതിഥിവീതിഹോത്രസംജ്ഞാൻ യഥാസംഖ്യേനൈകൈകസ്മിന്നേകമേവാധിപതിം വിദധേ ॥ 33 ॥
ദുഹിതരം ചോർജ്ജസ്വതീം നാമോശനസേ പ്രായച്ഛദ്യസ്യാമാസീദ്ദേവയാനീ നാമ കാവ്യസുതാ ॥ 34 ॥
നൈവംവിധഃ പുരുഷകാര ഉരുക്രമസ്യ
പുംസാം തദംഘ്രിരജസാ ജിതഷഡ്‌ഗുണാനാം ।
ചിത്രം വിദൂരവിഗതഃ സകൃദാദദീത
യന്നാമധേയമധുനാ സ ജഹാതി ബന്ധം ॥ 34 ॥
സ ഏവമപരിമിതബലപരാക്രമ ഏകദാ തു ദേവർഷിചരണാനുശയനാനുപതിതഗുണവിസർഗ്ഗസംസർഗ്ഗോണാനിർവൃതമിവാത്മാനം മന്യമാന ആത്മനിർവ്വേദ ഇദമാഹ ॥ 35 ॥
അഹോ അസാധ്വനുഷ്ഠിതം യദഭിനിവേശിതോഽഹമിന്ദ്രിയൈരവിദ്യാരചിതവിഷമവിഷയാന്ധകൂപേ തദലമലമമുഷ്യാ വനിതായാ വിനോദമൃഗം മാം ധിഗ്‌ധിഗിതി ഗർഹയാംചകാര ॥ 36 ॥
പരദേവതാപ്രസാദാധിഗതാത്മപ്രത്യവമർശേനാനുപ്രവൃത്തേഭ്യഃ പുത്രേഭ്യ ഇമാം യഥാദായം വിഭജ്യ ഭുക്തഭോഗാം ച മഹിഷീം മൃതകമിവ സഹ മഹാവിഭൂതിമപഹായ സ്വയം നിഹിതനിർവ്വേദോ ഹൃദി ഗൃഹീതഹരിവിഹാരാനുഭാവോ ഭഗവതോ നാരദസ്യ പദവീം പുനരേവാനുസസാര ॥ 37 ॥
തസ്യ ഹ വാ ഏതേ ശ്ലോകാഃ
പ്രിയവ്രതകൃതം കർമ്മ കോ നു കുര്യാദ്‌വിനേശ്വരം ।
യോ നേമിനിമ്‌നൈരകരോച്ഛായാം ഘ്നൻ സപ്തവാരിധീൻ ॥ 38 ॥
ഭൂസംസ്ഥാനം കൃതം യേന സരിദ്ഗിരിവനാദിഭിഃ ।
സീമാ ച ഭൂതനിർവൃത്യൈ ദ്വീപേ ദ്വീപേ വിഭാഗശഃ ॥ 39 ॥
ഭൌമം ദിവ്യം മാനുഷം ച മഹിത്വം കർമ്മയോഗജം ।
യശ്ചക്രേ നിരയൌപമ്യം പുരുഷാനുജനപ്രിയഃ ॥ 40 ॥