ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 11

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 10

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 12 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 11

മൈത്രേയ ഉവാച

ചരമഃ സദ്വിശേഷാണാമനേകോഽസംയുതഃ സദാ ।
പരമാണുഃ സ വിജ്ഞേയോ നൃണാമൈക്യഭ്രമോ യതഃ ॥ 1 ॥

സത ഏവ പദാർത്ഥസ്യ സ്വരൂപാവസ്ഥിതസ്യ യത് ।
കൈവല്യം പരമമഹാനവിശേഷോ നിരന്തരഃ ॥ 2 ॥

ഏവം കാലോഽപ്യനുമിതഃ സൌക്ഷ്മ്യേ സ്ഥൌല്യേ ച സത്തമ ।
സംസ്ഥാനഭുക്ത്യാ ഭഗവാനവ്യക്തോ വ്യക്തഭുഗ്വിഭുഃ ॥ 3 ॥

സ കാലഃ പരമാണുർവൈ യോ ഭുങ്ക്തേ പരമാണുതാം ।
സതോഽവിശേഷഭുഗ്യസ്തു സ കാലഃ പരമോ മഹാൻ ॥ 4 ॥

അണുർദ്വൌ പരമാണൂ സ്യാത്ത്രസരേണുസ്ത്രയഃ സ്മൃതഃ ।
ജാലാർക്കരശ്മ്യവഗതഃ ഖമേവാനുപതന്നഗാത് ॥ 5 ॥

സരേണുത്രികം ഭുങ് ക്തേ യഃ കാലഃ സ ത്രുടിഃ സ്മൃതഃ ।
ശതഭാഗസ്തു വേധഃ സ്യാത്തൈസ്ത്രിഭിസ്തു ലവഃ സ്മൃതഃ ॥ 6 ॥

നിമേഷസ്ത്രിലവോ ജ്ഞേയ ആമ്‌നാതസ്തേ ത്രയഃ ക്ഷണഃ ।
ക്ഷണാൻ പഞ്ച വിദുഃ കാഷ്ഠാം ലഘു താ ദശ പഞ്ച ച ॥ 7 ॥

ലഘൂനി വൈ സമാമ്‌നാതാ ദശ പഞ്ച ച നാഡികാ ।
തേ ദ്വേ മുഹൂർത്തഃ പ്രഹരഃ ഷഡ്‌യാമഃ സപ്ത വാ നൃണാം ॥ 8 ॥

ദ്വാദശാർദ്ധപലോൻമാനം ചതുർഭിശ്ചതുരംഗുലൈഃ ।
സ്വർണ്ണമാഷൈഃ കൃതച്ഛിദ്രം യാവത്പ്രസ്ഥജലപ്ലുതം ॥ 9 ॥

യാമാശ്ചത്വാരശ്ചത്വാരോ മർത്ത്യാനാമഹനീ ഉഭേ ।
പക്ഷഃ പഞ്ചദശാഹാനി ശുക്ലഃ കൃഷ്ണശ്ച മാനദ ॥ 10 ॥

തയോഃ സമുച്ചയോ മാസഃ പിതൄണാം തദഹർന്നിശം ।
ദ്വൌ താവൃതുഃ ഷഡയനം ദക്ഷിണം ചോത്തരം ദിവി ॥ 11 ॥

അയനേ ചാഹനീ പ്രാഹുർവ്വത്സരോ ദ്വാദശ സ്മൃതഃ ।
സംവത്സരശതം നൄണാം പരമായുർനിരൂപിതം ॥ 12 ॥

ഗ്രഹർക്ഷതാരാ ചക്രസ്ഥഃ പരമാണ്വാദിനാ ജഗത് ।
സംവത്സരാവസാനേന പര്യേത്യനിമിഷോ വിഭുഃ ॥ 13 ॥

സംവത്സരഃ പരിവത്സര ഇഡാവത്സര ഏവ ച ।
അനുവത്സരോ വത്സരശ്ച വിദുരൈവം പ്രഭാഷ്യതേ ॥ 14 ॥

     യഃ സൃജ്യശക്തിമുരുധോച്ഛ്വസയൻ സ്വശക്ത്യാ
          പുംസോഽഭ്രമായ ദിവി ധാവതി ഭൂതഭേദഃ ।
     കാലാഖ്യയാ ഗുണമയം ക്രതുഭിർവ്വിതന്വൻ
          തസ്മൈ ബലിം ഹരത വത്സരപഞ്ചകായ ॥ 15 ॥

വിദുര ഉവാച

പിതൃദേവമനുഷ്യാണാമായുഃ പരമിദം സ്മൃതം ।
പരേഷാം ഗതിമാചക്ഷ്വ യേ സ്യുഃ കൽപാദ്ബഹിർവ്വിദഃ ॥ 16 ॥

ഭഗവാൻ വേദ കാലസ്യ ഗതിം ഭഗവതോ നനു ।
വിശ്വം വിചക്ഷതേ ധീരാ യോഗരാദ്ധേന ചക്ഷുഷാ ॥ 17 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

കൃതം ത്രേതാ ദ്വാപരം ച കലിശ്ചേതി ചതുർ യുഗം ।
ദിവ്യൈർദ്വാദശഭിർവർഷൈഃ സാവധാനം നിരൂപിതം ॥ 18 ॥

ചത്വാരി ത്രീണി ദ്വേ ചൈകം കൃതാദിഷു യഥാക്രമം ।
സംഖ്യതാനി സഹസ്രാണി ദ്വിഗുണാനി ശതാനി ച ॥ 19 ॥

സന്ധ്യാംശയോരന്തരേണ യഃ കാലഃ ശതസംഖ്യയോഃ ।
തമേവാഹുർ യുഗം തജ്ജ്ഞാ യത്ര ധർമ്മോ വിധീയതേ ॥ 20 ॥

ധർമ്മശ്ചതുഷ്പാൻമനുജാൻ കൃതേ സമനുവർത്തതേ ।
സ ഏവാന്യേഷ്വധർമ്മേണ വ്യേതി പാദേന വർദ്ധതാ ॥ 21 ॥

ത്രിലോക്യാ യുഗസാഹസ്രം ബഹിരാബ്രഹ്മണോ ദിനം ।
താവത്യേവ നിശാ താത യന്നിമീലതി വിശ്വസൃക് ॥ 22 ॥

നിശാവസാന ആരബ്ധോ ലോകകൽപോഽനുവർത്തതേ ।
യാവദ്ദിനം ഭഗവതോ മനൂൻ ഭുഞ്ജംശ്ചതുർദ്ദശ ॥ 23 ॥

സ്വം സ്വം കാലം മനുർഭുങ്ക്തേ സാധികാം ഹ്യേകസപ്തതിം ।
മന്വന്തരേഷു മനവസ്തദ്വംശ്യാ ഋഷയഃ സുരാഃ ।
ഭവന്തി ചൈവ യുഗപത് സുരേശാശ്ചാനു യേ ച താൻ ॥ 24 ॥

ഏഷ ദൈനന്ദിനഃ സർഗ്ഗോ ബ്രാഹ്മസ്ത്രൈലോക്യവർത്തനഃ ।
തിര്യങ്നൃപിതൃദേവാനാം സംഭവോ യത്ര കർമ്മഭിഃ ॥ 25 ॥

മന്വന്തരേഷു ഭഗവാൻ ബിഭ്രത്സത്ത്വം സ്വമൂർത്തിഭിഃ ।
മന്വാദിഭിരിദം വിശ്വമവത്യുദിതപൌരുഷഃ ॥ 26 ॥

തമോമാത്രാമുപാദായ പ്രതിസംരുദ്ധവിക്രമഃ ।
കാലേനാനുഗതാശേഷ ആസ്തേ തൂഷ്ണീം ദിനാത്യയേ ॥ 27 ॥

തമേവാന്വപിധീയന്തേ ലോകാ ഭൂരാദയസ്ത്രയഃ ।
നിശായാമനുവൃത്തായാം നിർമ്മുക്തശശിഭാസ്കരം ॥ 28 ॥

ത്രിലോക്യാം ദഹ്യമാനായാം ശക്ത്യാ സങ്കർഷണാഗ്നിനാ ।
യാന്ത്യൂഷ്മണാ മഹർല്ലോകാജ്ജനം ഭൃഗ്വാദയോഽർദ്ദിതാഃ ॥ 29 ॥

താവത്ത്രിഭുവനം സദ്യഃ കൽപാന്തൈധിതസിന്ധവഃ ।
പ്ലാവയന്ത്യുത്കടാടോപചണ്ഡവാതേരിതോർമ്മയഃ ॥ 30 ॥

അന്തഃ സ തസ്മിൻ സലില ആസ്തേഽനന്താസനോ ഹരിഃ ।
യോഗനിദ്രാനിമീലാക്ഷഃ സ്തൂയമാനോ ജനാലയൈഃ ॥ 31 ॥

ഏവം വിധൈരഹോരാത്രൈഃ കാലഗത്യോപലക്ഷിതൈഃ ।
അപക്ഷിതമിവാസ്യാപി പരമായുർവ്വയഃ ശതം ॥ 32 ॥

യദർദ്ധമായുഷസ്തസ്യ പരാർദ്ധമഭിധീയതേ ।
പൂർവ്വഃ പരാർദ്ധോപക്രാന്തോ ഹ്യപരോഽദ്യ പ്രവർത്തതേ ॥ 33 ॥

പൂർവ്വസ്യാദൌ പരാർദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മോ നാമ മഹാനഭൂത് ।
കൽപോ യത്രാഭവദ്ബ്രഹ്മാ ശബ്ദബ്രഹ്മേതി യം വിദുഃ ॥ 34 ॥

തസ്യൈവ ചാന്തേ കൽപോഽഭൂദ് യം പാദ്മമഭിചക്ഷതേ ।
യദ്ധരേർന്നാഭിസരസ ആസീല്ലോകസരോരുഹം ॥ 35 ॥

അയം തു കഥിതഃ കൽപോ ദ്വിതീയസ്യാപി ഭാരത ।
വാരാഹ ഇതി വിഖ്യാതോ യത്രാസീത് സൂകരോ ഹരിഃ ॥ 36 ॥

കാലോഽയം ദ്വിപരാർദ്ധാഖ്യോ നിമേഷ ഉപചര്യതേ ।
അവ്യാകൃതസ്യാനന്തസ്യ ഹ്യനാദേർജ്ജഗദാത്മനഃ ॥ 37 ॥

കാലോഽയം പരമാണ്വാദിർദ്വിപരാർദ്ധാന്ത ഈശ്വരഃ ।
നൈവേശിതും പ്രഭുർഭൂമ്ന ഈശ്വരോ ധാമമാനിനാം ॥ 38 ॥

വികാരൈഃ സഹിതോ യുക്തൈർവ്വിശേഷാദിഭിരാവൃതഃ ।
ആണ്ഡകോശോ ബഹിരയം പഞ്ചാശത്കോടി വിസ്തൃതഃ ॥ 39 ॥

ദശോത്തരാധികൈർ യത്ര പ്രവിഷ്ടഃ പരമാണുവത് ।
ലക്ഷ്യതേഽന്തർഗ്ഗതാശ്ചാന്യേ കോടിശോ ഹ്യണ്ഡരാശയഃ ॥ 40 ॥

തദാഹുരക്ഷരം ബ്രഹ്മ സർവ്വകാരണകാരണം ।
വിഷ്ണോർധാമ പരം സാക്ഷാത്പുരുഷസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 41 ॥