നീതിശതകം/ഒന്നാം ദശകം

←ഉള്ളടക്കം

നീതിശതകം രചന:ഭർതൃഹരി മൂർഖപദ്ധതി

രണ്ടാം ദശകം→

ബോദ്ധാരോ മത്സരഗ്രസ്താഃ
പ്രഭവഃ സ്മയദൂഷിതാഃ |
അബോധോപഹതാഃ ചാന്യേ
ജീർണമങ്ഗേ സുഭാഷിതം ||1||

അജ്ഞഃ സുഖമാരാധ്യഃ
സുഖതരമാരാധ്യതേ വിശേഷജ്ഞഃ |
ജ്ഞാനലവദുർവിദഗ്ധം
ബ്രഹ്മാപി തം നരം ന രഞ്ജയതി ||2||

പ്രസഹ്യ മണിമുദ്ധരേന്മകരവക്ത്രദംഷ്ട്രാന്തരാത്
സമുദ്രമപി സന്തരേത് പ്രചലദൂർമി-മാലാകുലം |
ഭുജങ്ഗമപി കോപിതം ശിരസി പുഷ്പവദ്ധാരയേത്
ന തു പ്രതിനിവിഷ്ടമൂർഖജനചിത്തമാരാധയേത് ||3||

ലഭേത് സികതാസു തൈലമപി യത്നതഃ പീഡയൻ
പിബേച്ച മൃഗതൃഷ്ണികാസു സലിലം പിപാസാർദിതഃ |
കദാചിദപി പർയടൻ ശശവിഷാണമാസാദയേത്
ന തു പ്രതിനിവിഷ്ടമൂർഖചിത്തമാരാധയേത് ||4||

വ്യാളം ബാലമൃണാളതന്തുഭിരസൗ രോദ്ധും സമുജ്ജൃംഭിതേ
ഭേത്തും വജ്രമണിം ശിരീഷകുസുമപ്രാന്തേന സന്നഹ്യതി |
മാധുര്യം മധുബിന്ദുനാ രചയിതും ക്ഷാരാംബുധേരീഹതേ
മൂർഖാൻ യഃ പ്രതിനേതുമിച്ഛതി ബലാത് സൂക്തൈഃ സുധാസ്യന്ദിഭിഃ
{നേതും വാഞ്ഛതി യഃ ഖലാൻ പഥി സതാം സൂക്തൈഃ സുധാസ്യന്ദിഭിഃ} ||5||

സ്വായത്തമേകാന്തഗുണം {ഹിതം} വിധാത്രാ
വിനിർമിതം ഛാദനമജ്ഞതായാഃ |
വിശേഷതഃ സർവവിദാം സമാജേ
വിഭൂഷണം മൗനമപണ്ഡിതാനാം ||6||

യദാ കിഞ്ചിജ്‌ജ്ഞോഽഹം ദ്വിപ{ഗജ} ഇവ മദാന്ധഃ സമഭവം
തദാ സർവജ്ഞോഽസ്മീത്യഭവദവലിപ്തം മമ മനഃ
യദാ കിഞ്ചിത് കിഞ്ചിദ് ബുധജനസകാശാദവഗതം
തദാ മൂർഖോഽസ്മീതി ജ്വര ഇവ മദോ മേ വ്യപഗതഃ ||7||

കൃമികുലചിത്തം ലാലാക്ലിന്നം വിഗന്ധിജുഗുപ്സിതം
നിരുപമരസപ്രീത്യാ ഖാദൻ ഖരാസ്ഥി നിരാമിഷം |
സുരപതിമപി ശ്വാ പാർശ്വസ്ഥം വിലോക്യ ന ശങ്കതേ
ന ഹി ഗണയതി ക്ഷുദ്രോ ജന്തുഃ പരിഗ്രഹഫൽഗുതാം ||8||

ശിരഃ ശാർവം സ്വർഗാത് പശുപതിശിരസ്തഃ ക്ഷിതിധരം
മഹീധ്രാദുത്തുങ്ഗാദവനിമവനേശ്ചാപി ജലധിം |
അഥോ ഗങ്ഗാ സേയം പദമുപഗതാ സ്തോകമഥവാ
വിവേകഭ്രഷ്ടാനാം ഭവതി വിനിപാതഃ ശതമുഖഃ ||10||

ശക്യോ വാരയിതും ജലേന ഹുതഭുൿ ഛത്രേണ സൂര്യാതപോ
നാഗേന്ദ്രോ നിശിതാങ്കുശേന സമദോ ദണ്ഡേന ഗോഗർദഭഃ |
വ്യാധിർഭേഷജസങ്ഗ്രഹൈശ്ച വിവിധൈർമന്ത്രപ്രയോഗൈർവിഷം
സർവസ്യൗഷധമസ്തി ശാസ്ത്രവിഹിതം മൂർഖസ്യ നസ്ത്യൗഷധിം ||10||