അദ്വൈതാനുഭൂതി

അദ്വൈതാനുഭൂതിഃ രചന:ശങ്കരാചാര്യർ

     
      
അഹമാനന്ദസത്യാദിലക്ഷണഃ കേവലഃ ശിവഃ
സദാനന്ദാദിരൂപം യത്തേനാഹമചലോ ƒദ്വയഃ 1
അക്ഷിദോഷാദ്യഥൈകോ ƒപി ദ്വയവദ്ഭാതി ചന്ദ്രമാഃ
ഏകോ ƒപ്യാത്മാ തഥാ ഭാതി ദ്വയവന്മായയാ മൃഷാ 2
അക്ഷിദോഷവിഹീനാനാമേക ഏവ യഥാ ശശീ
മായാദോഷവിഹീനാനാമാത്മൈവൈകസ്തഥാ സദാ 3
ദ്വിത്വം ഭാത്യക്ഷിദോഷേണ ചന്ദ്രേ സ്വേ മായയാ ജഗത്
ദ്വിത്വം മൃഷാ യഥാ ചന്ദ്രേ മൃഷാ ദ്വൈതം തഥാത്മനി 4
ആത്മനഃ കാര്യമാകാശോ വിനാത്മാനം ന സംഭവേത്
കാര്യസ്യ പൂർണതാ സിദ്ധാ കിം പുനഃ പൂർണതാത്മനഃ 5
കാര്യഭൂതോ യഥാകാശ ഏക ഏവ ന ഹി ദ്വിധാ
ഹേതുഭൂതസ്തഥാത്മായമേക ഏവ വിജാനതഃ 6
ഏകോ ƒപി ദ്വയവദ്ഭാതി യഥാകാശ ഉപാധിതഃ
ഏകോ ƒപി ദ്വയവത്പൂർണസ്തഥാത്മായമുപാധിതഃ 7
കാരണോപാധിചൈതന്യം കാര്യസംസ്ഥാച്ചിതോ ƒധികം
ന ഘടാഭ്രാന്മൃദാകാശഃ കുത്രചിന്നാധികോ ഭവേത് 8
നിർഗതോപാധിരാകാശ ഏക ഏവ യഥാ ഭവേത്
ഏക ഏവ തഥാത്മായം നിർഗതോപാധികഃ സദാ 9
ആകാശാദന്യ ആകാശ ആകാശസ്യ യഥാ ന ഹി
ഏകത്വാദാത്മനോ നാന്യ ആത്മാ സിധ്യതി ചാത്മനഃ 10
മേഘയോഗാദ്യഥാ നീരം കരകാകാരതാമിയാത്
മായായോഗാത്തഥൈവാത്മാ പ്രപഞ്ചാകാരതാമിയാത് 11
വർഷോപല ഇവാഭാതി നീരമേവാഭ്രയോഗതഃ
വർഷോപലവിനാശേന നീരനാശോ യഥാ ന ഹി 12
ആത്മൈവായം തഥാ ഭാതി മായായോഗാത്പ്രപഞ്ചവത്
പ്രപഞ്ചസ്യ വിനാശേന സ്വാത്മനാശോ ന ഹി ക്വചിത് 13
ജലാദന്യ ഇവാഭാതി ജലോത്ഥോ ബുദ്ബുദോ യഥാ
തഥാത്മനഃ പൃഥഗിവ പ്രപഞ്ചോ ƒയമനേകധാ 14
യഥാ ബുദ്ബുദനാശേന ജലനാശോ ന കർഹിചിത്
തഥാ പ്രപഞ്ചനാശേന നാശഃ സ്യാദാത്മനോ ന ഹി 15
അഹിനിർല്വയനീജാതഃ ശുച്യാദിർനാഹിമാപ്നുയാത്
തഥാ സ്ഥൂലാദിസംഭൂതഃ ശുച്യാദിർനാപ്നുയാദിമം 16
ത്യക്താം ത്വചമഹിര്യദ്വദാത്മത്വേന ന മന്യതേ
ആത്മത്വേന സദാ ജ്ഞാനീ ത്യക്തദേഹത്രയം തഥാ 17
അഹിനിർല്വയനീനാശാദഹേർനാശോ യഥാ ന ഹി
ദേഹത്രയവിനാശേന നാത്മനാശസ്തഥാ ഭവേത് 18
തക്രാദിലവണോപേതമജ്ഞൈർലവണവദ്യഥാ
ആത്മാ സ്ഥൂലാദിസംയുക്തോ ദൂഷ്യതേ സ്ഥൂലകാദിവത് 19
അയഃകാഷ്ഠാദികം യദ്വദ്വഹ്നിവദ്വഹ്നിയോഗതഃ
ഭാതി സ്ഥൂലാദികം സർവമാത്മവത്സ്വാത്മയോഗതഃ 20
ദാഹകോ നൈവ ദാഹ്യം സ്യാദ്ദാഹ്യം തദ്വന്ന ദാഹകഃ
നൈവാത്മായമനാത്മാ സ്യാദനാത്മായം ന ചാത്മകഃ 21
പ്രമേയാദിത്രയം സാർഥം ഭാനുനാ ഘടകുഡ്യവത്
യേന ഭാതി സ ഏവാഹം പ്രമേയാദിവിലക്ഷണഃ 22
ഭാനുസ്ഫുരണതോ യദ്വത്സ്ഫുരതീവ ഘടാദികം
സ്ഫുരതീവ പ്രമേയാദിരാത്മസ്ഫുരണതസ്തഥാ 23
പിഷ്ടാദിഗുലസമ്പർകാദ്ഗുലവത്പ്രീതിമാന്യഥാ
ആത്മയോഗാത്പ്രമേയാദിരാത്മവത്പ്രീതിമാൻഭവേത് 24
ഘടനീരാന്നപിഷ്ടാനാമുഷ്ണത്വം വഹ്നിയോഗതഃ
വഹ്നിം വിനാ കഥം തേഷാമുഷ്ണതാ സ്യാദ്യഥാ ക്വചിത് 25
ഭൂതഭൗതികദേഹാനാം സ്ഫൂർതിതാ സ്വാത്മയോഗതഃ
വിനാത്മാനം കഥം തേഷാം സ്ഫൂർതിതാ സ്യാത്തഥാ ക്വചിത് 26
നാനാവിധേഷു കുംഭേഷു വസത്യേകം നഭോ യഥാ
നാനാവിധേഷു ദേഹേഷു തദ്വദേകോ വസാമ്യഹം 27
നാനാവിധത്വം കുംഭാനാം ന യാത്യേവ യഥാ നഭഃ
നാനാവിധത്വം ദേഹാനാം തദ്വദേവ നയാമ്യഹം 28
യഥാ ഘടേഷു നഷ്ടേഷു ഘടാകാശോ ന നശ്യതി
തഥാ ദേഹേഷു നഷ്ടേഷു നൈവ നശ്യാമി സർവഗഃ 29
ഉത്തമാദീനി പുഷ്പാണി വർതന്തേ സൂത്രകേ യഥാ
ഉത്തമാദ്യാസ്തഥാ ദേഹാ വർതന്തേ മയി സർവദാ 30
യഥാ ന സംസ്പൃശേത്സൂത്രം പുഷ്പാണാമുത്തമാദിതാ
തഥാ നൈകം സർവഗം മാം ദേഹാനാമുത്തമാദിതാ 31
പുഷ്പേഷു തേഷു നഷ്ടേഷു യദ്വത്സൂത്രം ന നശ്യതി
തഥാ ദേഹേഷു നഷ്ടേഷു നൈവ നശ്യാമ്യഹം സദാ 32
പര്യങകരജ്ജുരന്ധ്രേഷു നാനേവൈകാപി സൂര്യഭാ
ഏകോ ƒപ്യനേകവദ്ഭാതി തഥാ ക്ഷേത്രേഷു സർവഗഃ 33
രജ്ജുരന്ധ്രസ്ഥദോഷാദി സൂര്യഭാം ന സ്പൃശേദ്യഥാ
തഥാ ക്ഷേത്രസ്ഥദോഷാദി സർവഗം മാം ന സംസ്പൃശേത് 34
തദ്രജ്ജുരന്ധ്രനാശേഷു നൈവ നശ്യതി സൂര്യഭാ
തഥാ ക്ഷേത്രവിനാശേഷു നൈവ നശ്യാമി സർവഗഃ 35
ദേഹോ നാഹം പ്രദൃശ്യത്വാദ്ഭൗതികത്വാന്ന ചേന്ദ്രിയം
പ്രാണോ നാഹമനേകത്വാന്മനോ നാഹം ചലത്വതഃ 36
ബുദ്ധിർനാഹം വികാരിത്വാത്തമോ നാഹം ജഡത്വതഃ
ദേഹേന്ദ്രിയാദികം നാഹം വിനാശിത്വാദ്ഘടാദിവത് 37
ദേഹേന്ദ്രിയപ്രാണമനോബുദ്ധ്യജ്ഞാനാനി ഭാസയൻ
അഹങ്കാരം തഥാ ഭാമി ചൈതേഷാമഭിമാനിനം 38
സർവം ജഗദിദം നാഹം വിഷയത്വാദിദന്ധിയഃ
അഹം നാഹം സുഷുപ്ത്യാദൗ അഹമഃ സാക്ഷിതഃ സദാ 39
സുപ്തൗ യഥാ നിർവികാരസ്തഥാവസ്ഥാദ്വയേ ƒപി ച
ദ്വയോർമാത്രാഭിയോഗേന വികാരീവ വിഭാമ്യഹം 40
ഉപാധിനീലരക്താദ്യൈഃ സ്ഫടികോ നൈവ ലിപ്യതേ
തഥാത്മാ കോശജൈഃ സർവൈഃ കാമാദ്യൈർനൈവ ലിപ്യതേ 41
ഫാലേന ഭ്രാമ്യമാണേന ഭ്രമതീവ യഥാ മഹീ
അഗോ ƒപ്യാത്മാ വിമൂഢേന ചലതീവ പ്രദൃശ്യതേ 42
ദേഹത്രയമിദം നിത്യമാത്മത്വേനാഭിമന്യതേ
യാവത്താവദയം മൂഹോ നാനായോനിഷു ജായതേ 43
നിദ്രാദേഹജദുഃഖാദി ജാഗ്രദ്ദേഹം ന സംസ്പൃശേത്
ജാഗ്രദ്ദേഹജദുഃഖാദിസ്തഥാത്മാനം ന സംസ്പൃശേത് 44
ജാഗ്രദ്ദേഹവദാഭാതി നിദ്രാദേഹസ്തു നിദ്രയാ
നിദ്രാദേഹവിനാശേന ജാഗ്രദ്ദേഹോ ന നശ്യതി 45
തഥായമാത്മവദ്ഭാതി ജാഗ്രദ്ദേഹസ്തു ജാഗരാത്
ജാഗ്രദ്ദേഹവിനാശേന നാത്മാ നശ്യതി കർഹിചിത് 46
ഹിത്വായം സ്വാപ്നികം ദേഹം ജാഗ്രദ്ദേഹമപേക്ഷതേ
ജാഗ്രദ്ദേഹപ്രബുദ്ധോ ƒയം ഹിത്വാത്മാനം യഥാ തഥാ 47
സ്വപ്നഭോഗേ യഥൈവേച്ഛാ പ്രബുദ്ധസ്യ ന വിദ്യതേ
അസത്സ്വർഗാദികേ ഭോഗേ നൈവേച്ഛാ ജ്ഞാനിനസ്തഥാ 48
ഭോക്ത്രാ ബഹിര്യഥാ ഭോഗ്യഃ സർപോ ദൃഷദി കൽപിതഃ
രൂപശീലാദയശ്ചാത്മഭോഗാ ഭോഗ്യസ്വരൂപകാഃ 49
ജ്ഞസ്യ നാസ്ത്യേവ സംസാരോ യദ്വദജ്ഞസ്യ കർമിണഃ
ജാനതോ നൈവ ഭീര്യദ്വദ്രജ്ജുസർപമജാനതഃ 50
സൈന്ധവസ്യ ഘനോ യദ്വജ്ജലയോഗാജ്ജലം ഭവേത്
സ്വാത്മയോഗാത്തഥാ ബുദ്ധിരാത്മൈവ ബ്രഹ്മവേദിനഃ 51
തോയാശ്രയേഷു സർവേഷു ഭാനുരേകോ ƒപ്യനേകവത്
ഏകോ ƒപ്യാത്മാ തഥാ ഭാതി സർവക്ഷേത്രേഷ്വനേകവത് 52
ഭാനോരന്യ ഇവാഭാതി ജലഭാനുർജലേ യഥാ
ആത്മനോ ƒന്യ ഇവാഭാസോ ഭാതി ബുദ്ധൗ തഥാത്മനഃ 53
ബിംബം വിനാ യഥാ നീരേ പ്രതിബിംബോ ഭവേത്കഥം
വിനാത്മാനം തഥാ ബുദ്ധൗ ചിദാഭാസോ ഭവേത്കഥം 54
പ്രതിബിംബചലത്വാദ്യാ യഥാ ബിംബസ്യ കർഹിചിത്
ന ഭവേയുസ്തഥാഭാസകർതൃത്വാദ്യാസ്തു നാത്മനഃ 55
ജലേ ശൈത്യാദികം യദ്വജ്ജലഭാനും ന സംസ്പൃശേത്
ബുദ്ധേഃ കർമാദികം തദ്വച്ചിദാഭാസം ന സംസ്പൃശേത് 56
ബുദ്ധേഃ കർതൃത്വഭോക്തൃത്വദുഃഖിത്വാദ്യൈസ്തു സംയുതഃ
ചിദാഭാസോ വികാരീവ ശരാവസ്ഥാംബുഭാനുവത് 57
ശരാവസ്ഥോദകേ നഷ്ടേ തത്സ്ഥോ ഭാനുർവിനഷ്ടവത്
ബുദ്ധേർലയേ തഥാ സുപ്തൗ നഷ്ടവത്പ്രതിഭാത്യയം 58
ജലസ്ഥാർകം ജലം ചോർമിം ഭാസയൻഭാതി ഭാസ്കരഃ
ആത്മാഭാസം ധിയം ബുദ്ധേഃ കർതൃത്വാദീനയം തഥാ 59
മേഘാവഭാസകോ ഭാനുർമേഘച്ഛന്നോ ƒവഭാസതേ
മോഹാവഭാസകസ്തദ്വന്മോഹച്ഛന്നോ വിഭാത്യയം 60
ഭാസ്യം മേഘാദികം ഭാനുർഭാസയൻപ്രതിഭാസതേ
തഥാ സ്ഥൂലാദികം ഭാസ്യം ഭാസയൻപ്രതിഭാത്യയം 61
സർവപ്രകാശകോ ഭാനുഃ പ്രകാശ്യേർനൈവ ദൂഷ്യതേ
സർവപ്രകാശകോ ഹ്യാത്മാ സർവൈസ്തദ്വന്ന ദൂഷ്യതേ 62
മുകുരസ്ഥം മുഖം യദ്വന്മുഖവത്പ്രഥതേ മൃഷാ
ബുദ്ധിസ്ഥാഭാസകസ്തദ്വദാത്മവത്പ്രഥതേ മൃഷാ 63
മുകുരസ്ഥസ്യ നാശേന മുഖനാശോ ഭവേത്കഥം
ബുദ്ധിസ്ഥാഭാസനാശേന നാശോ നൈവാത്മനഃ ക്വചിത് 64
താമ്രകൽപിതദേവാദിസ്താമ്രാദന്യ ഇവ സ്ഫുരേത്
പ്രതിഭാസ്യാദിരൂപേണ തഥാത്മോത്ഥമിദം ജഗത് 65
ഈശജീവാത്മവദ്ഭാതി യഥൈകമപി താമ്രകം
ഏകോ ƒപ്യാത്മാ തഥൈവായമീശജീവാദിവന്മൃഷാ 66
യഥേശ്വരാദിനാശേന താമ്രനാശോ ന വിദ്യതേ
തഥേശ്വരാദിനാശേന നാശോ നൈവാത്മനഃ സദാ 67
അധ്യസ്തോ രജ്ജുസർപോ ƒയം സത്യവദ്രജ്ജുസത്തയാ
തഥാ ജഗദിദം ഭാതി സത്യവത്സ്വാത്മസത്തയാ 68
അധ്യസ്താഹേരഭാവേന രജ്ജുരേവാവശിഷ്യതേ
തഥാ ജഗദഭാവേന സദാത്മൈവാവശിഷ്യതേ 69
സ്ഫടികേ രക്തതാ യദ്വദുപാധേർനീലതാംബരേ
യഥാ ജഗദിദം ഭാതി തഥാ സത്യമിവാദ്വയേ 70
സ്ഫടികേ രക്തതാ മിഥ്യാ മൃഷാ ഖേ നീലതാ യഥാ
തഥാ ജഗദിദം മിഥ്യാ ഏകസ്മിന്നദ്വയേ മയി 71
ജീവേശ്വരാദിഭാവേന ഭേദം പശ്യതി മൂഢധീഃ
നിർഭേദേ നിർവിശേഷേ ƒസ്മിൻകഥം ഭേദോ ഭവേദ്ധ്രുവം 72
ലിങഗസ്യ ധാരണാദേവ ശിവോ ƒയം ജീവതാം വ്രജേത്
ലിങഗനാശേ ശിവസ്യാസ്യ ജീവതാവേശതാ കുതഃ 73
ശിവ ഏവ സദാ ജീവോ ജീവ ഏവ സദാ ശിവഃ
വേത്ത്യൈക്യമനയോര്യസ്തു സ ആത്മജ്ഞോ ന ചേതരഃ 74
ക്ഷീരയോഗാദ്യഥാ നീരം ക്ഷീരവദ്ദൃശ്യതേ മൃഷാ
ആത്മയോഗാദനാത്മായമാത്മവദ്ദൃശ്യതേ തഥാ 75
നീരാത്ക്ഷീരം പൃഥക്കൃത്യ ഹംസോ ഭവതി നാന്യഥാ
സ്ഥൂലാദേഃ സ്വം പൃഥക്കൃത്യ മുക്തോ ഭവതി നാന്യഥാ 76
ക്ഷീരനീരവിവേകജ്ഞോ ഹംസ ഏവ ന ചേതരഃ
ആത്മാനത്മവിവേകജ്ഞോ യതിരേവ ന ചേതരഃ 77
അധ്യസ്തചോരജഃ സ്ഥാണോർവികാരഃ സ്യാന്ന ഹി ക്വചിത്
നാത്മനോ നിർവികാരസ്യ വികാരോ വിശ്വജസ്തഥാ 78
ജ്ഞാതേ സ്ഥാണൗ കുതശ്ചോരശ്ചോരാഭാവേ ഭയം കുതഃ
ജ്ഞാതേ സ്വസ്മിൻകുതോ വിശ്വം വിശ്വാഭാവേ കുതോ ƒഖിലം 79
ഗുണവൃത്തിത്രയം ഭാതി പരസ്പരവിലക്ഷണം
സത്യാത്മലക്ഷണേ യസ്മിൻസ ഏവാഹം നിരംശകഃ 80
ദേഹത്രയമിദം ഭാതി യസ്മിൻബ്രഹ്മണി സത്യവത്
തദേവാഹം പരം ബ്രഹ്മ ദേഹത്രയവിലക്ഷണഃ 81
ജാഗ്രദാദിത്രയം യസ്മിൻപ്രത്യഗാത്മനി സത്യവത്
സ ഏവാഹം പരം ബ്രഹ്മ ജാഗ്രദാദിവിലക്ഷണഃ 82
വിശ്വാദികത്രയം യസ്മിൻപരമാത്മനി സത്യവത്
സ ഏവ പരമാത്മാഹം വിശ്വാദികവിലക്ഷണഃ 83
വിരാഡാദിത്രയം ഭാതി യസ്മിൻസാക്ഷിണി സത്യവത്
സ ഏവ സച്ചിദാനന്ദലക്ഷണോ ƒഹം സ്വയമ്പ്രഭഃ 84
ഇതി ശ്രീമത്പരമഹംസപരിവ്രാജകാചാര്യസ്യ
ശ്രീഗോവിന്ദഭഗവത്പൂജ്യപാദശിഷ്യസ്യ
ശ്രീമച്ഛങ്കരഭഗവതഃ കൃതൗ
അദ്വൈതാനുഭൂതിഃ സമ്പൂർണാ