ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 25

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 24

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 26 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 25

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ഗുണാനാമസമിശ്രാണാം പുമാൻ യേന യഥാ ഭവേത് ।
തൻമേ പുരുഷവര്യേദമുപധാരയ ശംസതഃ ॥ 1 ॥

ശമോ ദമസ്തിതിക്ഷേക്ഷാ തപഃ സത്യം ദയാ സ്മൃതിഃ ।
തുഷ്ടിസ്ത്യാഗോഽസ്പൃഹാ ശ്രദ്ധാ ഹ്രീർദയാദിഃ സ്വനിർവൃതിഃ ॥ 2 ॥

കാമ ഈഹാ മദസ്തൃഷ്ണാ സ്തംഭ ആശീർഭിദാ സുഖം ।
മദോത്സാഹോ യശഃ പ്രീതിർഹാസ്യം വീര്യം ബലോദ്യമഃ ॥ 3 ॥

ക്രോധോ ലോഭോഽനൃതം ഹിംസാ യാച്ഞാ ദംഭഃ ക്ലമഃ കലിഃ ।
ശോകമോഹൌ വിഷാദാർത്തീ നിദ്രാശാ ഭീരനുദ്യമഃ ॥ 4 ॥

സത്ത്വസ്യ രജസശ്ചൈതാസ്തമസശ്ചാനുപൂർവ്വശഃ ।
വൃത്തയോ വർണ്ണിതപ്രായാഃ സന്നിപാതമഥോ ശൃണു ॥ 5 ॥

സന്നിപാതസ്ത്വഹമിതി മമേത്യുദ്ധവ യാ മതിഃ ।
വ്യവഹാരഃ സന്നിപാതോ മനോ മാത്രേന്ദ്രിയാസുഭിഃ ॥ 6 ॥

ധർമ്മേ ചാർത്ഥേ ച കാമേ ച യദാസൌ പരിനിഷ്ഠിതഃ ।
ഗുണാനാം സന്നികർഷോഽയം ശ്രദ്ധാരതിധനാവഹഃ ॥ 7 ॥

പ്രവൃത്തിലക്ഷണേ നിഷ്ഠാ പുമാൻ യർഹി ഗൃഹാശ്രമേ ।
സ്വധർമ്മേ ചാനുതിഷ്ഠേത ഗുണാനാം സമിതിർഹി സാ ॥ 8 ॥

പുരുഷം സത്ത്വസംയുക്തമനുമീയാച്ഛമാദിഭിഃ ।
കാമാദിഭീ രജോയുക്തം ക്രോധാദ്യൈസ്തമസാ യുതം ॥ 9 ॥

യദാ ഭജതി മാം ഭക്ത്യാ നിരപേക്ഷഃ സ്വകർമ്മഭിഃ ।
തം സത്ത്വപ്രകൃതിം വിദ്യാത്പുരുഷം സ്ത്രിയമേവ വാ ॥ 10 ॥

യദാ ആശിഷ ആശാസ്യ മാം ഭജേത സ്വകർമ്മഭിഃ ।
തം രജഃപ്രകൃതിം വിദ്യാദ്ധിംസാമാശാസ്യ താമസം ॥ 11 ॥

സത്ത്വം രജസ്തമ ഇതി ഗുണാ ജീവസ്യ നൈവ മേ ।
ചിത്തജാ യൈസ്തു ഭൂതാനാം സജ്ജമാനോ നിബധ്യതേ ॥ 12 ॥

യദേതരൌ ജയേത് സത്ത്വം ഭാസ്വരം വിശദം ശിവം ।
തദാ സുഖേന യുജ്യേത ധർമ്മജ്ഞാനാദിഭിഃ പുമാൻ ॥ 13 ॥

യദാ ജയേത്തമഃ സത്ത്വം രജഃ സംഗം ഭിദാ ചലം ।
തദാ ദുഃഖേന യുജ്യേത കർമ്മണാ യശസാ ശ്രിയാ ॥ 14 ॥

യദാ ജയേദ്രജഃ സത്ത്വം തമോ മൂഢം ലയം ജഡം ।
യുജ്യേത ശോകമോഹാഭ്യാം നിദ്രയാ ഹിംസയാഽഽശയാ ॥ 15 ॥

യദാ ചിത്തം പ്രസീദേത ഇന്ദ്രിയാണാം ച നിർവൃതിഃ ।
ദേഹേഽഭയം മനോഽസംഗം തത് സത്ത്വം വിദ്ധി മത്പദം ॥ 16 ॥

വികുർവ്വൻ ക്രിയയാ ചാധീരനിവൃത്തിശ്ച ചേതസാം ।
ഗാത്രാസ്വാസ്ഥ്യം മനോഭ്രാന്തം രജ ഏതൈർന്നിശാമയ ॥ 17 ॥

സീദച്ചിത്തം വിലീയേത ചേതസോ ഗ്രഹണേഽക്ഷമം ।
മനോ നഷ്ടം തമോ ഗ്ലാനിസ്തമസ്തദുപധാരയ ॥ 18 ॥

ഏധമാനേ ഗുണേ സത്ത്വേ ദേവാനാം ബലമേധതേ ।
അസുരാണാം ച രജസി തമസ്യുദ്ധവ രക്ഷസാം ॥ 19 ॥

സത്ത്വാജ്ജാഗരണം വിദ്യാദ് രജസാ സ്വപ്നമാദിശേത് ।
പ്രസ്വാപം തമസാ ജന്തോസ്തുരീയം ത്രിഷു സന്തതം ॥ 20 ॥

ഉപര്യുപരി ഗച്ഛന്തി സത്ത്വേന ബ്രാഹ്മണാ ജനാഃ ।
തമസാധോഽധ ആമുഖ്യാദ് രജസാന്തരചാരിണഃ ॥ 21 ॥

സത്ത്വേ പ്രലീനാഃ സ്വർ യാന്തി നരലോകം രജോലയാഃ ।
തമോലയാസ്തു നിരയം യാന്തി മാമേവ നിർഗ്ഗുണാഃ ॥ 22 ॥

മദർപ്പണം നിഷ്ഫലം വാ സാത്ത്വികം നിജകർമ്മ തത് ।
രാജസം ഫലസങ്കൽപം ഹിംസാപ്രായാദി താമസം ॥ 23 ॥

കൈവല്യം സാത്ത്വികം ജ്ഞാനം രജോ വൈകൽപികം ച യത് ।
പ്രാകൃതം താമസം ജ്ഞാനം മന്നിഷ്ഠം നിർഗ്ഗുണം സ്മൃതം ॥ 24 ॥

വനം തു സാത്ത്വികോ വാസോ ഗ്രാമോ രാജസ ഉച്യതേ ।
താമസം ദ്യൂതസദനം മന്നികേതം തു നിർഗ്ഗുണം ॥ 25 ॥

സാത്ത്വികഃ കാരകോഽസംഗീ രാഗാന്ധോ രാജസഃ സ്മൃതഃ ।
താമസഃ സ്മൃതിവിഭ്രഷ്ടോ നിർഗ്ഗുണോ മദപാശ്രയഃ ॥ 26 ॥

സാത്ത്വിക്യാധ്യാത്മികീ ശ്രദ്ധാ കർമ്മശ്രദ്ധാ തു രാജസീ ।
താമസ്യധർമ്മേ യാ ശ്രദ്ധാ മത്സേവായാം തു നിർഗ്ഗുണാ ॥ 27 ॥

പഥ്യം പൂതമനായസ്തമാഹാര്യം സാത്ത്വികം സ്മൃതം ।
രാജസം ചേന്ദ്രിയപ്രേഷ്ഠം താമസം ചാർത്തിദാശുചി ॥ 28 ॥

സാത്ത്വികം സുഖമാത്മോത്ഥം വിഷയോത്ഥം തു രാജസം ।
താമസം മോഹദൈന്യോത്ഥം നിർഗ്ഗുണം മദപാശ്രയം ॥ 29 ॥

ദ്രവ്യം ദേശഃ ഫലം കാലോ ജ്ഞാനം കർമ്മ ച കാരകഃ ।
ശ്രദ്ധാവസ്ഥാകൃതിർന്നിഷ്ഠാ ത്രൈഗുണ്യഃ സർവ്വ ഏവ ഹി ॥ 30 ॥

സർവ്വേ ഗുണമയാ ഭാവാഃ പുരുഷാവ്യക്തധിഷ്ഠിതാഃ ।
ദൃഷ്ടം ശ്രുതമനുധ്യാതം ബുദ്ധ്യാ വാ പുരുഷർഷഭ ॥ 31 ॥

ഏതാഃ സംസൃതയഃ പുംസോ ഗുണകർമ്മനിബന്ധനാഃ ।
യേനേമേ നിർജ്ജിതാഃ സൗമ്യ ഗുണാ ജീവേന ചിത്തജാഃ ।
ഭക്തിയോഗേന മന്നിഷ്ഠോ മദ്ഭാവായ പ്രപദ്യതേ ॥ 32 ॥

തസ്മാദ്ദേഹമിമം ലബ്ധ്വാ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസംഭവം ।
ഗുണസംഗം വിനിർദ്ധൂയ മാം ഭജന്തു വിചക്ഷണാഃ ॥ 33 ॥

നിഃസംഗോ മാം ഭജേദ് വിദ്വാനപ്രമത്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ ।
രജസ്തമശ്ചാഭിജയേത് സത്ത്വസംസേവയാ മുനിഃ ॥ 34 ॥

സത്ത്വം ചാഭിജയേദ് യുക്തോ നൈരപേക്ഷ്യേണ ശാന്തധീഃ ।
സമ്പദ്യതേ ഗുണൈർമ്മുക്തോ ജീവോ ജീവം വിഹായ മാം ॥ 35 ॥

ജീവോ ജീവവിനിർമ്മുക്തോ ഗുണൈശ്ചാശയസംഭവൈഃ ।
മയൈവ ബ്രഹ്മണാ പൂർണ്ണോ ന ബഹിർന്നാന്തരശ്ചരേത് ॥ 36 ॥