ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 21

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 20

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 22 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 21

വിദുര ഉവാച

സ്വായംഭുവസ്യ ച മനോർവ്വംശഃ പരമസമ്മതഃ ।
കഥ്യതാം ഭഗവൻ യത്ര മൈഥുനേനൈധിരേ പ്രജാഃ ॥ 1 ॥

പ്രിയവ്രതോത്താനപാദൌ സുതൌ സ്വായംഭുവസ്യ വൈ ।
യഥാധർമ്മം ജുഗുപതുഃ സപ്തദ്വീപവതീം മഹീം ॥ 2 ॥

തസ്യ വൈ ദുഹിതാ ബ്രഹ്മൻ ദേവഹൂതീതി വിശ്രുതാ ।
പത്നീ പ്രജാപതേരുക്താ കർദ്ദമസ്യ ത്വയാനഘ ॥ 3 ॥

തസ്യാം സ വൈ മഹായോഗീ യുക്തായാം യോഗലക്ഷണൈഃ ।
സസർജ്ജ കതിധാ വീര്യം തൻമേ ശുശ്രൂഷവേ വദ ॥ 4 ॥

രുചിർ യോ ഭഗവാൻ ബ്രഹ്മൻ ദക്ഷോ വാ ബ്രഹ്മണഃ സുതഃ ।
യഥാ സസർജ്ജ ഭൂതാനി ലബ്ധ്വാ ഭാര്യാം ച മാനവീം ॥ 5 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

പ്രജാഃ സൃജേതി ഭഗവാൻ കർദ്ദമോ ബ്രഹ്മണോദിതഃ ।
സരസ്വത്യാം തപസ്തേപേ സഹസ്രാണാം സമാ ദശ ॥ 6 ॥

തതഃ സമാധിയുക്തേന ക്രിയായോഗേന കർദ്ദമഃ ।
സം പ്രപേദേ ഹരിം ഭക്ത്യാ പ്രപന്നവരദാശുഷം ॥ 7 ॥

താവത്പ്രസന്നോ ഭഗവാൻ പുഷ്കരാക്ഷഃ കൃതേ യുഗേ ।
ദർശയാമാസ തം ക്ഷത്തഃ ശാബ്ദം ബ്രഹ്മ ദധദ്വപുഃ ॥ 8 ॥

സ തം വിരജമർക്കാഭം സിതപദ്മോത്പലസ്രജം ।
സ്നിഗ്ദ്ധനീലാലകവ്രാതവക്ത്രാബ്ജം വിരജോംഽബരം ॥ 9 ॥

കിരീടിനം കുണ്ഡലിനം ശംഖചക്രഗദാധരം ।
ശ്വേതോത്പലക്രീഡനകം മനഃസ്പർശസ്മിതേക്ഷണം ॥ 10 ॥

വിന്യസ്തചരണാംഭോജമംസദേശേ ഗരുത്മതഃ ।
ദൃഷ്ട്വാ ഖേഽവസ്ഥിതം വക്ഷഃശ്രിയം കൌസ്തുഭകന്ധരം ॥ 11 ॥

ജാതഹർഷോഽപതൻമൂർദ്ധ്നാ ക്ഷിതൌ ലബ്ധമനോരഥഃ ।
ഗീർഭിസ്ത്വഭ്യഗൃണാത്പ്രീതിസ്വഭാവാത്മാ കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 12 ॥

ഋഷിരുവാച

     ജുഷ്ടം ബതാദ്യാഖിലസത്ത്വരാശേഃ
          സാംസിദ്ധ്യമക്ഷ്ണോസ്തവ ദർശനാന്നഃ ।
     യദ്ദർശനം ജൻമഭിരീഡ്യ സദ്ഭി-
          രാശാസതേ യോഗിനോ രൂഢയോഗാഃ ॥ 13 ॥

     യേ മായയാ തേ ഹതമേധസസ്ത്വത്-
          പാദാരവിന്ദം ഭവസിന്ധുപോതം ।
     ഉപാസതേ കാമലവായ തേഷാം
          രാസീശ കാമാന്നിരയേഽപി യേ സ്യുഃ ॥ 14 ॥

     തഥാ സ ചാഹം പരിവോഢുകാമഃ
          സമാനശീലാം ഗൃഹമേധധേനും ।
     ഉപേയിവാൻ മൂലമശേഷമൂലം
          ദുരാശയഃ കാമദുഘാംഘ്രിപസ്യ ॥ 15 ॥

     പ്രജാപതേസ്തേ വചസാധീശ തന്ത്യാ
          ലോകഃ കിലായം കാമഹതോഽനുബദ്ധഃ ।
     അഹം ച ലോകാനുഗതോ വഹാമി
          വ്ബലിം ച ശുക്ലാനിമിഷായ തുഭ്യം ॥ 16 ॥

     ലോകാംശ്ച ലോകാനുഗതാൻ പശൂംശ്ച
          ഹിത്വാ ശ്രിതാസ്തേ ചരണാതപത്രം ।
     പരസ്പരം ത്വദ്ഗുണവാദസീധു-
          പീയൂഷനിര്യാപിതദേഹധർമ്മാഃ ॥ 17 ॥

     ന തേഽജരാക്ഷഭ്രമിരായുരേഷാം
          ത്രയോദശാരം ത്രിശതം ഷഷ്ടിപർവ്വ ।
     ഷൺനേമ്യനന്തച്ഛദി യത്ത്രിണാഭി-
          കരാളസ്രോതോ ജഗദാച്ഛിദ്യ ധാവത് ॥ 18 ॥

     ഏകഃ സ്വയം സൻ ജഗതഃ സിസൃക്ഷയാ
          ദ്വിതീയയാഽഽത്മന്നധിയോഗമായയാ ।
     സൃജസ്യദഃ പാസി പുനർഗ്രസിഷ്യസേ
          യഥോർണ്ണനാഭിർഭഗവൻ സ്വശക്തിഭിഃ ॥ 19 ॥

     നൈതദ്ബതാധീശ പദം തവേപ്സിതം
          യൻമായയാ നസ്തനുഷേ ഭൂതസൂക്ഷ്മം ।
     അനുഗ്രഹായാസ്ത്വപി യർഹി മായയാ
          ലസത്തുളസ്യാ തനുവാ വിലക്ഷിതഃ ॥ 20 ॥

     തം ത്വാനുഭൂത്യോപരതക്രിയാർത്ഥം
          സ്വമായയാ വർത്തിതലോകതന്ത്രം ।
     നമാമ്യഭീക്ഷ്ണം നമനീയപാദ-
          സരോജമൽപീയസി കാമവർഷം ॥ 21 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

     ഇത്യവ്യളീകം പ്രണുതോഽബ്ജനാഭ-
          സ്തമാബഭാഷേ വചസാമൃതേന ।
     സുപർണ്ണപക്ഷോപരി രോചമാനഃ
          പ്രേമസ്മിതോദ്വീക്ഷണവിഭ്രമദ്ഭ്രൂഃ ॥ 22 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

വിദിത്വാ തവ ചൈത്യം മേ പുരൈവ സമയോജി തത് ।
യദർത്ഥമാത്മനിയമൈസ്ത്വയൈവാഹം സമർച്ചിതഃ ॥ 23 ॥

ന വൈ ജാതു മൃഷൈവ സ്യാത്പ്രജാധ്യക്ഷ മദർഹണം ।
ഭവദ്വിധേഷ്വതിതരാം മയി സംഗൃഭിതാത്മനാം ॥ 24 ॥

പ്രജാപതിസുതഃ സമ്രാൺമനുർവ്വിഖ്യാതമംഗളഃ ।
ബ്രഹ്മാവർത്തം യോഽധിവസൻ ശാസ്തി സപ്താർണ്ണവാം മഹീം ॥ 25 ॥

സ ചേഹ വിപ്ര രാജർഷിർമ്മഹിഷ്യാ ശതരൂപയാ ।
ആയാസ്യതി ദിദൃക്ഷുസ്ത്വാം പരശ്വോ ധർമ്മകോവിദഃ ॥ 26 ॥

ആത്മജാമസിതാപാംഗീം വയഃശീലഗുണാന്വിതാം ।
മൃഗയന്തീം പതിം ദാസ്യത്യനുരൂപായ തേ പ്രഭോ ॥ 27 ॥

സമാഹിതം തേ ഹൃദയം യത്രേമാൻ പരിവത്സരാൻ ।
സാ ത്വാം ബ്രഹ്മൻ നൃപവധൂഃ കാമമാശു ഭജിഷ്യതി ॥ 28 ॥

യാ ത ആത്മഭൃതം വീര്യം നവധാ പ്രസവിഷ്യതി ।
വീര്യേ ത്വദീയേ ഋഷയ ആധാസ്യന്ത്യഞ്ജസാഽഽത്മനഃ ॥ 29 ॥

ത്വം ച സമ്യഗനുഷ്ഠായ നിദേശം മ ഉശത്തമഃ ।
മയി തീർത്ഥീകൃതാശേഷക്രിയാർത്ഥോ മാം പ്രപത്സ്യസേ ॥ 30 ॥

കൃത്വാ ദയാം ച ജീവേഷു ദത്ത്വാ ചാഭയമാത്മവാൻ ।
മയ്യാത്മാനം സഹ ജഗദ് ദ്രക്ഷ്യസ്യാത്മനി ചാപി മാം ॥ 31 ॥

സഹാഹം സ്വാംശകലയാ ത്വദ്വീര്യേണ മഹാമുനേ ।
തവ ക്ഷേത്രേ ദേവഹൂത്യാം പ്രണേഷ്യേ തത്ത്വസംഹിതാം ॥ 32 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഏവം തമനുഭാഷ്യാഥ ഭഗവാൻ പ്രത്യഗക്ഷജഃ ।
ജഗാമ ബിന്ദുസരസഃ സരസ്വത്യാ പരിശ്രിതാത് ॥ 33 ॥

     നിരീക്ഷതസ്തസ്യ യയാവശേഷ-
          സിദ്ധേശ്വരാഭിഷ്ടുതസിദ്ധമാർഗ്ഗഃ ।
     ആകർണ്ണയൻ പത്രരഥേന്ദ്രപക്ഷൈ-
          രുച്ചാരിതം സ്തോമമുദീർണ്ണസാമ ॥ 34 ॥

അഥ സംപ്രസ്ഥിതേ ശുക്ലേ കർദ്ദമോ ഭഗവാൻ ഋഷിഃ ।
ആസ്തേ സ്മ ബിന്ദുസരസി തം കാലം പ്രതിപാലയൻ ॥ 35 ॥

മനുഃ സ്യന്ദനമാസ്ഥായ ശാതകൌംഭപരിച്ഛദം ।
ആരോപ്യ സ്വാം ദുഹിതരം സഭാര്യഃ പര്യടൻ മഹീം ॥ 36 ॥

തസ്മിൻ സുധന്വന്നഹനി ഭഗവാൻ യത് സമാദിശത് ।
ഉപായാദാശ്രമപദം മുനേഃ ശാന്തവ്രതസ്യ തത് ॥ 37 ॥

യസ്മിൻ ഭഗവതോ നേത്രാന്ന്യപതന്നശ്രുബിന്ദവഃ ।
കൃപയാ സമ്പരീതസ്യ പ്രപന്നേഽർപ്പിതയാ ഭൃശം ॥ 38 ॥

തദ്വൈ ബിന്ദുസരോ നാമ സരസ്വത്യാ പരിപ്ലുതം ।
പുണ്യം ശിവാമൃതജലം മഹർഷിഗണസേവിതം ॥ 39 ॥

പുണ്യദ്രുമലതാജാലൈഃ കൂജത്പുണ്യമൃഗദ്വിജൈഃ ।
സർവ്വർത്തുഫലപുഷ്പാഢ്യം വനരാജിശ്രിയാന്വിതം ॥ 40 ॥

മത്തദ്വിജഗണൈർഘുഷ്ടം മത്തഭ്രമരവിഭ്രമം ।
മത്തബർഹിനടാടോപമാഹ്വയൻ മത്തകോകിലം ॥ 41 ॥

കദംബചമ്പകാശോകകരഞ്ജബകുളാസനൈഃ ।
കുന്ദമന്ദാരകുടജൈശ്ചൂതപോതൈരലംകൃതം ॥ 42 ॥

കാരണ്ഡവൈഃ പ്ലവൈർഹംസൈഃ കുരരൈർജ്ജലകുക്കുടൈഃ ।
സാരസൈശ്ചക്രവാകൈശ്ച ചകോരൈർവ്വൽഗു കൂജിതം ॥ 43 ॥

തഥൈവ ഹരിണൈഃ ക്രോഡൈഃ ശ്വാവിദ്ഗവയകുഞ്ജരൈഃ ।
ഗോപുച്ഛൈർഹരിഭിർമ്മർക്കൈർന്നകുലൈർന്നാഭിഭിർവൃതം ॥ 44 ॥

പ്രവിശ്യ തത്തീർത്ഥവരമാദിരാജഃ സഹാത്മജഃ ।
ദദർശ മുനിമാസീനം തസ്മിൻ ഹുതഹുതാശനം ॥ 45 ॥

വിദ്യോതമാനം വപുഷാ തപസ്യുഗ്രയുജാ ചിരം ।
നാതിക്ഷാമം ഭഗവതഃ സ്നിഗ്ധാപാംഗാവലോകനാത് ।
തദ്വ്യാഹൃതാമൃതകലാപീയൂഷശ്രവണേന ച ॥ 46 ॥

പ്രാംശും പദ്മപലാശാക്ഷം ജടിലം ചീരവാസസം ।
ഉപസംശ്രിത്യ മലിനം യഥാർഹണമസംസ്കൃതം ॥ 47 ॥

അഥോടജമുപായാതം നൃദേവം പ്രണതം പുരഃ ।
സപര്യയാ പര്യഗൃഹ്ണാത്പ്രതിനന്ദ്യാനുരൂപയാ ॥ 48 ॥

ഗൃഹീതാർഹണമാസീനം സംയതം പ്രീണയൻ മുനിഃ ।
സ്മരൻ ഭഗവദാദേശമിത്യാഹ ശ്ലക്ഷ്ണയാ ഗിരാ ॥ 49 ॥

നൂനം ചംക്രമണം ദേവ സതാം സംരക്ഷണായ തേ ।
വധായ ചാസതാം യസ്ത്വം ഹരേഃ ശക്തിർഹി പാലിനീ ॥ 50 ॥

യോഽർക്കേന്ദ്വഗ്നീന്ദ്രവായൂനാം യമധർമ്മപ്രചേതസാം ।
രൂപാണി സ്ഥാന ആധത്സേ തസ്മൈ ശുക്ലായ തേ നമഃ ॥ 51 ॥

ന യദാ രഥമാസ്ഥായ ജൈത്രം മണിഗണാർപ്പിർപിതം ।
വിസ്ഫൂർജ്ജച്ചണ്ഡകോദണ്ഡോ രഥേന ത്രാസയന്നഘാൻ ॥ 52 ॥

സ്വസൈന്യചരണക്ഷുണ്ണം വേപയൻ മണ്ഡലം ഭുവഃ ।
വികർഷൻ ബൃഹതീം സേനാം പര്യടസ്യംശുമാനിവ ॥ 53 ॥

തദൈവ സേതവഃ സർവ്വേ വർണ്ണാശ്രമനിബന്ധനാഃ ।
ഭഗവദ്രചിതാ രാജൻ ഭിദ്യേരൻ ബത ദസ്യുഭിഃ ॥ 54 ॥

അധർമ്മശ്ച സമേധേത ലോലുപൈർവ്വ്യങ്‌കുശൈർന്നൃഭിഃ ।
ശയാനേ ത്വയി ലോകോഽയം ദസ്യുഗ്രസ്തോ വിനങ് ക്ഷ്യതി ॥ 55 ॥

അഥാപി പൃച്ഛേ ത്വാം വീര യദർത്ഥം ത്വമിഹാഗതഃ ।
തദ്വയം നിർവ്യളീകേന പ്രതിപദ്യാമഹേ ഹൃദാ ॥ 56 ॥