മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം56

←അധ്യായം55

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം56

അധ്യായം57→

1 [ധൃ]
     കാംസ് തത്ര സഞ്ജയാപശ്യഃ പ്രത്യർഥേന സമാഗതാൻ
     യേ യോത്സ്യന്തേ പാണ്ഡവാർഥേ പുത്രസ്യ മമ വാഹിനീം
 2 മുഖ്യം അന്ധകവൃഷ്ണീനാം അപശ്യം കൃഷ്ണം ആഗതം
     ചേകിതാനം ച തത്രൈവ യുയുധാനം ച സത്യകിം
 3 പൃഥഗ് അക്ഷൗഹിണീഭ്യാം തൗ പാണ്ഡവാൻ അഭിസംശ്രിതൗ
     മഹാരഥൗ സമാഖ്യാതാവ് ഉഭൗ പുരുഷമാനിനൗ
 4 അക്ഷൗഹിണ്യാഥ പാഞ്ചാല്യോ ദശഭിസ് തനയൈർ വൃതഃ
     സത്യജിത് പ്രമുഖൈർ വീരൈർ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നപുരോഗമൈഃ
 5 ദ്രുപദോ വർധയൻ മാനം ശിഖണ്ഡിപരിപാലിതഃ
     ഉപായാത് സർവസൈന്യാനാം പ്രതിച്ഛാദ്യ തദാ വപുഃ
 6 വിരാടഃ സഹ പുത്രാഭ്യാം ശംഖേനൈവ് ഉത്തരേണ ച
     സൂര്യദത്താദിഭിർ വീരൈർ മദിരാശ്വപുരോഗമൈഃ
 7 സഹിതഃ പൃഥിവീപാലോ ഭ്രാതൃഭിസ് തനയൈസ് തഥാ
     അക്ഷൗഹിണ്യൈവ സൈന്യസ്യ വൃതഃ പാർഥം സമാശ്രിതഃ
 8 ജാരാസന്ധിർ മാഗധശ് ച ധൃഷ്ടകേതുശ് ച ചേദിരാട്
     പൃഥക്പൃഥഗ് അനുപ്രാപ്തൗ പൃഥഗ് അക്ഷൗഹിണീ വൃതൗ
 9 കേകയാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച സർവേ ലോഹിതക ധ്വജാഃ
     അക്ഷൗഹിണീപരിവൃതാഃ പാണ്ഡവാൻ അഭിസംശ്രിതാഃ
 10 ഏതാൻ ഏതാവതസ് തത്ര യാൻ അപശ്യം സമാഗതാൻ
    യേ പാണ്ഡവാർഥേ യോത്സ്യന്തി ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ വാഹിനീം
11 യോ വേദ മാനുഷം വ്യൂഹം ദൈവം ആന്ധർവം ആസുരം
    സ തസ്യ സേനാ പ്രമുഖേ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ മഹാമനാഃ
12 ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ രാജൻ ഭാഗഃ കൢപ്തഃ ശിഖണ്ഡിനഃ
    തം വിരാടോ ഽനു സംയാതാ സഹ മത്സ്യൈഃ പ്രഹാരിഭിഃ
13 ജ്യേഷ്ടഃസ്യ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ഭാഗോ മദ്രാധിപോ ബലീ
    തൗ തു തത്രാബ്രുവൻ കേ ചിദ് വിഷമൗ നോ മതാവ് ഇതി
14 ദുര്യോധനഃ സഹ സുതഃ സാർധം ഭ്രാതൃശതേന ച
    പ്രാച്യാശ് ച ദാക്ഷിണാത്യാശ് ച ഭീമസേനസ്യ ഭാഗതഃ
15 അർജുനസ്യ തു ഭാഗേന കർണോ വൈകർതനോ മതഃ
    അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ് ച സൈന്ധവശ് ച ജയദ്രഥഃ
16 അശക്യാശ് ചൈവ യേ കേ ചിത് പൃഥിവ്യാം ശൂരമാനിനഃ
    സർവാംസ് താൻ അർജുനഃ പാർഥഃ കൽപയാം ആസ ഭാഗതഃ
17 മഹേഷ്വാസാ രാജപുത്രാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച കേകയാഃ
    കേകയാൻ ഏവ ഭാഗേന കൃത്വാ യോത്സ്യന്തി സംയുഗേ
18 തേഷാം ഏവ കൃതോ ഭാഗോ മാലവാഃ ശാല്വ കേകയാഃ
    ത്രിഗർതാനാം ച ദ്വൗ മുഖ്യൗ യൗ തൗ സംശപ്തകാവ് ഇതി
19 ദുര്യോധന സുതാഃ സർവേ തഥാ ദുഃശാസനസ്യ ച
    സൗഭദ്രേണ കൃതോ ഭാഗോ രാജാ ചൈവ ബൃഹദ്ബലഃ
20 ദ്രുപദേയാ മഹേഷ്വാസാഃ സുവർണവികൃതധ്വജാഃ
    ധൃഷ്ടദ്യുമ്നമുഖാ ദ്രോണം അഭിയാസ്യന്തി ഭാരത
21 ചേകിതാനഃ സോമദത്തം ദ്വൈരഥേ യോദ്ധും ഇച്ഛതി
    ഭോജം തു കൃതവർമാണം യുയുധാനോ യുയുത്സതി
22 സഹദേവസ് തു മാദ്രേയഃ ശൂരഃ സങ്ക്രന്ദനോ യുധി
    സ്വം അംശം കൽപയാം ആസ ശ്യാലം തേ സുബലാത്മജം
23 ഉലൂകം ചാപി കൈതവ്യം യേ ച സാരസ്വതാ ഗണാഃ
    നകുലഃ കൽപയാം ആസ ഭാഗം മാദ്രവതീസുതഃ
24 യേ ചാന്യേ പാർഥിവാ രാജൻ പ്രത്യുദ്യാസ്യന്തി സംയുഗേ
    സമാഹ്വാനേന താംശ് ചാപി പാണ്ഡുപുത്രാ അകൽപയൻ
25 ഏവം ഏഷാം അനീകാനി പ്രവിഭക്താനി ഭാഗശഃ
    യത് തേ കാര്യം സപുത്രസ്യ ക്രിയതാം തദ് അകാലികം
26 ന സന്തി സർവേ പുത്രാ മേ മൂഢാ ദുർദ്യൂത ദേവിനഃ
    യേഷാം യുദ്ധം ബലവതാ ഭീമേന രണമൂർധനി
27 രാജാനഃ പാർഥിവാഃ സർവേ പ്രോക്ഷിതാഃ കാലധർമണാ
    ഗാണ്ഡീവാഗ്നിം പ്രവേക്ഷ്യന്തി പതംഗാ ഇവ പാവകം
28 വിദുർതാം വാഹിനീം മന്യേ കൃതവൈരൈർ മഹാത്മഭിഃ
    താം രണേ കേ ഽനുയാസ്യന്തി പ്രഭഗ്നാം പാണ്ഡവൈർ യുധി
29 സർവേ ഹ്യ് അതിരഥാഃ ശൂരാഃ കീർതിമന്തഃ പ്രതാപിനഃ
    സൂര്യപാവകയോസ് തുല്യാസ് തേജസാ സമിതിഞ്ജയാഃ
30 യേഷാം യുധിഷ്ഠിരോ നേതാ ഗുപ്താ ച മധുസൂദനഃ
    യോധൗ ച പാണ്ഡവൗ വീരൗ സവ്യസാചി വൃകോദരൗ
31 നകുലഃ സഹദേവശ് ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച പാർഷതഃ
    സാത്യകിർ ദ്രുപദശ് ചൈവ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നസ്യ ചാത്മജഃ
32 ഉത്തമൗജാശ് ച പാഞ്ചാല്യോ യുധാമന്യുശ് ച ദുർജയഃ
    ശിഖണ്ഡീ ക്ഷത്രദേവശ് ച തഥാ വൈരാടിർ ഉത്തരഃ
33 കാശയശ് ചേദയശ് ചൈവ മത്സ്യാഃ സർവേ ച സൃഞ്ജയാഃ
    വിരാട പുത്രോ ബഭ്രൂശ് ച പാഞ്ചാലാശ് ച പ്രഭദ്രകാഃ
34 യേഷാം ഇന്ദ്രോ ഽപ്യ് അകാമാനാം ന ഹരേത് പൃഥിവീം ഇമാം
    വീരാണാം രണദീരാണാം യേ ഭിന്ദ്യുഃ പർവതാൻ അപി
35 താൻ സർവാൻ ഗുണസമ്പന്നാൻ അമനുഷ്യപ്രതാപിനഃ
    ക്രോശതോ മമ ദുഷ്പുത്രോ യോദ്ധും ഇച്ഛതി സഞ്ജയ
36 [ദുർ]
    ഉഭൗ സ്വ ഏകജാതീയൗ തഥോഭൗ ഭൂമിഗോചരൗ
    അഥ കസ്മാത് പാണ്ഡവാനാം ഏകതോ മന്യസേ ജയം
37 പിതാമഹം ച ദ്രോണം ച കൃപം കർണം ച ദുർജയം
    ജയദ്രഥം സോമദത്തം അശ്വത്ഥാമാനം ഏവ ച
38 സുചേതസോ മഹേഷ്വാസാൻ ഇന്ദ്രോ ഽപി സഹിതോ ഽമരൈഃ
    അശക്തഃ സമരേ ജേതും കിം പുനർ താത പാണ്ഡവാഃ
39 സർവാ ച പൃഥിവീ സൃഷ്ടാ മദർഥേ താത പാണ്ഡവാൻ
    ആര്യാൻ ധൃതിമതഃ ശൂരാൻ അഗ്നികൽപാൻ പ്രബാധിതും
40 ന മാമകാൻ പാണ്ഡവാസ് തേ സമർഥാഃ പ്രതിവീക്ഷിതും
    പരാക്രാന്തോ ഹ്യ് അഹം പാണ്ഡൂൻ സപുത്രാൻ യോദ്ധും ആഹവേ
41 മത്പ്രിയം പാർഥിവാഃ സർവേ യേ ചികീർഷന്തി ഭാരത
    തേ താൻ ആവാരയിഷ്യന്തി ഐണേയാൻ ഇവ തന്തുനാ
42 മഹതാ രഥവംശേന ശരജാലൈശ് ച മാമകൈഃ
    അഭിദ്രുതാ ഭവിഷ്യന്തി പാഞ്ചാലാഃ പാനവൈഃ സഹ
43 ഉന്മത്ത ഇവ മേ പുത്രോ വിലപത്യ് ഏഷ സഞ്ജയ
    ന ഹി ശക്തോ യുധാ ജേതും ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം
44 ജാനാതി ഹി സദാ ഭീഷ്മഃ പാണ്ഡവാനാം യശസ്വിനാം
    ബലവത്താം സപുത്രാണാം ധർമജ്ഞാനാം മഹാത്മനാം
45 യതോ നാരോചയം അഹം വിഗ്രഹം തൈർ മഹാത്മഭിഃ
    കിം തു സഞ്ജയ മേ ബ്രൂഹി പുനസ് തേഷാം വിചേഷ്ടിതം
46 കസ് താംസ് തരസ്വിനോ ഭൂയഃ സന്ദീപയതി പാണ്ഡവാൻ
    അർചിഷ്മതോ മഹൈഷ്വാസാൻ ഹവിഷാ പാവകാൻ ഇവ
47 ധൃഷ്ടദ്യുമ്നഃ സദൈവൈതാൻ സന്ദീപയതി ഭാരത
    യുധ്യധ്വം ഇതി മാ ഭൈഷ്ട യുദ്ധാദ് ഭരതസത്തമാഃ
48 യേ കേ ചിത് പാർഥിവാസ് തത്ര ധാർതരാഷ്ട്രേണ സംവൃതാഃ
    യുദ്ധേ സമാഗമിഷ്യന്തി തുമുലേ കവചഹ്രദേ
49 താൻ സർവാൻ ആഹവേ ക്രുദ്ധാൻ സാനുബന്ധാൻ സമാഗതാൻ
    അഹം ഏകഃ സമാദാസ്യേ തിമിർ മത്സ്യാൻ ഇവൗദകാൻ
50 ഭീഷ്മം ദ്രോണം കൃപം കർണം ദ്രൗണിം ശല്യം സുയോധനം
    ഏതാംശ് ചാപി നിരോത്സ്യാമി വേലേവ മകരാലയം
51 തഥാ ബ്രുവാണം ധർമാത്മാ പ്രാഹ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ
    തവ ധൈര്യം ച വീര്യം ച പാഞ്ചാലാഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ
    സർവേ സമധിരൂഢാഃ സ്മ സംഗ്രാമാൻ നഃ സമുദ്ധര
52 ജാനാമി ത്വാം മഹാബാഹോ ക്ഷത്രധർമേ വ്യവസ്ഥിതം
    സമർഥം ഏകം പര്യാപ്തം കൗരവാണാം യുയുത്സതാം
    ഭവതാ യദ് വിധാതവ്യം തൻ നഃ ശ്രേയഃ പരന്തപ
53 സംഗ്രാമാദ് അപയാതാനാം ഭഗ്നാനാം ശരണൈഷിണാം
    പൗരുഷം ദർശയഞ് ശൂരോ യസ് തിഷ്ഠേദ് അഗ്രതഃ പുമാൻ
    ക്രീണീയാത് തം സഹസ്രേണ നീതിമൻ നാമ തത് പദം
54 സ ത്വം ശൂരശ് ച വീരശ് ച വിക്രാന്തശ് ച നരർഷഭ
    ഭയാർതാനാം പരിത്രാതാ സംയുഗേഷു ന സംശയഃ
55 ഏവം ബ്രുവതി കൗന്തേയേ ധർമാത്മനി യുധിഷ്ഠിരേ
    ധൃഷ്ടദ്യുമ്ന ഉവാചേദം മാം വചോ ഗതസാധ്വസഃ
56 സർവാഞ് ജനപദാൻ സൂത യോധാ ദുര്യോധനസ്യ യേ
    സ ബാഹ്ലീകാൻ കുരൂൻ ബ്രൂയാഃ പ്രാതിപേയാഞ് ശരദ്വതഃ
57 സൂതപുത്രം തഥാ ദ്രോണം സഹ പുത്രം ജയദ്രഥം
    ദുഃശാസനം വികർണം ച തഥാ ദുര്യോധനം നൃപം
58 ഭീഷ്മം ചൈവ ബ്രൂഹി ഗത്വാ ത്വം ആശു; യുധിഷ്ഠിരം സാധുനൈവാഭ്യുപേത
    മാ വോ വധീദ് അർജുനോ ദേവ ഗുപ്തഃ; ക്ഷിപ്രം യാചധ്വം പാണ്ഡവം ലോകവീരം
59 നൈതാദൃശോ ഹി യോധോ ഽസ്തി പൃഥിവ്യാം ഇഹ കശ് ചന
    യഥാവിധഃ സവ്യസാചീ പാണ്ഡവഃ ശസ്ത്രവിത്തമഃ
60 ദേവൈർ ഹി സംഭൃതോ ദിവ്യോ രഥോ ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ
    ന സ ജേയോ മനുഷ്യേണ മാ സ്മ കൃധ്വം മനോ യുധി