മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം188

1 [വൈ]
     ഏവം ഉക്താസ് തു തേ പാർഥാ യമൗ ച പുരുഷർഷഭൗ
     ദ്രൗപദ്യാ കൃഷ്ണയാ സാർധം നമശ് ചക്രുർ ജനാർദനം
 2 സ ചൈതാൻ പുരുഷവ്യാഘ്ര സാമ്നാ പരമവൽഗുനാ
     സാന്ത്വയാം ആസ മാനാർഹാൻ മന്യമാനോ യഥാവിധി
 3 യുധിഷ്ഠിരസ് തു കൗന്തേയോ മാർകണ്ഡേയം മഹാമുനിം
     പുനഃ പപ്രച്ഛ സാമ്രാജ്യേ ഭവിഷ്യാം ജഗതോ ഗതിം
 4 ആശ്ചര്യഭൂതം ഭവതഃ ശ്രുതം നോ വദതാം വര
     മുനേ ഭാർഗവ യദ്വൃത്തം യുഗാദൗ പ്രഭവാപ്യയൗ
 5 അസ്മിൻ കലിയുഗേ ഽപ്യ് അസ്തി പുനഃ കൗതൂഹലം മമ
     സമാകുലേഷു ധർമേഷു കിം നു ശേഷം ഭവിഷ്യതി
 6 കിം വീര്യാ മാനവാസ് തത്ര കിമാഹാരവിഹാരിണഃ
     കിമായുഷഃ കിം വസനാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
 7 കാം ച കാഷ്ഠാം സമാസാദ്യ പുനഃ സമ്പത്സ്യതേ കൃതം
     വിസ്തരേണ മുനേ ബ്രൂഹി വിചിത്രാണീഹ ഭാഷസേ
 8 ഇത്യ് ഉക്തഃ സ മുനിശ്രേഷ്ഠഃ പുനർ ഏവാഭ്യഭാഷത
     രമയൻ വൃഷ്ണിശാർദൂലം പാണ്ഡവാംശ് ച മഹാമുനിഃ
 9 [മാർക്]
     ഭവിഷ്യം സർവലോകസ്യ വൃത്താന്തം ഭരതർഷഭ
     കലുഷം കാലം ആസാദ്യ കഥ്യമാനം നിബോധ മേ
 10 കൃതേ ചതുഷ്പാത് സകലോ നിർവ്യാജോപാധി വർജിതഃ
    വൃഷഃ പ്രതിഷ്ഠിതോ ധർമോ മനുഷ്യേഷ്വ് അഭവത് പുരാ
11 അധർമപാദവിദ്ധസ് തു ത്രിഭിർ അംശൈഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ
    ത്രേതായാം ദ്വാപരേ ഽർധേന വ്യാമിശ്രോ ധർമ ഉച്യതേ
12 ത്രിഭിർ അംശൈർ അധർമസ് തു ലോകാൻ ആക്രമ്യ തിഷ്ഠതി
    ചതുർഥാംശേന ധർമസ് തു മനുഷ്യാൻ ഉപതിഷ്ഠതി
13 ആയുർ വീര്യം അഥോ ബുദ്ധിർ ബലം തേജോ ച പാണ്ഡവ
    മനുഷ്യാണാം അനുയുഗം ഹ്രസതീതി നിബോധ മേ
14 രാജാനോ ബ്രാഹ്മണാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാശ് ചൈവ യുധിഷ്ഠിര
    വ്യാജൈർ ധർമം ചരിഷ്യന്തി ധർമവ്വൈതംസികാ നരാഃ
15 സത്യം സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ ലോകേ നരൈഃ പണ്ഡിതമാനിഭിഃ
    സത്യഹാന്യാ തതസ് തേഷാം ആയുർ അൽപം ഭവിഷ്യതി
16 ആയുഷഃ പ്രക്ഷയാദ് വിദ്യാം ന ശക്ഷ്യന്ത്യ് ഉപശിക്ഷിതും
    വിദ്യാ ഹീനാൻ അവിജ്ഞാനാൽ ലോഭോ ഽപ്യ് അഭിഭവിഷ്യതി
17 ലോഭക്രോധപരാ മൂഢാഃ കാമസക്താശ് ച മാനവാഃ
    വൈരബദ്ധാ ഭവിഷ്യന്തി പരസ്പരവധേപ്സവഃ
18 ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ സങ്കീര്യന്തഃ പരസ്പരം
    ശൂദ്ര തുല്യാ ഭവിഷ്യന്തി തപഃ സത്യവിവർജിതാഃ
19 അന്ത്യാ മധ്യാ ഭവിഷ്യന്തി മധ്യാശ് ചാന്താവസായിനഃ
    ഈദൃശോ ഭവിതാ ലോകോ യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
20 വസ്ത്രാണാം പ്രവരാ ശാണീ ധാന്യാനാം കോര ദൂഷകാഃ
    ഭാര്യാ മിത്രാശ് ച പുരുഷാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
21 മത്സ്യാമിഷേണ ജീവന്തോ ദുഹന്തശ് ചാപ്യ് അജൈഡകം
    ഗോഷു നഷ്ടാസു പുരുഷാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
22 അന്യോന്യം പരിമുഷ്ണന്തോ ഹിംസയന്തശ് ച മാനവാഃ
    അജപാ നാസ്തികാഃ സ്തേനാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
23 സരിത് തീരേഷു കുദ്ദാലൈർ വാപയിഷ്യന്തി ചൗഷധീഃ
    താശ് ചാപ്യ് അൽപഫലാസ് തേഷാം ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
24 ശ്രാദ്ധേ ദൈവേ ച പുരുഷാ യേ ച നിത്യം ധൃതവ്രതാഃ
    തേ ഽപി ലോഭസമായുക്താ ഭോക്ഷ്യന്തീഹ പരസ്പരം
25 പിതാ പുത്രസ്യ ഭോക്താ ച പിതുഃ പുത്രസ് തഥൈവ ച
    അതിക്രാന്താനി ഭോജ്യാനി ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
26 ന വ്രതാനി ചരിഷ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാ വേദ നിന്ദകാഃ
    ന യക്ഷ്യന്തി ന ഹോഷ്യന്തി ഹേതുവാദവിലോഭിതാഃ
27 നിമ്നേ കൃഷിം കരിഷ്യന്തി യോക്ഷ്യന്തി ധുരി ധേനുകാഃ
    ഏകഹായന വത്സാംശ് ച വാഹയിഷ്യന്തി മാനവാഃ
28 പുത്രഃ പിതൃവധം കൃത്വാ പിതാ പുത്രവധം തഥാ
    നിരുദ്വേഗോ ബൃഹദ് വാദീ ന നിന്ദാം ഉപലപ്സ്യതേ
29 മ്ലേച്ഛ ഭൂതം ജഗത് സർവം നിശ്ക്രിയം യജ്ഞവർജിതം
    ഭവിഷ്യതി നിരാനന്ദം അനുത്സവം അഥോ തഥാ
30 പ്രായശഃ കൃപണാനാം ഹി തഥാ ബന്ധുമതാം അപി
    വിധവാനാം ച വിത്താനി ഹരിഷ്യന്തീഹ മാനവാഃ
31 അൽപവീര്യബലാഃ സ്തബ്ധാ ലോഭമോഹപരായണാഃ
    തത്കഥാദാനസന്തുഷ്ടാ ദുഷ്ടാനാം അപി മാനവാഃ
    പരിഗ്രഹം കരിഷ്യന്തി പാപാചാരപരിഗ്രഹാഃ
32 സംഘാതയന്തഃ കൗന്തേയ രാജാനഃ പാപബുദ്ധയഃ
    പരസ്പരവധോദ്യുക്താ മൂർഖാഃ പണ്ഡിതമാനിനഃ
    ഭവിഷ്യന്തി യുഗസ്യാന്തേ ക്ഷത്രിയാ ലോകകണ്ടകാഃ
33 അരക്ഷിതാരോ ലുബ്ധാശ് ച മാനാഹങ്കാര ദർപിതാഃ
    കേവലം ദണ്ഡരുചയോ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
34 ആക്രമ്യാക്രമ്യ സാധൂനാം ദാരാംശ് ചൈവ ധനാനി ച
    ഭോക്ഷ്യന്തേ നിരനുക്രോശാ രുദതാം അപി ഭാരത
35 ന കന്യാം യാചതേ കശ് ചിൻ നാപി കന്യാ പ്രദീയതേ
    സ്വയം ഗ്രാഹാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
36 രാജാനശ് ചാപ്യ് അസന്തുഷ്ടാഃ പരാർഥാൻ മൂഢചേതസഃ
    സർവോപായൈർ ഹരിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
37 മ്ലേച്ഛീ ഭൂതം ജഗത് സർവം ഭവിഷ്യതി ച ഭാരത
    ഹസ്തോ ഹസ്തം പരിമുഷേദ് യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
38 സത്യം സങ്ക്ഷിപ്യതേ ലോകേ നരൈഃ പണ്ഡിതമാനിഭിഃ
    സ്ഥവിരാ ബാലമതയോ ബാലാഃ സ്ഥവിര ബുദ്ധയഃ
39 ഭീരവഃ ശൂരമാനീനഃ ശൂരാ ഭീരു വിഷാദിനഃ
    ന വിശ്വസന്തി ചാന്യോന്യം യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
40 ഏകാഹാര്യം ജഗത് സർവം ലോഭമോഹവ്യവസ്ഥിതം
    അധർമോ വർധതി മഹാൻ ന ച ധർമഃ പ്രവർതതേ
41 ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാ ന ശിഷ്യന്തി ജനാധിപ
    ഏകവർണസ് തദാ ലോകോ ഭവിഷ്യതി യുഗക്ഷയേ
42 ന ക്ഷംസ്യതി പിതാ പുത്രം പുത്രശ് ച പിതരം തഥാ
    ഭാര്യാ ച പതിശുശ്രൂഷാം ന കരിഷ്യതി കാ ചന
43 യേ യവാന്നാ ജനപദാ ഗോധൂമാന്നാസ് തഥൈവ ച
    താൻ ദേശാൻ സംശ്രയിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
44 സ്വൈരാഹാരാശ് ച പുരുഷാ യോഷിതശ് ച വിശാം പതേ
    അന്യോന്യം ന സഹിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
45 മ്ലേച്ഛ ഭൂതം ജഗത് സർവം ഭവിഷ്യതി യുധിഷ്ഠിര
    ന ശ്രാദ്ധൈർ ഹി പിതൄംശ് ചാപി തർപയിഷ്യന്തി മാനവാഃ
46 ന കശ് ചിത് കസ്യ ചിച് ഛ്രോതാ ന കശ് ചിത് കസ്യ ചിദ് ഗുരുഃ
    തമോ ഗ്രസ്തസ് തദാ ലോകോ ഭവിഷ്യതി നരാധിപ
47 പരമായുശ് ച ഭവിതാ തദാ വർഷാണി ഷോഡശ
    തതഃ പ്രാണാൻ വിമോക്ഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
48 പഞ്ചമേ വാഥ ഷഷ്ഠേ വാ വർഷേ കന്യാ പ്രസൂയതേ
    സപ്ത വർഷാഷ്ട വർഷാശ് ച പ്രജാസ്യന്തി നരാസ് തദാ
49 പത്യൗ സ്ത്രീ തു തദാ രാജൻ പുരുഷോ വാ സ്ത്രിയം പ്രതി
    യുഗാന്തേ രാജശാർദൂല ന തോഷം ഉപയാസ്യതി
50 അൽപദ്രവ്യാ വൃഥാ ലിംഗാ ഹിംസാ ച പ്രഭവിഷ്യതി
    ന കശ് ചിത് കസ്യ ചിദ് ദാതാ ഭവിഷ്യതി യുഗക്ഷയേ
51 അട്ടശൂലാ ജനപദാഃ ശിവ ശൂലാശ് ചതുഷ്പഥാഃ
    കേശശൂലാഃ സ്ത്രിയശ് ചാപി ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
52 മ്ലേച്ഛാഃ ക്രൂരാഃ സർവഭക്ഷാ ദാരുണാഃ സർവകർമസു
    ഭാവിനഃ പശ്ചിമേ കാലേ മനുഷ്യാ നാത്ര സംശയഃ
53 ക്രയവിക്രയകാലേ ച സർവഃ സർവസ്യ വഞ്ചനം
    യുഗാന്തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ വൃത്തി ലോഭാത് കരിഷ്യതി
54 ജ്ഞാനാനി ചാപ്യ് അവിജ്ഞായ കരിഷ്യന്തി ക്രിയാസ് തഥാ
    ആത്മഛന്ദേന വർതന്തേ യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
55 സ്വഭാവാത് ക്രൂരകർമാണശ് ചാന്യോന്യം അഭിശങ്കിനഃ
    ഭവിതാരോ ജനാഃ സർവേ സമ്പ്രാപ്തേ യുഗസങ്ക്ഷയേ
56 ആരാമാംശ് ചൈവ വൃക്ഷാംശ് ച നാശയിഷ്യന്തി നിർവ്യഥാഃ
    ഭവിതാ സങ്ക്ഷയോ ലോകേ ജീവിതസ്യ ച ദേഹിനാം
57 തഥാ ലോഭാഭിഭൂതാശ് ച ചരിഷ്യന്തി മഹീം ഇമാം
    ബ്രാഹ്മണാശ് ച ഭവിഷ്യന്തി ബ്രഹ്മ സ്വാനി ച ഭുഞ്ജതേ
58 ഹാഹാകൃതാ ദ്വിജാശ് ചൈവ ഭയാർതാ വൃഷലാർദിതാഃ
    ത്രാതാരം അലഭന്തോ വൈ ഭ്രമിഷ്യന്തി മഹീം ഇമാം
59 ജീവിതാന്തകരാ രൗദ്രാഃ ക്രൂരാഃ പ്രാണിവിഹിംസകാഃ
    യദാ ഭവിഷ്യന്തി നരാസ് തദാ സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ യുഗം
60 ആശ്രയിഷ്യന്തി ച നദീഃ പർവതാൻ വിഷമാണി ച
    പ്രധാവമാനാ വിത്രസ്താ ദ്വിജാഃ കുരുകുലോദ്വഹ
61 ദസ്യു പ്രപീഡിതാ രാജൻ കാകാ ഇവ ദ്വിജോത്തമാഃ
    കുരാജഭിശ് ച സതതം കരഭാര പ്രപീഡിതാഃ
62 ധൈര്യം ത്യക്ത്വാ മഹീപാല ദാരുണേ യുഗസങ്ക്ഷയേ
    വികർമാണി കരിഷ്യന്തി ശൂദ്രാണാം പരിചാരകാഃ
63 ശൂദ്രാ ധർമം പ്രവക്ഷ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാഃ പര്യുപാസകാഃ
    ശ്രോതാരശ് ച ഭവിഷ്യന്തി പ്രാമാണ്യേന വ്യവസ്ഥിതാഃ
64 വിപരീതശ് ച ലോകോ ഽയം ഭവിഷ്യത്യ് അധരോത്തരഃ
    ഏഡൂകാൻ പൂജയിഷ്യന്തി വർജയിഷ്യന്തി ദേവതാഃ
    ശൂദ്രാഃ പരിചരിഷ്യന്തി ന ദ്വിജാൻ യുഗസങ്ക്ഷയേ
65 ആശ്രമേഷു മഹർഷീണാം ബ്രാഹ്മണാവസഥേഷു ച
    ദേവസ്ഥാനേഷു ചൈത്യേഷു നാഗാനാം ആലയേഷു ച
66 ഏഡൂക ചിഹ്നാ പൃഥിവീ ന ദേവ ഗൃഹഭൂഷിതാ
    ഭവിഷ്യതി യുഗേ ക്ഷീണേ തദ് യുഗാന്തസ്യ ലക്ഷണം
67 യദാ രൗദ്രാ ധർമഹീനാ മാംസാദാഃ പാനപാസ് തഥാ
    ഭവിഷ്യന്തി നരാ നിത്യം തദാ സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ യുഗം
68 പുഷ്പേ പുഷ്പം യദാ രാജൻ ഫലേ ഫലം ഉപാശ്രിതം
    പ്രജാസ്യതി മഹാരാജ തദാ സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ യുഗം
69 അകാലവർഷീ പർജന്യോ ഭവിഷ്യതി ഗതേ യുഗേ
    അക്രമേണ മനുഷ്യാണാം ഭവിഷ്യതി തദാ ക്രിയാ
    വിരോധം അഥ യാസ്യന്തി വൃഷലാ ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ
70 മഹീ മ്ലേച്ഛ സമാകീർണാ ഭവിഷ്യതി തതോ ഽചിരാത്
    കരഭാര ഭയാദ് വിപ്രാ ഭജിഷ്യന്തി ദിശോ ദശ
71 നിർവിശേഷാ ജനപദാ നരാവൃഷ്ടിഭിർ അർദിതാഃ
    ആശ്രമാൻ അഭിപത്സ്യന്തി ഫലമൂലോപജീവിനഃ
72 ഏവം പര്യാകുലേ ലോകേ മര്യാദാ ന ഭവിഷ്യതി
    ന സ്ഥാസ്യന്ത്യ് ഉപദേശേ ച ശിഷ്യാ വിപ്രിയകാരിണഃ
73 ആചാര്യോപനിധിശ് ചൈവ വത്സ്യതേ തദനന്തരം
    അർഥയുക്ത്യാ പ്രവത്സ്യന്തി മിത്ര സംബന്ധിബാന്ധവാഃ
    അഭാവഃ സർവഭൂതാനാം യുഗാന്തേ ച ഭവിഷ്യതി
74 ദിശഃ പ്രജ്വലിതാഃ സർവാ നക്ഷത്രാണി ചലാനി ച
    ജ്യോതീംഷി പ്രതികൂലാനി വാതാഃ പര്യാകുലാസ് തഥാ
    ഉൽകാ പാതാശ് ച ബഹവോ മഹാഭയനിദർശകാഃ
75 ഷഡ്ഭിർ അന്യൈശ് ച സഹിതോ ഭാസ്കരഃ പ്രതപിഷ്യതി
    തുമുലാശ് ചാപി നിർഹ്രാദാ ദിഗ് ദാഹാശ് ചാപി സർവശഃ
    കബന്ധാന്തർഹിതോ ഭാനുർ ഉദയാസ്തമയേ തദാ
76 അകാലവർഷീ ച തദാ ഭവിഷ്യതി സഹസ്രദൃക്
    സസ്യാനി ച ന രോക്ഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
77 അഭീക്ഷ്ണം ക്രൂര വാദിന്യഃ പരുഷാ രുദിതപ്രിയാഃ
    ഭർതൄണാം വചനേ ചൈവ ന സ്ഥാസ്യന്തി തദാ സ്ത്രിയഃ
78 പുത്രാശ് ച മാതാപിതരൗ ഹനിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ
    സൂദയിഷ്യന്തി ച പതീൻ സ്ത്രിയഃ പുത്രാൻ അപാശ്രിതാഃ
79 അപർവണി മഹാരാജ സൂര്യം രാഹുർ ഉപൈഷ്യതി
    യുഗാന്തേ ഹുതഭുക് ചാപി സർവതഃ പ്രജ്വലിഷ്യതി
80 പാനീയം ഭോജനം ചൈവ യാചമാനാസ് തദാധ്വഗാഃ
    ന ലപ്സ്യന്തേ നിവാസം ച നിരസ്താഃ പഥി ശേരതേ
81 നിർഘാതവായസാ നാഗാഃ ശകുനാഃ സമൃഗദ്വിജാഃ
    രൂക്ഷാ വാചോ വിമോക്ഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
82 മിത്ര സംബന്ധിനശ് ചാപി സന്ത്യക്ഷ്യന്തി നരാസ് തദാ
    ജനം പരിജനം ചാപി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
83 അഥ ദേശാൻ ദിശശ് ചാപി പത്തനാനി പുരാണി ച
    ക്രമശഃ സംശ്രയിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ
84 ഹാ താത ഹാ സുതേത്യ് ഏവം തദാ വാചഃ സുദാരുണാഃ
    വിക്രോശമാനശ് ചാന്യോന്യം ജനോ ഗാം പര്യടിഷ്യതി
85 തതസ് തുമുലസംഘാതേ വർതമാനേ യുഗക്ഷയേ
    ദ്വിജാതിപൂർവകോ ലോകഃ ക്രമേണ പ്രഭവിഷ്യതി
86 തതഃ കാലാന്തരേ ഽന്യസ്മിൻ പുനർ ലോകവിവൃദ്ധയേ
    ഭവിഷ്യതി പുനർ ദൈവം അനുകൂലം യദൃച്ഛയാ
87 യദാ ചന്ദ്രശ് ച സൂര്യശ് ച തഥാ തിഷ്യബൃഹസ്പതീ
    ഏകാരാശൗ സമേഷ്യന്തി പ്രപത്സ്യതി തദാ കൃതം
88 കാലവർഷീ ച പർജന്യോ നക്ഷത്രാണി ശുഭാനി ച
    പ്രദക്ഷിണാ ഗ്രഹാശ് ചാപി ഭവിഷ്യന്ത്യ് അനുലോമഗാഃ
    ക്ഷേമം സുഭിക്ഷം ആരോഗ്യം ഭവിഷ്യതി നിരാമയം
89 കൽകിർ വിഷ്ണുയശാ നാമ ദ്വിജഃ കാലപ്രചോദിതഃ
    ഉത്പത്സ്യതേ മഹാവീര്യോ മഹാബുദ്ധിപരാക്രമഃ
90 സംഭൂതഃ സംഭല ഗ്രാമേ ബ്രാഹ്മണാവസഥേ ശുഭേ
    മനസാ തസ്യ സർവാണി വാഹനാന്യ് ആയുധാനി ച
    ഉപസ്ഥാസ്യന്തി യോധാശ് ച ശസ്ത്രാണി കവചാനി ച
91 സ ധർമവിജയീ രാജാ ചക്രവർതീ ഭവിഷ്യതി
    സ ചേമം സങ്കുലം ലോകം പ്രസാദം ഉപനേഷ്യതി
92 ഉത്ഥിതോ ബ്രാഹ്മണോ ദീപ്തഃ ക്ഷയാന്തകൃദ് ഉദാരധീഃ
    സ സങ്ക്ഷേപോ ഹി സർവസ്യ യുഗസ്യ പരിവർതകഃ
93 സ സർവത്രഗതാൻ ക്ഷുദ്രാൻ ബ്രാഹ്മണൈഃ പരിവാരിതഃ
    ഉത്സാദയിഷ്യതി തദാ സർവാൻ മ്ലേച്ഛ ഗണാൻ ദ്വിജഃ