മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം32

1 [യ്]
     വൽഗു ചിത്രപദം ശ്ലക്ഷ്ണം യാജ്ഞസേനി ത്വയാ വചഃ
     ഉക്തം തച് ഛ്രുതം അസ്മാഭിർ നാസ്തിക്യം തു പ്രഭാഷസേ
 2 നാഹം ധർമഫലാന്വേഷീ രാജപുത്രി ചരാമ്യ് ഉത
     ദദാമി ദേയം ഇത്യ് ഏവ യജേ യഷ്ടവ്യം ഇത്യ് ഉത
 3 അസ്തു വാത്ര ഫലം മാ വാ കർതവ്യം പുരുഷേണ യത്
     ഗൃഹാൻ ആവസതാ കൃഷ്ണേ യഥാശക്തി കരോമി തത്
 4 ധർമം ചരാമി സുശ്രോണി ന ധർമഫലകാരണാത്
     ആഗമാൻ അനതിക്രമ്യ സതാം വൃത്തം അവേക്ഷ്യ ച
     ധർമ ഏവ മനഃ കൃഷ്ണേ സ്വഭാവാച് ചൈവ മേ ധൃതം
 5 ന ധർമഫലം ആപ്നോതി യോ ധർമം ദോഗ്ധും ഇച്ഛതി
     യശ് ചൈനം ശങ്കതേ കൃത്വാ നാസ്തിക്യാത് പാപചേതനഃ
 6 അതിവാദാൻ മദാച് ചൈവ മാ ധർമം അതിശങ്കിഥാഃ
     ധർമാതിശങ്കീ പുരുഷസ് തിര്യഗ്ഗതിപരായണഃ
 7 ധർമോ യസ്യാതിശങ്ക്യഃ സ്യാദ് ആർഷം വാ ദുർബലാത്മനഃ
     വേദാച് ഛൂദ്ര ഇവാപേയാത് സ ലോകാദ് അജരാമരാത്
 8 വേദാധ്യായീ ധർമപരഃ കുലേ ജാതോ യശസ്വിനി
     സ്ഥവിരേഷു സ യോക്തവ്യോ രാജഭിർ ധർമചാരിഭിഃ
 9 പാപീയാൻ ഹി സ ശൂദ്രേഭ്യസ് തസ്കരേബ്ഭ്യോ വിശേഷതഃ
     ശാസ്ത്രാതിഗോ മന്ദബുദ്ധിർ യോ ധർമം അതിശങ്കതേ
 10 പ്രത്യക്ഷം ഹി ത്വയാ ദൃഷ്ട ഋഷിർ ഗച്ഛൻ മഹാതപാഃ
    മാർകണ്ഡേയോ ഽപ്രമേയാത്മാ ധർമേണ ചിരജീവിതാം
11 വ്യാസോ വസിഷ്ഠോ മൈത്രേയോ നാരദോ ലോമശഃ ശുകഃ
    അന്യേ ച ഋഷയഃ സിദ്ധാ ധർമേണൈവ സുചേതസഃ
12 പ്രത്യക്ഷം പശ്യസി ഹ്യ് ഏതാൻ ദിവ്യയോഗസമന്വിതാൻ
    ശാപാനുഗ്രഹണേ ശക്താൻ ദേവൈർ അപി ഗരീയസഃ
13 ഏതേ ഹി ധർമം ഏവാദൗ വർണയന്തി സദാ മമ
    കർതവ്യം അമരപ്രഖ്യാഃ പ്രത്യക്ഷാഗമ ബുദ്ധയഃ
14 അതോ നാർഹസി കല്യാണി ധാതാരം ധർമം ഏവ ച
    രജോ മൂഢേന മനസാ ക്ഷേപ്തും ശങ്കിതും ഏവ ച
15 ധർമാതിശങ്കീ നാന്യസ്മിൻ പ്രമാണം അധിഗഛതി
    ആത്മപ്രമാണ ഉന്നദ്ധഃ ശ്രേയസോ ഹ്യ് അവമന്യകഃ
16 ഇന്ദ്രിയപ്രീതിസംബദ്ധം യദ് ഇദം ലോകസാക്ഷികം
    ഏതാവാൻ മന്യതേ ബാലോ മോഹം അന്യത്ര ഗച്ഛതി
17 പ്രായശ് ചിതാം ന തസ്യാസ്തി യോ ധർമം അതിശങ്കതേ
    ധ്യായൻ സ കൃപണഃ പാപോ ന ലോകാൻ പ്രതിപദ്യതേ
18 പ്രമാണാന്യ് അതിവൃത്തോ ഹി വേദ ശാസ്ത്രാർഥനിന്ദകഃ
    കാമലോഭാനുഗോ മൂഢോ നരകം പ്രതിപദ്യതേ
19 യസ് തു നിത്യം കൃതമതിർ ധർമം ഏവാഭിപദ്യതേ
    അശങ്കമാനഃ കല്യാണി സോ ഽമുത്രാനന്ത്യം അശ്നുതേ
20 ആർഷം പ്രമാണം ഉത്ക്രമ്യ ധർമാൻ അപരിപാലയൻ
    സർവശാസ്ത്രാതിഗോ മൂഢോ ശം ജന്മസു ന വിന്ദതി
21 ശിഷ്ടൈർ ആചരിതം ധർമം കൃഷ്ണേ മാ സ്മാതിശങ്കിഥാഃ
    പുരാണം ഋഷിഭിഃ പ്രോക്തം സർവജ്ഞൈഃ സർവദർശിഭിഃ
22 ധർമ ഏവ്വ പ്ലവോ നാന്യഃ സ്വർഗം ദ്രൗപദി ഗച്ഛതാം
    സൈവ നൗഃ സാഗരസ്യേവ വണിജഃ പാരം ഋച്ഛതഃ
23 അഫാലോ യദി ധർമഃ സ്യാച് ചരിതോ ധർമചാരിഭിഃ
    അപ്രതിഷ്ഠേ തമസ്യ് ഏതഞ് ജഗൻ മജ്ജേദ് അനിന്ദിതേ
24 നിർവാണം നാധിഗച്ഛേയുർ ജീവേയുഃ പശുജീവികാം
    വിഘാതേനൈവ യുജ്യേയുർ ന ചാർഥം കിം ചിദ് ആപ്നുയുഃ
25 തപശ് ച ബ്രഹ്മചര്യം ച യജ്ഞഃ സ്വാധ്യായ ഏവ ച
    ദാനം ആർജവം ഏതാനി യദി സ്യുർ അഫലാനി വൈ
26 നാചരിഷ്യൻ പരേ ധർമം പരേ പരതരേ ചയേ
    വിപ്രലംഭോ ഽയം അത്യന്തം യദി സ്യുർ അഫലാഃ ക്രിയാഃ
27 ഋഷയശ് ചൈവ ദേവാശ് ച ഗന്ധർവാസുരരാക്ഷസാഃ
    ഈശ്വരാഃ കസ്യ ഹേതോസ് തേ ചരേയുർ ധരം ആദൃതാഃ
28 ഫലദം ത്വ് ഇഹ വിജ്ഞായ ധാതാരം ശ്രേയസി ധ്രുവേ
    ധർമം തേ ഹ്യ് ആചരൻ കൃഷ്ണേ തദ്ധി ധർമസനാതനം
29 സ ചായം സഫലോ ധർമോ ന ധർമോ ഽഫല ഉച്യതേ
    ദൃശ്യന്തേ ഽപി ഹി വിദ്യാനാം ഫലാനി തപസാം തഥാ
30 ത്വയ്യ് ഏതദ് വൈ വിജാനീഹി ജന്മ കൃഷ്ണേ യഥാ ശ്രുതം
    വേത്ഥ ചാപി യഥാ ജാതോ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നഃ പ്രതാപവാൻ
31 ഏതാവദ് ഏവ പര്യാപ്തം ഉപമാനം ശുചിസ്മിതേ
    കർമണാം ഫലം അസ്തീതി ധീരോ ഽൽപേനാപി തുഷ്യതി
32 ബഹുനാപി ഹ്യ് അവിദ്വാംസോ നൈവ തുഷ്യന്ത്യ് അബുദ്ധയഃ
    തേഷാം ന ധർമജം കിം ചിത് പ്രേത്യ ശർമാസ്തി കർമ വാ
33 കർമണാം ഉത പുണ്യാനാം പാപാനാം ച ഫലോദയഃ
    പ്രഭവശ് ചാപ്യയശ് ചൈവ ദേവ ഗുഹ്യാനി ഭാമിനി
34 നൈതാനി വേദ യഃ കശ് ചിൻ മുഹ്യന്ത്യ് അത്ര പ്രജാ ഇമാഃ
    രക്ഷ്യാണ്യ് ഏതാനി ദേവാനാം ഗൂഢമായാ ഹി ദേവതാഃ
35 കൃശാംഗാഃ സുവ്രതാശ് ചൈവ തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷാഃ
    പ്രസന്നൈർ മാനസൈർ യുക്താഃ പശ്യന്ത്യ് ഏതാനി വൈ ദ്വിജാഃ
36 ന ഫലാദർശനാദ് ധർമഃ ശങ്കിതവ്യോ ന ദേവതാഃ
    യഷ്ടവ്യം ചാപ്രമത്തേന ദാതവ്യം ചാനസൂയതാ
37 കർമണാ ഫലം അസ്തീതി തഥൈതദ് ധർമശാശ്വതം
    ബ്രഹ്മാ പ്രോവാച പുത്രാണാം യദ് ഋഷിർ വേദ കശ്യപഃ
38 തസ്മാത് തേ സംശയഃ കൃഷ്ണേ നീഹാര ഇവ നശ്യതു
    വ്യവസ്ത്യ സർവം അസ്തീതി നാസ്തിക്യം ഭാവം ഉത്സൃജ
39 ഈശ്വരം ചാപി ഭൂതാനാം ധാതാരം മാ വിചിക്ഷിപഃ
    ശിക്ഷസ്വൈനം നമസ്വൈനം മാ തേ ഭൂദ് ബുദ്ധിർ ഈദൃശീ
40 യസ്യ പ്രസാദാത് തദ് ഭക്തോ മർത്യോ ഗച്ഛത്യ് അമർത്യതാം
    ഉത്തമം ദൈവതം കൃഷ്ണേ മാതിവോചഃ കഥം ചന