മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം/അധ്യായം23

←അധ്യായം22

മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം23

അധ്യായം24→

1 [സ്]
     തസ്മിഞ് ശബ്ദേ മൃദൗ ജാതേ പാണ്ഡവൈർ നിഹതേ ബലേ
     അശ്വൈഃ സപ്തശതൈഃ ശിഷ്ടൈർ ഉപാവർതത സൗബലഃ
 2 സ യാത്വാ വാഹിനീം തൂർണം അബ്രവീത് ത്വരയൻ യുധി
     യുധ്യധ്വം ഇതി സംഹൃഷ്ടാഃ പുനഃ പുനർ അരിന്ദമഃ
     അപൃച്ഛത് ക്ഷത്രിയാംസ് തത്ര ക്വ നു രാജാ മഹാരഥഃ
 3 ശകുനേസ് തു വചഃ ശ്രുത്വാ ത ഊചുർ ഭരതർഷഭ
     അസൗ തിഷ്ഠതി കൗരവ്യോ രണമധ്യേ മഹാരഥഃ
 4 യത്രൈതത് സുമഹച് ഛസ്ത്രം പൂർണചന്ദ്ര സമപ്രഭം
     യത്രൈതേ സതല ത്രാണാ രഥാസ് തിഷ്ഠന്തി ദംശിതാഃ
 5 യത്രൈഷ ശബ്ദസ് തുമുലഃ പർജന്യനിനദോപമഃ
     തത്ര ഗച്ഛ ദ്രുതം രാജംസ് തതോ ദ്രക്ഷ്യസി കൗരവം
 6 ഏവം ഉക്തസ് തു തൈഃ ശൂരൈഃ ശകുനിഃ സൗബലസ് തദാ
     പ്രയയൗ തത്ര യത്രാസൗ പുത്രസ് തവ നരാധിപ
     സർവതഃ സംവൃതോ വീരൈഃ സമരേഷ്വ് അനിവർതിഭിഃ
 7 തതോ ദുര്യോധനം ദൃഷ്ട്വാ രഥാനീകേ വ്യവസ്ഥിതം
     സരഥാംസ് താവകാൻ സർവാൻ ഹർഷയഞ് ശകുനിസ് തതഃ
 8 ദുര്യോധനം ഇദം വാക്യം ഹൃഷ്ടരൂപോ വിശാം പതേ
     കൃതകാര്യം ഇവാത്മാനം മന്യമാനോ ഽബ്രവീൻ നൃപം
 9 ജഹി രാജൻ രഥാനീകം അശ്വാഃ സർവേ ജിതാ മയാ
     നാത്യക്ത്വാ ജീവിതം സംഖ്യേ ശക്യോ ജേതും യുധിഷ്ഠിരഃ
 10 ഹതേ തസ്മിൻ രഥാനീകേ പാണ്ഡവേനാഭിപാലിതേ
    ഗജാൻ ഏതാൻ ഹനിഷ്യാമഃ പദാതീംശ് ചേതരാംസ് തഥാ
11 ശ്രുത്വാ തു വചനം തസ്യ താവകാ ജയഗൃദ്ധിനഃ
    ജവേനാഭ്യപതൻ ഹൃഷ്ടാഃ പാണഡ്വാനാം അനീകിനീം
12 സർവേ വിവൃതതൂണീരാഃ പ്രഗൃഹീതശരാസനാഃ
    ശരാസനാനി ധുന്വാനാഃ സിംഹനാദം പ്രചക്രിരേ
13 തതോ ജ്യാതലനിർഘോഷഃ പുനർ ആസീദ് വിശാം പതേ
    പ്രാദുരാസീച് ഛരാണാം ച സുമുക്താനാം സുദാരുണഃ
14 താൻ സമീപഗതാൻ ദൃഷ്ട്വാ ജവേനോദ്യത കാർമുകാൻ
    ഉവാച ദേവകീപുത്രം കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ
15 ചോദയാശ്വാൻ അസംഭ്രാന്തഃ പ്രവിശൈതദ് ബലാർണവം
    അന്തം അദ്യ ഗമിഷ്യാമി ശത്രൂണാം നിശിതൈഃ ശരൈഃ
16 അഷ്ടാദശ ദിനാന്യ് അദ്യ യുദ്ധസ്യാസ്യ ജനാർദന
    വർതമാനസ്യ മഹതഃ സമാസദ്യ പരസ്പരം
17 അനന്ത കൽപാ ധ്വജിനീ ഭൂത്വാ ഹ്യ് ഏഷാം മഹാത്മനാം
    ക്ഷയം അദ്യ ഗതാ യുദ്ധേ പശ്യ ദൈവം യഥാവിധം
18 സമുദ്രകൽപം തു ബലം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ മാധവ
    അസ്മാൻ ആസാദ്യ സഞ്ജാത്മ ഗോഷ്പദോപമം അച്യുത
19 ഹതേ ഭീഷ്മേ ച സന്ദധ്യാച് ഛിവം സ്യാദ് ഇഹ മാധവ
    ന ച തത് കൃതവാൻ മൂഢോ ധാർതരാഷ്ട്രഃ സുബാലിശഃ
20 ഉക്തം ഭീഷ്മേണ യദ് വാക്യം ഹിതം പഥ്യം ച മാധവ
    തച് ചാപി നാസൗ കൃതവാൻ വീതബുദ്ധിഃ സുയോധനഃ
21 തസ്മിംസ് തു പതിതേ ഭീഷ്മേ പ്രച്യുതേ പൃഥിവീതലേ
    ന ജാനേ കാരണം കിം നു യേന യുദ്ധം അവർതത
22 മൂഢാംസ് തു സർവഥാ മന്യേ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ സുബാലിശാൻ
    പതിതേ ശന്തനോഃ പുത്രേ യേ ഽകാർഷുഃ സംയുഗം പുനഃ
23 അനന്തരം ച നിഹതേ ദ്രോണേ ബ്രഹ്മ വിദാം വരേ
    രാധേയേ ച വികർണേ ച നൈവാശാമ്യത വൈശസം
24 അൽപാവശിഷ്ടേ സൈന്യേ ഽസ്മിൻ സൂതപുത്രേ ച പാതിതേ
    സപുത്രേ വൈ നരവ്യാഘ്രേ നൈവാശാമ്യത വൈശസം
25 ശ്രുതായുഷി ഹതേ ശൂരേ ജലസന്ധേ ച പൗരവേ
    ശ്രുതായുധേ ച നൃപതൗ നൈവാശാമ്യത വൈശസം
26 ഭൂരിശ്രവസി ശല്യേ ച ശാല്വേ ചൈവ ജനാർദന
    ആവന്ത്യേഷു ച വീരേഷു നൈവാശാമ്യത വൈശസം
27 ജയദ്രഥേ ച നിഹതേ രാക്ഷസേ ചാപ്യ് അലായുധേ
    ബാഹ്ലികേ സോമദത്തേ ച നൈവാശാമ്യത വൈശസം
28 ഭഗദത്തേ ഹതേ ശൂരേ കാംബോജേ ച സുദക്ഷിണേ
    ദുഃശാസനേ ച നിഹതേ നൈവാശാമ്യത വൈശസം
29 ദൃഷ്ട്വാ ച നിഹതാഞ് ശൂരാൻ പൃഥൻ മാണ്ഡലികാൻ നൃപാൻ
    ബലിനശ് ച രണേ കൃഷ്ണ നൈവാശാമ്യത വൈശസം
30 അക്ഷൗഹിണീപതീൻ ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനേന പാതിതാൻ
    മോഹാദ് വാ യദി വാ ലോഭാൻ നൈവാശാമ്യത വൈശസം
31 കോ നു രാജകുലേ ജാതഃ കൗരവേയോ വിശേഷതഃ
    നിരർഥകം മഹദ് വൈരം കുര്യാദ് അന്യഃ സുയോധനാത്
32 ഗുണതോ ഽഭ്യധികം ജ്ഞത്വാ ബലതഃ ശൗര്യതോ ഽപി വാ
    അമൂഢഃ കോ നു യുധ്യേത ജനാൻ പ്രാജ്ഞോ ഹിതാഹിതം
33 യൻ ന തസ്യ മനോ ഹ്യ് ആസീത് ത്വയോക്തസ്യ ഹിതം വചഃ
    പ്രശമേ പാണ്ഡവൈഃ സാർധം സോ ഽന്യസ്യ ശൃണുയാത് കഥം
34 യേന ശാന്തനവോ ഭീഷ്മോ ദ്രോണോ വിദുര ഏവ ച
    പ്രത്യാഖ്യാതാഃ ശമസ്യാർഥേ കിം നു തസ്യാദ്യ ഭേഷജം
35 മൗർഖ്യാദ്യേന പിതാ വൃദ്ധഃ പ്രത്യാഖ്യാതോ ജനാർദന
    തഥാ മാതാ ഹിതം വാക്യം ഭാഷമാണാ ഹിതൈഷിണീ
    പ്രത്യാഖ്യാതാ ഹ്യ് അസത്കൃത്യ സ കസ്മൈ രോചയേദ് വചഃ
36 കുലാന്തക രണോ വ്യക്തം ജാത ഏഷ ജനാർദന
    തഥാസ്യ ദൃശ്യതേ ചേഷ്ടാ നീതിശ് ചൈവ വിശാം പതേ
    നൈഷ ദാസ്യതി നോ രാജ്യം ഇതി മേ മതിർ അച്യുത
37 ഉക്തോ ഽഹം ബഹുശസ് താത വിദുരേണ മഹാത്മനാ
    ന ജീവൻ ദാസ്യതേ ഭാഗം ധാർതരാഷ്ട്രഃ കഥം ചന
38 യാവത് പ്രാണാ ധമിഷ്യന്തി ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ മാനദ
    താവദ് യുഷ്മാസ്വ് അപാപേഷു പ്രചരിഷ്യതി പാതകം
39 ന സ യുക്തോ ഽന്യഥാ ജേതും ഋതേ വൃദ്ധേന മാധവ
    ഇത്യ് അബ്രവീത് സദാ മാം ഹി വിദുരഃ സത്യദർശനഃ
40 തത് സർവം അദ്യ ജാനാമി വ്യവസായം ദുരാത്മനഃ
    യദ് ഉക്തം വചനം തേന വിദുരേണ മഹാത്മനാ
41 യോ ഹി ശ്രുത്വാ വചഃ പഥ്യം ജാമദഗ്ന്യാദ് യഥാതഥം
    അവാമന്യത ദുർബുദ്ധിർ ധ്രുവം നാശ മുഖേ സ്ഥിതഃ
42 ഉക്തം ഹി ബഹുഭിഃ സിദ്ധൈർ ജാതമാത്രേ സുയോധനേ
    ഏനം പ്രാപ്യ ദുരാത്മാനം ക്ഷയം ക്ഷത്രം ഗമിഷ്യതി
43 തദ് ഇദം വചനം തേഷാം നിരുക്തം വൈ ജനാർദന
    ക്ഷയം യാതാ ഹി രാജാനോ ദുര്യോധനകൃതേ ഭൃശം
44 സോ ഽദ്യ സർവാൻ രണേ യോധാൻ നിഹനിഷ്യാമി മാധവ
    ക്ഷത്രിയേഷു ഹതേഷ്വ് ആശു ശൂന്യേ ച ശിബിരേ കൃതേ
45 വധായ ചാത്മനോ ഽസ്മാഭിഃ സംയുഗം രോചയിഷ്യതി
    തദ് അന്തം ഹി ഭവേദ് വൈരം അനുമാനേന മാധവ
46 ഏവം പശ്യാമി വാർഷ്ണേയ ചിന്തയൻ പ്രജ്ഞയാ സ്വയാ
    വിദുരസ്യ ച വാക്യേന ചേഷ്ടയാ ച ദുരാത്മനഃ
47 സംയാഹി ഭരതീം വീര യാവദ്ധന്മി ശിതൈഃ ശരൈഃ
    ദുര്യോധനം ദുരാത്മാനം വാഹിനീം ചാസ്യ സംയുഗേ
48 ക്ഷേമം അദ്യ കരിഷ്യാമി ധർമരാജസ്യ മാധവ
    ഹത്വൈതദ് ദുർബലം സൈന്യം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ പശ്യതഃ
49 [സ്]
    അഭീശു ഹസ്തോ ദാശാർഹസ് തഥോക്തഃ സവ്യസാചിനാ
    തദ് ബലൗഘം അമിത്രാണാം അഭീതഃ പ്രാവിശദ് രണേ
50 ശരാസനവരം ഘോരം ശക്തികണ്ടക സംവൃതം
    ഗദാപരിഘപന്ഥാനം രഥനാഗമഹാദ്രുമം
51 ഹയപത്തിലതാകീർണം ഗാഹമാനോ മഹായശാഃ
    വ്യച്ചരത് തത്ര ഗോവിന്ദോ രഥേനാതിപതാകിനാ
52 തേ ഹയാഃ പാണ്ഡുരാ രാജൻ വഹന്തോ ഽർജുനം ആഹവേ
    ദിഷ്കു സർവാസ്വ് അദൃശ്യന്ത ദാശാർഹേണ പ്രചോദിതാഃ
53 തതഃ പ്രായാദ് രഥേനാജൗ സവ്യസാചീ പരന്തപഃ
    കിരഞ് ശരശതാംസ് തീക്ഷ്ണാൻ വാരിധാരാ ഇവാംബുദഃ
54 പ്രാദുരാസീൻ മഹാഞ് ശബ്ദഃ ശരാണാം നതപർവണാം
    ഇഷുഭിശ് ഛാദ്യമാനാനാം സമരേ സവ്യസാചിനാ
55 അസജ്ജന്തസ് തനുത്രേഷു ശരൗഘാഃ പ്രാപതൻ ഭുവി
    ഇന്ദ്രാശനിസമസ്പർശാ ഗാണ്ഡീവപ്രേഷിതാഃ ശരാഃ
56 നരാൻ നാഗാൻ സമാഹത്യ ഹയാംശ് ചാപി വിശാം പതേ
    അപതന്ത രണേ ബാണാഃ പതംഗാ ഇവ ഘോഷിണഃ
57 ആസീത് സർവം അവച്ഛന്നം ഗാണ്ഡീവപ്രേഷിതൈഃ ശരൈഃ
    ന പ്രാജ്ഞായന്ത സമരേ ദിശോ വാ പ്രദിശോ ഽപി വാ
58 സർവം ആസീജ് ജഗത് പൂർണം പാർഥ നാമാങ്കിതൈഃ ശരൈഃ
    രുക്മപുംഖൈസ് തൈലധൗതൈഃ കർമാര പരിമാർജിതൈഃ
59 തേ ദഹ്യമാനാഃ പാർഥേന പാവകേനേവ കുഞ്ജരാഃ
    സമാസീദന്ത കൗരവ്യാ വധ്യമാനാഃ ശിതൈഃ ശരൈഃ
60 ശരചാപ ധരഃ പാർഥഃ പ്രജ്വജന്ന് ഇവ ഭാരത
    ദദാഹ സമരേ യോധാൻ കക്ഷം അഗ്നിർ ഇവ ജ്വലൻ
61 യഥാ വനാന്തേ വനപൈർ വിസൃഷ്ടഃ; കക്ഷം ദഹേത് കൃഷ്ണ ഗതിഃ സഘോഷഃ
    ഭൂരി ദ്രുമം ശുഷ്കലതാ വിതാനം; ഭൃശം സമൃദ്ധോ ജ്വലനഃ പ്രതാപീ
62 ഏവം സ നാരാചഗണപ്രതാപീ; ശരാർചിർ ഉച്ചാവചതിഗ്മതേജാഃ
    ദദാഹ സർവാം തവ പുത്ര സേനാം; അമൃഷ്യമാണസ് തരസാ തരസ്വീ
63 തസ്യേഷവഃ പ്രാണഹരാഃ സുമുക്താ; നാസജ്ജൻ വൈ വർമസു രുക്മപുംഖാഃ
    ന ച ദ്വിതീയം പ്രമുമോച ബാണം; നരേ ഹയേ വാ പരമദ്വിപേ വാ
64 അനേകരൂപാകൃതിഭിർ ഹി ബാണൈർ; മഹാരഥാനീകം അനുപ്രവിശ്യ
    സ ഏവ ഏകസ് തവ പുത്ര സേനാം; ജഘാന ദൈത്യാൻ ഇവ വജ്രപാണിഃ