ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 10

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 9

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 11 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 10

വിദുര ഉവാച

അന്തർഹിതേ ഭഗവതി ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ ।
പ്രജാഃ സസർജ്ജ കതിധാ ദൈഹികീർമ്മാനസീർവ്വിഭുഃ ॥ 1 ॥

യേ ച മേ ഭഗവൻ പൃഷ്ടാസ്ത്വയ്യർത്ഥാ ബഹുവിത്തമ ।
താൻ വദസ്വാനുപൂർവ്യേണ ഛിന്ധി നഃ സർവ്വസംശയാൻ ॥ 2 ॥

സൂത ഉവാച

ഏവം സഞ്ചോദിതസ്തേന ക്ഷത്ത്രാ കൌഷാരവോ മുനിഃ ।
പ്രീതഃ പ്രത്യാഹ താൻ പ്രശ്നാൻ ഹൃദിസ്ഥാനഥ ഭാർഗ്ഗവ ॥ 3 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

വിരിഞ്ചോഽപി തഥാ ചക്രേ ദിവ്യം വർഷശതം തപഃ ।
ആത്മന്യാത്മാനമാവേശ്യ യദാഹ ഭഗവാനജഃ ॥ 4 ॥

തദ്വിലോക്യാബ്ജസംഭൂതോ വായുനാ യദധിഷ്ഠിതഃ ।
പദ്മമംഭശ്ച തത്കാലകൃതവീര്യേണ കമ്പിതം ॥ 5 ॥

തപസാ ഹ്യേധമാനേന വിദ്യയാ ചാത്മസംസ്ഥയാ ।
വിവൃദ്ധവിജ്ഞാനബലോ ന്യപാദ്‌വായും സഹാംഭസാ ॥ 6 ॥

തദ്വിലോക്യ വിയദ്‌വ്യാപി പുഷ്കരം യദധിഷ്ഠിതം ।
അനേന ലോകാൻ പ്രാഗ്‌ലീനാൻ കൽപിതാസ്മീത്യചിന്തയത് ॥ 7 ॥

പദ്മകോശം തദാഽഽവിശ്യ ഭഗവത്കർമ്മചോദിതഃ ।
ഏകം വ്യഭാങ് ക്ഷീദുരുധാ ത്രിധാ ഭാവ്യം ദ്വിസപ്തധാ ॥ 8 ॥

ഏതാവാൻ ജീവലോകസ്യ സംസ്ഥാഭേദഃ സമാഹൃതഃ ।
ധർമ്മസ്യ ഹ്യനിമിത്തസ്യ വിപാകഃ പരമേഷ്ഠ്യസൌ ॥ 9 ॥

വിദുര ഉവാച

യദാത്ഥ ബഹുരൂപസ്യ ഹരേരദ്ഭുതകർമ്മണഃ ।
കാലാഖ്യം ലക്ഷണം ബ്രഹ്മൻ യഥാ വർണ്ണയ നഃ പ്രഭോ ॥ 10 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഗുണവ്യതികരാകാരോ നിർവ്വിശേഷോഽപ്രതിഷ്ഠിതഃ ।
പുരുഷസ്തദുപാദാനമാത്മാനം ലീലയാസൃജത് ॥ 11 ॥

വിശ്വം വൈ ബ്രഹ്മ തൻമാത്രം സംസ്ഥിതം വിഷ്ണുമായയാ ।
ഈശ്വരേണ പരിച്ഛിന്നം കാലേനാവ്യക്തമൂർത്തിനാ ॥ 12 ॥

യഥേദാനീം തഥാഗ്രേ ച പശ്ചാദപ്യേതദീദൃശം ।
സർഗ്ഗോ നവവിധസ്തസ്യ പ്രാകൃതോ വൈകൃതസ്തു യഃ ॥ 13 ॥

കാലദ്രവ്യഗുണൈരസ്യ ത്രിവിധഃ പ്രതിസംക്രമഃ ।
ആദ്യസ്തു മഹതഃ സർഗ്ഗോ ഗുണവൈഷമ്യമാത്മനഃ ॥ 14 ॥

ദ്വിതീയസ്ത്വഹമോ യത്ര ദ്രവ്യജ്ഞാനക്രിയോദയഃ ।
ഭൂതസർഗ്ഗസ്തൃതീയസ്തു തൻമാത്രോ ദ്രവ്യശക്തിമാൻ ॥ 15 ॥

ചതുർത്ഥ ഐന്ദ്രിയഃ സർഗ്ഗോ യസ്തു ജ്ഞാനക്രിയാത്മകഃ ।
വൈകാരികോ ദേവസർഗ്ഗഃ പഞ്ചമോ യൻമയം മനഃ ॥ 16 ॥

ഷഷ്ഠസ്തു തമസഃ സർഗ്ഗോ യസ്ത്വബുദ്ധികൃതഃ പ്രഭോ ।
ഷഡിമേ പ്രാകൃതാഃ സർഗ്ഗാ വൈകൃതാനപി മേ ശൃണു ॥ 17 ॥

രജോഭാജോ ഭഗവതോ ലീലേയം ഹരിമേധസഃ ।
സപ്തമോ മുഖ്യസർഗ്ഗസ്തു ഷഡ്വിധസ്തസ്ഥുഷാം ച യഃ ॥ 18 ॥

വനസ്പത്യോഷധിലതാ ത്വക്‌സാരാ വീരുധോ ദ്രുമാഃ ।
ഉത്‌സ്രോതസസ്തമഃപ്രായാ അന്തഃസ്പർശാ വിശേഷിണഃ ॥ 19 ॥

തിരശ്ചാമഷ്ടമഃ സർഗ്ഗഃ സോഽഷ്ടാവിംശദ്വിധോ മതഃ ।
അവിദോ ഭൂരിതമസഃ ഘ്രാണജ്ഞാ ഹൃദ്യവേദിനഃ ॥ 20 ॥

ഗൌരജോ മഹിഷഃ കൃഷ്ണഃ സൂകരോ ഗവയോ രുരുഃ ।
ദ്വിശഫാഃ പശവശ്ചേമേ അവിരുഷ്ട്രശ്ച സത്തമ ॥ 21 ॥

ഖരോഽശ്വോഽശ്വതരോ ഗൌരഃ ശരഭശ്ചമരീ തഥാ ।
ഏതേ ചൈകശഫാഃ ക്ഷത്തഃ ശൃണു പഞ്ചനഖാൻ പശൂൻ ॥ 22 ॥

ശ്വാ സൃഗാലോ വൃകോ വ്യാഘ്രോ മാർജ്ജാരഃ ശശശല്ലകൌ ।
സിംഹഃ കപിർഗ്ഗജഃ കൂർമ്മോ ഗോധാ ച മകരാദയഃ ॥ 23 ॥

കങ്കഗൃധ്രബകശ്യേനഭാസഭല്ലൂകബർഹിണഃ ।
ഹംസസാരസചക്രാഹ്വകാകോലൂകാദയഃ ഖഗാഃ ॥ 24 ॥

അർവ്വാക്സ്രോതസ്തു നവമഃ ക്ഷത്തരേകവിധോ നൃണാം ।
രജോഽധികാഃ കർമ്മപരാ ദുഃഖേ ച സുഖമാനിനഃ ॥ 25 ॥

വൈകൃതാസ്ത്രയ ഏവൈതേ ദേവസർഗ്ഗശ്ച സത്തമ ।
വൈകാരികസ്തു യഃ പ്രോക്തഃ കൌമാരസ്തൂഭയാത്മകഃ ॥ 26 ॥

ദേവസർഗ്ഗശ്ചാഷ്ടവിധോ വിബുധാഃ പിതരോഽസുരാഃ ।
ഗന്ധർവ്വാപ്സരസഃ സിദ്ധാ യക്ഷരക്ഷാംസി ചാരണാഃ ।
ഭൂതപ്രേതപിശാചാശ്ച വിദ്യാധ്രാഃ കിന്നരാദയഃ ॥ 27 ॥

ദശൈതേ വിദുരാഖ്യാതാഃ സർഗ്ഗാസ്തേ വിശ്വസൃക്കൃതാഃ ।
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി വംശാൻ മന്വന്തരാണി ച ॥ 28 ॥

ഏവം രജഃപ്ലുതഃ സ്രഷ്ടാ കൽപാദിഷ്വാത്മഭൂർഹരിഃ ।
സൃജത്യമോഘസങ്കൽപ ആത്മൈവാത്മാനമാത്മനാ ॥ 29 ॥