മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം21
| ←അധ്യായം20 | മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം രചന: അധ്യായം21 |
അധ്യായം22→ |
1 [ബ്ര്]
അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
നിബോധ ദശ ഹോതൄണാം വിധാനം ഇഹ യാദൃശം
2 സർവം ഏവാത്ര വിജ്ഞേയം ചിത്തം ജ്ഞാനം അവേക്ഷതേ
രേതഃ ശരീരഭൃത് കായേ വിജ്ഞാതാ തു ശരീരഭൃത്
3 ശരീരഭൃദ് ഗാർഹപത്യസ് തസ്മാദ് അന്യഃ പ്രണീയതേ
തതശ് ചാഹവനീയസ് തു തസ്മിൻ സങ്ക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ
4 തതോ വാചസ്പതിർ ജജ്ഞേ സമാനഃ പര്യവേക്ഷതേ
രൂപം ഭവതി വൈ വ്യക്തം തദ് അനുദ്രവതേ മനഃ
5 [ബ്രാഹ്മണീ]
കസ്മാദ് വാഗ് അഭവത് പൂർവം കസ്മാത് പശ്ചാൻ മനോ ഽഭവത്
മനസാ ചിന്തിതം വാക്യം യദാ സമഭിപദ്യതേ
6 കേന വിജ്ഞാനയോഗേന മതിശ് ചിത്തം സമാസ്ഥിതാ
സമുന്നീതാ നാധ്യഗച്ഛത് കോ വൈനാം പ്രതിഷേധതി
7 [ബ്ര്]
താം അപാനഃ പതിർ ഭൂത്വാ തസ്മാത് പ്രേഷ്യത്യ് അപാനതാം
താം മതിം മനസഃ പ്രാഹുർ മനസ് തസ്മാദ് അവേക്ഷതേ
8 പ്രശ്നം തു വാൻ മനസോർ മാം യസ്മാത് ത്വം അനുപൃച്ഛസി
തസ്മാത് തേ വർതയിഷ്യാമി തയോർ ഏവ സമാഹ്വയം
9 ഉഭേ വാൻ മനസീ ഗത്വാ ഭൂതാത്മാനം അപൃച്ഛതാം
ആവയോഃ ശ്രേഷ്ഠം ആചക്ഷ്വ ഛിന്ധി നൗ സംശയം വിഭോ
10 മന ഇത്യ് ഏവ ഭഗവാംസ് തദാ പ്രാഹ സരസ്വതീം
അഹം വൈ കാമധുക് തുഭ്യം ഇതി തം പ്രാഹ വാഗ് അഥ
11 സ്ഥാവരം ജംഗമം ചൈവ വിദ്ധ്യ് ഉഭേ മനസീ മമ
സ്ഥാവരം മത്സകാശേ വൈ ജംഗമം വിഷയേ തവ
12 യസ് തു തേ വിഷയം ഗച്ഛേൻ മന്ത്രോ വർണഃ സ്വരോ ഽപി വാ
തൻ മനോ ജംഗമം നാമ തസ്മാദ് അസി ഗരീയസീ
13 യസ്മാദ് അസി ച മാ വോചഃ സ്വയം അഭ്യേത്യ ശോഭനേ
തസ്മാദ് ഉച്ഛ്വാസം ആസാദ്യ ന വക്ഷ്യസി സരസ്വതി
14 പ്രാണാപാനാന്തരേ ദേവീ വാഗ് വൈ നിത്യം സ്മ തിഷ്ഠതി
പ്രേര്യമാണാ മഹാഭാഗേ വിനാ പ്രാണം അപാനതീ
പ്രജാപതിം ഉപാധാവത് പ്രസീദ ഭഗവന്ന് ഇതി
15 തതഃ പ്രാണഃ പ്രാദുരഭൂദ് വാചം ആപ്യായയൻ പുനഃ
തമാദ് ഉച്ഛ്വാസം ആസാദ്യ ന വാഗ് വദതി കർഹി ചിത്
16 ഘോഷിണീ ജാതനിർഘോഷാ നിത്യം ഏവ പ്രവർതതേ
തയോർ അപി ച ഘോഷിണ്യോർ നിർഘോഷൈവ ഗരീയസീ
17 ഗൗർ ഇവ പ്രസ്രവത്യ് ഏഷാ രസം ഉത്തമശാലിനീ
സതതം സ്യന്ദതേ ഹ്യ് ഏഷാ ശാശ്വതം ബ്രഹ്മവാദിനീ
18 ദിവ്യാദിവ്യ പ്രഭാവേന ഭാരതീ ഗൗഃ ശുചിസ്മിതേ
ഏതയോർ അന്തരം പശ്യ സൂക്ഷ്മയോഃ സ്യന്ദമാനയോഃ
19 അനുത്പന്നേഷു വാക്യേഷു ചോദ്യമാനാ സിസൃക്ഷയാ
കിം നു പൂർവം തതോ ദേവീ വ്യാജഹാര സരസ്വതീ
20 പ്രാണേന യാ സംഭവതേ ശരീരേ; പ്രാണാദ് അപാനമ്പ്രതിപദ്യതേ ച
ഉദാന ഭൂതാ ച വിസൃജ്യ ദേഹം; വ്യാനേന സർവം ദിവം ആവൃണോതി
21 തതഃ സമാനേ പ്രതിതിഷ്ഠതീഹ; ഇത്യ് ഏവ പൂർവം പ്രജജൽപ ചാപി
തസ്മാൻ മനഃ സ്ഥാവരത്വാദ് വിശിഷ്ടം; തഥാ ദേവീ ജംഗമത്വാദ് വിശിഷ്ടാ