മഹാഭാരതം മൂലം/സൗപ്തികപർവം/അധ്യായം2

മഹാഭാരതം മൂലം/സൗപ്തികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം2

1 [കൃപ]
     ശ്രുതം തേ വചനം സർവം ഹേതുയുക്തം മയാ വിഭോ
     മമാപി തു വചഃ കിം ചിച് ഛൃണുഷ്വാദ്യ മഹാഭുജ
2 ആബദ്ധാ മാനുഷാഃ സർവേ നിർബന്ധാഃ കർമണോർ ദ്വയോഃ
     ദൈവേ പുരുഷകാരേ ച പരം താഭ്യാം ന വിദ്യതേ
3 ന ഹി ദൈവേന സിധ്യന്തി കർമാണ്യ് ഏകേന സത്തമ
     ന ചാപി കർമണൈകേന ദ്വാഭ്യാം സിദ്ധിസ് തു യോഗതഃ
4 താഭ്യാം ഉഭാഭ്യാം സർവാർഥാ നിബദ്ധാ ഹ്യ് അധമോത്തമാഃ
     പ്രവൃത്താശ് ചൈവ ദൃശ്യന്തേ നിവൃത്താശ് ചൈവ സർവശഃ
5 പർജന്യഃ പർവതേ വർഷൻ കിം നു സാധയതേ ഫലം
     കൃഷ്ടേ ക്ഷത്രേ തഥാവർഷൻ കിം നു സാധയതേ ഫലം
6 ഉത്ഥാനം ചാപ്യ് അദൈവസ്യ ഹ്യ് അനുത്ഥാനസ്യ ദൈവതം
     വ്യർഥം ഭവതി സർവത്ര പൂർവം കസ് തത്ര നിശ്ചയഃ
7 പ്രവൃഷ്ടേ ച യഥാ ദേവേ സമ്യക് ക്ഷേത്രേ ച കർഷിതേ
     ബീജം മഹാഗുണം ഭൂയാത് തഥാ സിദ്ധിർ ഹി മാനുഷീ
8 തയോർ ദൈവം വിനിശ്ചിത്യ സ്വവശേനൈവ വർതതേ
     പ്രാജ്ഞാഃ പുരുഷകാരം തു ഘടന്തേ ദാക്ഷ്യം ആസ്ഥിതാഃ
9 താഭ്യാം സർവേ ഹി കാര്യാർഥാ മനുഷ്യാണാം നരർഷഭ
     വിചേഷ്ടന്തശ് ച ദൃശ്യന്തേ നിവൃത്താശ് ച തഥൈവ ഹി
10 കൃതഃ പുരുഷകാരഃ സൻ സോ ഽപി ദൈവേന സിധ്യതി
    തഥാസ്യ കർമണഃ കർതുർ അഭിനിർവർതതേ ഫലം
11 ഉത്ഥാനം തു മനുഷ്യാണാം ദക്ഷാണാം ദൈവവർജിതം
    അഫലം ദൃശ്യതേ ലോകേ സമ്യഗ് അപ്യ് ഉപപാദിതം
12 തത്രാലസാ മനുഷ്യാണാം യേ ഭവന്ത്യ് അമനസ്വിനഃ
    ഉത്ഥാനം തേ വിഗർഹന്തി പ്രാജ്ഞാനാം തൻ ന രോചതേ
13 പ്രായശോ ഹി കൃതം കർമ അഫലം ദൃശ്യതേ ഭുവി
    അകൃത്വാ ച പുനർ ദുഃഖം കർമ ദൃശ്യേൻ മഹാഫലം
14 ചേഷ്ടാം അകുർവംൽ ലഭതേ യദി കിം ചിദ് യദൃച്ഛയാ
    യോ വാ ന ലഭതേ കൃത്വാ ദുർദശൗ താവ് ഉഭാവ് അപി
15 ശക്നോതി ജീവിതും ദക്ഷോ നാലസഃ സുഖം ഏധതേ
    ദൃശ്യന്തേ ജീവലോകേ ഽസ്മിൻ ദക്ഷാഃ പ്രായോ ഹിതൈഷിണഃ
16 യദി ദക്ഷഃ സമാരംഭാത് കർമണാം നാശ്നുതേ ഫലം
    നാസ്യ വാച്യം ഭവേത് കിം ചിത് തത്ത്വം ചാപ്യ് അധിഗച്ഛതി
17 അകൃത്വാ കർമ യോ ലോകേ ഫലം വിന്ദതി വിഷ്ഠിതഃ
    സ തു വക്തവ്യതാം യാതി ദ്വേഷ്യോ ഭവതി പ്രായശഃ
18 ഏവം ഏതദ് അനാദൃത്യ വർതതേ യസ് ത്വ് അതോ ഽന്യഥാ
    സ കരോത്യ് ആത്മനോ ഽനർഥാൻ നൈഷ ബുദ്ധിമതാം നയഃ
19 ഹീനം പുരുഷകാരേണ യദാ ദൈവേന വാ പുനഃ
    കാരണാഭ്യാം അഥൈതാഭ്യാം ഉത്ഥാനം അഫലം ഭവേത്
    ഹീനം പുരുഷകാരേണ കർമ ത്വ് ഇഹ ന സിധ്യതി
20 ദൈവതേഭ്യോ നമസ്കൃത്യ യസ് ത്വ് അർഥാൻ സമ്യഗ് ഈഹതേ
    ദക്ഷോ ദാക്ഷിണ്യസമ്പന്നോ ന സ മോഘം വിഹന്യതേ
21 സമ്യഗ് ഈഹാ പുനർ ഇയം യോ വൃദ്ധാൻ ഉപസേവതേ
    ആപൃച്ഛതി ച യച് ഛ്രേയഃ കരോതി ച ഹിതം വചഃ
22 ഉത്ഥായോത്ഥായ ഹി സദാ പ്രഷ്ടവ്യാ വൃദ്ധസംമതാഃ
    തേ ഽസ്യ യോഗേ പരം മൂലം തൻ മൂലാ സിദ്ധിർ ഉച്യതേ
23 വൃദ്ധാനാം വചനം ശ്രുത്വാ യോ ഹ്യ് ഉത്ഥാനം പ്രയോജയേത്
    ഉത്ഥാനസ്യ ഫലം സമ്യക് തദാ സ ലഭതേ ഽചിരാത്
24 രാഗാത് ക്രോധാദ് ഭയാൽ ലോഭാദ് യോ ഽർഥാൻ ഈഹേത മാനവഃ
    അനീശശ് ചാവമാനീച സ ശീഘ്രം ഭ്രശ്യതേ ശ്രിയഃ
25 സോ ഽയം ദുര്യോധനേനാർഥോ ലുബ്ധേനാദീർഘ ദർശിനാ
    അസമർഥ്യ സമാരബ്ധോ മൂഢത്വാദ് അവിചിന്തിതഃ
26 ഹിതബുദ്ധീൻ അനാദൃത്യ സംമന്ത്ര്യാസാധുഭിഃ സഹ
    വാര്യമാണോ ഽകരോദ് വൈരം പാണ്ഡവൈർ ഗുണവത്തരൈഃ
27 പൂർവം അപ്യ് അതിദുഃശീലോ ന ദൈന്യം കർതും അർഹതി
    തപത്യ് അർഥേ വിപന്നേ ഹി മിത്രാണാം അകൃതം വചഃ
28 അന്വാവർതാമഹി വയം യത് തു തം പാപപൂരുഷം
    അസ്മാൻ അപ്യ് അനയസ് തസ്മാത് പ്രാപ്തോ ഽയം ദാരുണോ മഹാൻ
29 അനേന തു മമാദ്യാപി വ്യസനേനോപതാപിതാ
    ബുദ്ധിശ് ചിന്തയതഃ കിം ചിത് സ്വം ശ്രേയോ നാവബുധ്യതേ
30 മുഹ്യതാ തു മനുഷ്യേണ പ്രഷ്ടവ്യാഃ സുഹൃദോ ബുധാഃ
    തേ ച പൃഷ്ടാ യഥാ ബ്രൂയുസ് തത് കർതവ്യം തഥാ ഭവേത്
31 തേ വയം ധൃതരാഷ്ട്രം ച ഗാന്ധാരീം ച സമേത്യ ഹ
    ഉപപൃച്ഛാമഹേ ഗത്വാ വിദുരം ച മഹാമതിം
32 തേ പൃഷ്ടാശ് ച വദേയുർ യച് ഛ്രേയോ നഃ സമനന്തരം
    തദ് അസ്മാഭിഃ പുനഃ കാര്യം ഇതി മേ നൈഷ്ഠികീ മതിഃ
33 അനാരംഭാത് തു കാര്യാണാം നാർഥസമ്പദ്യതേ ക്വ ചിത്
    കൃതേ പുരുഷകാരേ ച യേഷാം കാര്യം ന സിധ്യതി
    ദൈവേനോപഹതാസ് തേ തു നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ