ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 16

← സ്കന്ധം 5 : അദ്ധ്യായം 15

സ്കന്ധം 5 : അദ്ധ്യായം 17 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 16

രാജോവാച

ഉക്തസ്ത്വയാ ഭൂമണ്ഡലായാമവിശേഷോ യാവദാദിത്യസ്തപതി യത്ര ചാസൌ ജ്യോതിഷാം ഗണൈശ്ചന്ദ്രമാ വാ സഹ ദൃശ്യതേ ॥ 1॥

തത്രാപി പ്രിയവ്രതരഥചരണപരിഖാതൈഃ സപ്തഭിഃ സപ്തസിന്ധവ ഉപകൢപ്താ യത ഏതസ്യാഃ സപ്തദ്വീപവിശേഷവികൽപസ്ത്വയാ ഭഗവൻ ഖലു സൂചിത ഏതദേവാഖിലമഹം മാനതോ ലക്ഷണതശ്ച സർവ്വം വിജിജ്ഞാസാമി ॥ 2॥

ഭഗവതോ ഗുണമയേ സ്ഥൂലരൂപ ആവേശിതം മനോ ഹ്യഗുണേഽപി സൂക്ഷ്മതമ ആത്മജ്യോതിഷി പരേ ബ്രഹ്മണി ഭഗവതി വാസുദേവാഖ്യേ ക്ഷമമാവേശിതും തദു ഹൈതദ്ഗുരോഽർഹസ്യനുവർണ്ണയിതുമിതി ॥ 3॥

ഋഷിരുവാച

ന വൈ മഹാരാജ ഭഗവതോ മായാഗുണവിഭൂതേഃ കാഷ്ഠാം മനസാ വചസാ വാധിഗന്തുമലം വിബുധായുഷാപി പുരുഷസ്തസ്മാത്പ്രാധാന്യേനൈവ ഭൂഗോളകവിശേഷം നാമരൂപമാനലക്ഷണതോ വ്യാഖ്യാസ്യാമഃ ॥ 4॥

യോ വായം ദ്വീപഃ കുവലയകമലകോശാഭ്യന്തരകോശോ നിയുതയോജനവിശാലഃ സമവർത്തുളോ യഥാ പുഷ്കരപത്രം ॥ 5॥

യസ്മിൻ നവ വർഷാണി നവയോജനസഹസ്രായാമാന്യഷ്ടഭിർമ്മര്യാദാഗിരിഭിഃ സുവിഭക്താനി ഭവന്തി ॥ 6॥

ഏഷാം മധ്യേ ഇളാവൃതം നാമാഭ്യന്തരവർഷം യസ്യ നാഭ്യാമവസ്ഥിതഃ സർവ്വതഃ സൌവർണ്ണഃ കുലഗിരിരാജോ മേരുർദ്വീപായാമസമുന്നാഹഃ കർണ്ണീകാഭൂതഃ കുവലയകമലസ്യ മൂർധനി ദ്വാത്രിംശത്സഹസ്രയോജനവിതതോ മൂലേ ഷോഡശസഹസ്രം താവതാന്തർഭൂമ്യാം പ്രവിഷ്ടഃ ॥ 7॥

ഉത്തരോത്തരേണേളാവൃതം നീലഃ ശ്വേതഃ ശൃങ്ഗവാനിതി ത്രയോ രമ്യകഹിരൺമയകുരൂണാം വർഷാണാം മര്യാദാഗിരയഃ പ്രാഗായതാ ഉഭയതഃ ക്ഷാരോദാവധയോ ദ്വിസഹസ്രപൃഥവ ഏകൈകശഃ പൂർവ്വസ്മാത്പൂർവ്വസ്മാദുത്തര ഉത്തരോ ദശാംശാധികാംശേന ദൈർഘ്യ ഏവ ഹ്രസന്തി ॥ 8॥

ഏവം ദക്ഷിണേനേലാവൃതം നിഷധോ ഹേമകൂടോ ഹിമാലയ ഇതി പ്രാഗായതാ യഥാ നീലാദയോഽയുതയോജനോത്സേധാ ഹരിവർഷകിമ്പുരുഷഭാരതാനാം യഥാസംഖ്യം ॥ 9॥

തഥൈവേളാവൃതമപരേണ പൂർവ്വേണ ച മാല്യവദ്ഗന്ധമാദനാവാനീലനിഷധായതൌ ദ്വിസഹസ്രം പപ്രഥതുഃ കേതുമാലഭദ്രാശ്വയോഃ സീമാനം വിദധാതേ ॥ 10॥

മന്ദരോ മേരുമന്ദരഃ സുപാർശ്വഃ കുമുദ ഇത്യയുതയോജനവിസ്താരോന്നാഹാ മേരോഃ ചതുർദ്ദിശമവഷ്ടംഭഗിരയ ഉപകൢപ്താഃ ॥ 11॥

ചതുർഷ്വേതേഷു ചൂതജംബൂകദംബന്യഗ്രോധാശ്ചത്വാരഃ പാദപപ്രവരാഃ പർവ്വതകേതവ ഇവാധിസഹസ്രയോജനോന്നാഹാസ്താവദ്വിടപവിതതയഃ ശതയോജനപരിണാഹാഃ ॥ 12॥

ഹ്രദാശ്ചത്വാരഃ പയോമധ്വിക്ഷുരസമൃഷ്ടജലാ യദുപസ്പർശിന ഉപദേവഗണാ യോഗൈശ്വര്യാണി സ്വാഭാവികാനി ഭരതർഷഭ ധാരയന്തി ॥ 13॥

ദേവോദ്യാനാനി ച ഭവന്തി ചത്വാരി നന്ദനം ചൈത്രരഥം വൈഭ്രാജകം സർവ്വതോഭദ്രമിതി ॥ 14॥

യേഷ്വമരപരിവൃഢാഃ സഹ സുരലലനാലലാമയൂഥപതയ ഉപദേവഗണൈരുപഗീയമാനമഹിമാനഃ കില വിഹരന്തി ॥ 15॥

മന്ദരോത്സംഗ ഏകാദശശതയോജനോത്തുംഗദേവചൂതശിരസോ ഗിരിശിഖരസ്ഥൂലാനി ഫലാന്യമൃതകൽപാനി പതന്തി ॥ 16॥

തേഷാം വിശീര്യമാണാനാമതിമധുരസുരഭിസുഗന്ധിബഹുലാരുണരസോദേനാരുണോദാ നാമ നദീ മന്ദരഗിരിശിഖരാന്നിപതന്തീ പൂർവ്വേണേലാവൃതമുപപ്ലാവയതി ॥ 17॥

യദുപജോഷണാദ്ഭവാന്യാ അനുചരീണാം പുണ്യജനവധൂനാമവയവസ്പർശസുഗന്ധവാതോ ദശയോജനം സമന്താദനുവാസയതി ॥ 18॥

ഏവം ജംബൂഫലാനാമത്യുച്ചനിപാതവിശീർണ്ണാനാമനസ്ഥിപ്രായാണാമിഭകായനിഭാനാം രസേന ജംബൂ നാമ നദീ മേരുമന്ദരശിഖരാദയുതയോജനാദവനിതലേ നിപതന്തീ ദക്ഷിണേനാത്മാനം യാവദിലാവൃതമുപസ്യന്ദയതി ॥ 19॥

താവദുഭയോരപി രോധസോര്യാ മൃത്തികാ തദ്രസേനാനുവിധ്യമാനാ വായ്വർക്കസംയോഗവിപാകേന സദാമരലോകാഭരണം ജാംബൂനദം നാമ സുവർണ്ണം ഭവതി ॥ 20॥

യദു ഹ വാവ വിബുധാദയഃ സഹ യുവതിഭിർമുകുടകടകകടിസൂത്രാദ്യാഭരണരൂപേണ ഖലു ധാരയന്തി ॥ 21॥

യസ്തു മഹാകദംബഃ സുപാർശ്വനിരൂഢോ യാസ്തസ്യ കോടരേഭ്യോ വിനിഃസൃതാഃ പഞ്ചായാമപരിണാഹാഃ പഞ്ച മധുധാരാഃ സുപാർശ്വശിഖരാത്പതന്ത്യോഽപരേണാത്മാനമിളാവൃതമനുമോദയന്തി ॥ 22॥

യാ ഹ്യുപയുഞ്ജാനാനാം മുഖനിർവ്വാസിതോ വായുഃ സമന്താച്ഛതയോജനമനുവാസയതി ॥ 23॥

ഏവം കുമുദനിരൂഢോ യഃ ശതവൽശോ നാമ വടസ്തസ്യ സ്കന്ധേഭ്യോനീചീനാഃ പയോദധിമധുഘൃതഗുഡാന്നാദ്യംബരശയ്യാസനാഭരണാദയഃ സർവ്വ ഏവ കാമദുഘാ നദാഃ കുമുദാഗ്രാത്പതന്തസ്തമുത്തരേണേളാവൃതമുപയോജയന്തി ॥ 24॥

യാനുപജുഷാണാനാം ന കദാചിദപി പ്രജാനാം വലീപലിതക്ലമസ്വേദദൌർഗ്ഗന്ധ്യജരാഽഽമയമൃത്യുശീതോഷ്ണവൈവർണ്ണ്യോപസർഗ്ഗാദയസ്താപവിശേഷാ ഭവന്തി യാവജ്ജീവം സുഖം നിരതിശയമേവ ॥ 25॥

കുരംഗകുരരകുസുംഭവൈകങ്കത്രികൂടശിശിരപതംഗരുചകനിഷധശിനീവാസകപിലശംഖവൈഡൂര്യജാരുധിഹംസഋഷഭനാഗകാലഞ്ജരനാരദാദയോ വിംശതി ഗിരയോ മേരോഃ കർണ്ണികായാ ഇവ കേസരഭൂതാ മൂലദേശേ പരിത ഉപകൢപ്താഃ ॥ 26॥

ജഠരദേവകൂടൌ മേരും പൂർവ്വേണാഷ്ടാദശയോജനസഹസ്രമുദഗായതൌ ദ്വിസഹസ്രം പൃഥുതുംഗൗ ഭവതഃ ഏവമപരേണ പവനപാരിയാത്രൌ ദക്ഷിണേന കൈലാസകരവീരൌ പ്രാഗായതാവേവമുത്തരതസ്ത്രിശൃംഗമകരാവഷ്ടഭിരേതൈഃ പരിസൃതോഽഗ്നിരിവ പരിതശ്ചകാസ്തി കാഞ്ചനഗിരിഃ ॥ 27॥

മേരോർമ്മൂർദ്ധനി ഭഗവത ആത്മയോനേർമ്മധ്യത ഉപകൢപ്താം പുരീമയുതയോജനസാഹസ്രീം സമചതുരസ്രാം ശാതകൌംഭീം വദന്തി ॥ 28॥

താമനുപരിതോ ലോകപാലാനാമഷ്ടാനാം യഥാദിശം യഥാരൂപം തുരീയമാനേന പുരോഽഷ്ടാവുപകൢപ്താഃ ॥ 29॥