മഹാഭാരതം മൂലം/സ്ത്രീപർവം/അധ്യായം1

മഹാഭാരതം മൂലം/സ്ത്രീപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം1

1 [ജ്]
     ഹതേ ദുര്യോധനേ ചൈവ ഹതേ സൈന്യേ ച സർവശഃ
     ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാരാജഃ ശ്രുത്വാ കിം അകരോൻ മുനേ
2 തഥൈവ കൗരവോ രാജാ ധർമപുത്രോ മഹാമനാഃ
     കൃപപ്രഭൃതയശ് ചൈവ കിം അകുർവത തേ ത്രയഃ
3 അശ്വത്ഥാമ്നഃ ശ്രുതം കർമ ശാപശ് ചാന്യോന്യ കാരിതഃ
     വൃത്താന്തം ഉത്തരം ബ്രൂഹി യദ് അഭാഷത സഞ്ജയഃ
4 [വ്]
     ഹതേ പുത്രശതേ ദീനം ഛിന്നശാഖം ഇവ ദ്രുമം
     പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തം ധൃതരാഷ്ട്രം മഹീപതിം
5 ധ്യാനമൂകത്വം ആപന്നം ചിന്തയാ സമഭിപ്ലുതം
     അഭിഗമ്യ മഹാപ്രാജ്ഞഃ സഞ്ജയോ വാക്യം അബ്രവീത്
6 കിം ശോചസി മഹാരാജ നാസ്തി ശോകേ സഹായതാ
     അക്ഷൗഹിണ്യോ ഹതാശ് ചാഷ്ടൗ ദശ ചൈവ വിശാം പതേ
     നിർജനേയം വസുമതീ ശൂന്യാ സമ്പ്രതി കേവലാ
7 നാനാദിഗ്ഭ്യഃ സമാഗമ്യ നാനാദേശ്യാ നരാധിപാഃ
     സഹിതാസ് തവ പുത്രേണ സർവേ വൈ നിധനം ഗതാഃ
8 പിതൄണാം പുത്രപൗത്രാണാം ജ്ഞാതീനാം സുഹൃദാം തഥാ
     ഗുരൂണാം ചാനുപൂർവ്യേണ പ്രേതകാര്യാണി കാരയ
9 [വ്]
     തച് ഛ്രുത്വാ കരുണം വാക്യം പുത്രപൗത്ര വധാർദിതഃ
     പപാത ഭുവി ദുർധർഷോ വാതാഹത ഇവ ദ്രുമഃ
10 [ധൃ]
    ഹതപുത്രോ ഹതാമാത്യോ ഹതസർവസുഹൃജ് ജനഃ
    ദുഃഖം നൂനം ഭവിഷ്യാമി വിചരൻ പൃഥിവീം ഇമാം
11 കിം നു ബന്ധുവിഹീനസ്യ ജീവിതേന മമാദ്യ വൈ
    ലൂനപക്ഷസ്യ ഇവ മേ ജരാ ജീർണസ്യ പക്ഷിണഃ
12 ഹൃതരാജ്യോ ഹതസുഹൃദ് ധതചക്ഷുശ് ച വൈ തഥാ
    ന ഭ്രാജിഷ്യേ മഹാപ്രാജ്ഞ ക്ഷീണരശ്മിർ ഇവാംശുമാൻ
13 ന കൃതം സുഹൃദോ വാക്യം ജാമദഗ്ന്യസ്യ ജൽപതഃ
    നാരദസ്യ ച ദേവർഷേഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്യ ച
14 സഭാമധ്യേ തു കൃഷ്ണേന യച് ഛ്രേയോ ഽഭിഹിതം മമ
    അലം വൈരേണ തേ രാജൻ പുത്രഃ സംഗൃഹ്യതാം ഇതി
15 തച് ച വാക്യം അകൃത്വാഹം ഭൃശം തപ്യാമി ദുർമതിഃ
    ന ഹി ശ്രോതാസ്മി ഭീഷ്മസ്യ ധർമയുക്തം പ്രഭാഷിതം
16 ദുര്യോധനസ്യ ച തഥാ വൃഷഭസ്യേവ നർദതഃ
    ദുഃശാസന വധം ശ്രുത്വാ കർണസ്യ ച വിപര്യയം
    ദ്രോണ സൂര്യോപരാഗം ച ഹൃദയം മേ വിദീര്യതേ
17 ന സ്മരാമ്യ് ആത്മനഃ കിം ചിത് പുരാ സഞ്ജയ ദുഷ്കൃതം
    യസ്യേദം ഫലം അദ്യേഹ മയാ മൂഢേന ഭുജ്യതേ
18 നൂനം ഹ്യ് അപകൃതം കിം ചിൻ മയാ പൂർവേഷു ജന്മസു
    യേന മാം ദുഃഖഭാഗേഷു ധാതാ കർമസു യുക്തവാൻ
19 പരിണാമശ് ച വയസഃ സർവബന്ധുക്ഷയശ് ച മേ
    സുഹൃൻ മിത്ര വിനാശശ് ച ദൈവയോഗാദ് ഉപാഗതഃ
    കോ ഽന്യോ ഽസ്തി ദുഃഖിതതരോ മയാ ലോകേ പുമാൻ ഇഹ
20 തൻ മാം അദ്യൈവ പശ്യന്തു പാണ്ഡവാഃ സംശിതവ്രതം
    വിവൃതം ബ്രഹ്മലോകസ്യ ദീർഘം അധ്വാനം ആസ്ഥിതം
21 [വ്]
    തസ്യ ലാലപ്യമാനസ്യ ബഹു ശോകം വിചിന്വതഃ
    ശോകാപഹം നരേന്ദ്രസ്യ സഞ്ജയോ വാക്യം അബ്രവീത്
22 ശോകം രാജൻ വ്യപനുദ ശ്രുതാസ് തേ വേദ നിശ്ചയാഃ
    ശാസ്ത്രാഗമാശ് ച വിവിധാ വൃദ്ധേഭ്യോ നൃപസത്തമ
    സൃഞ്ജയേ പുത്രശോകാർതേ യദ് ഊചുർ മുനയഃ പുരാ
23 തഥാ യൗവനജം ദർപം ആസ്ഥിതേ തേ സുതേ നൃപ
    ന ത്വയാ സുഹൃദാം വാക്യം ബ്രുവതാം അവധാരിതം
    സ്വാർഥശ് ച ന കൃതഃ കശ് ചിൽ ലുബ്ധേന ഫലഗൃദ്ധിനാ
24 തവ ദുഃശാസനോ മന്ത്രീ രാധേയശ് ച ദുരാത്മവാൻ
    ശകുനിശ് ചൈവ ദുഷ്ടാത്മാ ചിത്രസേനശ് ച ദുർമതിഃ
    ശല്യശ് ച യേന വൈ സർവം ശല്യ ഭൂതം കൃതം ജഗത്
25 കുരുവൃദ്ധസ്യ ഭീഷ്മസ്യ ഗാന്ധാര്യാ വിദുരസ്യ ച
    ന കൃതം വചനം തേന തവ പുത്രേണ ഭാരത
26 ന ധർമഃ സത്കൃതഃ കശ് ചിൻ നിത്യം യുദ്ധം ഇതി ബ്രുവൻ
    ക്ഷപിതാഃ ക്ഷത്രിയാഃ സർവേ ശത്രൂണാം വർധിതം യശഃ
27 മധ്യസ്ഥോ ഹി ത്വം അപ്യ് ആസീർ ന ക്ഷമം കിം ചിദ് ഉക്തവാൻ
    ധൂർ ധരേണ ത്വയാ ഭാരസ് തുലയാ ന സമം ധൃതഃ
28 ആദാവ് ഏവ മനുഷ്യേണ വർതിതവ്യം യഥാ ക്ഷമം
    യഥാ നാതീതം അർഥം വൈ പശ്ചാത് താപേന യുജ്യതേ
29 പുത്രഗൃദ്ധ്യാ ത്വയാ രാജൻ പ്രിയം തസ്യ ചികീർഷതാ
    പശ്ചാത് താപം ഇദം പ്രാപ്തം ന ത്വം ശോചിതും അർഹസി
30 മധു യഃ കേവലം ദൃഷ്ട്വാ പ്രപാതം നാനുപശ്യതി
    സ ഭ്രഷ്ടോ മധു ലോഭേന ശോചത്യ് ഏവ യഥാ ഭവാൻ
31 അർഥാൻ ന ശോചൻ പ്രാപ്നോതി ന ശോചൻ വിന്ദതേ സുഖം
    ന ശോചഞ് ശ്രിയം ആപ്നോതി ന ശോചൻ വിന്ദതേ പരം
32 സ്വയം ഉത്പാദയിത്വാഗ്നിം വസ്ത്രേണ പരിവേഷ്ടയേത്
    ദഹ്യമാനോ മനസ്താപം ഭജതേ ന സ പണ്ഡിതഃ
33 ത്വയൈവ സ സുതേനായം വാക്യവായുസമീരിതഃ
    ലോഭാജ്യേന ച സംസിക്തോ ജ്വലിതഃ പാർഥ പാവകഃ
34 തസ്മിൻ സമിദ്ധേ പതിതാഃ ശലഭാ ഇവ തേ സുതാഃ
    താൻ കേശവാർചിർ നിർദഗ്ധാൻ ന ത്വം ശോചിതും അർഹസി
35 യച് ചാശ്രുപാത കലിലം വദനം വഹസേ നൃപ
    അശാസ്ത്രദൃഷ്ടം ഏതദ് ധി ന പ്രശംസന്തി പണ്ഡിതാഃ
36 വിസ്ഫുലിംഗാ ഇവ ഹ്യ് ഏതാൻ ദഹന്തി കില മാനവാൻ
    ജഹീഹി മന്യും ബുദ്ധ്യാ വൈ ധാരയാത്മാനം ആത്മനാ
37 ഏവം ആശ്വാസിതസ് തേന സഞ്ജയേന മഹാത്മനാ
    വിദുരോ ഭൂയ ഏവാഹ ബുദ്ധിപൂർവം പരന്തപ