മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം149

←അധ്യായം148

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം149

അധ്യായം150→

1 [വ്]
     ജനാർദനവചഃ ശ്രുത്വാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ
     ഭ്രാതൄൻ ഉവാച ധർമാത്മാ സമക്ഷം കേശവസ്യ ഹ
 2 ശ്രുതം ഭവദ്ഭിർ യദ്വൃത്തം സഭായാം കുരുസംസദി
     കേശവസ്യാപി യദ് വാക്യം തത് സർവം അവധാരിതം
 3 തസ്മാത് സേനാ വിഭാഗം മേ കുരുധ്വം നരസത്തമാഃ
     അക്ഷൗഹിണ്യസ് തു സപ്തൈതാഃ സമേതാ വിജയായ വൈ
 4 താസാം മേ പതയഃ സപ്ത വിഖ്യാതാസ് താൻ നിബോധത
     ദ്രുപദശ് ച വിരാടശ് ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്ന ശിഖണ്ഡിനൗ
 5 സാത്യകിശ് ചേകിതാനശ് ച ഭീമസേനശ് ച വീര്യവാൻ
     ഏതേ സേനാ പ്രണേതാരോ വീരാഃ സർവേ തനുത്യജഃ
 6 സർവേ വേദവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ സുചരിതവ്രതാഃ
     ഹ്രീമന്തോ നീതിമന്തശ് ച സർവേ യുദ്ധവിശാരദാഃ
     ഇഷ്വസ്ത്രകുശലാശ് ചൈവ തഥാ സർവാസ്ത്രയോധിനഃ
 7 സപ്താനാം അപി യോ നേതാ സേനാനാം പ്രവിഭാഗവിത്
     യഃ സഹേത രണേ ഭീഷ്മം ശരാർചിഃ പാവകോപമം
 8 ത്വം താവത് സഹദേവാത്ര പ്രബ്രൂഹി കുരുനന്ദന
     സ്വമതം പുരുഷവ്യാഘ്ര കോ നഃ സേനാപതിഃ ക്ഷമഃ
 9 സംയുക്ത ഏകദുഃഖശ് ച വീര്യവാംശ് ച മഹീപതിഃ
     യം സമാശ്രിത്യ ധർമജ്ഞം സ്വം അംശം അനുയുഞ്ജ്മഹേ
 10 മത്സ്യോ വിരാടോ ബലവാൻ കൃതാസ്ത്രോ യുദ്ധദുർമദഃ
    പ്രസഹിഷ്യതി സംഗ്രാമേ ഭീഷ്മം താംശ് ച മഹാരഥാൻ
11 തഥോക്തേ സഹദേവേന വാക്യേ വാക്യവിശാരദഃ
    നകുലോ ഽനന്തരം തസ്മാദ് ഇദം വചനം ആദദേ
12 വയസാ ശാസ്ത്രതോ ധൈര്യാത് കുലേനാഭിജനേന ച
    ഹ്രീമാൻ കുലാന്വിതഃ ശ്രീമാൻ സർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ
13 വേദ ചാസ്ത്രം ഭരദ്വാജാദ് ദുർധർഷഃ സത്യസംഗരഃ
    യോ നിത്യം സ്പർധതേ ദ്രോണം ഭീഷ്മം ചൈവ മഹാബലം
14 ശ്ലാഘ്യഃ പാർഥിവ സംഘസ്യ പ്രമുഖേ വാഹിനീപതിഃ
    പുത്രപൗത്രൈഃ പരിവൃതഃ ശതശാഖ ഇവ ദ്രുമഃ
15 യസ് തതാപ തപോ ഘോരം സദാരഃ പൃഥിവീപതിഃ
    രോഷാദ് ദ്രോണ വിനാശായ വീരഃ സമിതിശോഭനഃ
16 പിതേവാസ്മാൻ സമാധത്തേ യഃ സദാ പാർഥിവർഷഭഃ
    ശ്വശുരോ ദ്രുപദോ ഽസ്മാകം സേനാം അഗ്രേ പ്രകർഷതു
17 സ ദ്രോണ ഭീഷ്മാവ് ആയാന്തൗ സഹേദ് ഇതി മതിർ മമ
    സ ഹി ദിവ്യാസ്ത്രവിദ് രാജാ സഖാ ചാംഗിരസോ നൃപഃ
18 മാദ്രീ സുതാഭ്യാം ഉക്തേ തു സ്വമതേ കുരുനന്ദനഃ
    വാസവിർ വാസവ സമഃ സവ്യസാച്യ് അബ്രവീദ് വചഃ
19 യോ ഽയം തപഃ പ്രഭാവേന ഋഷിസന്തോഷണേന ച
    ദിവ്യഃ പുരുഷ ഉത്പന്നോ ജ്വാലാ വർണോ മഹാബലഃ
20 ധനുഷ്മാൻ കവചീ ഖംഗീ രഥം ആരുഹ്യ ദംശിതഃ
    ദിവ്യൈർ ഹയവരൈർ യുക്തം അഗ്നികുണ്ഡാത് സമുത്ഥിതഃ
21 ഗർഹന്ന് ഇവ മഹാമേഘോ രഥഘോഷേണ വീര്യവാൻ
    സിംഹസംഹനനോ വീരഃ സിംഹവിക്രാന്ത വിക്രമഃ
22 സിംഹോരസ്കോ മഹാബാഹുഃ സിംഹവക്ഷാ മഹാവലഃ
    സിംഹപ്രഗർജനോ വീരഃ സിംഹസ്കന്ധോ മഹാദ്യുതിഃ
23 സുഭ്രൂഃ സുദംഷ്ട്രഃ സുഹനുഃ സുബാഹു സുമുഖോ ഽകൃശഃ
    സുജത്രുഃ സുവിശാലാക്ഷഃ സുപാദഃ സുപ്രതിഷ്ഠിതഃ
24 അഭേദ്യഃ സർവശസ്ത്രാണാം പ്രഭിന്ന ഇവ വാരണഃ
    ജജ്ഞേ ദ്രോണ വിനാശായ സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ
25 ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം അഹം മന്യേ സഹേദ് ഭീഷ്മസ്യ സായകാൻ
    വജ്രാശനിസമസ്പർശാൻ ദീപ്താസ്യാൻ ഉരഗാൻ ഇവ
26 യമദൂത സമാൻ വേഗേ നിപാതേ പാവകോപമാൻ
    രാമേണാജൗ വിഷഹിതാൻ വജ്രനിഷ്പേഷ ദാരുണാൻ
27 പുരുഷം തം ന പശ്യാമി യഃ സഹേത മഹാവ്രതം
    ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം ഋതേ രാജന്ന് ഇതി മേ ധീയതേ മതിഃ
28 ക്ഷിപ്രഹസ്തശ് ചിത്രയോധീ മതഃ സേനാപതിർ മമ
    അഭേദ്യകവചഃ ശ്രീമാൻ മാതംഗ ഇവ യൂഥപഃ
29 വധാർഥം യഃ സമുത്പന്നഃ ശിഖണ്ഡീ ദ്രുപദാത്മജഃ
    വദന്തി സിദ്ധാ രാജേന്ദ്ര ഋഷയശ് ച സമാഗതാഃ
30 യസ്യ സംഗ്രാമമധ്യേഷു ദിവ്യം അസ്ത്രം വികുർവതഃ
    രൂപം ദ്രക്ഷ്യന്തി പുരുഷാ രാമസ്യേവ മഹാത്മനഃ
31 ന തം യുദ്ധേഷു പശ്യാമി യോ വിഭിന്ദ്യാച് ഛിഖണ്ഡിനം
    ശസ്ത്രേണ സമരേ രാജൻ സംനദ്ധം സ്യന്ദനേ സ്ഥിതം
32 ദ്വൈരഥേ വിഷഹേൻ നാന്യോ ഭീഷ്മം രാജൻ മഹാവ്രതം
    ശിഖണ്ഡിനം ഋതേ വീരം സ മേ സേനാപതിർ മതഃ
33 സർവസ്യ ജഗതസ് താത സാരാസാരം ബലാബലം
    സർവം ജാനാതി ധർമാത്മാ ഗതം ഏഷ്യച് ച കേശവഃ
34 യം ആഹ കൃഷ്ണോ ദാശാർഹഃ സോ ഽസ്തു നോ വാഹിനീപതിഃ
    കൃതാസ്ത്രോ ഹ്യ് അകൃതാസ്ത്രോ വാ വൃദ്ധോ വാ യദി വാ യുവാ
35 ഏഷ നോ വിജയേ മൂലം ഏഷ താത വിപര്യയേ
    അത്ര പ്രാണാശ് ച രാജ്യം ച ഭാവാഭാവൗ സുഖാസുഖേ
36 ഏഷ ധാതാ വിധാതാ ച സിദ്ധിർ അത്ര പ്രതിഷ്ഠിതാ
    യം ആഹ കൃഷ്ണോ ദാശാർഹഃ സ നഃ സേനാപതിഃ ക്ഷമഃ
    ബ്രവീതു വദതാം ശ്രേഷ്ഠോ നിശാ സമതിവർതതേ
37 തതഃ സേനാപതിം കൃത്വാ കൃഷ്ണസ്യ വശവർതിനം
    രാത്രിശേഷേ വ്യതിക്രാന്തേ പ്രയാസ്യാമോ രണാജിരം
    അധിവാസിത ശസ്ത്രാശ് ച കൃതകൗതുക മംഗലാഃ
38 തസ്യ തദ് വചനം ശ്രുത്വാ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ
    അബ്രവീത് പുണ്ഡരീകാക്ഷോ ധനഞ്ജയം അവേക്ഷ്യ ഹ
39 മമാപ്യ് ഏതേ മഹാരാജ ഭവദ്ഭിർ യ ഉദാഹൃതാഃ
    നേതാരസ് തവ സേനായാഃ ശൂരാ വിക്രാന്തയോധിനഃ
    സർവ ഏതേ സമർഥാ ഹി തവ ശത്രൂൻ പ്രമർദിതും
40 ഇന്ദ്രസ്യാപി ഭയം ഹ്യ് ഏതേ ജനയേയുർ മഹാഹവേ
    കിം പുനർ ധാർതരാഷ്ട്രാണാം ലുബ്ധാനാം പാപചേതസാം
41 മഹാപി ഹി മഹാബാഹോ ത്വത്പ്രിയാർഥം അരിന്ദമ
    കൃതോ യത്നോ മഹാംസ് തത്ര ശമഃ സ്യാദ് ഇതി ഭാരത
    ധർമസ്യ ഗതം ആനൃണ്യം ന സ്മ വാച്യാ വിവക്ഷതാം
42 കൃതാർഥം മന്യതേ ബാലഃ സോ ഽഽത്മാനം അവിചക്ഷണഃ
    ധാർതരാഷ്ട്രോ ബലസ്ഥം ച മന്യതേ ഽഽത്മാനം ആതുരഃ
43 യുജ്യതാം വാഹിനീ സാധു വധസാധ്യാ ഹി തേ മതാഃ
    ന ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ശക്ഷ്യന്തി സ്ഥാതും ദൃഷ്ട്വാ ധനഞ്ജയം
44 ഭീമസേനം ച സങ്ക്രുദ്ധം യമൗ ചാപി യമോപമൗ
    യുയുധാന ദ്വിതീയം ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം അമർഷണം
45 അഭിമന്യും ദ്രൗപദേയാൻ വിരാടദ്രുപദാവ് അപി
    അക്ഷൗഹിണീപതീംശ് ചാന്യാൻ നരേന്ദ്രാൻ ദൃഢവിക്രമാൻ
46 സാരവദ് ബലം അസ്മാകം ദുഷ്പ്രധർഷം ദുരാസദം
    ധാർതരാഷ്ട്ര ബലം സംഖ്യേ വധിഷ്യതി ന സംശയഃ
47 ഏവം ഉക്തേ തു കേഷ്ണേന സമ്പ്രഹൃഷ്യൻ നരോത്തമാഃ
    തേഷാം പ്രഹൃഷ്ടമനസാം നാദഃ സമഭവൻ മഹാൻ
48 യോഗ ഇത്യ് അഥ സൈന്യാനാം ത്വരതാം സമ്പ്രധാവതാം
    ഹയവാരണശബ്ദശ് ച നേമിഘോഷശ് ച സർവശഃ
    ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷസ് തുമുലഃ സർവതോ ഽഭവത്
49 പ്രയാസ്യതാം പാണ്ഡവാനാം സസൈന്യാനാം സമന്തതഃ
    ഗംഗേവ പൂർണാ ദുർധർഷാ സമദൃശ്യത വാഹിനീ
50 അഗ്രാനീകേ ഭീമസേനോ മാദ്രീപുത്രൗ ച ദംശിതൗ
    സൗഭദ്രോ ദ്രൗപദേയാശ് ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച പാർഷതഃ
    പ്രഭദ്രകാശ് ച പാഞ്ചാലാ ഭീമസേനമുഖാ യയുഃ
51 തതഃ ശബ്ദഃ സമഭവത് സമുദ്രസ്യേവ പർവണി
    ഹൃഷ്ടാനാം സമ്പ്രയാതാനാം ഘോഷോ ദിവം ഇവാസ്പൃശത്
52 പ്രഹൃഷ്ടാ ദംശിതാ യോധാഃ പരാനീക വിദാരണാഃ
    തേഷാം മധ്യേ യയൗ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ
53 ശകടാപണ വേശാശ് ച യാനയുഗ്യം ച സർവശഃ
    കോശയന്ത്രായുധം ചൈവ യേ ച വൈദ്യാശ് ചികിത്സകാഃ
54 ഫൽഗു യച് ച ബലം കിം ചിത് തഥൈവ കൃശ ദുർബലം
    തത് സംഗൃഹ്യ യയൗ രാജാ യ ചാപി പരിചാരകാഃ
55 ഉപപ്ലവ്യേ തു പാഞ്ചാലീ ദ്രൗപദീ സത്യവാദിനീ
    സഹ സ്ത്രീഭിർ നിവവൃതേ ദാസീദാസ സമാവൃതാ
56 കൃത്വാ മൂലപ്രതീകാരാൻ ഗുൽമൈഃ സ്ഥാവരജംഗമൈഃ
    സ്കന്ധാവാരേണ മഹതാ പ്രയയുഃ പാണ്ഡുനന്ദനാഃ
57 ദദതോ ഗാം ഹിരണ്യം ച ബ്രാഹ്മണൈർ അഭിസംവൃതാഃ
    സ്തൂയമാനാ യയൂ രാജൻ രഥൈർ മണിവിഭൂഷിതൈഃ
58 കേകയാ ധൃഷ്ടകേതുശ് ച പുത്രഃ കാശ്യസ്യ ചാഭിഭൂഃ
    ശ്രേണിമാൻ വസു ദാനശ് ച ശിഖണ്ഡീ ചാപരാജിതഃ
59 ഹൃഷ്ടാസ് തുഷ്ടാഃ കവചിനഃ സശസ്ത്രാഃ സമലങ്കൃതാഃ
    രാജാനം അന്വയുഃ സർവേ പരിവാര്യ യുധിഷ്ഠിരം
60 ജഘനാർധേ വിരാടശ് ച യജ്ഞസേനശ് ച സോമകിഃ
    സുധർമാ കുന്തിഭോജശ് ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നസ്യ ചാത്മജാഃ
61 രഥായുതാനി ചത്വാരി ഹയാഃ പഞ്ച ഗുണാസ് തതഃ
    പത്തിസൈന്യം ദശഗുണം സാദിനാം അയുതാനി ഷട്
62 അനാധൃഷ്ടിശ് ചേകിതാനശ് ചേദിരാജോ ഽഥ സാത്യകിഃ
    പരിവാര്യ യയുഃ സർവേ വാസുദേവധനഞ്ജയൗ
63 ആസാദ്യ തു കുരുക്ഷേത്രം വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണഃ
    പാണ്ഡവാഃ സമദൃശ്യന്ത നർദന്തോ വൃഷഭാ ഇവ
64 തേ ഽവഗാഹ്യ കുരുക്ഷേത്രം ശംഖാൻ ദധ്മുർ അരിന്ദമാഃ
    തഥൈവ ദധ്മതുഃ ശംഖൗ വാസുദേവധനഞ്ജയൗ
65 പാഞ്ചജന്യസ്യ നിർഘോഷം വിസ്ഫൂർജിതം ഇവാശനേഃ
    നിശമ്യ സർവസൈന്യാനി സമഹൃഷ്യന്ത സർവശഃ
66 ശംഖദുന്ദുഭിസംസൃഷ്ടഃ സിംഹനാദസ് തരസ്വിനാം
    പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച സാഗരാംശ് ചാന്വനാദയത്
67 തദോ ദേശേ സമേ സ്നിഗ്ധേ പ്രഭൂതയവസേന്ധനേ
    നിവേശയാം ആസ തദാ സേനാം രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ
68 പരിഹൃത്യ ശ്മശാനാനി ദേവതായതനാനി ച
    ആശ്രമാംശ് ച മഹർഷീണാം തീർഥാന്യ് ആയതനാനി ച
69 മധുരാനൂഷരേ ദേശേ ശിവേ പുണ്യേ മഹീപതിഃ
    നിവേശം കാരയാം ആസ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ
70 തതശ് ച പുനർ ഉത്ഥായ സുഖീ വിശ്രാന്ത വാഹനഃ
    പ്രയയൗ പൃഥിവീപാലൈർ വൃതഃ ശതസഹസ്രശഃ
71 വിദ്രാവ്യ ശതശോ ഗുൽമാൻ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈനികാൻ
    പര്യക്രാമത് സമന്താച് ച പാർഥേന സഹ കേശവഃ
72 ശിബിരം മാപയാം ആസ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച പാർഷതഃ
    സാത്യകിശ് ച രഥോദാരോ യുയുധാനഃ പ്രതാപവാൻ
73 ആസാദ്യ സരിതം പുണ്യാം കുരുക്ഷേത്രേ ഹിരണ്വതീം
    സൂപതീർഥാം ശുചി ജലാം ശർകരാ പങ്കവർജിതാം
74 ഖാനയാം ആസ പരിഖാം കേശവസ് തത്ര ഭാരത
    ഗുപ്ത്യർഥം അപി ചാദിശ്യ ബലം തത്ര ന്യവേശയത്
75 വിധിർ യഃ ശിബിരസ്യാസീത് പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം
    തദ് വിധാനി നരേന്ദ്രാണാം കാരയാം ആസ കേശവഃ
76 പ്രഭൂതജലകാഷ്ഠാനി ദുരാധർഷതരാണി ച
    ഭക്ഷ്യഭോജ്യോപപന്നാനി ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
77 ശിബിരാണി മഹാർഹാണി രാജ്ഞാം തത്ര പൃഥക് പൃഥക്
    വിമാനാനീവ രാജേന്ദ്ര നിവിഷ്ടാനി മഹീതലേ
78 തത്രാസഞ് ശിൽപിനഃ പ്രാജ്ഞാഃ ശതശോ ദത്തവേതനാഃ
    സർവ് ഔപകരണൈർ യുക്താ വൈദ്യാശ് ച സുവിശാരദാഃ
79 ജ്യാ ധനുർവർമ ശസ്ത്രാണാം തഥൈവ മധുസർപിഷോഃ
    സസർജ രസപാംസൂനാം രാശയഃ പർവതോപമാഃ
80 ബഹൂദകം സുയവസം തുഷാംഗാര സമന്വിതം
    ശിബിരേ ശിബിരേ രാജാ സഞ്ചകാര യുധിഷ്ഠിരഃ
81 മഹായന്ത്രാണി നാരാചാസ് തോമരർഷ്ടി പരശ്വധാഃ
    ധനൂംഷി കവചാദീനി ഹൃദ്യ് അഭൂവൻ നൃണാം തദാ
82 ഗജാഃ കങ്കട സംനാഹാ ലോഹവർമോത്തരച് ഛദാഃ
    അദൃശ്യംസ് തത്ര ഗിര്യാഭാഃ സഹസ്രശതയോധിനഃ
83 നിവിഷ്ടാൻ പാണ്ഡവാംസ് തത്ര ജ്ഞാത്വാ മിത്രാണി ഭാരത
    അഭിസസ്രുർ യഥോദ്ദേശം സബലാഃ സഹവാഹനാഃ
84 ചരിതബ്രഹ്മ ചര്യാസ് തേ സോമപാ ഭൂരിദക്ഷിണാഃ
    ജയായ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സമാജഗ്മുർ മഹീക്ഷിതഃ