ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 18

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 17

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 19 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 18

ശ്രീഭഗവാനുവാച

വനം വിവിക്ഷുഃ പുത്രേഷു ഭാര്യാം ന്യസ്യ സഹൈവ വാ ।
വന ഏവ വസേച്ഛാന്തസ്തൃതീയം ഭാഗമായുഷഃ ॥ 1 ॥

കന്ദമൂലഫലൈർവ്വന്യൈർമ്മേധ്യൈർവൃത്തിം പ്രകൽപയേത് ।
വസീത വൽകലം വാസസ്തൃണപർണ്ണാജിനാനി ച ॥ 2 ॥

കേശരോമനഖശ്മശ്രുമലാനി ബിഭൃയാദ്ദതഃ ।
ന ധാവേദപ്സു മജ്ജേത ത്രികാലം സ്ഥണ്ഡിലേശയഃ ॥ 3 ॥

ഗ്രീഷ്മേ തപ്യേത പഞ്ചാഗ്നീൻ വർഷാസ്വാസാരഷാഡ്ജലേ ।
ആകണ്ഠമഗ്നഃ ശിശിര ഏവം വൃത്തസ്തപശ്ചരേത് ॥ 4 ॥

അഗ്നിപക്വം സമശ്നീയാത്കാലപക്വമഥാപി വാ ।
ഉലൂഖലാശ്മകുട്ടോ വാ ദന്തോലൂഖല ഏവ വാ ॥ 5 ॥

സ്വയം സഞ്ചിനുയാത് സർവ്വമാത്മനോ വൃത്തികാരണം ।
ദേശകാലബലാഭിജ്ഞോ നാദദീതാന്യദാഹൃതം ॥ 6 ॥

വന്യൈശ്ചരുപുരോഡാശൈർന്നിർവ്വപേത്കാലചോദിതാൻ ।
ന തു ശ്രൌതേന പശുനാ മാം യജേത വനാശ്രമീ ॥ 7 ॥

അഗ്നിഹോത്രം ച ദർശശ്ച പൂർണ്ണമാസശ്ച പൂർവ്വവത് ।
ചാതുർമ്മാസ്യാനി ച മുനേരാമ്നാതാനി ച നൈഗമൈഃ ॥ 8 ॥

ഏവം ചീർണ്ണേന തപസാ മുനിർദ്ധമനിസന്തതഃ ।
മാം തപോമയമാരാധ്യ ഋഷിലോകാദുപൈതി മാം ॥ 9 ॥

യസ്ത്വേതത്കൃച്ഛ്രതശ്ചീർണ്ണം തപോ നിഃശ്രേയസം മഹത് ।
കാമായാൽപീയസേ യുഞ്ജ്യാദ്ബാലിശഃ കോഽപരസ്തതഃ ॥ 10 ॥

യദാസൌ നിയമേഽകൽപോ ജരയാ ജാതവേപഥുഃ ।
ആത്മന്യഗ്നീൻ സമാരോപ്യ മച്ചിത്തോഽഗ്നിം സമാവിശേത് ॥ 11 ॥

യദാ കർമ്മവിപാകേഷു ലോകേഷു നിരയാത്മസു ।
വിരാഗോ ജായതേ സമ്യങ് ന്യസ്താഗ്നിഃ പ്രവ്രജേത്തതഃ ॥ 12 ॥

ഇഷ്ട്വാ യഥോപദേശം മാം ദത്ത്വാ സർവ്വസ്വമൃത്വിജേ ।
അഗ്നീൻ സ്വപ്രാണ ആവേശ്യ നിരപേക്ഷഃ പരിവ്രജേത് ॥ 13 ॥

വിപ്രസ്യ വൈ സന്ന്യസതോ ദേവാ ദാരാദിരൂപിണഃ ।
വിഘ്നാൻ കുർവ്വന്ത്യയം ഹ്യസ്മാനാക്രമ്യ സമിയാത്പരം ॥ 14 ॥

ബിഭൃയാച്ചേൻമുനിർവ്വാസഃ കൌപീനാച്ഛാദനം പരം ।
ത്യക്തം ന ദണ്ഡപാത്രാഭ്യാമന്യത്കിഞ്ചിദനാപദി ॥ 15 ॥

ദൃഷ്ടിപൂതം ന്യസേത്പാദം വസ്ത്രപൂതം പിബേജ്ജലം ।
സത്യപൂതാം വദേദ്വാചം മനഃപൂതം സമാചരേത് ॥ 16 ॥

മൌനാനീഹാനിലായാമാ ദണ്ഡാ വാഗ്ദേഹചേതസാം ।
ന ഹ്യേതേ യസ്യ സന്ത്യംഗ വേണുഭിർന്ന ഭവേദ്യതിഃ ॥ 17 ॥

ഭിക്ഷാം ചതുർഷു വർണ്ണേഷു വിഗർഹ്യാൻ വർജ്ജയംശ്ചരേത് ।
സപ്താഗാരാനസംക്ള്പ്താംസ്തുഷ്യേല്ലബ്ധേന താവതാ ॥ 18 ॥

ബഹിർജ്ജലാശയം ഗത്വാ തത്രോപസ്പൃശ്യ വാഗ്യതഃ ।
വിഭജ്യ പാവിതം ശേഷം ഭുഞ്ജീതാശേഷമാഹൃതം ॥ 19 ॥

ഏകശ്ചരേൻമഹീമേതാം നിഃസംഗ സംയതേന്ദ്രിയഃ ।
ആത്മക്രീഡ ആത്മരത ആത്മവാൻ സമദർശനഃ ॥ 20 ॥

വിവിക്തക്ഷേമശരണോ മദ്ഭാവവിമലാശയഃ ।
ആത്മാനം ചിന്തയേദേകമഭേദേന മയാ മുനിഃ ॥ 21 ॥

അന്വീക്ഷേതാത്മനോ ബന്ധം മോക്ഷം ച ജ്ഞാനനിഷ്ഠയാ ।
ബന്ധ ഇന്ദ്രിയവിക്ഷേപോ മോക്ഷ ഏഷാം ച സംയമഃ ॥ 22 ॥

തസ്മാന്നിയമ്യ ഷഡ് വർഗ്ഗം മദ്ഭാവേന ചരേൻമുനിഃ ।
വിരക്തഃ ക്ഷുദ്രകാമേഭ്യോ ലബ്ധ്വാത്മനി സുഖം മഹത് ॥ 23 ॥

പുരഗ്രാമവ്രജാൻ സാർത്ഥാൻ ഭിക്ഷാർത്ഥം പ്രവിശംശ്ചരേത് ।
പുണ്യദേശസരിച്ഛൈലവനാശ്രമവതീം മഹീം ॥ 24 ॥

വാനപ്രസ്ഥാശ്രമപദേഷ്വഭീക്ഷ്ണം ഭൈക്ഷ്യമാചരേത് ।
സംസിധ്യത്യാശ്വസമ്മോഹഃ ശുദ്ധസത്ത്വഃ ശിലാന്ധസാ ॥ 25 ॥

നൈതദ് വസ്തുതയാ പശ്യേദ് ദൃശ്യമാനം വിനശ്യതി ।
അസക്തചിത്തോ വിരമേദിഹാമുത്ര ചികീർഷിതാത് ॥ 26 ॥

യദേതദാത്മനി ജഗൻമനോവാക്പ്രാണസംഹതം ।
സർവ്വം മായേതി തർക്കേണ സ്വസ്ഥസ്ത്യക്ത്വാ ന തത് സ്മരേത് ॥ 27 ॥

ജ്ഞാനനിഷ്ഠോ വിരക്തോ വാ മദ്ഭക്തോ വാനപേക്ഷകഃ ।
സലിംഗാനാശ്രമാംസ്ത്യക്ത്വാ ചരേദവിധിഗോചരഃ ॥ 28 ॥

ബുധോ ബാലകവത്ക്രീഡേത്കുശലോ ജഡവച്ചരേത് ।
വദേദുൻമത്തവദ്വിദ്വാൻ ഗോചര്യാം നൈഗമശ്ചരേത് ॥ 29 ॥

വേദവാദരതോ ന സ്യാന്ന പാഖണ്ഡീ ന ഹൈതുകഃ ।
ശുഷ്കവാദവിവാദേ ന കഞ്ചിത്പക്ഷം സമാശ്രയേത് ॥ 30 ॥

നോദ്വിജേത ജനാദ്ധീരോ ജനം ചോദ്വേജയേന്ന തു ।
അതിവാദാംസ്തിതിക്ഷേത നാവമന്യേത കഞ്ചന ।
ദേഹമുദ്ദിശ്യ പശുവദ്വൈരം കുര്യാന്ന കേനചിത് ॥ 31 ॥

ഏക ഏവ പരോ ഹ്യാത്മാ ഭൂതേഷ്വാത്മന്യവസ്ഥിതഃ ।
യഥേന്ദുരുദപാത്രേഷു ഭൂതാന്യേകാത്മകാനി ച ॥ 32 ॥

അലബ്ധ്വാ ന വിഷീദേത കാലേ കാലേഽശനം ക്വചിത് ।
ലബ്ധ്വാ ന ഹൃഷ്യേദ്ധൃതിമാനുഭയം ദൈവതന്ത്രിതം ॥ 33 ॥

ആഹാരാർത്ഥം സമീഹേത യുക്തം തത്പ്രാണധാരണം ।
തത്ത്വം വിമൃശ്യതേ തേന തദ്വിജ്ഞായ വിമുച്യതേ ॥ 34 ॥

യദൃച്ഛയോപപന്നാന്നമദ്യാച്ഛ്രേഷ്ഠമുതാപരം ।
തഥാ വാസസ്തഥാ ശയ്യാം പ്രാപ്തം പ്രാപ്തം ഭജേൻമുനിഃ ॥ 35 ॥

ശൌചമാചമനം സ്നാനം ന തു ചോദനയാ ചരേത് ।
അന്യാംശ്ച നിയമാഞ്ജ്ഞാനീ യഥാഹം ലീലയേശ്വരഃ ॥ 36 ॥

ന ഹി തസ്യ വികൽപാഖ്യാ യാ ച മദ്വീക്ഷയാ ഹതാ ।
ആദേഹാന്താത്ക്വചിത്ഖ്യാതിസ്തതഃ സംപദ്യതേ മയാ ॥ 37 ॥

ദുഃഖോദർക്കേഷു കാമേഷു ജാതനിർവ്വേദ ആത്മവാൻ ।
അജിജ്ഞാസിതമദ്ധർമ്മോ ഗുരും മുനിമുപവ്രജേത് ॥ 38 ॥

താവത്പരിചരേദ്ഭക്തഃ ശ്രദ്ധാവാനനസൂയകഃ ।
യാവദ്ബ്രഹ്മ വിജാനീയാൻമാമേവ ഗുരുമാദൃതഃ ॥ 39 ॥

യസ്ത്വസംയതഷഡ് വർഗഃ പ്രചണ്ഡേന്ദ്രിയസാരഥിഃ ।
ജ്ഞാനവൈരാഗ്യരഹിതസ്ത്രിദണ്ഡമുപജീവതി ॥ 40 ॥

സുരാനാത്മാനമാത്മസ്ഥം നിഹ്നുതേ മാം ച ധർമ്മഹാ ।
അവിപക്വകഷായോഽസ്മാദമുഷ്മാച്ച വിഹീയതേ ॥ 41 ॥

ഭിക്ഷോർദ്ധർമ്മഃ ശമോഽഹിംസാ തപ ഈക്ഷാ വനൌകസഃ ।
ഗൃഹിണോ ഭൂതരക്ഷേജ്യാ ദ്വിജസ്യാചാര്യസേവനം ॥ 42 ॥

ബ്രഹ്മചര്യം തപഃ ശൌചം സന്തോഷോ ഭൂതസൌഹൃദം ।
ഗൃഹസ്ഥസ്യാപ്യൃതൌ ഗന്തുഃ സർവ്വേഷാം മദുപാസനം ॥ 43 ॥

ഇതി മാം യഃ സ്വധർമ്മേണ ഭജേന്നിത്യമനന്യഭാക് ।
സർവ്വഭൂതേഷു മദ്ഭാവോ മദ്ഭക്തിം വിന്ദതേ ദൃഢാം ॥ 44 ॥

ഭക്ത്യോദ്ധവാനപായിന്യാ സർവ്വലോകമഹേശ്വരം ।
സർവ്വോത്പത്ത്യപ്യയം ബ്രഹ്മ കാരണം മോപയാതി സഃ ॥ 45 ॥

ഇതി സ്വധർമ്മനിർണ്ണിക്തസത്ത്വോ നിർജ്ഞാതമദ്ഗതിഃ ।
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസമ്പന്നോ ന ചിരാത് സമുപൈതി മാം ॥ 46 ॥

വർണാശ്രമവതാം ധർമ്മ ഏഷ ആചാരലക്ഷണഃ ।
സ ഏവ മദ്ഭക്തിയുതോ നിഃശ്രേയസകരഃ പരഃ ॥ 47 ॥

ഏതത്തേഽഭിഹിതം സാധോ ഭവാൻ പൃച്ഛതി യച്ച മാം ।
യഥാ സ്വധർമ്മസംയുക്തോ ഭക്തോ മാം സമിയാത്പരം ॥ 48 ॥