ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 21

← സ്കന്ധം 5 : അദ്ധ്യായം 20

സ്കന്ധം 5 : അദ്ധ്യായം 22 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 21

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏതാവാനേവ ഭൂവലയസ്യ സന്നിവേശഃ പ്രമാണലക്ഷണതോ വ്യാഖ്യാതഃ ॥ 1 ॥

ഏതേന ഹി ദിവോ മണ്ഡലമാനം തദ്വിദ ഉപദിശന്തി യഥാ ദ്വിദളയോർന്നിഷ്പാവാദീനാം തേ അന്തരേണാന്തരിക്ഷം തദുഭയസന്ധിതം ॥ 2 ॥

യൻമധ്യഗതോ ഭഗവാംസ്തപതാം പതിസ്തപന ആതപേന ത്രിലോകീം പ്രതപത്യവഭാസയത്യാത്മഭാസാ സ ഏഷ ഉദഗയനദക്ഷിണായനവൈഷുവതസംജ്ഞാഭിർമ്മാന്ദ്യശൈഘ്ര്യമാനാഭിർഗ്ഗതിഭിരാരോഹണാവരോഹണസമാനസ്ഥാനേഷു യഥാ സവനമഭിപദ്യമാനോ മകരാദിഷു രാശിഷ്വഹോരാത്രാണി ദീർഘഹ്രസ്വസമാനാനി വിധത്തേ ॥ 3 ॥

യദാ മേഷതുലയോർവ്വർത്തതേ തദാഹോരാത്രാണി സമാനാനി ഭവന്തി യദാ വൃഷഭാദിഷു പഞ്ചസുച രാശിഷു ചരതി തദാഹാന്യേവ വർദ്ധന്തേ ഹ്രസതി ച മാസി മാസ്യേകൈകാ ഘടികാ രാത്രിഷു ॥ 4 ॥

യദാ വൃശ്ചികാദിഷു പഞ്ചസു വർത്തതേ തദാഹോരാത്രാണി വിപര്യയാണി ഭവന്തി ॥ 5 ॥

യാവദ്ദക്ഷിണായനമഹാനി വർദ്ധന്തേ യാവദുദഗയനം രാത്രയഃ ॥ 6 ॥

ഏവം നവകോടയ ഏകപഞ്ചാശല്ലക്ഷാണി യോജനാനാം മാനസോത്തരഗിരിപരിവർത്തനസ്യോപദിശന്തി തസ്മിന്നൈന്ദ്രീം പുരീം പൂർവ്വസ്മാൻമേരോർദ്ദേവധാനീം നാമ ദക്ഷിണതോ യാമ്യാം സംയമനീം നാമ പശ്ചാദ്വാരുണീം നിമ്‌ളോചനീം നാമ ഉത്തരതഃ സൗമ്യാം വിഭാവരീം നാമ താസൂദയമധ്യാഹ്നാസ്തമയനിശീഥാനീതി ഭൂതാനാം പ്രവൃത്തിനിവൃത്തിനിമിത്താനി സമയവിശേഷേണ മേരോശ്ചതുർദ്ദിശം ॥ 7 ॥

തത്രത്യാനാം ദിവസമധ്യംഗത ഏവ സദാഽഽദിത്യസ്തപതി സവ്യേനാചലം ദക്ഷിണേന കരോതി ॥ 8 ॥

യത്രോദേതി തസ്യ ഹ സമാനസൂത്രനിപാതേ നിമ്‌ലോചതി യത്ര ക്വചന സ്യന്ദേനാഭിതപതി തസ്യ ഹൈഷ സമാനസൂത്രനിപാതേ പ്രസ്വാപയതി തത്ര ഗതം ന പശ്യന്തി യേ തം സമനുപശ്യേരൻ ॥ 9 ॥

യദാ ചൈന്ദ്ര്യാഃ പുര്യാഃ പ്രചലതേ പഞ്ചദശഘടികാഭിർ യാമ്യാം സപാദകോടിദ്വയം യോജനാനാം സാർദ്ധദ്വാദശലക്ഷാണി സാധികാനി ചോപയാതി ॥ 10 ॥

ഏവം തതോ വാരുണീം സൗമ്യാമൈന്ദ്രീം ച പുനസ്തഥാന്യേ ച ഗ്രഹാഃ സോമാദയോ നക്ഷത്രൈഃ സഹ ജ്യോതിശ്ചക്രേ സമഭ്യുദ്യന്തി സഹ വാ നിമ്‌ളോചന്തി ॥ 11 ॥

ഏവം മുഹൂർത്തേന ചതുസ്ത്രിംശല്ലക്ഷയോജനാന്യഷ്ടശതാധികാനി സൌരോരഥസ്ത്രയീമയോഽസൌ ചതസൃഷു പരിവർത്തതേ പുരീഷു ॥ 12 ॥

യസ്യൈകം ചക്രം ദ്വാദശാരം ഷൺനേമി ത്രിണാഭി സംവത്സരാത്മകം സമാമനന്തി തസ്യാക്ഷോ മേരോർമ്മൂർദ്ധനി കൃതോ മാനസോത്തരേ കൃതേതരഭാഗോ യത്ര പ്രോതം രവിരഥചക്രം തൈലയന്ത്രചക്രവദ്ഭ്രമൻ മാനസോത്തരഗിരൌ പരിഭ്രമതി ॥ 13 ॥

തസ്മിന്നക്ഷേ കൃതമൂലോ ദ്വിതീയോഽക്ഷസ്തുര്യമാനേന സമ്മിതസ്തൈലയന്ത്രാക്ഷവദ്ധ്രുവേ കൃതോപരിഭാഗഃ ॥ 14 ॥

രഥനീഡസ്തു ഷട്ത്രിംശല്ലക്ഷയോജനായതസ്തത്തുരീയഭാഗവിശാലസ്താവാൻ രവിരഥയുഗോ യത്ര ഹയാശ്ഛന്ദോ നാമാനഃ സപ്താരുണയോജിതാ വഹന്തി ദേവമാദിത്യം ॥ 15 ॥

പുരസ്താത്സവിതുരരുണഃ പശ്ചാച്ച നിയുക്തഃ സൌത്യേ കർമ്മണി കിലാസ്തേ ॥ 16 ॥

തഥാ വാലിഖില്യാ ഋഷയോങ്ഗുഷ്ഠപർവ്വമാത്രാഃ ഷഷ്ടിസഹസ്രാണി പുരതഃ സൂര്യം സൂക്തവാകായ നിയുക്താഃ സംസ്തുവന്തി ॥ 17 ॥

തഥാന്യേ ച ഋഷയോ ഗന്ധർവ്വാപ്സരസോ നാഗാ ഗ്രാമണ്യോ യാതുധാനാ ദേവാ ഇത്യേകൈകശോ ഗണാഃ സപ്തചതുർദ്ദശ മാസി മാസി ഭഗവന്തം സൂര്യമാത്മാനം നാനാനാമാനം പൃഥങ്നാനാനാമാനഃ പൃഥക്കർമ്മഭിർദ്വന്ദ്വശ ഉപാസതേ ॥ 18 ॥

ലക്ഷോത്തരം സാർദ്ധനവകോടിയോജനപരിമണ്ഡലം ഭൂവലയസ്യ ക്ഷണേന സഗവ്യൂത്യുത്തരം ദ്വിസഹസ്രയോജനാനി സ ഭുങ്‌ക്തേ ॥ 19 ॥