രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം/അധ്യായം18
| ←അധ്യായം17 | രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം രചന: അധ്യായം18 |
അധ്യായം19→ |
1 തഥാ തു വിലപന്തീം താം കൗസല്യാം രാമമാതരം
ഉവാച ലക്ഷ്മണോ ദീനസ് തത് കാലസദൃശം വചഃ
2 ന രോചതേ മമാപ്യ് ഏതദ് ആര്യേ യദ് രാഘവോ വനം
ത്യക്ത്വാ രാജ്യശ്രിയം ഗച്ഛേത് സ്ത്രിയാ വാക്യവശം ഗതഃ
3 വിപരീതശ് ച വൃദ്ധശ് ച വിഷയൈശ് ച പ്രധർഷിതഃ
നൃപഃ കിം ഇവ ന ബ്രൂയാച് ചോദ്യമാനഃ സമന്മഥഃ
4 നാസ്യാപരാധം പശ്യാമി നാപി ദോഷം തഥാ വിധം
യേന നിർവാസ്യതേ രാഷ്ട്രാദ് വനവാസായ രാഘവഃ
5 ന തം പശ്യാമ്യ് അഹം ലോകേ പരോക്ഷം അപി യോ നരഃ
അമിത്രോ ഽപി നിരസ്തോ ഽപി യോ ഽസ്യ ദോഷം ഉദാഹരേത്
6 ദേവകൽപം ഋജും ദാന്തം രിപൂണാം അപി വത്സലം
അവേക്ഷമാണഃ കോ ധർമം ത്യജേത് പുത്രം അകാരണാത്
7 തദ് ഇദം വചനം രാജ്ഞഃ പുനർ ബാല്യം ഉപേയുഷഃ
പുത്രഃ കോ ഹൃദയേ കുര്യാദ് രാജവൃത്തം അനുസ്മരൻ
8 യാവദ് ഏവ ന ജാനാതി കശ് ചിദ് അർഥം ഇമം നരഃ
താവദ് ഏവ മയാ സാധം ആത്മസ്ഥം കുരു ശാസനം
9 മയാ പാർശ്വേ സധനുഷാ തവ ഗുപ്തസ്യ രാഘവ
കഃ സമർഥോ ഽധികം കർതും കൃതാന്തസ്യേവ തിഷ്ഠതഃ
10 നിർമനുഷ്യാം ഇമാം സർവാം അയോധ്യാം മനുജർഷഭ
കരിഷ്യാമി ശരൈസ് തീക്ഷ്ണൈർ യദി സ്ഥാസ്യതി വിപ്രിയേ
11 ഭരതസ്യാഥ പക്ഷ്യോ വാ യോ വാസ്യ ഹിതം ഇച്ഛതി
സർവാൻ ഏതാൻ വധിഷ്യാമി മൃദുർ ഹി പരിഭൂയതേ
12 ത്വയാ ചൈവ മയാ ചൈവ കൃത്വാ വൈരം അനുത്തമം
കസ്യ ശക്തിഃ ശ്രിയം ദാതും ഭരതായാരിശാസന
13 അനുരക്തോ ഽസ്മി ഭാവേന ഭ്രാതരം ദേവി തത്ത്വതഃ
സത്യേന ധനുഷാ ചൈവ ദത്തേനേഷ്ടേന തേ ശപേ
14 ദീപ്തം അഗ്നിം അരണ്യം വാ യദി രാമഃ പ്രവേക്ഷ്യതേ
പ്രവിഷ്ടം തത്ര മാം ദേവി ത്വം പൂർവം അവധാരയ
15 ഹരാമി വീര്യാദ് ദുഃഖം തേ തമഃ സൂര്യ ഇവോദിതഃ
ദേവീ പശ്യതു മേ വീര്യം രാഘവശ് ചൈവ പശ്യതു
16 ഏതത് തു വചനം ശ്രുത്വാ ലക്ഷ്മണസ്യ മഹാത്മനഃ
ഉവാച രാമം കൗസല്യാ രുദന്തീ ശോകലാലസാ
17 ഭ്രാതുസ് തേ വദതഃ പുത്ര ലക്ഷ്മണസ്യ ശ്രുതം ത്വയാ
യദ് അത്രാനന്തരം തത് ത്വം കുരുഷ്വ യദി രോചതേ
18 ന ചാധർമ്യം വചഃ ശ്രുത്വാ സപത്ന്യാ മമ ഭാഷിതം
വിഹായ ശോകസന്തപ്താം ഗന്തും അർഹസി മാം ഇതഃ
19 ധർമജ്ഞ യദി ധർമിഷ്ഠോ ധർമം ചരിതും ഇച്ഛസി
ശുശ്രൂഷ മാം ഇഹസ്ഥസ് ത്വം ചര ധർമം അനുത്തമം
20 ശുശ്രൂഷുർ ജനനീം പുത്ര സ്വഗൃഹേ നിയതോ വസൻ
പരേണ തപസാ യുക്തഃ കാശ്യപസ് ത്രിദിവം ഗതഃ
21 യഥൈവ രാജാ പൂജ്യസ് തേ ഗൗരവേണ തഥാ ഹ്യ് അഹം
ത്വാം നാഹം അനുജാനാമി ന ഗന്തവ്യം ഇതോ വനം
22 ത്വദ്വിയോഗാൻ ന മേ കാര്യം ജീവിതേന സുഖേന വാ
ത്വയാ സഹ മമ ശ്രേയസ് തൃണാനാം അപി ഭക്ഷണം
23 യദി ത്വം യാസ്യസി വനം ത്യക്ത്വാ മാം ശോകലാലസാം
അഹം പ്രായം ഇഹാസിഷ്യേ ന ഹി ശക്ഷ്യാമി ജീവിതും
24 തതസ് ത്വം പ്രാപ്സ്യസേ പുത്ര നിരയം ലോകവിശ്രുതം
ബ്രഹ്മഹത്യാം ഇവാധർമാത് സമുദ്രഃ സരിതാം പതിഃ
25 വിലപന്തീം തഥാ ദീനാം കൗസല്യാം ജനനീം തതഃ
ഉവാച രാമോ ധർമാത്മാ വചനം ധർമസംഹിതം
26 നാസ്തി ശക്തിഃ പിതുർ വാക്യം സമതിക്രമിതും മമ
പ്രസാദയേ ത്വാം ശിരസാ ഗന്തും ഇച്ഛാമ്യ് അഹം വനം
27 ഋഷിണാ ച പിതുർ വാക്യം കുർവതാ വ്രതചാരിണാ
ഗൗർ ഹതാ ജാനതാ ധർമം കണ്ഡുനാപി വിപശ്ചിതാ
28 അസ്മാകം ച കുലേ പൂർവം സഗരസ്യാജ്ഞയാ പിതുഃ
ഖനദ്ഭിഃ സാഗരൈർ ഭൂതിം അവാപ്തഃ സുമഹാൻ വധഃ
29 ജാമദഗ്ന്യേന രാമേണ രേണുകാ ജനനീ സ്വയം
കൃത്താ പരശുനാരണ്യേ പിതുർ വചനകാരിണാ
30 ന ഖല്വ് ഏതൻ മയൈകേന ക്രിയതേ പിതൃശാസനം
പൂർവൈർ അയം അഭിപ്രേതോ ഗതോ മാർഗോ ഽനുഗമ്യതേ
31 തദ് ഏതത് തു മയാ കാര്യം ക്രിയതേ ഭുവി നാന്യഥാ
പിതുർ ഹി വചനം കുർവൻ ന കശ് ചിൻ നാമ ഹീയതേ
32 താം ഏവം ഉക്ത്വാ ജനനീം ലക്ഷ്മണം പുനർ അബ്രവീത്
തവ ലക്ഷ്മണ ജാനാമി മയി സ്നേഹം അനുത്തമം
അഭിപ്രായം അവിജ്ഞായ സത്യസ്യ ച ശമസ്യ ച
33 ധർമോ ഹി പരമോ ലോകേ ധർമേ സത്യം പ്രതിഷ്ഠിതം
ധർമസംശ്രിതം ഏതച് ച പിതുർ വചനം ഉത്തമം
34 സംശ്രുത്യ ച പിതുർ വാക്യം മാതുർ വാ ബ്രാഹ്മണസ്യ വാ
ന കർതവ്യം വൃഥാ വീര ധർമം ആശ്രിത്യ തിഷ്ഠതാ
35 സോ ഽഹം ന ശക്ഷ്യാമി പിതുർ നിയോഗം അതിവർതിതും
പിതുർ ഹി വചനാദ് വീര കൈകേയ്യാഹം പ്രചോദിതഃ
36 തദ് ഏനാം വിസൃജാനാര്യാം ക്ഷത്രധർമാശ്രിതാം മതിം
ധർമം ആശ്രയ മാ തൈക്ഷ്ണ്യം മദ്ബുദ്ധിർ അനുഗമ്യതാം
37 തം ഏവം ഉക്ത്വാ സൗഹാർദാദ് ഭ്രാതരം ലക്ഷ്മണാഗ്രജഃ
ഉവാച ഭൂയഃ കൗസല്യാം പ്രാഞ്ജലിഃ ശിരസാനതഃ
38 അനുമന്യസ്വ മാം ദേവി ഗമിഷ്യന്തം ഇതോ വനം
ശാപിതാസി മമ പ്രാണൈഃ കുരു സ്വസ്ത്യയനാനി മേ
തീർണപ്രതിജ്ഞശ് ച വനാത് പുനർ ഏഷ്യാമ്യ് അഹം പുരീം
39 യശോ ഹ്യ് അഹം കേവലരാജ്യകാരണാൻ; ന പൃഷ്ഠതഃ കർതും അലം മഹോദയം
അദീർഘകാലേ ന തു ദേവി ജീവിതേ; വൃണേ ഽവരാം അദ്യ മഹീം അധർമതഃ
40 പ്രസാദയൻ നരവൃഷഭഃ സ മാതരം; പരാക്രമാജ് ജിഗമിഷുർ ഏവ ദണ്ഡകാൻ
അഥാനുജം ഭൃശം അനുശാസ്യ ദർശനം; ചകാര താം ഹൃദി ജനനീം പ്രദക്ഷിണം