ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 9

← സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 8 ‌

സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 10 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 9

സൂത ഉവാച

ഇതി ഭീതഃ പ്രജാദ്രോഹാത് സർവ്വാധർമ്മാവിവിത്സയാ ।
തതോ വിനശനം പ്രാഗാദ്യത്ര ദേവവ്രതോഽപതത് ॥ 1 ॥

തദാ തേ ഭ്രാതരഃ സർവ്വേ സദശ്വൈഃ സ്വർണ്ണഭൂഷിതൈഃ ।
അന്വഗച്ഛൻ രഥൈർവ്വിപ്രാ വ്യാസധൗമ്യാദയസ്തഥാ ॥ 2 ॥

ഭഗവാനപി വിപ്രർഷേ രഥേന സധനഞ്ജയഃ ।
സ തൈർവ്യരോചത നൃപഃ കുബേര ഇവ ഗുഹ്യകൈഃ ॥ 3 ॥

ദൃഷ്ട്വാ നിപതിതം ഭൂമൌ ദിവശ്ച്യുതമിവാമരം ।
പ്രണേമുഃ പാണ്ഡവാ ഭീഷ്മം സാനുഗാഃ സഹ ചക്രിണാ ॥ 4 ॥

തത്ര ബ്രഹ്മർഷയഃ സർവ്വേ ദേവർഷയശ്ച സത്തമ ।
രാജർഷയശ്ച തത്രാസൻ ദ്രഷ്ടും ഭരതപുംഗവം ॥ 5 ॥

പർവ്വതോ നാരദോ ധൌമ്യോ ഭഗവാൻ ബാദരായണഃ ।
ബൃഹദശ്വോ ഭരദ്വാജഃ സശിഷ്യോ രേണുകാസുതഃ ॥ 6 ॥

വസിഷ്ഠ ഇന്ദ്രപ്രമദസ്ത്രിതോ ഗൃത്സമദോഽസിതഃ ।
കക്ഷീവാൻ ഗൌതമോഽത്രിശ്ച കൌശികോഽഥ സുദർശനഃ ॥ 7 ॥

അന്യേ ച മുനയോ ബ്രഹ്മൻ! ബ്രഹ്മരാതാദയോഽമലാഃ ।
ശിഷ്യൈരുപേതാ ആജഗ്മുഃ കശ്യപാങ്ഗിരസാദയഃ ॥ 8 ॥

താൻ സമേതാൻ മഹാഭാഗാനുപലഭ്യ വസൂത്തമഃ ।
പൂജയാമാസ ധർമ്മജ്ഞോ ദേശകാലവിഭാഗവിത് ॥ 9 ॥

കൃഷ്ണം ച തത്പ്രഭാവജ്ഞ ആസീനം ജഗദീശ്വരം ।
ഹൃദിസ്ഥം പൂജയാമാസ മായയോപാത്തവിഗ്രഹം ॥ 10 ॥

പാണ്ഡുപുത്രാനുപാസീനാൻ പ്രശ്രയപ്രേമസംഗതാൻ ।
അഭ്യാചഷ്ടാനുരാഗാസ്രൈരന്ധീഭൂതേന ചക്ഷുഷാ ॥ 11 ॥

അഹോ കഷ്ടമഹോഽന്യായ്യം യദ്യൂയം ധർമ്മനന്ദനാഃ ।
ജീവിതും നാർഹഥ ക്ലിഷ്ടം വിപ്രധർമ്മാച്യുതാശ്രയാഃ ॥ 12 ॥

സംസ്ഥിതേഽതിരഥേ പാണ്ഡൌ പൃഥാ ബാലപ്രജാ വധൂഃ ।
യുഷ്മത്കൃതേ ബഹൂൻ ക്ലേശാൻ പ്രാപ്താ തോകവതീ മുഹുഃ ॥ 13 ॥

സർവ്വം കാലകൃതം മന്യേ ഭവതാം ച യദപ്രിയം ।
സപാലോ യദ്വശേ ലോകോ വായോരിവ ഘനാവലിഃ ॥ 14 ॥

യത്ര ധർമ്മസുതോ രാജാ ഗദാപാണിർവൃകോദരഃ ।
കൃഷ്ണോഽസ്ത്രീ ഗാണ്ഡിവം ചാപം സുഹൃത്കൃഷ്ണസ്തതോ വിപത് ॥ 15 ॥

ന ഹ്യസ്യ കർഹിചിദ് രാജൻ പുമാൻ വേദ വിധിത്സിതം ।
യദ് വിജിജ്ഞാസയാ യുക്താ മുഹ്യന്തി കവയോഽപി ഹി ॥ 16 ॥

തസ്മാദിദം ദൈവതന്ത്രം വ്യവസ്യ ഭരതർഷഭ ।
തസ്യാനുവിഹിതോഽനാഥാ നാഥ പാഹി പ്രജാഃ പ്രഭോ ॥ 17 ॥

ഏഷ വൈ ഭഗവാൻ സാക്ഷാദാദ്യോ നാരായണഃ പുമാൻ ।
മോഹയൻ മായയാ ലോകം ഗൂഢശ്ചരതി വൃഷ്ണിഷു ॥ 18 ॥

അസ്യാനുഭാവം ഭഗവാൻ വേദ ഗുഹ്യതമം ശിവഃ ।
ദേവർഷിർന്നാരദഃ സാക്ഷാദ്ഭഗവാൻ കപിലോ നൃപ ॥ 19 ॥

യം മന്യസേ മാതുലേയം പ്രിയം മിത്രം സുഹൃത്തമം ।
അകരോഃ സചിവം ദൂതം സൌഹൃദാദഥ സാരഥിം ॥ 20 ॥

സർവ്വാത്മനഃ സമദൃശോ ഹ്യദ്വയസ്യാനഹം കൃതേഃ ।
തത്കൃതം മതിവൈഷമ്യം നിരവദ്യസ്യ ന ക്വചിത് ॥ 21 ॥

തഥാപ്യേകാന്തഭക്തേഷു പശ്യ ഭൂപാനുകമ്പിതം ।
യൻമേഽസൂംസ്ത്യജതഃ സാക്ഷാത്കൃഷ്ണോ ദർശനമാഗതഃ ॥ 22 ॥

ഭക്ത്യാവേശ്യ മനോ യസ്മിൻ വാചാ യന്നാമ കീർത്തയൻ ।
ത്യജൻ കളേബരം യോഗീ മുച്യതേ കാമകർമ്മഭിഃ ॥ 23 ॥

     സ ദേവദേവോ ഭഗവാൻ പ്രതീക്ഷതാം
          കളേബരം യാവദിദം ഹിനോമ്യഹം ।
     പ്രസന്നഹാസാരുണലോചനോല്ലസൻ-
          മുഖാംബുജോ ധ്യാനപഥശ്ചതുർഭുജഃ ॥ 24 ॥

സൂത ഉവാച

യുധിഷ്ഠിരസ്തദാകർണ്യ ശയാനം ശരപഞ്ജരേ ।
അപൃച്ഛദ് വിവിധാൻ ധർമ്മാൻ ഋഷീണാം ചാനുശൃണ്വതാം ॥ 25 ॥

പുരുഷസ്വഭാവവിഹിതാൻ യഥാവർണ്ണം യഥാശ്രമം ।
വൈരാഗ്യരാഗോപാധിഭ്യാമാമ്‌നാതോഭയലക്ഷണാൻ ॥ 26 ॥

ദാനധർമ്മാൻ രാജധർമ്മാൻ മോക്ഷധർമ്മാൻ വിഭാഗശഃ ।
സ്ത്രീധർമ്മാൻ ഭഗവദ്ധർമ്മാൻ സമാസവ്യാസയോഗതഃ ॥ 27 ॥

ധർമ്മാർത്ഥകാമമോക്ഷാംശ്ച സഹോപായാൻ യഥാ മുനേ ।
നാനാഖ്യാനേതിഹാസേഷു വർണ്ണയാമാസ തത്ത്വവിത് ॥ 28 ॥

ധർമ്മ പ്രവദതസ്തസ്യ സ കാലഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ ।
യോ യോഗിനശ്ഛന്ദമൃത്യോർവ്വാഞ്ഛിതസ്തൂത്തരായണഃ ॥ 29 ॥

     തദോപസംഹൃത്യ ഗിരഃ സഹസ്രണീർ-
          വ്വിമുക്തസംഗം മന ആദിപൂരുഷേ ।
     കൃഷ്ണേ ലസത്പീതപടേ ചതുർഭുജേ
          പുരഃ സ്ഥിതേഽമീലിതദൃഗ് വ്യധാരയത് ॥ 30 ॥

     വിശുദ്ധയാ ധാരണയാ ഹതാശുഭ-
          സ്തദീക്ഷയൈവാശു ഗതായുധവ്യഥഃ ।
     നിവൃത്തസർവ്വേന്ദ്രിയവൃത്തിവിഭ്രമസ്തുഷ്ടാവ
          ജന്യം വിസൃജൻ ജനാർദ്ദനം ॥ 31 ॥

ശ്രീഭീഷ്മ ഉവാച

     ഇതി മതിരുപകൽപിതാ വിതൃഷ്ണാ
          ഭഗവതി സാത്വതപുംഗവേ വിഭൂമ്നി ।
     സ്വസുഖമുപഗതേ ക്വചിദ്വിഹർത്തും
          പ്രകൃതിമുപേയുഷി യദ്ഭവപ്രവാഹഃ ॥ 32 ॥

     ത്രിഭുവനകമനം തമാലവർണ്ണം
          രവികരഗൌരവരാംബരം ദധാനേ ।
     വപുരളകകുലാവൃതാനനാബ്ജം
          വിജയസഖേ രതിരസ്തു മേഽനവദ്യാ ॥ 33 ॥

     യുധി തുരഗരജോവിധൂമ്രവിഷ്വ-
          ക്കചലുളിതശ്രമവാര്യലംകൃതാസ്യേ ।
     മമ നിശിതശരൈർവ്വിഭിദ്യമാന-
          ത്വചി വിലസത്കവചേഽസ്തു കൃഷ്ണ ആത്മാ ॥ 34 ॥

     സപദി സഖിവചോ നിശമ്യ മധ്യേ
          നിജപരയോർബ്ബലയോ രഥം നിവേശ്യ ।
     സ്ഥിതവതി പരസൈനികായുരക്ഷ്ണാ
          ഹൃതവതി പാർഥസഖേ രതിർമ്മാമാസ്തു ॥ 35 ॥

     വ്യവഹിതപൃതനാമുഖം നിരീക്ഷ്യ
          സ്വജനവധാദ് വിമുഖസ്യ ദോഷബുദ്ധ്യാ ।
     കുമതിമഹരദാത്മവിദ്യയാ യ-
          ശ്ചരണരതിഃ പരമസ്യ തസ്യ മേഽസ്തു ॥ 36 ॥

     സ്വനിഗമമപഹായ മത്പ്രതിജ്ഞാം
          ഋതമധികർത്തുമവപ്ലുതോ രഥസ്ഥഃ ।
     ധൃതരഥചരണോഽഭ്യയാച്ചലദ്ഗുർ-
          ഹരിരിവ ഹന്തുമിഭം ഗതോത്തരീയഃ ॥ 37 ॥

     ശിതവിശിഖഹതോ വിശീർണ്ണദംശഃ
          ക്ഷതജപരിപ്ലുത ആതതായിനോ മേ ।
     പ്രസഭമഭിസസാര മദ്വധാർത്ഥം
          സ ഭവതു മേ ഭഗവാൻ ഗതിർമ്മുകുന്ദഃ ॥ 38 ॥

     വിജയരഥകുടുംബ ആത്തതോത്രേ
          ധൃതഹയരശ്മിനി തച്ഛ്രിയേക്ഷണീയേ ।
     ഭഗവതി രതിരസ്തു മേ മുമൂർഷോർ-
          യമിഹ നിരീക്ഷ്യ ഹതാ ഗതാഃ സരൂപം ॥ 39 ॥

     ലളിതഗതിവിലാസവല്‌ഗുഹാസ-
          പ്രണയനിരീക്ഷണകല്പിതോരുമാനാഃ ।
     കൃതമനുകൃതവത്യ ഉൻമദാന്ധാഃ
          പ്രകൃതിമഗൻ കില യസ്യ ഗോപവധ്വഃ ॥ 40 ॥

     മുനിഗണനൃപവര്യസംകുലേഽന്ത-
          സ്സദസി യുധിഷ്ഠിരരാജസൂയ ഏഷാം ।
     അർഹണമുപപേദ ഈക്ഷണീയോ
          മമ ദൃശിഗോചര ഏഷ ആവിരാത്മാ ॥ 41 ॥

     തമിമമഹമജം ശരീരഭാജാം
          ഹൃദി ഹൃദി ധിഷ്ഠിതമാത്മകൽപിതാനാം ।
     പ്രതിദൃശമിവ നൈകധാർക്കമേകം
          സമധിഗതോഽസ്മി വിധൂതഭേദമോഹഃ ॥ 42 ॥

സൂത ഉവാച

കൃഷ്ണ ഏവം ഭഗവതി മനോവാഗ്ദൃഷ്ടിവൃത്തിഭിഃ ।
ആത്മന്യാത്മാനമാവേശ്യ സോഽന്തഃശ്വാസ ഉപാരമത് ॥ 43 ॥

സമ്പദ്യമാനമാജ്ഞായ ഭീഷ്മം ബ്രഹ്മണി നിഷ്കളേ ।
സർവ്വേ ബഭൂവുസ്തേ തൂഷ്ണീം വയാംസീവ ദിനാത്യയേ ॥ 44 ॥

തത്ര ദുന്ദുഭയോ നേദുർദ്ദേവമാനവവാദിതാഃ ।
ശശംസുഃ സാധവോ രാജ്ഞാം ഖാത്പേതുഃ പുഷ്പവൃഷ്ടയഃ ॥ 45 ॥

തസ്യ നിർഹരണാദീനി സമ്പരേതസ്യ ഭാർഗ്ഗവ ।
യുധിഷ്ഠിരഃ കാരയിത്വാ മുഹൂർത്തം ദുഃഖിതോഽഭവത് ॥ 46 ॥

തുഷ്ടുവുർമ്മുനയോ ഹൃഷ്ടാഃ കൃഷ്ണം തദ്ഗുഹ്യനാമഭിഃ ।
തതസ്തേ കൃഷ്ണഹൃദയാഃ സ്വാശ്രമാൻ പ്രയയുഃ പുനഃ ॥ 47 ॥

തതോ യുധിഷ്ഠിരോ ഗത്വാ സഹകൃഷ്ണോ ഗജാഹ്വയം ।
പിതരം സാന്ത്വയാമാസ ഗാന്ധാരീം ച തപസ്വിനീം ॥ 48 ॥

പിത്രാ ചാനുമതോ രാജാ വാസുദേവാനുമോദിതഃ ।
ചകാര രാജ്യം ധർമ്മേണ പിതൃപൈതാമഹം വിഭുഃ ॥ 49 ॥