മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം28

←അധ്യായം27

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം28

അധ്യായം29→

1 ശ്രീഭഗവാൻ ഉവാച
     അനാശ്രിതഃ കർമഫലം കാര്യം കർമ കരോതി യഃ
     സ സംന്യാസീ ച യോഗീ ച ന നിരഗ്നിർ ന ചാക്രിയഃ
 2 യം സംന്യാസം ഇതി പ്രാഹുർ യോഗം തം വിദ്ധി പാണ്ഡവ
     ന ഹ്യ് അസംന്യസ്തസങ്കൽപോ യോഗീ ഭവതി കശ് ചന
 3 ആരുരുക്ഷോർ മുനേർ യോഗം കർമ കാരണം ഉച്യതേ
     യോഗാരൂഢസ്യ തസ്യൈവ ശമഃ കാരണം ഉച്യതേ
 4 യദാ ഹി നേന്ദ്രിയാർഥേഷു ന കർമസ്വ് അനുഷജ്ജതേ
     സർവസങ്കൽപസംന്യാസീ യോഗാരൂഢസ് തദോച്യതേ
 5 ഉദ്ധരേദ് ആത്മനാത്മാനം നാത്മാനം അവസാദയേത്
     ആത്മൈവ ഹ്യ് ആത്മനോ ബന്ധുർ ആത്മൈവ രിപുർ ആത്മനഃ
 6 ബന്ധുർ ആത്മാത്മനസ് തസ്യ യേനാത്മൈവാത്മനാ ജിതഃ
     അനാത്മനസ് തു ശത്രുത്വേ വർതേതാത്മൈവ ശത്രുവത്
 7 ജിതാത്മനഃ പ്രശാന്തസ്യ പരമാത്മാ സമാഹിതഃ
     ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു തഥാ മാനാപമാനയോഃ
 8 ജ്ഞാനവിജ്ഞാനതൃപ്താത്മാ കൂടസ്ഥോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ
     യുക്ത ഇത്യ് ഉച്യതേ യോഗീ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ
 9 സുഹൃന്മിത്രാര്യുദാസീനമധ്യസ്ഥദ്വേഷ്യബന്ധുഷു
     സാധുഷ്വ് അപി ച പാപേഷു സമബുദ്ധിർ വിശിഷ്യതേ
 10 യോഗീ യുഞ്ജീത സതതം ആത്മാനം രഹസി സ്ഥിതഃ
    ഏകാകീ യതചിത്താത്മാ നിരാശീർ അപരിഗ്രഹഃ
11 ശുചൗ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സ്ഥിരം ആസനം ആത്മനഃ
    നാത്യുച്ഛ്രിതം നാതിനീചം ചൈലാജിനകുശോത്തരം
12 തത്രൈകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ യതചിത്തേന്ദ്രിയക്രിയഃ
    ഉപവിശ്യാസനേ യുഞ്ജ്യാദ് യോഗം ആത്മവിശുദ്ധയേ
13 സമം കായശിരോഗ്രീവം ധാരയന്ന് അചലം സ്ഥിരഃ
    സമ്പ്രേക്ഷ്യ നാസികാഗ്രം സ്വം ദിശശ് ചാനവലോകയൻ
14 പ്രശാന്താത്മാ വിഗതഭീർ ബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ സ്ഥിതഃ
    മനഃ സംയമ്യ മച്ചിത്തോ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ
15 യുഞ്ജന്ന് ഏവം സദാത്മാനം യോഗീ നിയതമാനസഃ
    ശാന്തിം നിർവാണപരമാം മത്സംസ്ഥാം അധിഗച്ഛതി
16 നാത്യശ്നതസ് തു യോഗോ ഽസ്തി ന ചൈകാന്തം അനശ്നതഃ
    ന ചാതിസ്വപ്നശീലസ്യ ജാഗ്രതോ നൈവ ചാർജുന
17 യുക്താഹാരവിഹാരസ്യ യുക്തചേഷ്ടസ്യ കർമസു
    യുക്തസ്വപ്നാവബോധസ്യ യോഗോ ഭവതി ദുഃഖഹാ
18 യദാ വിനിയതം ചിത്തം ആത്മന്യ് ഏവാവതിഷ്ഠതേ
    നിഃസ്പൃഹഃ സർവകാമേഭ്യോ യുക്ത ഇത്യ് ഉച്യതേ തദാ
19 യഥാ ദീപോ നിവാതസ്ഥോ നേംഗതേ സോപമാ സ്മൃതാ
    യോഗിനോ യതചിത്തസ്യ യുഞ്ജതോ യോഗം ആത്മനഃ
20 യത്രോപരമതേ ചിത്തം നിരുദ്ധം യോഗസേവയാ
    യത്ര ചൈവാത്മനാത്മാനം പശ്യന്ന് ആത്മനി തുഷ്യതി
21 സുഖം ആത്യന്തികം യത് തദ് ബുദ്ധിഗ്രാഹ്യം അതീന്ദ്രിയം
    വേത്തി യത്ര ന ചൈവായം സ്ഥിതശ് ചലതി തത്ത്വതഃ
22 യം ലബ്ധ്വാ ചാപരം ലാഭം മന്യതേ നാധികം തതഃ
    യസ്മിൻ സ്ഥിതോ ന ദുഃഖേന ഗുരുണാപി വിചാല്യതേ
23 തം വിദ്യാദ് ദുഃഖസംയോഗവിയോഗം യോഗസഞ്ജ്ഞിതം
    സ നിശ്ചയേന യോക്തവ്യോ യോഗോ ഽനിർവിണ്ണചേതസാ
24 സങ്കൽപപ്രഭവാൻ കാമാംസ് ത്യക്ത്വാ സർവാൻ അശേഷതഃ
    മനസൈവേന്ദ്രിയഗ്രാമം വിനിയമ്യ സമന്തതഃ
25 ശനൈഃ ശനൈർ ഉപരമേദ് ബുദ്ധ്യാ ധൃതിഗൃഹീതയാ
    ആത്മസംസ്ഥം മനഃ കൃത്വാ ന കിം ചിദ് അപി ചിന്തയേത്
26 യതോ യതോ നിശ്ചരതി മനശ് ചഞ്ചലം അസ്ഥിരം
    തതസ് തതോ നിയമ്യൈതദ് ആത്മന്യ് ഏവ വശം നയേത്
27 പ്രശാന്തമനസം ഹ്യ് ഏനം യോഗിനം സുഖം ഉത്തമം
    ഉപൈതി ശാന്തരജസം ബ്രഹ്മഭൂതം അകൽമഷം
28 യുഞ്ജന്ന് ഏവം സദാത്മാനം യോഗീ വിഗതകൽമഷഃ
    സുഖേന ബ്രഹ്മസംസ്പർശം അത്യന്തം സുഖം അശ്നുതേ
29 സർവഭൂതസ്ഥം ആത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി
    ഈക്ഷതേ യോഗയുക്താത്മാ സർവത്ര സമദർശനഃ
30 യോ മാം പശ്യതി സർവത്ര സർവം ച മയി പശ്യതി
    തസ്യാഹം ന പ്രണശ്യാമി സ ച മേ ന പ്രണശ്യതി
31 സർവഭൂതസ്ഥിതം യോ മാം ഭജത്യ് ഏകത്വം ആസ്ഥിതഃ
    സർവഥാ വർതമാനോ ഽപി സ യോഗീ മയി വർതതേ
32 ആത്മൗപമ്യേന സർവത്ര സമം പശ്യതി യോ ഽർജുന
    സുഖം വാ യദി വാ ദുഃഖം സ യോഗീ പരമോ മതഃ
33 അർജുന ഉവാച
    യോ ഽയം യോഗസ് ത്വയാ പ്രോക്തഃ സാമ്യേന മധുസൂദന
    ഏതസ്യാഹം ന പശ്യാമി ചഞ്ചലത്വാത് സ്ഥിതിം സ്ഥിരാം
34 ചഞ്ചലം ഹി മനഃ കൃഷ്ണ പ്രമാഥി ബലവദ് ദൃഢം
    തസ്യാഹം നിഗ്രഹം മന്യേ വായോർ ഇവ സുദുഷ്കരം
35 ശ്രീഭഗവാൻ ഉവാച
    അസംശയം മഹാബാഹോ മനോ ദുർണിഗ്രഹം ചലം
    അഭ്യാസേന തു കൗന്തേയ വൈരാഗ്യേണ ച ഗൃഹ്യതേ
36 അസംയതാത്മനാ യോഗോ ദുഷ്പ്രാപ ഇതി മേ മതിഃ
    വശ്യാത്മനാ തു യതതാ ശക്യോ ഽവാപ്തും ഉപായതഃ
37 അർജുന ഉവാച
    അയതിഃ ശ്രദ്ധയോപേതോ യോഗാച് ചലിതമാനസഃ
    അപ്രാപ്യ യോഗസംസിദ്ധിം കാം ഗതിം കൃഷ്ണ ഗച്ഛതി
38 കച് ചിൻ നോഭയവിഭ്രഷ്ടശ് ഛിന്നാഭ്രം ഇവ നശ്യതി
    അപ്രതിഷ്ഠോ മഹാബാഹോ വിമൂഢോ ബ്രഹ്മണഃ പഥി
39 ഏതൻ മേ സംശയം കൃഷ്ണ ഛേത്തും അർഹസ്യ് അശേഷതഃ
    ത്വദന്യഃ സംശയസ്യാസ്യ ഛേത്താ ന ഹ്യ് ഉപപദ്യതേ
40 ശ്രീഭഗവാൻ ഉവാച
    പാർഥ നൈവേഹ നാമുത്ര വിനാശസ് തസ്യ വിദ്യതേ
    ന ഹി കല്യാണകൃത് കശ് ചിദ് ദുർഗതിം താത ഗച്ഛതി
41 പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാം ലോകാൻ ഉഷിത്വാ ശാശ്വതീഃ സമാഃ
    ശുചീനാം ശ്രീമതാം ഗേഹേ യോഗഭ്രഷ്ടോ ഽഭിജായതേ
42 അഥ വാ യോഗിനാം ഏവ കുലേ ഭവതി ധീമതാം
    ഏതദ് ധി ദുർലഭതരം ലോകേ ജന്മ യദ് ഈദൃശം
43 തത്ര തം ബുദ്ധിസംയോഗം ലഭതേ പൗർവദേഹികം
    യതതേ ച തതോ ഭൂയഃ സംസിദ്ധൗ കുരുനന്ദന
44 പൂർവാഭ്യാസേന തേനൈവ ഹ്രിയതേ ഹ്യ് അവശോ ഽപി സഃ
    ജിജ്ഞാസുർ അപി യോഗസ്യ ശബ്ദബ്രഹ്മാതിവർതതേ
45 പ്രയത്നാദ് യതമാനസ് തു യോഗീ സംശുദ്ധകിൽബിഷഃ
    അനേകജന്മസംസിദ്ധസ് തതോ യാതി പരാം ഗതിം
46 തപസ്വിഭ്യോ ഽധികോ യോഗീ ജ്ഞാനിഭ്യോ ഽപി മതോ ഽധികഃ
    കർമിഭ്യശ് ചാധികോ യോഗീ തസ്മാദ് യോഗീ ഭവാർജുന
47 യോഗിനാം അപി സർവേഷാം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ
    ശ്രദ്ധാവാൻ ഭജതേ യോ മാം സ മേ യുക്തതമോ മതഃ