മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം132

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം132

1 [വിദുരാ]
     അഥൈതസ്യാം അവസ്ഥായാം പൗരുഷം ഹാതും ഇച്ഛസി
     നിഹീന സേവിതം മാർഗം ഗമിഷ്യസ്യ് അചിരാദ് ഇവ
2 യോ ഹി തേജോ യഥാശക്തി ന ദർശയതി വിക്രമാത്
     ക്ഷത്രിയോ ജീവിതാകാങ്ക്ഷീ സ്തേന ഇത്യ് ഏവ തം വിദുഃ
3 അർഥവന്ത്യ് ഉപപന്നാനി വാക്യാനി ഗുണവന്തി ച
     നൈവ സമ്പ്രാപ്നുവന്തി ത്വാം മുമൂർഷും ഇവ ഭേഷജം
4 സന്തി വൈ സിന്ധുരാജസ്യ സന്തുഷ്ടാ ബഹവോ ജനാഃ
     ദൗർബല്യാദ് ആസതേ മൂഢാ വ്യസനൗഘപ്രതീക്ഷിണഃ
5 സഹായോചപയം കൃത്വാ വ്യവസായ്യ തതസ് തതഃ
     അനുദുഷ്യേയുർ അപരേ പശ്യന്തസ് തവ പൗരുഷം
6 തൈഃ കൃത്വാ സഹ സംഘാതം ഗിരിദുർഗാലയാംശ് ചര
     കാലേ വ്യസനം ആകാങ്ക്ഷൻ നൈവായം അജരാമരഃ
7 സഞ്ജയോ നാമതശ് ച ത്വം ന ച പശ്യാമി തത് ത്വയി
     അന്വർഥ നാമാ ഭവ മേ പുത്ര മാ വ്യർഥനാമകഃ
8 സമ്യഗ് ദൃഷ്ടിർ മഹാപ്രാജ്ഞോ ബാലം ത്വാം ബ്രാഹ്മണോ ഽബ്രവീത്
     അയം പ്രാപ്യ മഹത് കൃച്ഛ്രം പുനർ വൃദ്ധിം ഗമിഷ്യതി
9 തസ്യ സ്മരന്തീ വചനം ആശംസേ വിജയം തവ
     തസ്മാത് താത ബ്രവീമി ത്വാം വക്ഷ്യാമി ച പുനഃ പുനഃ
10 യസ്യ ഹ്യ് അർഥാഭിനിർവൃത്തൗ ഭവന്ത്യ് ആപ്യായിതാഃ പരേ
    തസ്യാർഥസിദ്ധിർ നിയതാ നയേഷ്വ് അർഥാനുസാരിണഃ
11 സമൃദ്ദിഹ്ര് അസമൃദ്ധിർ വാ പൂർവേഷാം മമ സഞ്ജയ
    ഏവം വിദ്വാൻ യുദ്ധമനാ ഭവ മാ പ്രത്യുപാഹര
12 നാതഃ പാപീയസീം കാം ചിദ് അവസ്ഥാ ശംബരോ ഽബ്രവീത്
    യത്ര നൈവാദ്യ ന പ്രാത്ര ഭോജനം പ്രതിദൃശ്യതേ
13 പതിപുത്ര വധാദ് ഏതത് പരമം ദുഃഖം അബ്രവീത്
    ദാരിദ്ര്യം ഇതി യത് പ്രോക്തം പര്യായ മരണം ഹി തത്
14 അഹം മഹാകുലേ ജാതാ ഹ്രദാദ് ധ്രദം ഇവാഗതാ
    ഈശ്വരീ സർവകല്യാണൈർ ഭർത്രാ പരമപൂജിതാ
15 മഹാർഹമാല്യാഭരണാം സുമൃഷ്ടാംബര വാസസം
    പുരാ ദൃഷ്ട്വാ സുഹൃദ്വർഗോ മാം അപശ്യത് സുദുർഗതാം
16 യദാ മാം ചൈവ ഭാര്യാം ച ദ്രഷ്ടാസി ഭൃശദുർബലേ
    ന തദാ ജീവിതേനാർഥോ ഭവിതാ തവ സഞ്ജയ
17 ദാസകർമ കരാൻ ഭൃത്യാൻ ആചാര്യർത്വിക് പുരോഹിതാൻ
    അവൃത്ത്യാസ്മാൻ പ്രജഹതോ ദൃഷ്ട്വാ കിം ജീവിതേന തേ
18 യദി കൃത്യം ന പശ്യാമി തവാദ്യേഹ യഥാ പുരാ
    ശ്ലാഘനീയം യശസ്യം ച കാ ശാന്തിർ ഹൃദയസ്യ മേ
19 നേതി ചേദ് ബ്രാഹ്മണാൻ ബ്രൂയാം ദീര്യതേ ഹൃദയം മമ
    ന ഹ്യ് അഹം ന ച മേ ഭർതാ നേതി ബ്രാഹ്മണം ഉക്തവാൻ
20 വയം ആശ്രമണീയാഃ സ്മ നാശ്രിതാരഃ പരസ്യ ച
    സാന്യാൻ ആശ്രിത്യ ജീവന്തീ പരിത്യക്ഷ്യാമി ജീവിതം
21 അപാരേ ഭവ നഃ പാരം അപ്ലവേ ഭവ നഃ പ്ലവഃ
    കുരുഷ്വ സ്ഥാനം അസ്ഥാനേ മൃതാൻ സഞ്ജീവയസ്വ നഃ
22 സർവേ തേ ശത്രവഃ സഹ്യാ ന ചേജ് ജീവിതും ഇച്ഛസി
    അഥ ചേദ് ഈദൃശീം വൃത്തിം ക്ലീബാം അഭ്യുപപദ്യസേ
23 നിർവിണ്ണാത്മാ ഹതമനാ മുഞ്ചൈതാം പാപജീവികാം
    ഏകശത്രുവധേനൈവ ശൂരോ ഗച്ഛതി വിശ്രുതിം
24 ഇന്ദ്രോ വൃത്രവധേനൈവ മഹേന്ദ്രഃ സമപദ്യത
    മാഹേന്ദ്രം ച ഗ്രഹം ലേഭേ ലോകാനാം ചേശ്വരോ ഽഭവത്
25 നാമ വിശ്രാവ്യ വാ സംഖ്യേ ശത്രൂർ ആഹൂയ ദംശിതാൻ
    സേനാഗ്രം വാപി വിദ്രാവ്യ ഹത്വാ വാ പുരുഷം വരം
26 യദൈവ ലഭതേ വീരഃ സുയുദ്ധേന മഹദ് യശഃ
    തദൈവ പ്രവ്യഥന്തേ ഽസ്യ ശത്രവോ വിനമന്തി ച
27 ത്യക്ത്വാത്മാനം രണേ ദക്ഷം ശൂരം കാപുരുഷാ ജനാഃ
    അവശാഃ പൂരയന്തി സ്മ സർവകാമസമൃദ്ധിഭിഃ
28 രാജ്യം വാപ്യ് ഉഗ്രവിഭ്രംശം സംശയോ ജീവിതസ്യ വാ
    പ്രലബ്ധസ്യ ഹി ശത്രോർ വൈ ശേഷം കുർവന്തി സാധവഃ
29 സ്വർഗദ്വാരോപമം രാജ്യം അഥ വാപ്യ് അമൃതോപമം
    രുദ്ധം ഏകായനേ മത്വാ പതോൽമുക ഇവാരിഷു
30 ജഹി ശത്രൂൻ രണേ രാജൻ സ്വധർമം അനുപാലയ
    മാ ത്വാ പശ്യേത് സുകൃപണം ശത്രുഃ ശ്രീമാൻ കദാ ചന
31 അസ്മദീയൈശ് ച ശോചദ്ഭിർ നദദ്ഭിശ് ച പരൈർ വൃതം
    അപി ത്വാം നാനുപശ്യേയം ദീനാ ദീനം അവസ്ഥിതം
32 ഉഷ്യ സൗവീരകന്യാഭിഃ ശ്ലാഘസ്വാർഥൈർ യഥാ പുരാ
    മാ ച സൈന്ധവ കന്യാനാം അവൻസൻ നോ വശം ഗമഃ
33 യുവാ രൂപേണ സമ്പന്നോ വിദ്യയാഭിജനേന ച
    യസ് ത്വാദൃശോ വികുർവീത യശസ്വീ ലോകവിശ്രുതഃ
    വോഢവ്യേ ധുര്യ് അനഡുവൻ മന്യേ മരണം ഏവ തത്
34 യദി ത്വാം അനുപശ്യാമി പരസ്യ പ്രിയവാദിനം
    പൃഷ്ഠതോ ഽനുവ്രജന്തം വാ കാ കാന്തിർ ഹൃദയസ്യ മേ
35 നാസ്മിഞ് ജാതു കുലേ ജാതോ ഗച്ഛേദ് യോ ഽന്യസ്യ പൃഷ്ഠതഃ
    ന ത്വം പരസ്യാനുധുരം താത ജീവിതും അർഹസി
36 അഹം ഹി ക്ഷത്രഹൃദയം വേദ യത് പരിശാശ്വതം
    പൂർവൈഃ പൂർവതരൈഃ പ്രോക്തം പരൈഃ പരതരൈർ അപി
37 യോ വൈ കശ് ചിദ് ഇഹാജാതഃ ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രധർമവിത്
    ഭയാദ് വൃത്തി സമീക്ഷോ വാ ന നമേദ് ഇഹ കസ്യ ചിത്
38 ഉദ്യച്ഛേദ് ഏവ ന നമേദ് ഉദ്യമോ ഹ്യ് ഏവ പൗരുഷം
    അപ്യ് അപർവണി ഭജ്യേത ന നമേദ് ഇഹ കസ്യ ചിത്
39 മാതംഗോ മത്ത ഇവ ച പരീയാത് സുമഹാമനാഃ
    ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ നമേൻ നിത്യം ധർമായൈവ ച സഞ്ജയ
40 നിയച്ഛന്ന് ഇതരാൻ വർണാൻ വിനിഘ്നൻ സർവദുഷ്കൃതഃ
    സസഹായോ ഽസഹായോ വാ യാവജ് ജീവം തഥാ ഭവേത്