മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം22

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം22

1 [ബ്ര്]
     അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
     സുഭഗേ സപ്ത ഹോതൄണാം വിധാനം ഇഹ യാദൃശം
2 ഘ്രാണം ചക്ഷുശ് ച ജിഹ്വാ ച ത്വക് ശ്രോത്രം ചൈവ പഞ്ചമം
     മനോ ബുദ്ധിശ് ച സപ്തൈതേ ഹോതാരഃ പൃഥഗ് ആശ്രിതാഃ
3 സൂക്ഷ്മേ ഽവകാശേ സന്തസ് തേ ന പശ്യന്തീതരേതരം
     ഏതാൻ വൈ സപ്ത ഹോതൄംസ് ത്വം സ്വഭാവാദ് വിദ്ധി ശോഭനേ
4 [ബ്രാഹ്മണീ]
     സൂക്ഷ്മേ ഽവകാശേ സന്തസ് തേ കഥം നാന്യോന്യ ദർശിനഃ
     കഥം സ്വഭാവാ ഭഗവന്ന് ഏതദ് ആചക്ഷ്വ മേ വിഭോ
5 [ബ്ര്]
     ഗുണാജ്ഞാനം അവിജ്ഞാനം ഗുണി ജ്ഞാനം അഭിജ്ഞതാ
     പരസ്പരഗുണാൻ ഏതേ ന വിജാനന്തി കർഹി ചിത്
6 ജിഹ്വാ ചക്ഷുസ് തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്മനോ ബുദ്ധിർ ഏവ ച
     ന ഗന്ധാൻ അധിഗച്ഛന്തി ഘ്രാണസ് താൻ അധിഗച്ഛതി
7 ഘ്രാണം ചക്ഷുസ് തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്മനോ ബുദ്ധിർ ഏവ ച
     ന രസാൻ അധിഗച്ഛന്തി ജിഹ്വാ താൻ അദിഘച്ഛതി
8 ഘ്രാണം ജിഹ്വാ തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്മനോ ബുദ്ധിർ ഏവ ച
     ന രൂപാണ്യ് അധിഗച്ഛന്തി ചക്ഷുസ് താന്യ് അധിഗച്ഛതി
9 ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ് ച ശ്രോത്രം ബുദ്ധിർ മനസ് തഥാ
     ന സ്പർശാൻ അധിഗച്ഛന്തി ത്വക് ച താൻ അധിഗച്ഛതി
10 ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ് ച ത്വന്മനോ ബുദ്ധിർ ഏവ ച
    ന ശബ്ദാൻ അധിഗച്ഛന്തി ശ്രോത്രം താൻ അധിഗച്ഛതി
11 ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ് ച ത്വക് ശ്രോത്രം ബുദ്ധിർ ഏവ ച
    സംശയാൻ നാധിഗച്ഛന്തി മനസ് താൻ അധിഗച്ഛതി
12 ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ് ച ത്വക് ശ്രോത്രം മന ഏവ ച
    ന നിഷ്ഠാം അധിഗച്ഛന്തി ബുദ്ധിസ് താം അധിഗച്ഛതി
13 അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
    ഇന്ദ്രിയാണാം ച സംവാദം മനസശ് ചൈവ ഭാമിനി
14 [മനസ്]
    ന ഘ്രാതി മാം ഋതേ ഘ്രാണം രസം ജിഹ്വാ ന ബുധ്യതേ
    രൂപം ചക്ഷുർ ന ഗൃഹ്ണാതി ത്വക് സ്പർശം നാവബുധ്യതേ
15 ന ശ്രോത്രം ബുധ്യതേ ശബ്ദം മയാ ഹീനം കഥം ചന
    പ്രവരം സർവഭൂതാനാം അഹം അസ്മി സനാതനം
16 അഗാരാണീവ ശൂന്യാനി ശാന്താർചിഷ ഇവാഗ്നയഃ
    ഇന്ദ്രിയാണി ന ഭാസന്തേ മയാ ഹീനാനി നിത്യശഃ
17 കാഷ്ഠാനീവാർദ്ര ശുഷ്കാണി യതമാനൈർ അപീന്ദ്രിയൈഃ
    ഗുണാർഥാൻ നാധിഗച്ഛന്തി മാം ഋതേ സർവജന്തവഃ
18 [ഇന്ദ്രിയാണി]
    ഏവം ഏതദ് ഭവേത് സത്യം യഥൈതൻ മന്യതേ ഭവാൻ
    ഋതേ ഽസ്മാൻ അസ്മദർഥാംസ് തു ഭോഗാൻ ഭുങ്ക്തേ ഭവാൻ യദി
19 യദ്യ് അസ്മാസു പ്രലീനേഷു തർപണം പ്രാണധാരണം
    ഭോഗാൻ ഭുങ്ക്തേ രസാൻ ഭുങ്ക്തേ യഥൈതൻ മന്യതേ തഥാ
20 അഥ വാസ്മാസു ലീനേഷു തിഷ്ഠത്സു വിഷയേഷു ച
    യദി സങ്കൽപമാത്രേണ ഭുങ്ക്തേ ഭോഗാൻ യഥാർഥവത്
21 അഥ ചേൻ മന്യസേ സിദ്ധിം അസ്മദർഥേഷു നിത്യദാ
    ഘ്രാണേന രൂപം ആദത്സ്വ രസം ആദത്സ്വ ചക്ഷുഷാ
22 ശ്രോത്രേണ ഗന്ധം ആദത്സ്വ നിഷ്ഠാം ആദത്സ്വ ജിഹ്വയാ
    ത്വചാ ച ശബ്ദം ആദത്സ്വ ബുദ്ധ്യാ സ്പർശം അഥാപി ച
23 ബലവന്തോ ഹ്യ് അനിയമാ നിയമാ ദുർബലീയസാം
    ഭോഗാൻ അപൂർവാൻ ആദത്സ്വ നോച്ഛിഷ്ടം ഭോക്തും അർഹസി
24 യഥാ ഹി ശിഷ്യഃ ശാസ്താരം ശ്രുത്യർഥം അഭിധാവതി
    തതഃ ശ്രുതം ഉപാദായ ശ്രുതാർഥം ഉപതിഷ്ഠതി
25 വിഷയാൻ ഏവം അസ്മാഭിർ ദർശിതാൻ അഭിമന്യസേ
    അനാഗതാൻ അതീതാംശ് ച സ്വപ്നേ ജാഗരണേ തഥാ
26 വൈമനസ്യം ഗതാനാം ച ജന്തൂനാം അൽപചേതസാം
    അസ്മദർഥേ കൃതേ കാര്യേ ദൃശ്യതേ പ്രാണധാരണം
27 ബഹൂൻ അപി ഹി സങ്കൽപാൻ മത്വാ സ്വപ്നാൻ ഉപാസ്യ ച
    ബുഭുക്ഷയാ പീഡ്യമാനോ വിഷയാൻ ഏവ ധാവസി
28 അഗാരം അദ്വാരം ഇവ പ്രവിശ്യ; സങ്കൽപഭോഗോ വിഷയാൻ അവിന്ദൻ
    പ്രാണക്ഷയേ ശാന്തിം ഉപൈതി നിത്യം; ദാരു ക്ഷയേ ഽഗ്നിർ ജ്വലിതോ യഥൈവ
29 കാമം തു നഃ സ്വേഷു ഗുണേഷു സംഗഃ; കാമച നാന്യോന്യ ഗുണോപലബ്ധിഃ
    അസ്മാൻ ഋതേ നാസ്തി തവോപലബ്ധിസ്; ത്വാം അപ്യ് ഋതേ ഽസ്മാൻ ന ഭജേത ഹർഷഃ