ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 25

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 24

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 26 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 25

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇതി സന്ദിശ്യ ഭഗവാൻ ബാർഹിഷദൈരഭിപൂജിതഃ ।
പശ്യതാം രാജപുത്രാണാം തത്രൈവാന്തർദ്ദധേ ഹരഃ ॥ 1 ॥

രുദ്രഗീതം ഭഗവതഃ സ്തോത്രം സർവ്വേ പ്രചേതസഃ ।
ജപന്തസ്തേ തപസ്തേപുർവർഷാണാമയുതം ജലേ ॥ 2 ॥

പ്രാചീനബർഹിഷം ക്ഷത്തഃ കർമ്മസ്വാസക്തമാനസം ।
നാരദോഽധ്യാത്മതത്ത്വജ്ഞഃ കൃപാലുഃ പ്രത്യബോധയത് ॥ 3 ॥

ശ്രേയസ്ത്വം കതമദ്‌രാജൻ കർമ്മണാഽഽത്മന ഈഹസേ ।
ദുഃഖഹാനിഃ സുഖാവാപ്തിഃ ശ്രേയസ്തന്നേഹ ചേഷ്യതേ ॥ 4 ॥

രാജോവാച

ന ജാനാമി മഹാഭാഗ പരം കർമ്മപവിദ്ധധീഃ ।
ബ്രൂഹി മേ വിമലം ജ്ഞാനം യേന മുച്യേയ കർമ്മഭിഃ ॥ 5 ॥

ഗൃഹേഷു കൂടധർമ്മേഷു പുത്രദാരധനാർത്ഥധീഃ ।
ന പരം വിന്ദതേ മൂഢോ ഭ്രാമ്യൻ സംസാരവർത്മസു ॥ 6 ॥

നാരദ ഉവാച

ഭോ ഭോഃ പ്രജാപതേ രാജൻ പശൂൻ പശ്യ ത്വയാധ്വരേ ।
സംജ്ഞാപിതാൻ ജീവസങ്ഘാൻ നിർഘൃണേന സഹസ്രശഃ ॥ 7 ॥

ഏതേ ത്വാം സംപ്രതീക്ഷന്തേ സ്മരന്തോ വൈശസം തവ ।
സമ്പരേതമയഃകൂടൈശ്ഛിന്ദന്ത്യുത്ഥിതമന്യവഃ ॥ 8 ॥

അത്ര തേ കഥയിഷ്യേഽമുമിതിഹാസം പുരാതനം ।
പുരഞ്ജനസ്യ ചരിതം നിബോധ ഗദതോ മമ ॥ 9 ॥

ആസീത്പുരഞ്ജനോ നാമ രാജാ രാജൻ ബൃഹച്ഛ്രവാഃ ।
തസ്യാവിജ്ഞാതനാമാഽഽസീത്സഖാവിജ്ഞാതചേഷ്ടിതഃ ॥ 10 ॥

സോഽന്വേഷമാണഃ ശരണം ബഭ്രാമ പൃഥിവീം പ്രഭുഃ ।
നാനുരൂപം യദാവിന്ദദഭൂത് സ വിമനാ ഇവ ॥ 11 ॥

ന സാധു മേനേ താഃ സർവ്വാ ഭൂതലേ യാവതീഃ പുരഃ ।
കാമാൻ കാമയമാനോഽസൌ തസ്യ തസ്യോപപത്തയേ ॥ 12 ॥

സ ഏകദാ ഹിമവതോ ദക്ഷിണേഷ്വഥ സാനുഷു ।
ദദർശ നവഭിർദ്വാർഭിഃ പുരം ലക്ഷിതലക്ഷണാം ॥ 13 ॥

പ്രാകാരോപവനാട്ടാലപരിഖൈരക്ഷതോരണൈഃ ।
സ്വർണ്ണരൌപ്യായസൈഃ ശൃംഗൈഃ സംകുലാം സർവ്വതോ ഗൃഹൈഃ ॥ 14 ॥

നീലസ്ഫടികവൈഡൂര്യമുക്താമരകതാരുണൈഃ ।
ക്ള്പ്തഹർമ്മ്യസ്ഥലീം ദീപ്താം ശ്രിയാ ഭോഗവതീമിവ ॥ 15 ॥

സഭാചത്വരരഥ്യാഭിരാക്രീഡായതനാപണൈഃ ।
ചൈത്യധ്വജപതാകാഭിർ യുക്താം വിദ്രുമവേദിഭിഃ ॥ 16 ॥

പുര്യാസ്തു ബാഹ്യോപവനേ ദിവ്യദ്രുമലതാകുലേ ।
നദദ് വിഹംഗാളികുലകോലാഹലജലാശയേ ॥ 17 ॥

ഹിമനിർഝരവിപ്രുഷ്മത്കുസുമാകരവായുനാ ।
ചലത്പ്രവാളവിടപനളിനീതടസമ്പദി ॥ 18 ॥

നാനാരണ്യമൃഗവ്രാതൈരനാബാധേ മുനിവ്രതൈഃ ।
ആഹൂതം മന്യതേ പാന്ഥോ യത്ര കോകിലകൂജിതൈഃ ॥ 19 ॥

യദൃച്ഛയാഽഽഗതാം തത്ര ദദർശ പ്രമദോത്തമാം ।
ഭൃത്യൈർദ്ദശഭിരായാന്തീമേകൈകശതനായകൈഃ ॥ 20 ॥

പഞ്ചശീർഷാഹിനാ ഗുപ്താം പ്രതീഹാരേണ സർവ്വതഃ ।
അന്വേഷമാണാമൃഷഭമപ്രൌഢാം കാമരൂപിണീം ॥ 21 ॥

സുനാസാം സുദതീം ബാലാം സുകപോലാം വരാനനാം ।
സമവിന്യസ്തകർണ്ണാഭ്യാം ബിഭ്രതീം കുണ്ഡലശ്രിയം ॥ 22 ॥

പിംശംഗനീവീം സുശ്രോണീം ശ്യാമാം കനകമേഖലാം ।
പദ്ഭ്യാം ക്വണദ്ഭ്യാം ചലതീം നൂപുരൈർദ്ദേവതാമിവ ॥ 23 ॥

സ്തനൌ വ്യഞ്ജിതകൈശോരൌ സമവൃത്തൌ നിരന്തരൌ ।
വസ്ത്രാന്തേന നിഗൂഹന്തീം വ്രീഡയാ ഗജഗാമിനീം ॥ 24 ॥

താമാഹ ലളിതം വീരഃ സവ്രീഡസ്മിതശോഭനാം ।
സ്നിഗ്ദ്ധേനാപാംഗപുംഖേന സ്പൃഷ്ടഃ പ്രേമോദ്ഭ്രമദ്ഭ്രുവാ ॥ 25 ॥

കാ ത്വം കഞ്ജപലാശാക്ഷി കസ്യാസീഹ കുതഃ സതി ।
ഇമാമുപ പുരീം ഭീരു കിം ചികീർഷസി ശംസ മേ ॥ 26 ॥

ക ഏതേഽനുപഥാ യേ ത ഏകാദശ മഹാഭടാഃ ।
ഏതാ വാ ലലനാഃ സുഭ്രു കോഽയം തേഽഹിഃ പുരഃസരഃ ॥ 27 ॥

     ത്വം ഹ്രീർഭവാന്യസ്യഥവാഗ്രമാ പതിം
          വിചിന്വതീ കിം മുനിവദ്രഹോ വനേ ।
     ത്വദംഘ്രികാമാപ്തസമസ്തകാമം
          ക്വ പദ്മകോശഃ പതിതഃ കരാഗ്രാത് ॥ 28 ॥

     നാസാം വരോർവ്വന്യതമാ ഭുവിസ്പൃക്
          പുരീമിമാം വീരവരേണ സാകം ।
     അർഹസ്യലങ്കർത്തുമദഭ്രകർമ്മണാ
          ലോകം പരം ശ്രീരിവ യജ്ഞപുംസാ ॥ 29 ॥

     യദേഷ മാപാംഗവിഖണ്ഡിതേന്ദ്രിയം
          സവ്രീഡഭാവസ്മിതവിഭ്രമദ്ഭ്രുവാ ।
     ത്വയോപസൃഷ്ടോ ഭഗവാൻ മനോഭവഃ
          പ്രബാധതേഽഥാനുഗൃഹാണ ശോഭനേ ॥ 30 ॥

     ത്വദാനനം സുഭ്രു സുതാരലോചനം
          വ്യാലംബിനീലാളകവൃന്ദസംവൃതം ।
     ഉന്നീയ മേ ദർശയ വൽഗു വാചകം
          യദ്വ്രീഡയാ നാഭിമുഖം ശുചിസ്മിതേ ॥ 31 ॥

നാരദ ഉവാച

ഇത്ഥം പുരഞ്ജനം നാരീ യാചമാനമധീരവത് ।
അഭ്യനന്ദത തം വീരം ഹസന്തീ വീരമോഹിതാ ॥ 32 ॥

ന വിദാമ വയം സമ്യക്കർത്താരം പുരുഷർഷഭ ।
ആത്മനശ്ച പരസ്യാപി ഗോത്രം നാമ ച യത്കൃതം ॥ 33 ॥

ഇഹാദ്യ സന്തമാത്മാനം വിദാമ ന തതഃ പരം ।
യേനേയം നിർമ്മിതാ വീര പുരീ ശരണമാത്മനഃ ॥ 34 ॥

ഏതേ സഖായഃ സഖ്യോ മേ നരാ നാര്യശ്ച മാനദ ।
സുപ്തായാം മയി ജാഗർത്തി നാഗോഽയം പാലയൻ പുരീം ॥ 35 ॥

ദിഷ്ട്യാഽഽഗതോഽസി ഭദ്രം തേ ഗ്രാമ്യാൻ കാമാനഭീപ്സസേ ।
ഉദ്വഹിഷ്യാമി താംസ്തേഽഹം സ്വബന്ധുഭിരരിന്ദമ ॥ 36 ॥

ഇമാം ത്വമധിതിഷ്ഠസ്വ പുരീം നവമുഖീം വിഭോ ।
മയോപനീതാൻ ഗൃഹ്ണാനഃ കാമഭോഗാൻ ശതം സമാഃ ॥ 37 ॥

കം നു ത്വദന്യം രമയേ ഹ്യരതിജ്ഞമകോവിദം ।
അസമ്പരായാഭിമുഖമശ്വസ്തനവിദം പശും ॥ 38 ॥

ധർമ്മോ ഹ്യത്രാർത്ഥകാമൌ ച പ്രജാനന്ദോഽമൃതം യശഃ ।
ലോകാ വിശോകാ വിരജാ യാൻ ന കേവലിനോ വിദുഃ ॥ 39 ॥

പിതൃദേവർഷിമർത്ത്യാനാം ഭൂതാനാമാത്മനശ്ച ഹ ।
ക്ഷേമ്യം വദന്തി ശരണം ഭവേഽസ്മിൻ യദ്ഗൃഹാശ്രമഃ ॥ 40 ॥

കാ നാമ വീര വിഖ്യാതം വദാന്യം പ്രിയദർശനം ।
ന വൃണീത പ്രിയം പ്രാപ്തം മാദൃശീ ത്വാദൃശം പതിം ॥ 41 ॥

     കസ്യാ മനസ്തേ ഭുവി ഭോഗിഭോഗയോഃ
          സ്ത്രിയാ ന സജ്ജേദ്ഭുജയോർമ്മഹാഭുജ ।
     യോഽനാഥവർഗ്ഗാധിമലം ഘൃണോദ്ധത-
          സ്മിതാവലോകേന ചരത്യപോഹിതും ॥ 42 ॥

നാരദ ഉവാച

ഇതി തൌ ദമ്പതീ തത്ര സമുദ്യ സമയം മിഥഃ ।
താം പ്രവിശ്യ പുരീം രാജൻ മുമുദാതേ ശതം സമാഃ ॥ 43 ॥

ഉപഗീയമാനോ ലളിതം തത്ര തത്ര ച ഗായകൈഃ ।
ക്രീഡൻ പരിവൃതഃ സ്ത്രീഭിർഹ്രദിനീമാവിശച്ഛുചൌ ॥ 44 ॥

സപ്തോപരി കൃതാ ദ്വാരഃ പുരസ്തസ്യാസ്തു ദ്വേ അധഃ ।
പൃഥഗ്വിഷയഗത്യർത്ഥം തസ്യാം യഃ കശ്ചനേശ്വരഃ ॥ 45 ॥

പഞ്ചദ്വാരസ്തു പൌരസ്ത്യാ ദക്ഷിണൈകാ തഥോത്തരാ ।
പശ്ചിമേ ദ്വേ അമൂഷാം തേ നാമാനി നൃപ വർണ്ണയേ ॥ 46 ॥

ഖദ്യോതാവിർമ്മുഖീ ച പ്രാഗ്ദ്വാരാവേകത്ര നിർമ്മിതേ ।
വിഭ്രാജിതം ജനപദം യാതി താഭ്യാം ദ്യുമത്സഖഃ ॥ 47 ॥

നളിനീ നാളിനീ ച പ്രാഗ് ദ്വാരാവേകത്ര നിർമ്മിതേ ।
അവധൂതസഖസ്താഭ്യാം വിഷയം യാതി സൌരഭം ॥ 48 ॥

മുഖ്യാ നാമ പുരസ്താദ്ദ്വാസ്തയാപണബഹൂദനൌ ।
വിഷയൌ യാതി പുരരാഡ് രസജ്ഞവിപണാന്വിതഃ ॥ 49 ॥

പിതൃഹൂർന്നൃപ പുര്യാ ദ്വാർദ്ദക്ഷിണേന പുരഞ്ജനഃ ।
രാഷ്ട്രം ദക്ഷിണപഞ്ചാലം യാതി ശ്രുതധരാന്വിതഃ ॥ 50 ॥

ദേവഹൂർന്നാമ പുര്യാ ദ്വാ ഉത്തരേണ പുരഞ്ജനഃ ।
രാഷ്ട്രമുത്തരപഞ്ചാലം യാതി ശ്രുതധരാന്വിതഃ ॥ 51 ॥

ആസുരീ നാമ പശ്ചാദ്ദ്വാസ്തയാ യാതി പുരഞ്ജനഃ ।
ഗ്രാമകം നാമ വിഷയം ദുർമ്മദേന സമന്വിതഃ ॥ 52 ॥

നിരൃതിർന്നാമ പശ്ചാദ് ദ്വാസ്തയാ യാതി പുരഞ്ജനഃ ।
വൈശസം നാമ വിഷയം ലുബ്ധകേന സമന്വിതഃ ॥ 53 ॥

അന്ധാവമീഷാം പൌരാണാം നിർവ്വാക്പേശസ്കൃതാവുഭൌ ।
അക്ഷണ്വതാമധിപതിസ്താഭ്യാം യാതി കരോതി ച ॥ 54 ॥

സ യർഹ്യന്തഃപുരഗതോ വിഷൂചീനസമന്വിതഃ ।
മോഹം പ്രസാദം ഹർഷം വാ യാതി ജായാത്മജോദ്ഭവം ॥ 55 ॥

ഏവം കർമ്മസു സംസക്തഃ കാമാത്മാ വഞ്ചിതോഽബുധഃ ।
മഹിഷീ യദ്യദീഹേത തത്തദേവാന്വവർത്തത ॥ 56 ॥

ക്വചിത്പിബന്ത്യാം പിബതി മദിരാം മദവിഹ്വലഃ ।
അശ്നന്ത്യാം ക്വചിദശ്നാതി ജക്ഷത്യാം സഹ ജക്ഷിതി ॥ 57 ॥

ക്വചിദ്ഗായതി ഗായന്ത്യാം രുദത്യാം രുദതി ക്വചിത് ।
ക്വചിദ്ധസന്ത്യാം ഹസതി ജൽപന്ത്യാമനു ജൽപതി ॥ 58 ॥

ക്വചിദ് ധാവതി ധാവന്ത്യാം തിഷ്ഠന്ത്യാമനു തിഷ്ഠതി ।
അനു ശേതേ ശയാനായാമന്വാസ്തേ ക്വചിദാസതീം ॥ 59 ॥

ക്വചിച്ഛൃണോതി ശൃണ്വന്ത്യാം പശ്യന്ത്യാമനു പശ്യതി ।
ക്വചിജ്ജിഘ്രതി ജിഘ്രന്ത്യാം സ്പൃശന്ത്യാം സ്പൃശതി ക്വചിത് ॥ 60 ॥

ക്വചിച്ച ശോചതീം ജായാമനു ശോചതി ദീനവത് ।
അനു ഹൃഷ്യതി ഹൃഷ്യന്ത്യാം മുദിതാമനു മോദതേ ॥ 61 ॥

വിപ്രലബ്ധോ മഹിഷ്യൈവം സർവ്വപ്രകൃതിവഞ്ചിതഃ ।
നേച്ഛന്നനുകരോത്യജ്ഞഃ ക്ലൈബ്യാത്ക്രീഡാമൃഗോ യഥാ ॥ 62 ॥