ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 24

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 23

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 25 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 24

ശ്രീഭഗവാനുവാച

അഥ തേ സംപ്രവക്ഷ്യാമി സാംഖ്യം പൂർവ്വൈർവ്വിനിശ്ചിതം ।
യദ് വിജ്ഞായ പുമാൻ സദ്യോ ജഹ്യാദ് വൈകൽപികം ഭ്രമം ॥ 1 ॥

ആസീജ്ജ്ഞാനമഥോ ഹ്യർത്ഥ ഏകമേവാവികൽപിതം ।
യദാ വിവേകനിപുണാ ആദൌ കൃതയുഗേഽയുഗേ ॥ 2 ॥

തൻമായാഫലരൂപേണ കേവലം നിർവ്വികൽപിതം ।
വാങ് മനോഗോചരം സത്യം ദ്വിധാ സമഭവദ്ബൃഹത് ॥ 3 ॥

തയോരേകതരോ ഹ്യർത്ഥഃ പ്രകൃതിഃ സോഭയാത്മികാ ।
ജ്ഞാനം ത്വന്യതമോ ഭാവഃ പുരുഷഃ സോഽഭിധീയതേ ॥ 4 ॥

തമോ രജഃ സത്ത്വമിതി പ്രകൃതേരഭവൻ ഗുണാഃ ।
മയാ പ്രക്ഷോഭ്യമാണായാഃ പുരുഷാനുമതേന ച ॥ 5 ॥

തേഭ്യഃ സമഭവത് സൂത്രം മഹാൻ സൂത്രേണ സംയുതഃ ।
തതോ വികുർവ്വതോ ജാതോഽഹങ്കാരോ യോ വിമോഹനഃ ॥ 6 ॥

വൈകാരികസ്തൈജസശ്ച താമസശ്ചേത്യഹം ത്രിവൃത് ।
തൻമാത്രേന്ദ്രിയമനസാം കാരണം ചിദചിൻമയഃ ॥ 7 ॥

അർത്ഥത്തസ്തൻമാത്രികാജ്ജജ്ഞേ താമസാദിന്ദ്രിയാണി ച ।
തൈജസാദ് ദേവതാ ആസന്നേകാദശ ച വൈകൃതാത് ॥ 8 ॥

മയാ സഞ്ചോദിതാ ഭാവാഃ സർവ്വേ സംഹത്യകാരിണഃ ।
അണ്ഡമുത്പാദയാമാസുർമ്മമായതനമുത്തമം ॥ 9 ॥

തസ്മിന്നഹം സമഭവമണ്ഡേ സലിലസംസ്ഥിതൌ ।
മമ നാഭ്യാമഭൂത്പദ്മം വിശ്വാഖ്യം തത്ര ചാത്മഭൂഃ ॥ 10 ॥

സോഽസൃജത്തപസാ യുക്തോ രജസാ മദനുഗ്രഹാത് ।
ലോകാൻ സപാലാൻ വിശ്വാത്മാ ഭൂർഭുവഃസ്വരിതി ത്രിധാ ॥ 11 ॥

ദേവാനാമോക ആസീത് സ്വർഭൂതാനാം ച ഭുവഃ പദം ।
മർത്ത്യാദീനാം ച ഭൂർല്ലോകഃ സിദ്ധാനാം ത്രിതയാത്പരം ॥ 12 ॥

അധോഽസുരാണാം നാഗാനാം ഭൂമേരോകോഽസൃജത്പ്രഭുഃ ।
ത്രിലോക്യാം ഗതയഃ സർവ്വാഃ കർമ്മണാം ത്രിഗുണാത്മനാം ॥ 13 ॥

യോഗസ്യ തപസശ്ചൈവ ന്യാസസ്യ ഗതയോഽമലാഃ ।
മഹർജ്ജനസ്തപഃ സത്യം ഭക്തിയോഗസ്യ മദ്ഗതിഃ ॥ 14 ॥

മയാ കാലാത്മനാ ധാത്രാ കർമ്മയുക്തമിദം ജഗത് ।
ഗുണപ്രവാഹ ഏതസ്മിന്നുൻമജ്ജതി നിമജ്ജതി ॥ 15 ॥

അണുർബൃഹത്കൃശഃ സ്ഥൂലോ യോ യോ ഭാവഃ പ്രസിദ്ധ്യതി ।
സർവ്വോഽപ്യുഭയസംയുക്തഃ പ്രകൃത്യാ പുരുഷേണ ച ॥ 16 ॥

യസ്തു യസ്യാദിരന്തശ്ച സ വൈ മദ്ധ്യം ച തസ്യ സൻ ।
വികാരോ വ്യവഹാരാർത്ഥോ യഥാ തൈജസപാർത്ഥിവാഃ ॥ 17 ॥

യദുപാദായ പൂർവ്വസ്തു ഭാവോ വികുരുതേഽപരം ।
ആദിരന്തോ യദാ യസ്യ തത് സത്യമഭിധീയതേ ॥ 18 ॥

പ്രകൃതിർഹ്യസ്യോപാദാനമാധാരഃ പുരുഷഃ പരഃ ।
സതോഽഭിവ്യഞ്ജകഃ കാലോ ബ്രഹ്മ തത്ത്രിതയം ത്വഹം ॥ 19 ॥

സർഗ്ഗഃ പ്രവർത്തതേ താവത്പൌർവ്വാപര്യേണ നിത്യശഃ ।
മഹാൻ ഗുണവിസർഗ്ഗാർത്ഥഃ സ്ഥിത്യന്തോ യാവദീക്ഷണം ॥ 20 ॥

വിരാൺമയാസാദ്യമാനോ ലോകകൽപവികൽപകഃ ।
പഞ്ചത്വായ വിശേഷായ കൽപതേ ഭുവനൈഃ സഹ ॥ 21 ॥

അന്നേ പ്രലീയതേ മർത്ത്യമന്നം ധാനാസു ലീയതേ ।
ധാനാ ഭൂമൌ പ്രലീയന്തേ ഭൂമിർഗ്ഗന്ധേ പ്രലീയതേ ॥ 22 ॥

അപ്സു പ്രലീയതേ ഗന്ധ ആപശ്ച സ്വഗുണേ രസേ ।
ലീയതേ ജ്യോതിഷി രസോ ജ്യോതീ രൂപേ പ്രലീയതേ ॥ 23 ॥

രൂപം വായൌ സ ച സ്പർശേ ലീയതേ സോഽപി ചാംബരേ ।
അംബരം ശബ്ദതൻമാത്ര ഇന്ദ്രിയാണി സ്വയോനിഷു ॥ 24 ॥

യോനിർവ്വൈകാരികേ സൗമ്യ ലീയതേ മനസീശ്വരേ ।
ശബ്ദോ ഭൂതാദിമപ്യേതി ഭൂതാദിർമ്മഹതി പ്രഭുഃ ॥ 25 ॥

സ ലീയതേ മഹാൻ സ്വേഷു ഗുണേസു ഗുണവത്തമഃ ।
തേഽവ്യക്തേ സംപ്രലീയന്തേ തത്കാലേ ലീയതേഽവ്യയേ ॥ 26 ॥

കാലോ മായാമയേ ജീവേ ജീവ ആത്മനി മയ്യജേ ।
ആത്മാ കേവല ആത്മസ്ഥോ വികൽപാപായലക്ഷണഃ ॥ 27 ॥

ഏവമന്വീക്ഷമാണസ്യ കഥം വൈകൽപികോ ഭ്രമഃ ।
മനസോ ഹൃദി തിഷ്ഠേത വ്യോമ്നീവാർക്കോദയേ തമഃ ॥ 28 ॥

ഏഷ സാങ്ഖ്യവിധിഃ പ്രോക്തഃ സംശയഗ്രന്ഥിഭേദനഃ ।
പ്രതിലോമാനുലോമാഭ്യാം പരാവരദൃശാ മയാ ॥ 29 ॥