വാക്യവൃത്തിഃ

രചന:ശങ്കരാചാര്യർ


വാക്യവൃത്തിഃ
തിരുത്തുക

ശ്രീ ഗണേശായ നമഃ
സർഗസ്ഥിതിപ്രലയഹേതുമചിന്ത്യശക്തിം വിശ്വേശ്വരം വിദിതവിശ്വമനന്തമൂർതിം
നിർമുക്തബന്ധനമപാരസുഖാംബുരാശിം ശ്രീവല്ലഭം വിമലബോധഘനം നമാമി 1
യസ്യ പ്രസാദാദഹമേവ വിഷ്ണുർമയ്യേവ സർവം പരികൽപിതം ച
ഇത്ഥം വിജാനാമി സദാത്മരൂപം തസ്യാംഘ്രിപദ്മം പ്രണതോഽസ്മി നിത്യം 2
താപത്രയാർകസന്തപ്തഃ കശ്ചിദുദ്വിഗ്നമാനസഃ
ശമാദിസാധനൈര്യുക്തഃ സദ്ഗുരും പരിപൃച്ഛതി 3
അനായാസേന യേനാസ്മാന്മുച്ച്യേയം ഭവബന്ധനാത്
തന്മേ സങ്ക്ഷിപ്യ ഭഗവൻകേവലം കൃപയാ വദ 4
ഗുരുരുവാച
സാധ്വീതേ വചനവ്യക്തിഃ പ്രതിഭാതി വദാമി തേ
ഇദം തദിതി വിസ്പഷ്ടം സാവധാനമനാഃ ശൃണു 5
തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യോത്ഥം യജ്ജീവപരമാത്മനോഃ
താദാത്മ്യവിഷയം ജ്ഞാനം തദിദം മുക്തിസാധനം 6
ശിഷ്യ ഉവാച
കോ ജീവഃ കഃ പരശ്ചാത്മാ താദാത്മ്യം വാ കഥം തയോഃ
തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യം വാ കഥം തത്പ്രതിപാദയേത് 7
ഗുരുരുവാച
അത്ര ബ്രൂമഃ സമാധാനം കോഽന്യോ ജീവസ്ത്വമേവ ഹി
യസ്ത്വം പൃച്ഛസി മാം കോഽഹം ബ്രഹ്മൈവാസി ന സംശയഃ 8
ശിഷ്യ ഉവാച
പദാർഥമേവ ജാനാമി നാദ്യാപി ഭഗവൻസ്ഫുടം
അഹം ബ്രഹ്മേതി വാക്യാർഥം പ്രതിപദ്യേ കഥം വദ 9
ഗുരുരുവാച
സത്യമാഹ ഭവാനത്ര വിഗാനം നൈവ വിദ്യതേ (വിജ്ഞാനം)
ഹേതുഃ പദാർഥബോധോ ഹി വാക്യാർഥാവഗതേരിഹ 10
അന്തഃകരണതദ്വൃത്തിസാക്ഷിചൈതന്യവിഗ്രഹഃ
ആനന്ദരൂപഃ സത്യഃ സൻകിം നാത്മാനം പ്രപദ്യസേ 11
സത്യാനന്ദസ്വരൂപം ധീസാക്ഷിണം ബോധവിഗ്രഹം
ചിന്തയാത്മതയാ നിത്യം ത്യക്ത്വാ ദേഹാദിഗാം ധിയം 12
രൂപാദിമാന്യതഃ പിണ്ഡസ്തതോ നാത്മാ ഘടാദിവത്
വിയദാദിമഹാഭൂതവികാരത്വാച്ച കുംഭവത് 13
അനാത്മാ യദി പിണ്ഡോഽയമുക്തഹേതുബലാന്മതഃ
കരാമലകവത്സാക്ഷാദാത്മാനം പ്രതിപാദയ 14
ഘടദ്രഷ്ടാ ഘടാദ്ഭിന്നഃ സർവഥാ ന ഘടോ യഥാ
ദേഹദ്രഷ്ടാ തഥാ ദേഹോ നാഹമിത്യവധാരയ 15
ഏവമിന്ദ്രിയദൃങ്നാഹമിന്ദ്രിയാണീതി നിശ്ചിനു
മനോബുദ്ധിസ്തഥാ പ്രാണോ നാഹമിത്യവധാരയ 16
സംഘാതോഽപി തഥാ നാഹമിതി ദൃശ്യവിലക്ഷണം
ദ്രഷ്ടാരമനുമാനേന നിപുണം സമ്പ്രധാരയ 17
ദേഹേന്ദ്രിയാദയോ ഭാവാ ഹാനാദിവ്യാപൃതിക്ഷമാഃ
യസ്യ സന്നിധിമാത്രേണ സോഽഹമിത്യവധാരയ 18
അനാപന്നവികാരഃ സന്നയസ്കാന്തവദേവ യഃ
ബുദ്ധ്യാദീംശ്ചാലയേത്പ്രത്യക് സോഽഹമിത്യവധാരയ 19
അജഡാത്മവദാഭാന്തി യത്സാന്നിധ്യാജ്ജഡാ അപി
ദേഹേന്ദ്രിയമനഃപ്രാണാഃ സോഽഹമിത്യവധാരയ 20
അഗമന്മേ മനോഽന്യത്ര സാമ്പ്രതം ച സ്ഥിരീകൃതം
ഏവം യോ വേത്തി ധീവൃത്തിം സോഽഹമിത്യവധാരയ 21
സ്വപ്നജാഗരിതേ സുപ്തിം ഭാവാഭാവൗ ധിയാം തഥാ
യോ വേത്ത്യവിക്രിയഃ സാക്ഷാത്സോഽഹമിത്യവധാരയ 22
ഘടാവഭാസകോ ദീപോ ഘടാദന്യോ യഥേഷ്യതേ
ദേഹാവഭാസകോ ദേഹീ തഥാഹം ബോധവിഗ്രഹഃ 23
പുത്രവിത്താദയോ ഭാവാ യസ്യ ശേഷതയാ പ്രിയാഃ
ദ്രഷ്ടാ സർവപ്രിയതമഃ സോഽഹമിത്യവധാരയ 24
പരപ്രേമാസ്പദതയാ മാ ന ഭൂവമഹം സദാ
ഭൂയാസമിതി യോ ദ്രഷ്ടാ സോഽഹമിത്യവധാരയ 25
യഃ സാക്ഷിലക്ഷണോ ബോധസ്ത്വമ്പദാർഥഃ സ ഉച്യതേ
സാക്ഷിത്വമപി ബോദ്ധൃത്വമവികാരിതയാത്മനഃ 26
ദേഹേന്ദ്രിയമനഃപ്രാണാഹങ്കൃതിഭ്യോ വിലക്ഷണഃ
പ്രോജ്ഝിതാശേശഷഡ്ഭാവവികാരസ്ത്വമ്പദാഭിധഃ 27
ത്വമർഥമേവം നിശ്ചിത്യ തദർഥം ചിന്തയേത്പുനഃ
അതദ്വ്യാവൃത്തിരൂപേണ സാക്ഷാദ്വിധിമുഖേന ച 28
നിരസ്താശേഷസംസാരദോഷോഽസ്ഥുലാദിലക്ഷണഃ
അദൃശ്യത്വാദിഗുണകഃ പരാകൃതതമോമലഃ 29
നിരസ്താതിശയാനന്ദഃ സത്യപ്രജ്ഞാനവിഗ്രഹഃ
സത്താസ്വലക്ഷണഃ പൂർണ പരമാത്മേതി ഗീയതേ 30
സർവജ്ഞത്വം പരേശത്വം തഥാ സമ്പൂർണശക്തിതാ
വേദൈഃ സമർഥ്യതേ യസ്യ തദ്ബ്രഹ്മേത്യവധാരയ 31
യജ്ജ്ഞാനാത്സർവവിജ്ഞാനം ശ്രുതിഷു പ്രതിപാദിതം
മൃദാദ്യനേകദൃഷ്ടാന്തൈസ്തദ്ബ്രഹ്മേത്യവധാരയ 32
യദാനന്ത്യം പ്രതിജ്ഞായ ശ്രുതിസ്തത്സിദ്ധയേ ജഗൗ
തത്കാര്യത്വം പ്രപഞ്ചസ്യ തദ്ബ്രഹ്മേത്യവധാരയ 33
വിജിജ്ഞാസ്യതയാ യച്ച വേദാന്തേഷു മുമുക്ഷുഭിഃ
സമർഥ്യതേഽതിയത്നേന തദ്ബ്രഹ്മേത്യവധാരയ 34
ജീവാത്മനാ പ്രവേശശ്ച നിയന്തൃത്വം ച താൻ പ്രതി
ശ്രൂയതേ യസ്യ വേദേഷു തദ്ബ്രഹ്മേത്യവധാരയ 35
കർമണാം ഫലദാതൃത്വം യസ്യൈവ ശ്രൂയതേ ശ്രുതൗ
ജീവാനാം ഹേതുകർതൃത്വം തദ്ബ്രഹ്മേത്യവധാരയ 36
തത്ത്വമ്പദാർഥൗ നിർണീതൗ വാക്യാർഥശ്ചിന്ത്യതേഽധുനാ
താദാത്മ്യമത്ര വാക്യാർഥസ്തയോരേവ പദാർഥയോഃ 37
സംസർഗോ വാ വിശിഷ്ടോ വാ വാക്യാർഥോ നാത്ര സമ്മതഃ
അഖണ്ഡൈകരസത്വേന വാക്യാർഥോ വിദുഷാം മതഃ 38
പ്രത്യഗ്ബോധോ യ ആഭാതി സോഽദ്വയാനന്ദലക്ഷണഃ
അദ്വയാനന്ദരൂപശ്ച പ്രത്യഗ്ബോധൈകലക്ഷണഃ 39
ഇത്ഥമന്യോന്യതാദാത്മ്യപ്രതിപത്തിര്യദാ ഭവേത്
അബ്രഹ്മത്വം ത്വമർഥസ്യ വ്യാവർതേത തദൈവ ഹി 40
തദർഥസ്യ പാരോക്ഷ്യം യദ്യേവം കിം തതഃ ശ്രുണു
പൂർണാനന്ദൈകരൂപേണ പ്രത്യഗ്ബോധോവതിഷ്ഠതേ 41
തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യം ച താദാത്മ്യപ്രതിപാദനേ
ലക്ഷ്യൗ തത്ത്വമ്പദാർഥൗ ദ്വാവുപാദായ പ്രവർതതേ 42
ഹിത്വാ ദ്വൗ ശബലൗ വാച്യൗ വാക്യം വാക്യാർഥബോധനേ
യഥാ പ്രവർതതേഽസ്മാഭിസ്തഥാ വ്യാഖ്യാതമാദരാത് 43
ആലംബനതയാഭാതി യോഽസ്മത്പ്രത്യയശബ്ദയോഃ
അന്തഃകരണസംഭിന്നബോധഃ സ ത്വമ്പദാഭിധഃ 44
മായോപാധിർജഗദ്യോനിഃ സർവജ്ഞത്വാദിലക്ഷണഃ
പരോക്ഷ്യശബലഃ സത്യാദ്യാത്മകസ്തത്പദാഭിധഃ 45
പ്രത്യക്പരോക്ഷതൈകസ്യ സദ്വിതീയത്വപൂർണതാ
വിരുധ്യതേ യതസ്തസ്മാല്ലക്ഷണാ സമ്പ്രവർതതേ 46
മാനാന്തരവിരോധേ തു മുഖ്യാർഥസ്യ പരിഗ്രഹേ
മുഖ്യാർഥേനാവിനാഭൂതേ പ്രതീതിർലക്ഷണോച്യതേ 47
തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യേഷു ലക്ഷണാ ഭാഗലക്ഷണാ
സോഽയമിത്യാദിവാക്യസ്ഥപദയോരിവ നാപരാ 48
അഹം ബ്രഹ്മേതിവാക്യാർഥബോധോ യാവദ്ദൃഢീഭവേത്
ശമാദിസഹിതസ്താവദഭ്യസേച്ഛ്രവണാദികം 49
ശ്രുത്യാചാര്യപ്രസാദേന ദൃഢോ ബോധോ യഥാ ഭവേത്
നിരസ്താശേഷസംസാരനിദാനഃ പുരുഷസ്തദാ 50
വിശീർണകാര്യകരണോ ഭൂതസൂക്ഷ്മൈരനാവൃതഃ
വിമുക്തകർമനിഗഡഃ സദ്യ ഏവ വിമുച്യതേ 51
പ്രാരബ്ധകർമവേഗേന ജീവന്മുക്തോ യദാ ഭവേത്
നിരസ്താതിശയാനന്ദം വൈഷ്ണവം പരമം പദം
പുനരാവൃത്തിരഹിതം കൈവല്യം പ്രതിപദ്യതേ 53
"https://ml.wikisource.org/w/index.php?title=വാക്യവൃത്തി&oldid=58511" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്