മഹാഭാരതം മൂലം/സഭാപർവം/അധ്യായം61

←അധ്യായം60

മഹാഭാരതം മൂലം/സഭാപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം61

അധ്യായം62→

1 [ഭ്മ്]
     ഭവന്തി ദേശേ ബന്ധക്യഃ കിതവാനാം യുധിഷ്ഠിര
     ന താഭിർ ഉത ദീവ്യന്തി ദയാ ചൈവാസ്തി താസ്വ് അപി
 2 കാശ്യോ യദ് ബലിം ആഹാർഷീദ് ദ്രവ്യം യച് ചാന്യദ് ഉത്തമം
     തഥാന്യേ പൃഥിവീപാലാ യാനി രത്നാന്യ് ഉപാഹരൻ
 3 വാഹനാനി ധനം ചൈവ കവചാന്യ് ആയുധാനി ച
     രാജ്യം ആത്മാ വയം ചൈവ കൈതവേന ഹൃതം പരൈഃ
 4 ന ച മേ തത്ര കോപോ ഽഭൂത് സർവസ്യേശോ ഹി നോ ഭവാൻ
     ഇദം ത്വ് അതികൃതം മന്യേ ദ്രൗപദീ യത്ര പണ്യതേ
 5 ഏഷാ ഹ്യ് അനർഹതീ ബാലാ പാണ്ഡവാൻ പ്രാപ്യ കൗരവൈഃ
     ത്വത്കൃതേ ക്ലിശ്യതേ ക്ഷുദ്രൈർ നൃശംസൈർ നികൃതിപ്രിയൈഃ
 6 അസ്യാഃ കൃതേ മന്യുർ അയം ത്വയി രാജൻ നിപാത്യതേ
     ബാഹൂ തേ സമ്പ്രധക്ഷ്യാമി സഹദേവാഗ്നിം ആനയ
 7 [അർ]
     ന പുരാ ഭീമസേന ത്വം ഈദൃശീർ വദിതാ ഗിരഃ
     പരൈസ് തേ നാശിതം നൂനം നൃശംസൈർ ധർമഗൗരവം
 8 ന സകാമാഃ പരേ കാര്യാ ധർമം ഏവാചരോത്തമം
     ഭ്രാതരം ധാർമികം ജ്യേഷ്ഠം നാതിക്രമിതും അർഹതി
 9 ആഹൂതോ ഹി പരൈ രാജാ ക്ഷാത്ര ധർമം അനുസ്മരൻ
     ദീവ്യതേ പരകാമേന തൻ നഃ കീർതികരം മഹത്
 10 [ഭ്മ്]
    ഏവം അസ്മി കൃതം വിദ്യാം യദ്യ് അസ്യാഹം ധനഞ്ജയ
    ദീപ്തേ ഽഗ്നൗ സഹിതൗ ബാഹൂ നിർദയേയം ബലാദ് ഇവ
11 [വ്]
    തഥാ താൻ ദുഃഖിതാൻ ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാൻ ധൃതരാഷ്ട്രജഃ
    ക്ലിശ്യമാനാം ച പാഞ്ചാലീം വികർണ ഇദം അബ്രവീത്
12 യാജ്ഞസേന്യാ യദ് ഉക്തം തദ് വാക്യം വിബ്രൂത പാർഥിവാഃ
    അവിവേകേന വാക്യസ്യ നരകഃ സദ്യ ഏവ നഃ
13 ഭീഷ്മശ് ച ധൃതരാഷ്ട്രശ് ച കുരുവൃദ്ധ തമാവ് ഉഭൗ
    സമേത്യ നാഹതുഃ കിം ചിദ് വിദുരശ് ച മഹാമതിഃ
14 ഭരദ്വാജോ ഽപി സർവേഷാം ആചാര്യഃ കൃപ ഏവ ച
    അത ഏതാവ് അപി പ്രശ്നം നാഹതുർ ദ്വിജസത്തമൗ
15 യേ ത്വ് അന്യേ പൃഥിവീപാലാഃ സമേതാഃ സർവതോദിശഃ
    കാമക്രോധൗ സമുത്സൃജ്യ തേ ബ്രുവന്തു യഥാമതി
16 യദ് ഇദം ദ്രൗപദീ വാക്യം ഉക്തവത്യ് അസകൃച് ഛുഭാ
    വിമൃശ്യ കസ്യ കഃ പക്ഷഃ പാർഥിവാ വദതോത്തരം
17 ഏവം സ ബഹുശഃ സർവാൻ ഉക്തവാംസ് താൻ സഭാ സദഃ
    ന ച തേ പൃഥിവീപാലാസ് തം ഊചുഃ സാധ്വ് അസാധു വാ
18 ഉക്ത്വാ തഥാസകൃത് സർവാൻ വികർണഃ പൃഥിവീപതീൻ
    പാണിം പാണൗ വിനിഷ്പിഷ്യ നിഃശ്വസന്ന് ഇദം അബ്രവീത്
19 വിബ്രൂത പൃഥിവീപാലാ വാക്യം മാ വാ കഥം ചന
    മന്യേ ന്യായ്യം യദ് അത്രാഹം തദ് ധി വക്ഷ്യാമി കൗരവാഃ
20 ചത്വാര്യ് ആഹുർ നരശ്രേഷ്ഠാ വ്യസനാനി മഹീക്ഷിതാം
    മൃഗയാം പാനം അക്ഷാംശ് ച ഗ്രാമ്യേ ചൈവാതിസക്തതാം
21 ഏതേഷു ഹി നരഃ സക്തോ ധർമം ഉത്സൃജ്യ വർതതേ
    തഥായുക്തേന ച കൃതാം ക്രിയാം ലോകോ ന മന്യതേ
22 തദ് അയം പാണ്ഡുപുത്രേണ വ്യസനേ വർതതാ ഭൃശം
    സമാഹൂതേന കിതവൈർ ആസ്ഥിതോ ദ്രൗപദീ പണഃ
23 സാധാരണീ ച സർവേഷാം പാണ്ഡവാനാം അനിന്ദിതാ
    ജിതേന പൂർവം ചാനേന പാണ്ഡവേന കൃതഃ പണഃ
24 ഇയം ച കീർതിതാ കൃഷ്ണാ സൗബലേന പണാർഥിനാ
    ഏതത് സർവം വിചാര്യാഹം മന്യേ ന വിജിതാം ഇമാം
25 ഏതച് ഛ്രുത്വാ മഹാൻ നാദഃ സഭ്യാനാം ഉദതിഷ്ഠത
    വികർണം ശംസമാനാനാം സൗബലം ച വിനിന്ദതാം
26 തസ്മിന്ന് ഉപരതേ ശബ്ദേ രാധേയഃ ക്രോധമൂർഛിതഃ
    പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ബാഹും ഇദം വചനം അബ്രവീത്
27 ദൃശ്യന്തേ വൈ വികർണേ ഹി വൈകൃതാനി ബഹൂന്യ് അപി
    തജ്ജസ് തസ്യ വിനാശായ യഥാഗ്നിർ അരണി പ്രജഃ
28 ഏതേ ന കിം ചിദ് അപ്യ് ആഹുശ് ചോദ്യമാനാപി കൃഷ്ണയാ
    ധർമേണ വിജിതാം മന്യേ മന്യന്തേ ദ്രുപദാത്മജാം
29 ത്വം തു കേവലബാല്യേന ധാർതരാഷ്ട്ര വിദീര്യസേ
    യദ് ബ്രവീഷി സഭാമധ്യേ ബാലഃ സ്ഥവിര ഭാഷിതം
30 ന ച ധർമം യഥാതത്ത്വം വേത്സി ദുര്യോധനാവര
    യദ് ബ്രവീഷി ജിതാം കൃഷ്ണാം അജിതേതി സുമന്ദധീഃ
31 കഥം ഹ്യ് അവിജിതാം കൃഷ്ണാം മന്യസേ ധൃതരാഷ്ട്രജ
    യദാ സഭായാം സർവസ്വം ന്യസ്തവാൻ പാണ്ഡവാഗ്രജഃ
32 അഭ്യന്തരാ ച സർവസ്വേ ദ്രൗപദീ ഭരതർഷഭ
    ഏവം ധർമജിതാം കൃഷ്ണാം മന്യസേ ന ജിതാം കഥം
33 കീർതിതാ ദ്രൗപദീ വാചാ അനുജ്ഞാതാ ച പാണ്ഡവൈഃ
    ഭവത്യ് അവിജിതാ കേന ഹേതുനൈഷാ മതാ തവ
34 മന്യസേ വാ സഭാം ഏതാം ആനീതാം ഏകവാസസം
    അധർമേണേതി തത്രാപി ശൃണു മേ വാക്യം ഉത്തരം
35 ഏകോ ഭർതാ സ്ത്രിയാ ദേവൈർ വിഹിതഃ കുരുനന്ദന
    ഇയം ത്വ് അനേകവശഗാ ബന്ധകീതി വിനിശ്ചിതാ
36 അസ്യാഃ സഭാം ആനയനം ന ചിത്രം ഇതി മേ മതിഃ
    ഏകാംബര ധരത്വം വാപ്യ് അഥ വാപി വിവസ്ത്രതാ
37 യച് ചൈഷാം ദ്രവിണം കിം ചിദ് യാ ചൈഷാ യേ ച പാണ്ഡവാഃ
    സൗബലേനേഹ തത് സർവം ധർമേണ വിജിതം വസു
38 ദുഃശാസന സുബാലോ ഽയം വികർണഃ പ്രാജ്ഞവാദികഃ
    പാണ്ഡവാനാം ച വാസാംസി ദ്രൗപദ്യാശ് ചാപ്യ് ഉപാഹര
39 തച് ഛ്രുത്വാ പാണ്ഡവാഃ സർവേ സ്വാനി വാസാംസി ഭാരത
    അവകീര്യോത്തരീയാണി സഭായാം സമുപാവിശത്
40 തതോ ദുഃശാസനോ രാജൻ ദ്രൗപദ്യാ വസനം ബലാത്
    സഭാമധ്യേ സമാക്ഷിപ്യ വ്യപക്രഷ്ടും പ്രചക്രമേ
41 ആകൃഷ്യമാണേ വസനേ ദ്രൗപദ്യാസ് തു വിശാം പതേ
    തദ് രൂപം അപരം വസ്ത്രം പ്രാദുരാസീദ് അനേകശഃ
42 തതോ ഹലഹലാശബ്ദസ് തത്രാസീദ് ഘോരനിസ്വനഃ
    തദ് അദ്ഭുതതമം ലോകേ വീക്ഷ്യ സർവമഹീക്ഷിതാം
43 ശശാപ തത്ര ഭീമസ് തു രാജമധ്യേ മഹാസ്വനഃ
    ക്രോധാദ് വിസ്ഫുരമാണൗഷ്ഠോ വിനിഷ്പിഷ്യ കരേ കരം
44 ഇദം മേ വാക്യം ആദദ്ധ്വം ക്ഷത്രിയാ ലോകവാസിനഃ
    നോക്തപൂർവം നരൈർ അന്യൈർ ന ചാന്യോ യദ് വദിഷ്യതി
45 യദ്യ് ഏതദ് ഏവം ഉക്ത്വാ തു ന കുര്യാം പൃഥിവീശ്വരാഃ
    പിതാമഹാനാം സർവേഷാം നാഹം ഗതിം അവാപ്നുയാം
46 അസ്യ പാപസ്യ ദുർജാതേർ ഭാരതാപസദസ്യ ച
    ന പിബേയം ബലാദ് വക്ഷോ ഭിത്ത്വാ ചേദ് രുധിരം യുധി
47 തസ്യ തേ വചനം ശ്രുത്വാ സർവലോകപ്രഹർഷണം
    പ്രചക്രുർ ബഹുലാം പൂജാം കുത്സന്തോ ധൃതരാഷ്ട്രജം
48 യദാ തു വാസസാം രാശിഃ സഭാമധ്യേ സമാചിതഃ
    തതോ ദുഃശാസനഃ ശ്രാന്തോ വ്രീഡിതഃ സമുപാവിശത്
49 ധിക് ശബ്ദസ് തു തതസ് തത്ര സമഭൂൽ ലോമഹർഷണഃ
    സഭ്യാനാം നരദേവാനാം ദൃഷ്ട്വാ കുന്തീസുതാംസ് തദാ
50 ന വിബ്രുവന്തി കൗരവ്യാഃ പ്രശ്നം ഏതം ഇതി സ്മ ഹ
    സജനഃ ക്രോശതി സ്മാത്ര ധൃതരാഷ്ട്രം വിഗർഹയൻ
51 തതോ ബാഹൂ സമുച്ഛ്രിത്യ നിവാര്യ ച സഭാ സദഃ
    വിദുരഃ സർവധർമജ്ഞ ഇദം വചനം അബ്രവീത്
52 [വി]
    ദ്രൗപദീ പ്രശ്നം ഉക്ത്വൈവം രോരവീതി ഹ്യ് അനാഥവത്
    ന ച വിബ്രൂത തം പ്രശ്നം സഭ്യാ ധർമോ ഽത്ര പീഡ്യതേ
53 സഭാം പ്രപദ്യതേ ഹ്യ് ആർതഃ പ്രജ്വലന്ന് ഇവ ഹവ്യവാട്
    തം വൈ സത്യേന ധർമേണ സഭ്യാഃ പ്രശമയന്ത്യ് ഉത
54 ധർമപ്രശ്നം അഥോ ബ്രൂയാദ് ആർതഃ സഭ്യേഷു മാനവഃ
    വിബ്രൂയുസ് തത്ര തേ പ്രശ്നം കാമക്രോധവശാതിഗാഃ
55 വികർണേന യഥാ പ്രജ്ഞം ഉക്തഃ പ്രശ്നോ നരാധിപാഃ
    ഭവന്തോ ഽപി ഹി തം പ്രശ്നം വിബ്രുവന്തു യഥാമതി
56 യോ ഹി പ്രശ്നം ന വിബ്രൂയാദ് ധർമദർഷീ സഭാം ഗതഃ
    അനൃതേ യാ ഫലാവാപ്തിസ് തസ്യാഃ സോ ഽർധം സമശ്നുതേ
57 യഃ പുനർ വിതഥം ബ്രൂയാദ് ധർമദർശീ സഭാം ഗതഃ
    അനൃതസ്യ ഫലം കൃത്സ്നം സമ്പ്രാപ്നോതീതി നിശ്ചയഃ
58 അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
    പ്രഹ്ലാദസ്യ ച സംവാദം മുനേർ ആംഗിരസസ്യ ച
59 പ്രഹ്ലാദോ നാമ ദൈത്യേന്ദ്രസ് തസ്യ പുത്രോ വിരോചനഃ
    കന്യാ ഹേതോർ ആംഗിരസം സുധന്വാനം ഉപാദ്രവത്
60 അഹം ജ്യായാൻ അഹം ജ്യായാൻ ഇതി കന്യേപ്സയാ തദാ
    തയോർ ദേവനം അത്രാസീത് പ്രാണയോർ ഇതി നഃ ശ്രുതം
61 തയോഃ പ്രശ്ന വിവാദോ ഽഭൂത് പ്രഹ്ലാദം താവ് അപൃച്ഛതാം
    ജ്യായാൻ ക ആവയോർ ഏകഃ പ്രശ്നം പ്രബ്രൂഹി മാ മൃഷാ
62 സ വൈ വിവദനാദ് ഭീതഃ സുധന്വാനം വ്യലോകയത്
    തം സുധന്വാബ്രവീത് ക്രുദ്ധോ ബ്രഹ്മദണ്ഡ ഇവ ജ്വലൻ
63 യദി വൈ വക്ഷ്യസി മൃഷാ പ്രഹ്ലാദാഥ ന വക്ഷ്യസി
    ശതധാ തേ ശിരോ വജ്രീ വജ്രേണ പ്രഹരിഷ്യതി
64 സുധന്വനാ തഥോക്തഃ സൻ വ്യഥിതോ ഽശ്വത്ഥ പർണവത്
    ജഗാമ കശ്യപം ദൈത്യഃ പരിപ്രഷ്ടും മഹൗജസം
65 [പ്രഹ്]
    ത്വം വൈ ധർമസ്യ വിജ്ഞാതാ ദൈവസ്യേഹാസുരസ്യ ച
    ബ്രാഹ്മണസ്യ മഹാപ്രാജ്ഞ ധർമകൃച്ഛ്രം ഇദം ശൃണു
66 യോ വൈ പ്രശ്നം ന വിബ്രൂയാദ് വിതഥം വാപി നിർദിശേത്
    കേ വൈ തസ്യ പരേ ലോകാസ് തൻ മമാചക്ഷ്വ പൃച്ഛതഃ
67 [കഷ്]
    ജാനൻ ന വിബ്രുവൻ പ്രശ്നം കാമാത് ക്രോധാത് തഥാ ഭയാത്
    സഹസ്രം വാരുണാൻ പാശാൻ ആത്മനി പ്രതിമുഞ്ചതി
68 തസ്യ സംവത്സരേ പൂർണേ പാശ ഏകഃ പ്രമുച്യതേ
    തസ്മാത് സത്യം തു വക്തവ്യം ജാനതാ സത്യം അഞ്ജസാ
69 വിദ്ധോ ധർമോ ഹ്യ് അധർമേണ സഭാം യത്ര പ്രപദ്യതേ
    ന ചാസ്യ ശല്യം കൃന്തന്തി വിദ്ധാസ് തത്ര സഭാ സദഃ
70 അർധം ഹരതി വൈ ശ്രേഷ്ഠഃ പാദോ ഭവതി കർതൃഷു
    പാദശ് ചൈവ സഭാസത്സു യേ ന നിന്ദന്തി നിന്ദിതം
71 അനേനോ ഭവതി ശ്രേഷ്ഠോ മുച്യന്തേ ച സഭാ സദഃ
    ഏനോ ഗച്ഛതി കർതാരം നിന്ദാർഹോ യത്ര നിന്ദ്യതേ
72 വിതഥം തു വദേയുർ യേ ധർമം പ്രഹ്ലാദ പൃച്ഛതേ
    ഇഷ്ടാപൂർതം ച തേ ഘ്നന്തി സപ്ത ചൈവ പരാവരാൻ
73 ഹൃതസ്വസ്യ ഹി യദ് ദുഃഖം ഹതപുത്രസ്യ ചാപി യത്
    ഋണിനം പ്രതി യച് ചൈവ രാജ്ഞാ ഗ്രസ്തസ്യ ചാപി യത്
74 സ്ത്രിയാഃ പത്യാ വിഹീനായാഃ സാർഥാദ് ഭ്രഷ്ടസ്യ ചൈവ യത്
    അധ്യൂഢായാശ് ച യദ് ദുഃഖം സാക്ഷിഭിർ വിഹതസ്യ ച
75 ഏതാനി വൈ സമാന്യ് ആഹുർ ദുഃഖാനി ത്രിദശേശ്വരാഃ
    താനി സർവാണി ദുഃഖാനി പ്രാപ്നോതി വിതഥം ബ്രുവൻ
76 സമക്ഷ ദർശനാത് സാക്ഷ്യം ശ്രവണാച് ചേതി ധാരണാത്
    തസ്മാത് സത്യം ബ്രുവൻ സാക്ഷീ ധർമാർഥാഭ്യാം ന ഹീയതേ
77 [വി]
    കശ്യപസ്യ വചോ ശ്രുത്വാ പ്രഹ്ലാദഃ പുത്രം അബ്രവീത്
    ശ്രേയാൻ സുധന്വാ ത്വത്തോ വൈ മത്തഃ ശ്രേയാംസ് തഥാംഗിരാഃ
78 മാതാ സുധന്വനശ് ചാപി ശ്രേയസീ മാതൃതസ് തവ
    വിരോചന സുധന്വായം പ്രാണാനാം ഈശ്വരസ് തവ
79 [സുധന്വൻ]
    പുത്രസ്നേഹം പരിത്യജ്യ യസ് ത്വം ധർമേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ
    അനുജാനാമി തേ പുത്രം ജീവത്വ് ഏഷ ശതം സമാഃ
80 [വി]
    ഏവം വൈ പരമം ധർമം ശ്രുത്വാ സർവേ സഭാ സദഃ
    യഥാ പ്രശ്നം തു കൃഷ്ണായാ മന്യധ്വം തത്ര കിം പരം
81 [വ്]
    വിദുരസ്യ വചോ ശ്രുത്വാ നോചുഃ കിം ചന പാർഥിവാഃ
    കർണോ ദുഃശാസനം ത്വ് ആഹ കൃഷ്ണാം ദാസീം ഗൃഹാൻ നയ
82 താം വേപമാനാം സവ്രീഡാം പ്രലപന്തീം സ്മ പാണ്ഡവാൻ
    ദുഃശാസനഃ സഭാമധ്യേ വിചകർഷ തപസ്വിനീം